W artykule zakwestionowano ustawowe uregulowanie posiedzenia w sprawie odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie, które ma rozpoznać sędzia podległy prezesowi występującemu w tej sprawie w charakterze strony.Wyrażono pogląd, że wymienione uregulowanie nie sprzyja zachowaniu bezstronności sądu w aspekcie subiektywnym i obiektywnym. Omawiane uregulowanie nie stwarza niezbędnego zaufania, które sąd musi budzić w społeczeństwie, a przez to nie spełnia wymogu sprawiedliwości proceduralnej, gdyż nie zapewnia bezstronnego, a tym samym sprawiedliwego rozpoznania sprawy i rozstrzygnięcia o jej przedmiocie.

Postulaty praktyków i potrzeba zapewnienia gwarancji rzetelnego procesu przemawiają za zasadnością wydłużenia terminu do wniesienia apelacji w postępowaniu karnym. Konieczność zmian przepisów w tym zakresie, choć sygnalizowana, nie znalazła odzwierciedlenia w nowelizacji Kodeksu postępowania karnego z lipca 2019 r. i pomimo wprowadzenia nowych rozwiązań – jak sporządzanie uzasadnień rozstrzygnięć sądu pierwszej i drugiej instancji na formularzach – nadal pozostaje aktualna. Celem artykułu jest omówienie problematyki terminu do wniesienia apelacji w postępowaniu karnym w sprawach szczególnie zawiłych i skomplikowanych oraz przedstawienie propozycji zmian legislacyjnych w tym zakresie, uwzględniających postulaty praktyków i potrzebę zapewnienia gwarancji rzetelnego procesu. Jego podstawę stanowi opinia sporządzona na zlecenie Komisji Legislacyjnej Naczelnej Rady Adwokackiej 28.02.2019 r. dotycząca terminów do wniesienia apelacji w sprawach szczególnie zawiłych i skomplikowanych w procesie karnym i cywilnym.

Polski ustawodawca przewiduje ponoszenie odpowiedzialności za urządzanie gier hazardowych w oparciu o przepisy zawarte w trzech ustawach: ustawie o grach hazardowych z 19.11.2009 r. (art. 89), ustawie – Kodeks karny skarbowy (art. 107) oraz ustawie – Kodeks wykroczeń (art. 128). Jako uzasadnienie dla każdej z tych regulacji wskazywany jest zamiar ustawodawcy, aby zapobiec potencjalnemu niebezpieczeństwu związanemu z uczestnictwem w grze hazardowej. W artykule podjęto próbę wskazania, co stanowi przedmiot ochrony tego typu czynu zabronionego i czy ochrona tego dobra prawnego uzasadnia funkcjonowanie art. 128 k.w. w porządku prawnym.

Autorka wykazuje w artykule, że szczepienia przeciwko COVID-19 finansowane przez rząd w ramach Narodowego Programu Szczepień nie są eksperymentem medycznym. Wyjaśnia, co oznacza warunkowe dopuszczenie do obrotu, jakie skutki prawne ma stosowanie szczepionek zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego i dlaczego faza czwarta badań klinicznych nie stanowi eksperymentu medycznego. Ponadto wskazuje brak związku między wprowadzeniem przepisów o obowiązkowym ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej podmiotu prowadzącego eksperyment medyczny a Narodowym Programem Szczepień.

Artykuł jest głosem w dyskusji – zapoczątkowanej już w 1959 r. przez prof. Jana Gwiazdomorskiego – i trwającej do dziś w doktrynie prawa cywilnego, a dotyczącej istnienia i treści podmiotowego prawa spadkobiercy do spadku (prawa dziedziczenia). Podejmuje polemikę z tezami J. Gwiazdomorskiego negującymi istnienie takiego prawa i przedstawia argumenty przemawiające za przyjęciem, także w obecnym stanie prawnym, konstrukcji podmiotowego prawa do spadku.

Artykuł poddaje pod analizę zagadnienie sądowego ustalania składu i wartości majątku wspólnego, który podlega podziałowi niezależnie od trybu postępowania na tle aktualnego orzecznictwa Sądu Najwyższego. Zostały wyjaśnione problemy dotyczące postępowania dowodowego i ciężaru dowodu dla tej kategorii spraw, wartościowania nieruchomości z obciążającą ją hipoteką, terminu właściwego dla określenia wartości, jak również problematyka rozliczania wzajemnych nakładów na majątek wspólny. W artykule zostały wykorzystane najnowsze orzeczenia Sądu Najwyższego obejmujące poruszaną problematykę i zaprezentowane stanowiska przedstawicieli doktryny. Artykuł w swojej materii porusza praktyczne zalety wynikające z orzeczeń Sądu Najwyższego, przez co uwaga skupiona została w głównej mierze na pozytywnych aspektach przywoływanych orzeczeń.

Istotą artykułu jest próba przedstawienia definicji pojęcia swapu. Przyczyną przedmiotowych rozważań jest fakt polegający na tym, że w polskim porządku prawnym nie ma legalnej definicji swapu. Problematyka związana ze źródłami prawa posługującymi się badanym pojęciem oraz literatura przedmiotu wskazanego w artykule pozwalają na zebranie i uporządkowanie cech noszących znamiona konstytutywnych i pozwalających na próbę budowy definicji pojęcia „swap”.

Prezentowany przegląd orzecznictwa stanowi omówienie najistotniejszych orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wydanych w drugim kwartale 2021 r. dotyczących prawa do życia, prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, wolności myśli, sumienia i wyznania, wolności wypowiedzi, prawa do wolnych wyborów.

W prezentowanym przeglądzie orzecznictwa w sprawach cywilnych zamieszczono dwa komentarze do orzeczeń Sądu Najwyższego dotyczących: dopuszczalności zastrzegania kary umownej, prawa właściwego dla stosunku pracy. W niniejszym przeglądzie zabrakło omówienia najnowszego orzecznictwa Sądu Najwyższego, co jest spowodowane utrzymującą się od wielu miesięcy sytuacją, że zapadające orzeczenia Sądu Najwyższego wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 8 ustawy o Sądzie Najwyższym nie są udostępniane na stronach internetowych tego sądu, a także nie są dostępne w bazach danych.

Prezentowany przegląd orzecznictwa obejmuje wybraną judykaturę z pierwszego półrocza 2021 r. Przegląd tworzą prawomocne postanowienia, wyroki oraz uchwały zapadłe we wskazanym okresie. Dotyczą one zarówno procesowych, jak i materialnych zagadnień z zakresu szeroko rozumianego prawa administracyjnego, w tym podatkowego, objętego kognicją wszystkich izb Naczelnego Sądu Administracyjnego.

W art. 148 § 2 Kodeksu karnego ustawodawca wyróżnił tzw. kwalifikowane typy zabójstw, w tym zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem i zabójstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie. Na tle stosowania powyższych przepisów pojawiają się liczne orzeczenia sądowe, zawierające przekrój rozmaitych poglądów i stanowisk. Niniejszy artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytanie o sens i istotę znamion „szczególnego okrucieństwa” i „motywacji zasługującej na szczególne potępienie” w oparciu o prezentowane na przestrzeni ostatnich lat poglądy sądów powszechnych i Sądu Najwyższego.

W komentowanym orzeczeniu i w glosie bronione jest zapatrywanie, że domniemanie wiarygodności wpisu hipoteki może być wzruszone w każdym postępowaniu cywilnym, w którym fakt nieistnienia hipoteki ma znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, w tym w postępowaniu o zapłatę wszczętym przeciwko dłużnikowi hipotecznemu. Niczego w tym zakresie nie zmienia ani konstytutywny charakter wpisu hipoteki do księgi wieczystej, ani okoliczność, że wpis w księdze wieczystej jest zarazem czynnością techniczną i orzeczeniem, ani wreszcie prawomocny charakter wpisu. Decyduje o tym jednolity charakter domniemania wiarygodności wpisu w księdze wieczystej (art. 3 ustawy z 6.07.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece) oraz okoliczność, że nie ma przepisów, które nadawałyby wskazanemu domniemaniu charakter domniemania niewzruszalnego, czy też domniemania kwalifikowanego, którego wzruszenie wymaga przeprowadzenia ściśle określonego, odrębnego postępowania sądowego. Na końcu komentarz porusza także zagadnienie skutków wyodrębniania nieruchomości lokalowych z nieruchomości gruntowych, obciążonych hipotekami – na tle stanu prawnego, obowiązującego w okresie 23.09.2001 r.–19.02.2011 r. Z uwagi na obowiązujące w tym okresie przepisy oraz utrwalenie się w orzecznictwie określonego stanowiska (przyjętego wbrew poglądom wyrażanym przez uznane autorytety) w rezultacie wyodrębniania kolejnych nieruchomości lokalowych dochodziło do stopniowego zmniejszenia się zabezpieczenia hipotecznego. Takie konsekwencje stanowiska utrwalonego w orzecznictwie budzą poważne wątpliwości.W przypadku wpisu każdego prawa do księgi wieczystej możliwe jest obalenie domniemania z art. 3 ust. 1 u.k.w.h. w każdym postępowaniu cywilnym, w którym okoliczność ta ma znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy – a więc także w postępowaniu o zapłatę wszczętym przeciwko dłużnikowi rzeczowemu.

MasterCard oraz Visa w połowie lat 90. XX wieku zawarły porozumienie, które ujednoliciło wysokość opłat interchange uiszczanych przez banki rozliczeniowe bankom wydającym karty, gdy transakcja płatnicza została dokonana z użyciem karty wydanej przez bank będący członkiem systemu płatności kartą Visa lub MasterCard. Sąd węgierski na kanwie tej sprawy skierował do TSUE pytania prejudycjalne. Trybunał w orzeczeniu z 2.04.2020 r., C-228/18, dokonał ustalenia, że jedno i to samo zachowanie może stanowić porozumienie ograniczające konkurencję zarówno ze względu na cel, jak i jego skutek. Trybunał rozstrzygnął również, czy porozumienie ujednolicające opłaty interchange można uznać za typ porozumienia ograniczającego konkurencję ze względu na cel. W tym zakresie Komisja, mimo że analizowała rynek kart płatniczych w zakresie opłat intrchange, nigdy nie zajęła ostatecznego stanowiska. Orzeczenie TSUE stanowi swoisty zbiór wskazówek do badania porozumień antykonkurencyjnych. W jednym z najnowszych orzeczeń C-228/18, wydanym na kanwie sprawy Visa i MasterCard, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej przenalizował możliwość ustalenia, czy jedno i to samo zachowanie może stanowić porozumienie ograniczające konkurencję zarówno ze względu na cel, jak i jego skutek. Ponadto Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej dokonał rozstrzygnięcia, czy porozumienie ujednolicające opłaty interchange można uznać za typ porozumienia ograniczającego konkurencję ze względu na cel.

Niniejszy artykuł obszernie omawia zasady i granice odpowiedzialności wykroczeniowej z art. 65 Kodeksu wykroczeń w kontekście prawa do obrony i wyinterpretowywanej z niego wolności od samooskarżania. Perspektywa czysto dogmatyczna, z analizą regulacji prawnych dotyczących przesłanek legitymowania i znamion czynu zabronionego z art. 65 k.w., uzupełniona jest o porównanie wymaganych rygorów dowodowych czynności procesowych w zależności od głębokości ich ingerencji w prawa i wolności obywatelskie. Najważniejszym kontekstem analizy jest stanowisko Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych w sprawie Hiibel przeciwko Sixth District Court of Nevada, w którym problem odpowiedzialności karnej za odmowę wylegitymowania się przez obywatela był przedmiotem sporu i dogłębnej analizy również z perspektywy wzorców konstytucyjnych, w tym prawa do obrony. Lektura uzasadnienia wspomnianego orzeczenia, pierwotnie źródła zainteresowania Autora tematem stanowi główne pole odniesienia dla dalszych rozważań. Szersze, prawnoporównawcze spojrzenie na relację obywatel–państwo umożliwia bardziej trafną ocenę obowiązujących regulacji i sformułowanie postulatów de lege ferenda.

Inspiracją dla tytułu niniejszego artykułu jest parafraza tytułu głośnej książki Józefa Tischnera Myślenie według wartości, ponieważ zasadnicze pytanie stawiane w prezentowanej analizie dotyczy kwestii kształtowania wartości zawodowych. Czy powinny być one przystosowywane do potrzeb społecznych, czy też adwokaci powinni przystosowywać siebie do faktów tworzonych przez rzeczywistość? Jeżeli decydujemy się na aktywne kształtowanie wartości, to pytanie zasadnicze dotyczy metody, jaką stosujemy do wyboru wartości bądź ich kształtowania. Czy wola większości jest adekwatna formą? Czy raczej metody oddolnego kształtowania w oparciu o tradycję? Na koniec prezentowana jest odpowiedź na pytanie – czy granicą dla autonomii adwokata nie powinna być forma?

Artykuł dotyczy rozważań na temat dopuszczenia możliwości wykonywania zawodu adwokata w formie stosunku pracy. Autorka przedstawia potrzeby zgłaszane przez adwokatów i ocenia je przez pryzmat konieczności zapewnienia niezależności adwokatury oraz ochrony interesów publicznych. Porównuje uregulowania zawodu adwokata w Niemczech oraz radcy prawnego w Polsce. Proponuje rozwinięcie regulacji istniejących już w ramach możliwości wykonywania zawodu adwokata w zespołach adwokackich.

Na gruncie obecnie obowiązującego porządku prawnego adwokat, który reklamuje świadczone przez siebie usługi, podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej. W związku z wieloma ograniczeniami w tej materii adwokaci poszukują różnych alternatywnych rozwiązań mogących służyć promocji świadczonych przez siebie usług. Należy jednak mieć na uwadze to, że adwokatura nie jest stricte przedsiębiorstwem. Można nawet powiedzieć, że adwokaci nie świadczą usług, tylko udzielają pomocy prawnej. Problematyka związana z reklamą w tej branży na tle tak licznej obecnie konkurencji wydaje się zagadnieniem ważnym i wymagającym pogłębionych refleksji. Odpowiedzi wymagają następujące pytania: czy adwokaci rzeczywiście powinni się reklamować; czy jest to w ich pracy niezbędne; czy przepisy aktualnie obowiązujące w tym zakresie są zbyt restrykcyjne, a jeśli tak, to w jakim stopniu powinny one ulec złagodzeniu i w jakim kierunku powinny nastąpić zmiany: jak we współczesnych realiach rynku usług prawniczych adwokaci mogą promować swoje usługi zgodnie z prawem, bez naruszania obowiązującego ich zakazu reklamy; jakie obecnie posiadają oni w tym zakresie skuteczne narzędzia do wykorzystania? Środowisko adwokackie jest w tej materii podzielone, część z nich uważa, że żadne zmiany nie są potrzebne; inni twierdzą, że pewne modyfikacje są wskazane, przy czym potrzebna jest również większa kontrola „działalności” adwokatów w Internecie. Próba rozwiązania zarysowanych wątpliwości i odpowiedzi na powyższe pytania jest przedmiotem rozważań niniejszej publikacji.

W artykule zaproponowano tezę, że sposób formułowania orzeczeń, a w szczególności uzasadnianie odwołujące się do podstawowych praw i wolności, ma wpływ na to, jak orzeczenia odbierane są przez społeczeństwo, jak kształtuje się świadomość prawna, a także może mieć wpływ na trwałość linii orzeczniczej. Zagadnienie to przedstawione jest w artykule na przykładzie wykładni przepisów prawa autorskiego odwołującej się do zasady nullum crimen sine lege – przed drugą wojną światową w głośnych sprawach dotyczących pokutnego na podstawie ustawy z 29.03.1926 r. o prawie autorskim, a współcześnie w wykładni art. 115 ust. 3 obowiązującej ustawy o prawie autorskim dokonanej przez Trybunał Konstytucyjny. Artykuł powołuje się na trzy przedwojenne sprawy karne, w których pojawiła się instytucja pokutnego i które, przez swój rozgłos, miały wpływ na odbiór nowych w polskim systemie prawnym przepisów o prawie autorskim. Zastosowano metodę badawczą wykraczającą poza źródła prawnicze i naukowe, dla lepszego zrozumienia tła tych spraw, charakterystyki osób biorących udział w powstawaniu linii orzeczniczej dotyczącej pokutnego, zagadnienia odbioru tych procesów przez środowisko prawnicze i opinię publiczną oraz rozumienia zasady nullum crimen sine lege. Metodę tę przyjęto ze względu na występowanie w tych sprawach zagadnień ogólnie interesujących opinię publiczną z jednej strony oraz praw i wolności obywatelskich z drugiej, co czyni zagadnienie interesującym dla badania zjawiska kultury prawnej. Niedocenienie zagadnienia wolności obywatelskich w komunikacji dotyczącej wyroków w sprawie pokutnego w Polsce przed 1939 r. omówiono w kontekście późniejszego polskiego sądownictwa konstytucyjnego na przykładzie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 17.02.2015 r. (K 15/13). Przedstawiona synteza ma na celu wyjaśnienie źródeł postulatu, aby uzasadnienia wyroków sporządzano w sposób pragmatyczny, uwzględniając podstawowe prawa i wolności oraz współtworząc świadomość prawną.