P ostulaty praktyków i potrzeba zapewnienia gwarancji rzetelnego procesu przemawiają za zasadnością wydłużenia terminu do wniesienia apelacji w postępowaniu karnym. Konieczność zmian przepisów w tym zakresie, choć sygnalizowana, nie znalazła odzwierciedlenia w nowelizacji Kodeksu postępowania karnego z lipca 2019 r. i pomimo wprowadzenia nowych rozwiązań – jak sporządzanie uzasadnień rozstrzygnięć sądu pierwszej i drugiej instancji na formularzach – nadal pozostaje aktualna.

Celem artykułu jest omówienie problematyki terminu do wniesienia apelacji w postępowaniu karnym w sprawach szczególnie zawiłych i skomplikowanych oraz przedstawienie propozycji zmian legislacyjnych w tym zakresie, uwzględniających postulaty praktyków i potrzebę zapewnienia gwarancji rzetelnego procesu. Jego podstawę stanowi opinia sporządzona na zlecenie Komisji Legislacyjnej Naczelnej Rady Adwokackiej 28.02.2019 r. dotycząca terminów do wniesienia apelacji w sprawach szczególnie zawiłych i skomplikowanych w procesie karnym i cywilnym.

Problematyka wydłużenia terminów do wniesienia apelacji w postępowaniu karnym w sprawach szczególnie zawiłych i skomplikowanych podejmowana jest od lat przez różne instytucje dostrzegające potrzebę zmiany w tym zakresie. W grudniu 2015 r. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się w tej sprawie do Ministra Sprawiedliwości, wskazując pojawiający się w praktyce problem niedostatecznie długiego czasu przysługującego stronie na sporządzenie apelacji w sprawach karnych – szczególnie skomplikowanych i charakteryzujących się obszernością uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji Pismo Rzecznika Praw Obywatelskich dr. Adama Bodnara do Ministra Sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry z 1.12.2015 r., znak: II.5150.7.2015.MK. . W odpowiedzi Minister Sprawiedliwości przyznał, że w pojedynczych przypadkach może zaistnieć problem z obowiązkiem dochowania przez strony ustawowego terminu zawitego do wniesienia apelacji, jednak wskazał, że obecnie nie planuje się zmian legislacyjnych w analizowanej kwestii Pismo Rzecznika Praw Obywatelskich dr. Adama Bodnara do Prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej Adwokata Andrzeja Zwary z 29.07.2016 r. . W tym czasie w ramach działalności ówczesnej Komisji Legislacyjnej przy Naczelnej Radzie Adwokackiej sporządzona została opinia prawna dotycząca potrzeby modyfikacji terminu do wniesienia apelacji w sprawach karnych autorstwa prof. dr. hab. Piotra Kardasa oraz prof. dr. hab. Jacka Giezka, która przedstawiona została Rzecznikowi Praw Obywatelskich Opinia Komisji Legislacyjnej przy Naczelnej Radzie Adwokackiej dotycząca modyfikacji terminu do wniesienia apelacji w sprawach karnych (propozycje de lege ferenda) autorstwa prof. dr. hab. Piotra Kardasa i prof. dr. hab. Jacka Giezka z 7.09.2016 r. . Opinia ta zawiera kompleksową i pogłębioną analizę przedmiotowego zagadnienia, wraz z propozycjami de lege ferenda.

Pomimo prób przekonania do wprowadzenia zmian ustawodawca do dziś nie podjął inicjatywy w tym zakresie, a problematyka terminu do wniesienia apelacji, pomimo innych, nowych rozwiązań w obszarze kontroli instancyjnej rozstrzygnięć sądów, nadal pozostaje aktualna. Celem niniejszej publikacji jest zatem powrót do wskazanego zagadnienia, omówienie terminu do wniesienia apelacji obowiązującego w aktualnym stanie prawnym, wstępna ocena wpływu na omawiane zagadnienia konstrukcji uzasadnień na formularzach oraz przedstawienie propozycji zmian w przepisach ustawy Niniejszy artykuł stanowi prezentację najważniejszych argumentów odnoszących się do postępowania karnego, zawartych w sporządzonej na zlecenie Komisji Legislacyjnej Naczelnej Rady Adwokackiej 28.02.2019 r. opinii zawierającej propozycje de lege ferenda w sprawie terminów apelacji w sprawach szczególnie zawiłych i skomplikowanych, zarówno w procesie karnym, jak i cywilnym, autorstwa K. Gajowniczek-Pruszyńskiej, M. Górskiego, A. Szymborskiej-Rymer, A. Górskiego. .

Standard konstytucyjny i międzynarodowy

Gwarantowana Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.04.1997 r. (Dz.U. nr 78 poz. 483 ze zm.). zasada dwuinstancyjności postępowania realizowana jest poprzez możliwość wniesienia środka odwoławczego od wyroku sądu pierwszej instancji, skontrolowania i merytorycznego rozstrzygnięcia przez sąd wyższej instancji. Konstytucyjna zasada zaskarżalności determinuje istnienie systemu kontroli rozstrzygnięć, a ponadto umożliwia stronom postępowania zinternalizowanie niekorzystnych dla nich orzeczeń, pogłębia zaufanie do państwa oraz wpływa prewencyjnie i stymulująco na rozstrzygnięcia innych organów Konstytucja RP. Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016, Legalis/el.; M. Zubik, Konstytucja III RP w tezach orzeczniczych Trybunału Konstytucyjnego i wybranych sądów, Warszawa 2011, komentarz do art. 45 i 78; K. Marszał, Instancyjność postępowania sądowego w świetle artykułu 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej (w:) Zasady procesu karnego wobec wyzwań współczesności. Księga ku czci prof. Stanisława Waltosia, red. J. Czapska, A. Gaberle, A. Światłowski, A. Zoll, Warszawa 2000, s. 704; P. Wiliński, Proces karny w świetle Konstytucji, Warszawa 2011, s. 154–166; P. Wiliński, Dwuinstancyjność postępowania karnego w świetle Konstytucji (w:) Funkcje procesu karnego. Księga jubileuszowa Profesora Janusza Tylmana, red. T. Grzegorczyk, Warszawa 2011. . Trybunał Konstytucyjny przesądził, że ustawodawca powinien uregulować postępowanie przed sądem drugiej instancji w taki sposób, aby odpowiadało ono konstytucyjnym wymogom sprawiedliwości proceduralnej. Reguła ta wyznaczana jest, poza wymogami niezależności, bezstronności i niezawisłości sędziowskiej, także poprzez odrzucenie dowolności i arbitralności, zapewnienie udziału zainteresowanych podmiotów w postępowaniu, traktowanie jawności jako zasady oraz poprzez wydawanie rozstrzygnięć zawierających rzetelne, weryfikowalne uzasadnienia Wyrok TK z 31.03.2005 r. (SK 26/02), OTK-A 2005/3, poz. 29; wyrok TK z 13.07.2009 r. (SK 46/08); P. Wiliński, O koncepcji rzetelnego procesu karnego (w:) Rzetelny proces karny. Materiały Konferencji naukowej Trzebieszowice 17–19.09.2009 r., red. J. Skorupka, W. Jasiński, Warszawa 2010. .

Trzeba także wskazać, że ustawa zasadnicza dopuszcza swoiste ograniczenia, chociażby poprzez obowiązywanie zasady dewolutywności albo suspensywności, jak również poprzez wprowadzanie określonych terminów procesowych, formularzy bądź ewentualnych opłat. Możliwość wprowadzenia ograniczeń wynika z proceduralnej natury prawa do zaskarżenia oraz pośrednio z art. 78 zdanie drugie in fine Konstytucji RP, który upoważnia ustawodawcę do określenia trybu zaskarżania Wyrok TK z 14.05.2013 r. (P 27/12), Legalis nr 666909. .

W systemie prawa międzynarodowego standard rzetelnego procesu wyznacza art. 14 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku 19.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r. nr 38 poz. 167), dalej MPPOiP. . Jego odpowiednikiem w systemie europejskim jest zaś art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. nr 61 poz. 284 ze zm.), dalej EKPC. . Pomimo że w treściach obu przepisów występują różnice, w istocie można mówić o jednym standardzie fair trial w międzynarodowej ochronie praw człowieka. Prawo do rzetelnego procesu obejmuje w tym sensie prawo dostępu do sądu, prawo do rozpatrzenia sprawy przez niezależny i bezstronny sąd ustanowiony ustawą, prawo do rzetelnego i publicznego rozpatrzenia sprawy na rozprawie, a także prawo do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie. Uszczegółowienie tych wymogów należy do prawodawstw wewnętrznych M. Balcerzak, Podstawy międzynarodowej ochrony praw człowieka. Zarys wykładu z materiałami źródłowymi, Toruń 2017, s. 167–168. . A zatem pojęcie rzetelnego procesu jest współcześnie sposobem określania wymogów, jakie spełniać powinno postępowanie karne. Determinuje ono kierunek zmian normatywnych i sposoby interpretacji przepisów obowiązujących. Międzynarodowymi standardami rzetelności postępowania kieruje się w swym orzecznictwie Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPCz), wydając rozstrzygnięcia w przedmiocie konkretnych rozwiązań procesowych, przyjmowanych w poszczególnych systemach prawnych Rzetelny proces karny, red. P. Wiliński, Warszawa 2009, s. 28. .

Za jeden z elementów prawa do rzetelnego procesu Trybunał uznaje także prawo do zapoznania się z uzasadnieniem danego rozstrzygnięcia. Przyjmuje się, że jeżeli państwo-strona EKPC przewidziało możliwość wniesienia apelacji od wyroku, to jest również zobowiązane do zapewnienia skutecznego do niej dostępu Kodeks postępowania karnego. Komentarz aktualizowany, red. D. Świecki, Warszawa 2021, t. 1, LEX/el. . Trybunał przesądził w szczególności, że sądy krajowe powinny z odpowiednią precyzją wskazywać podstawy swoich rozstrzygnięć, gdyż umożliwia to realne skorzystanie z prawa do zaskarżenia orzeczenia Wyrok ETPCz z 16.12.1992 r. Hadjianastassiou przeciwko Grecji, 12945/87, ECLI:CE:ECHR:1992:1216JUD001294587. .

W orzecznictwie ETPCz dominuje pogląd, że wprowadzenie terminów do wnoszenia środków odwoławczych nie stanowi ograniczenia dostępu do sądu, o którym mowa w art. 6 EKPC – pod warunkiem, że ukształtowano je w ustawodawstwie krajowym w sposób umożliwiający korzystanie z tych środków Wyrok ETPCz z 28.10.1998 r. Pérez de Rada Cavanilles przeciwko Hiszpanii, 28090/95, ECLI:CE:ECHR:1998:1028JUD002809095. . Nie ulega zatem wątpliwości, że samo wprowadzenie ograniczenia w czasie dla stron konstruujących środki odwoławcze nie godzi w rzetelność procesu. Jednocześnie jednak rozważenia wymaga, czy i w jakich warunkach na gruncie polskiej ustawy karnoprocesowej uprawnienie do wniesienia środka zaskarżenia jest uprawnieniem o charakterze realnym. W szczególności czy w sprawach, w których występuje wiele podmiotów, złożony stan faktyczny, skomplikowane zagadnienia prawne, prowadzone jest długotrwałe postępowanie, skutkujące zgromadzeniem materiału dowodowego obejmującego wiele tomów akt – wymóg sporządzenia apelacji w ustawowo wskazanym czternastodniowym terminie gwarancję tę realizuje? Wnioski wynikające z opinii autorstwa P. Kardasa oraz J. Giezka, z którymi należy się zgodzić, zawierają odpowiedź przeczącą i nie pozostawiają wątpliwości co do potrzeby zmiany przepisów.

Przechodząc na grunt ustawy karnoprocesowej, wskazać należy, że uzasadnienie wyroku, sporządzane w oparciu o przepisy art. 424 Kodeksu postępowania karnego Ustawa z 6.06.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 2021 r. poz. 1023 ze zm.), dalej k.p.k. , powinno przede wszystkim opisywać logiczny proces, który doprowadził sąd do przekonania o określonym rozstrzygnięciu. Wypowiedzi doktryny, zakres tez orzeczeń sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego wypracowały dotychczas kryteria poprawności pisemnego uzasadnienia. Z tej perspektywy nie budzi nadal najmniejszych wątpliwości, że sąd powinien wykazać w uzasadnieniu, jakie fakty uznaje za udowodnione, na czym opiera poszczególne ustalenia i dlaczego nie uznaje dowodów przeciwnych, a następnie jakie wnioski wyprowadza z dokonanych ustaleń. Uzasadnienie musi oddawać proces myślowy, który przebiegał w czasie narady poprzedzającej wydanie wyroku, powinno być sporządzone zgodnie z dotychczas niekwestionowaną konstrukcją wewnętrzną jego struktury Wyrok SN z 6.10.2009 r. (WA 31/09), R-OSNKW 2009, poz. 1936; wyrok TK z 13.07.2009 r. (SK 46/08), OTK-A 2009/7, poz. 109; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 12.01.2006 r. (II AKa 448/05), „Prokuratura i Prawo” 2006/7–8, poz. 35; P. Hofmański, S. Zabłocki, Elementy metodyki pracy sędziego w sprawach karnych, Kraków 2006, s. 265–268. . Uzasadnienie pełni zatem funkcję wyjaśniająco-interpretacyjną.

Jednocześnie równorzędne znaczenie ma funkcja kontrolna uzasadnienia, sprowadzająca się do umożliwienia sądowi wyższego rzędu dokonania oceny prawidłowości kwestionowanego wyroku. Uzasadnienie jest zatem podstawowym środkiem kontroli prawidłowości wyroku, umożliwiającym instancji odwoławczej m.in. zweryfikowanie, czy sąd pierwszej instancji oparł ustalenia faktyczne na całokształcie okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej, zgodnie z obowiązującymi przepisami Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Warszawa 2018, Legalis/el.; D. Świecki, Rozprawa apelacyjna w polskim procesie karnym, Warszawa 2006, s. 41. . Uzasadnianie wyroków służy także zapewnieniu jednolitości, przewidywalności i pewności orzekania oraz ma podstawowe znaczenie dla urzeczywistnienia standardu oczekiwanej ochrony prawnej – co pozostaje istotne dla stron postępowania i sędziów – poszukujących punktów odniesienia dla wypracowywania własnych decyzji E. Łętowska, A. Paprocka, I. Rzucidło-Grochowska, Podstawy uzasadniania w prawie konstytucyjnym i międzynarodowym (w:) Uzasadnienia decyzji stosowania prawa, red. I. Rzucidło-Grochowska, M. Grochowski, Warszawa 2015, s. 17–18. .

Możliwość sporządzenia środka odwoławczego w postaci określonych zarzutów i wniosków w apelacji przez strony procesu, w tym profesjonalnych pełnomocników, powinna opierać się na analizie akt sprawy oraz uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji. Strona ma prawo zapoznania się z całością treści uzasadnienia, nie zaś tylko z wątkami jej dotyczącymi. Sporządzenie apelacji poprzedzone jest analizą pisemnej argumentacji sądu pierwszej instancji, która zwłaszcza w sprawach wielowątkowych, wielopodmiotowych lub skomplikowanych pod względem prawnym wymaga czasu. W sprawach karnych na przestrzeni ostatnich lat pojawiały się uzasadnienia, których objętość znacznie przekraczała sto stron, a w skrajnych przypadkach stanowiła ich wielokrotność Sprawa karna przed Sądem Okręgowym w Warszawie (XVIII K 178/09), wyrok z 22.12.2016 r. – uzasadnienie zawiera 1213 stron; sprawa karna przed Sądem Okręgowym w Warszawie (XVIII K 170/15), wyrok z 15.12.2017 r. – uzasadnienie zawiera 949 stron. . W tych okolicznościach nie było możliwości zapoznania się, nawet pobieżnego, przez stronę z treścią tak obszernego dokumentu w ustawowo przewidywanym terminie czternastu dni. Tymczasem ocena całości uzasadnienia wyroku służyć powinna rozważeniu decyzji także co do ewentualnego braku podstaw do kwestionowania na drodze apelacji rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji. Omawianej problematyki nie zmieniło wprowadzenie do ustawy obligatoryjnego konstruowania uzasadnień na formularzach, którego celem było przyspieszenie toczącego się postępowania, nie zaś umożliwienie realizacji podstawowej gwarancji procesowej przysługującej stronom procesu karnego.

Uzasadnienie na formularzu

Mocą ustawy z 19.07.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw Ustawa z 19.07.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1694). do Kodeksu postępowania karnego dodano art. 99a, stanowiący w § 1, że uzasadnienie wyroku sądu pierwszej instancji, w tym wyroku nakazowego i wyroku łącznego oraz wyroku sądu odwoławczego i wyroku wydanego w postępowaniu o wznowienie postępowania, sporządza się na formularzu według ustalonego wzoru. Wzór formularza, zgodnie z dyspozycją art. 99a § 2 k.p.k., został określony rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 28.11.2019 r. w sprawie wzorów formularzy uzasadnień wyroków oraz sposobu ich wypełniania (Dz.U. poz. 2349). . Jednocześnie, wobec braku modyfikacji art. 424 k.p.k., nadal występuje konieczność spełnienia wymogów wynikających z treści tego przepisu.

Artykuł 99a k.p.k. wszedł w życie 5.12.2019 r., wobec czego w praktyce aktualnie uzasadnienia sporządzone są na formularzach. Dotychczasowe doświadczenia wskazują jednak, że wprowadzenie formularzy nie wpływa na czas sporządzania uzasadnień. Podstawowe wątpliwości, jakie budzi ta nowa forma konstruowania uzasadnienia, odnoszą się do jej znacznej skrótowości (w tym braku opisu ustalonego przez sąd stanu faktycznego), a ponadto – skrajnego braku czytelności. Ma to znaczenie z punktu widzenia konieczności odtworzenia sędziowskiego toku rozumowania na etapie formułowania zarzutów apelacyjnych K. Gajowniczek-Pruszyńska, Uzasadnienie wyroku sądu karnego odzwierciedleniem sędziowskiego przekonania? – uwagi krytyczne na tle Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2019 r., w sprawie wzorów formularzy uzasadnień wyroków oraz sposobu ich wypełniania, „Palestra Świętokrzyska” 2019/49–50, s. 51–58. .

Jednocześnie wprowadzenie reguły sporządzania uzasadnień wyroków na formularzach nie eliminuje problemu zbyt krótkiego terminu do wniesienia apelacji w postępowaniu karnym – pomimo faktu, że formularz wymusza większą zwięzłość uzasadnienia. Nadal jednak sama jego objętość nie wpływa przecież w żaden sposób na złożoność danej sprawy. Otrzymując tabelaryczne uzasadnienie na formularzu, zawierające jedynie skrótowe odniesienia do materiału dowodowego sprawy, strona postępowania zapoznać się z nim musi w zestawieniu z całością akt. Na marginesie wspomnieć warto, że także czynność zapoznawania się z nimi wielokrotnie powoduje trudności, które uwidoczniły się i nasiliły zwłaszcza po wprowadzeniu w marcu 2020 r. stanu epidemii na terenie całego kraju. Na czas jego trwania znacznie ograniczono działalność sądów, w tym obsługę interesantów, co wywołuje wiele problemów praktycznych.

Czternastodniowy termin do wniesienia apelacji musi natomiast wystarczyć stronom nie tylko na lekturę uzasadnienia, sformułowanie apelacji, ale także sięgnięcie – być może kilkukrotne – do znajdujących się w sądzie akt sprawy. W sytuacji, gdy akta nadal nie są digitalizowane, a dostęp do nich można uzyskać jedynie w czytelniach (po uprzednim zapisaniu się z co najmniej jednodniowym wyprzedzeniem i o ile sędzia referent bądź inny uczestnik postępowania nie zarezerwował wcześniej możliwości korzystania z nich) – strona może bezskutecznie próbować uzyskać dostęp do akt przez wiele dni.

W tym stanie rzeczy stwierdzić należy, że określony w Kodeksie postępowania karnego czternastodniowy termin na sporządzenie apelacji we wszystkich sprawach stanowi błąd pierwotny, który nadal nie został przez ustawodawcę dostrzeżony. Już dziś można stwierdzić, że sporządzanie uzasadnień na formularzach to rozwiązanie, które będzie w przyszłości modyfikowane – praktyka ujawnia liczne wątpliwości z nim związane Z doniesień prasowych wynika, że krytyczne uwagi dotyczące formularzy kierowane są także ze strony środowiska sędziowskiego. Mają one stanowić podstawę przygotowywanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości zmian wzorów formularzy. Jednak w ocenie SSO Barbary Piwnik w czasach, kiedy publicznie mówi się, że orzeczenia sądów są niezrozumiałe dla obywateli, tłumaczenie im wyroków za pomocą rubryczek może tylko ten stan nierozumienia pogłębić. SSO Piotr Gąciarek wskazuje z kolei, że uzasadnienia na formularzach mogą okazać się dużo bardziej groźne dla stron postępowania niż samych sędziów, dostrzegając jednocześnie zalety formularzy uzasadnień, ale jedynie w drobnych, prostych sprawach karnych o nieskomplikowanym stanie faktycznym, natomiast w procesie np. poszlakowym nie wyobraża sobie dobrego uzasadnienia w postaci tabelek – A. Łukaszewicz, Człowiek musi wiedzieć, dlaczego sąd go ukarał, https://archiwum.rp.pl/artykul/1423339-Czlowiek-musi-wiedziec-dlaczego-sad-go-ukaral.html (dostęp: 11.07.2021 r.). . Na pewno nie stanowi ono remedium na obszerność, zawiłość i skomplikowanie niektórych spraw. Oprócz tego nieczytelność i konieczność dodatkowego porównania uzasadnienia sporządzonego na formularzu z materiałem dowodowym znajdującym się w aktach utrzymuje dotychczasową argumentację o potrzebie wydłużenia czasu do sporządzenia apelacji.

Z tych powodów uzasadnione pozostaje twierdzenie, że aktualnie obowiązujące przepisy dotyczące terminu do wniesienia apelacji w polskim procesie karnym, przewidując na tę czynność jedynie czternaście dni we wszystkich rodzajach spraw i niezależnie od obszerności oraz formuły konstruowania uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji, a także ostatecznego czasu przeznaczonego na jego sporządzanie przez sąd orzekający, nie odpowiadają regułom rzetelnego procesu karnego.

Propozycje zmian legislacyjnych

Zacząć należy od przywołania trafnego spostrzeżenia P. Kardasa i J. Giezka, że przewidziany w przepisach Kodeksu postępowania karnego dwutygodniowy termin do złożenia apelacji jest terminem, którego dochowanie w pewnych układach procesowych trudno pogodzić ze standardami rzetelnego procesu karnego. Jak wskazano, dotyczy to w szczególności przypadków, gdy przedmiotem zaskarżenia jest wyrok o złożonej strukturze, zawierający szereg rozstrzygnięć obejmujących wielość rozpoznawanych przez sąd pierwszej instancji zarzutów, a przy tym obszernie uzasadniony. A zatem w takich sprawach kluczowe znaczenie ma stworzenie prawnych rozwiązań gwarantujących odpowiednią perspektywę czasową, umożliwiającą przeprowadzenie rzetelnej analizy orzeczenia sądu pierwszej instancji oraz jego uzasadnienia, a następnie sporządzenie środka zaskarżenia. Do tej utrwalonej argumentacji dołączyć należy obawy odnoszące się do efektów obowiązujących przepisów art. 99a § 1 k.p.k. oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, narzucających obowiązek konstruowania uzasadnienia na druku formularza. W szczególności negatywne oceny koncentrują się na niezgodności wymogów z art. 424 k.p.k. i niesprostaniu minimalnym standardom ujętym w tym przepisie, a nadto wyeliminowaniu fakultatywności stosowania tej formy sporządzania uzasadnienia w przypadku, w którym sąd widzi konieczność zastosowania funkcji wyjaśniająco-interpretacyjnej J. Skorupka, Kodeks postępowania karnego…, s. 1202–1206; K. Zgryzek, Zwięzłe uzasadnienie – czy to jeszcze uzasadnienie (w:) Fiat iustitia pereat mundus. Księga jubileuszowa poświęcona sędziemu Sądu Najwyższego Stanisławowi Zabłockiemu z okazji 40-lecia pracy zawodowej, Warszawa 2014, s. 672. . Uznając zatem, że przyjęta przez ustawodawcę konstrukcja uzasadnienia na formularzu może być nie do pogodzenia z zagwarantowaniem prawa do obrony, postuluje się uchylenie obowiązujących w tym zakresie przepisów, względnie przyjęcie tego rozwiązania dla spraw zakończonych rozstrzygnięciem o charakterze konsensualnym (art. 335 k.p.k., art. 387 k.p.k.) lub np. uzasadnień wyroku łącznego K. Gajowniczek-Pruszyńska, P. Karlik, Kodeks postępowania karnego. Komentarz do ustawy z 19.07.2019 r., Warszawa 2020, s. 43–46; K. Gajowniczek-Pruszyńska, Uzasadnienie…, s. 51–58; K. Gajowniczek-Pruszyńska, A. Szymborska-Rymer, Praktyczny wymiar obowiązywania przepisów o sporządzaniu uzasadnienia wyroku sądu karnego na formularzu, „Palestra Świętokrzyska” 2020/51–52, s. 58–66. .

Powracając do głównego zagadnienia, poddać należy analizie zaproponowane cztery koncepcje możliwych zmian aktualnie obowiązujących przepisów ustawy karnoprocesowej, mających na celu wydłużenie terminu do wniesienia apelacji.

Pierwsza z nich wskazuje na możliwość zastąpienia obowiązującego obecnie, czternastodniowego terminu do wniesienia apelacji terminem dłuższym, na przykład trzydziestodniowym we wszystkich sprawach.

Druga możliwość zakłada wprowadzenie regulacji szczególnej, przewidującej następujące z mocy prawa przedłużenie terminu do wniesienia apelacji w przypadku zaistnienia przesłanek określonych w ustawie.

Trzecia koncepcja polegać miałaby na wprowadzeniu do Kodeksu postępowania karnego przepisu, na podstawie którego, przy spełnieniu ustawowo określonych przesłanek, możliwe byłoby obligatoryjne lub fakultatywne przedłużenie czternastodniowego terminu do wniesienia apelacji – na podstawie decyzji sądu z urzędu lub na wniosek jednej ze stron.

Czwarty wariant związany jest z możliwością wprowadzenia regulacji, które przy braku modyfikacji dotychczas obowiązującego, czternastodniowego terminu pozwalałyby na uzupełnienie apelacji w terminie określonym ustawowo lub wskazanym przez sąd na wniosek strony lub z urzędu.

Pierwsza z zaproponowanych koncepcji, czyli rozwiązanie polegające na wydłużeniu terminu do wniesienia apelacji we wszystkich rodzajach spraw poprzez zastąpienie obowiązującego obecnie, czternastodniowego terminu do wniesienia apelacji terminem dłuższym, powinna zostać gruntownie rozważona przez ustawodawcę. Rozwiązanie takie mogłoby zostać wprowadzone do Kodeksu postępowania karnego w prosty sposób – poprzez modyfikację art. 445 § 1 k.p.k. oraz zastąpienie wskazanego w nim terminu czternastu dni terminem dłuższym, przykładowo trzydziestodniowym. Łatwość wprowadzenia zmiany stanowi niewątpliwie zaletę tej koncepcji. Nowa treść przepisu nie powodowałaby również żadnych wątpliwości interpretacyjnych. Wadą takiego rozwiązania byłoby natomiast automatyczne wydłużenie okresu oczekiwania na uprawomocnienie się wyroku, czyli przedłużenie postępowania karnego jako takiego – co w obecnej sytuacji, kiedy procesowi karnemu zarzuca się przede wszystkim nadmierną przewlekłość, może budzić wątpliwości. Rozwiązania tego nie należy jednak wykluczać, albowiem dyrektywa szybkości postępowania nie może przeważać nad rzetelnością procesu karnego Ze względu na przesunięcie w czasie momentu uprawomocnienia się zapadłego w sprawie rozstrzygnięcia wariant ten w ocenie P. Kardasa i J. Giezka należałoby odrzucić. .

Rozważenia wymaga koncepcja oparta na wprowadzeniu szczególnej regulacji, która w przypadku wystąpienia ustawowo określonych przesłanek przewidywałaby następujące z mocy prawa przedłużenie czternastodniowego terminu do wniesienia apelacji, na przykład do trzydziestu dni. Podobna w swej istocie pozostaje także koncepcja obligatoryjnego lub fakultatywnego przedłużenia terminu do wniesienia apelacji, przykładowo do trzydziestu dni, na podstawie decyzji sądu podejmowanej z urzędu lub na wniosek jednej ze stron. Obie koncepcje wymagają doprecyzowania – w szczególności poprzez wskazanie, czy przedłużenie terminu do wniesienia apelacji miałoby następować z mocy ustawy, czy też na podstawie decyzji sądu na wniosek stron, określenie kryteriów fakultatywnego bądź obligatoryjnego wydłużenia terminu oraz sądu, do którego strony miałyby składać stosowny wniosek, ewentualnej zaskarżalności decyzji w tym przedmiocie, a także sprecyzowania, na jak długo przedłużyć można termin do wniesienia apelacji oraz czy wydłużenie go dla jednej ze stron postępowania oznacza automatyczne przedłużenie także dla pozostałych jego uczestników. Powyższe zagadnienia zostały szczegółowo omówione w opracowaniu P. Kardasa oraz J. Giezka, którzy opowiedzieli się za tym, aby wniosek o wydłużenie terminu do wniesienia apelacji kierować do sądu odwoławczego właściwego do jej rozpoznania Jeżeli miałby on być kierowany do sądu pierwszej instancji, należałoby w ocenie Autorek rozważyć potrzebę wprowadzenia postępowania zażaleniowego, wskazać podmioty uprawnione do wniesienia tego środka zaskarżenia oraz określić terminy, w jakich miałyby następować czynności tego postępowania odwoławczego. . Proponuje się tam także wprowadzenie obligatoryjnego trybu uwzględnienia wniosku w ściśle określonych przypadkach, przy czym przesłankę mógłby w tym przypadku stanowić czas sporządzania uzasadnienia przez sąd pierwszej instancji.

Podzielając powyższe wnioski, stwierdzić należy, że niewątpliwie rozwiązanie oparte na obligatoryjnym lub fakultatywnym przedłużaniu terminu do wniesienia apelacji jawi się jako skomplikowany legislacyjnie zabieg wobec pierwszego omawianego rozwiązania, polegającego na wprowadzeniu przedłużenia terminu we wszystkich rodzajach spraw.

Poza wyżej zaproponowanym rozwiązaniem należy zatem również rozważyć możliwość przedłużenia terminu do wniesienia apelacji z mocy prawa w przypadku spełnienia przesłanki obiektywnej, jaką jest czas sporządzania uzasadnienia przez sąd pierwszej instancji. Dodatkowo uzasadnione wydaje się także wprowadzenie możliwości fakultatywnego przedłużenia terminu na wniosek w sprawach zawiłych. Kodeks postępowania karnego zna pojęcie „sprawy zawiłej” oraz „wagi sprawy”. Posługuje się nimi w szczególności w Dziale II. Rozdziale 1, zatytułowanym „Właściwość i skład sądu”, jak również w art. 98 k.p.k. (przewidującym możliwość odroczenia sporządzenia uzasadnienia postanowienia na czas do 7 dni) oraz w art. 411 k.p.k. (przewidującym możliwość odroczenia wydania wyroku na czas nieprzekraczający czternastu dni w sprawach zawiłych). Wreszcie w kluczowym z punktu widzenia przedmiotu niniejszego opracowania przepisie art. 423 k.p.k. ustawodawca dopuszcza przedłużenie terminu na sporządzenie uzasadnienia wyroku przez prezesa sądu w sprawie zawiłej lub z innej ważnej przyczyny w razie niemożności sporządzenia tegoż uzasadnienia w terminie. Na gruncie art. 423 k.p.k. „sprawa zawiła” definiowana jest jako sprawa złożona pod względem faktycznym lub prawnym, w tym wielotomowa Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. A. Sakowicz, Warszawa 2016, Legalis/el. . Jak wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego, z rozpatrywaniem spraw wielotomowych, o szczególnej kumulacji podmiotowej (działanie w zorganizowanej grupie przestępczej) i przedmiotowej (wielość przestępstw) łączy się konieczność indywidualnego określania terminu, w jakim powinno być sporządzone uzasadnienie, na co pozwala przepis art. 423 § 1 k.p.k., oraz stworzenie warunków umożliwiających jego dochowanie Wyrok Sądu Najwyższego Izba Karna z 20.11.2015 r. (SNO 72/15), Legalis nr 1361499. . Wydaje się zatem, że nie ma przeszkód, aby interpretację tę odnosić także do terminu na wniesienie apelacji.

Zmiana w art. 423 § 1 k.p.k., polegająca na umożliwieniu prezesowi sądu przedłużenia terminu na sporządzenie uzasadnienia na czas oznaczony – nie tylko w sprawie zawiłej, ale także „z innej ważnej przyczyny” – wprowadzona została mocą wspomnianej wyżej ustawy z 19.07.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw. Przedmiotową nowelizacją dokonano w ustawie karnoprocesowej wielu doniosłych zmian, których zasadniczym celem – jak wynika z treści uzasadnienia projektu ustawy – było „usprawnienie postępowania karnego, wyeliminowanie dostrzeżonych usterek i błędów legislacyjnych, które występują w ustawie procesowej, oraz dostosowanie regulacji procesowych do wyzwań wynikających z rozwoju technologicznego. W szczególności chodzi o rezygnację ze zbędnego formalizmu procesowego, wprowadzenie ułatwień dla uczestników postępowania związanych z udziałem w nim, zapobieżenie obstrukcji procesowej stron i szersze zabezpieczenie interesu społecznego w postępowaniu” (zob. s. 1. uzasadnienia Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw – wykaz prac legislacyjnych Rady Ministrów, nr  z wykazu: UD465 z 4.12.2018 r., dokument370940.pdf (rcl.gov.pl) (dostęp: 11.07.2021 r.). ) Powyższe założenie ustawodawcy, który za pierwszoplanowy cel przyjął przyspieszenie postępowania, znalazło odzwierciedlenie m.in. w treści art. 170 § 1 pkt 6 k.p.k. (przewidującego prekluzję dowodową), art. 315a k.p.k. (umożliwiającego odstąpienie od przesłuchania pokrzywdzonego w charakterze świadka), art. 350a k.p.k. (umożliwiającego zaniechanie wezwania świadków na rozprawę) oraz art. 378a k.p.k. (przewidującego prowadzenie czynności dowodowych pod nieobecność oskarżonego lub jego obrońcy). .

Powyższe prowadzi jednak do wniosku, że ustawodawca cel nadrzędny powyższej nowelizacji, jakim pozostaje przyspieszenie postępowania karnego, osiągnąć chce przede wszystkim, stawiając dodatkowe wymogi stronom. Umożliwiając wydłużanie terminów do sporządzania uzasadnień wyroków na podstawie nowej, nieostrej przesłanki „innej ważnej przyczyny”, po raz kolejny przy okazji zmian w ustawie karnoprocesowej nie podjęto bowiem żadnych działań w kierunku wydłużenia terminów do wniesienia apelacji.

Tymczasem praktyka wskazuje, że przedłużanie terminów do sporządzenia uzasadnienia jest regułą, a sporządzenie uzasadnienia, nawet w sprawach nieskomplikowanych, a także na formularzu trwać może wiele miesięcy. Strony postępowania nie są przy tym informowane, z jakich przyczyn termin ten został przedłużony, co może mieć przecież miejsce kilkukrotnie. Skoro zatem ustawodawca dostrzega okoliczności, które wskazują na konieczność przedłużania terminów dla sędziów, a możliwość ta wykorzystywana jest wielokrotnie, we wszystkich rodzajach spraw, to należy uznać za zasadne domaganie się stworzenia w tym zakresie adekwatnego zabezpieczenia podstawowych uprawnień stron. Nie ma przeszkód, aby w przypadku nieprzedłużenia terminu na wniosek strona podniosła w tym zakresie zarzut apelacyjny, choć niewątpliwie dyskusyjna byłaby wówczas możliwość wykazania naruszenia procedury jako mającej wpływ na treść orzeczenia. Nie ulega natomiast wątpliwości, że przedłużenie terminu dla jednej ze stron postępowania, na jej wniosek, powinno wywoływać skutki także wobec drugiej strony – zgodnie z zasadą równości broni, a także z założeniem, że „zawiłość sprawy”, jakkolwiek będąca pojęciem wymagającym oceny sądu, pozostaje jednak kryterium uniwersalnym w danym postępowaniu.

Podsumowując powyższe rozważania, zaproponować można nadanie przepisom art. 445 k.p.k. następującego brzmienia:

„§ 1. Termin do wniesienia apelacji wynosi 14 dni i biegnie dla każdego uprawnionego od daty doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem.

§ 2. W sprawie, w której czas sporządzania uzasadnienia wyroku był dłuższy niż sześć miesięcy, termin, o którym mowa w § 1, podlega przedłużeniu i wynosi 30 dni.

§ 3.W sprawie zawiłej, na wniosek strony złożony wraz z wnioskiem, o którym mowa w art. 422, sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, może zamiast terminu, o którym mowa w § 1, wyznaczyć do wniesienia apelacji termin 30 dni od dnia doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem.

§ 4. W przedmiocie wniosku, o którym mowa w § 3, sąd orzeka postanowieniem, na które nie przysługuje zażalenie.

§ 5. Przedłużenie terminu do wniesienia apelacji na podstawie § 2 i § 3 wywołuje skutki wobec wszystkich uczestników postępowania, o czym należy ich pouczyć, doręczając uzasadnienie wyroku.

§ 6. Apelacja wniesiona przed upływem terminu złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wywołuje skutki określone w art. 422 i podlega rozpoznaniu; apelację taką można uzupełnić w terminie określonym w § 1–3”.

Ostatnią z rozważanych koncepcji przedłużenia terminu do wniesienia apelacji w sprawach karnych jest wprowadzenie możliwości uzupełnienia apelacji. Miałoby ono polegać na umieszczeniu w ustawie regulacji, która bez modyfikacji obowiązującego obecnie czternastodniowego terminu pozwalałaby na uzupełnienie apelacji w terminie określonym ustawowo lub wskazanym przez sąd, na wniosek strony lub z urzędu. W obecnym stanie prawnym, co sygnalizowano powyżej, Kodeks postępowania karnego co do zasady nie przewiduje możliwości uzupełnienia apelacji. Jak wynika z orzecznictwa, strona postępowania może, już po wniesieniu apelacji (a także po upływie terminu do wniesienia tego środka), przedstawiać na piśmie albo ustnie do protokołu poszerzoną argumentację w odniesieniu do zarzutów i uzasadnienia środka odwoławczego Postanowienie SN z 3.01.2019 r. (III KK 208/18), Legalis nr 1860347. . Uzupełnienie apelacji po terminie możliwe jest tylko w zakresie, w jakim dotyczy zarzutów podnoszonych już w środku odwoławczym. Ewentualne uzupełnienie apelacji o nowe zarzuty po upływie terminu określonego w § 1 art. 445 k.p.k. nie wywołuje żadnych skutków prawnych z uwagi na zawity charakter terminu, o jakim mowa w tym przepisie. Strona nie może zatem rozszerzyć zakresu zaskarżenia lub podnieść nowych zarzutów po przekroczeniu czternastodniowego terminu. Zarzuty podniesione następczo, po wniesieniu środka odwoławczego, powinny być rozpoznane przez sąd, ale wyłącznie w zakresie, w jakim ustawa nakazuje orzekanie poza ich granicami, a więc na gruncie art. 439 k.p.k., art. 440 k.p.k. i art. 445 k.p.k. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu II Wydział Karny z 27.03.2014 r. (II AKa 10/14), Legalis nr 895216.

Powyższe zastrzeżenie, że ustawa karnoprocesowa nie przewiduje możliwości uzupełnienia apelacji „co do zasady”, konieczne jest w związku ze zmianą wprowadzoną nowelizacją z lipca 2019 r. Otóż art. 449a k.p.k. w brzmieniu nadanym przedmiotową ustawą przewiduje w § 3 możliwość uzupełnienia apelacji przez stronę w terminie 14 dni – ale jedynie w sytuacji, gdy sąd odwoławczy przed wydaniem orzeczenia zwrócił akta sprawy sądowi pierwszej instancji w celu uzupełnienia uzasadnienia zaskarżonego wyroku (art. 449a § 1 k.p.k.).

W myśl powyższego przepisu strona, która wniosła apelację, może ją zatem uzupełnić w terminie 14 dni od daty doręczenia jej uzupełnionego uzasadnienia. Stwierdzić należy, że przedmiotowe rozwiązanie sprzyjać będzie usprawnieniu postępowania, jest też spójne z pozostałymi zmianami K. Gajowniczek-Pruszyńska, P. Karlik, Kodeks postępowania karnego…, s. 269–271. . Odmienną, a jednocześnie przekraczającą ramy niniejszego opracowania, kwestią jest natomiast sam nowy tryb zaskarżania uzasadnień Nowelizacją Kodeksu postępowania karnego z lipca 2019 r. zmieniono także zasady kwestionowania uzasadnienia wyroku, w szczególności poprzez dodanie do ustawy przepisu art. 443a k.p.k., przewidującego w § 4, że po rozpoznaniu środka odwoławczego od uzasadnienia wyroku sąd ma możliwość orzeczenia jedynie o utrzymaniu w mocy lub zmianie zaskarżonego uzasadnienia w całości lub w części. .

Wspomnieć w tym miejscu warto również, że propozycja modyfikacji przepisów dotyczących terminu do wniesienia apelacji przedstawiana była już na etapie prac legislacyjnych w latach 2009–2013, nie została jednak uwzględniona Opinia Komisji Legislacyjnej przy Naczelnej Radzie Adwokackiej dotycząca modyfikacji terminu do wniesienia apelacji w sprawach karnych (propozycje de lege ferenda) autorstwa prof. dr. hab. Piotra Kardasa i prof. dr. hab. Jacka Giezka z 7.09.2016 r. . Opowiedziano się wówczas za koncepcją uzupełnienia apelacji, proponując dodanie do projektowanego art. 427 k.p.k. przepisu § 5 w brzmieniu:

„Środek odwoławczy można uzupełnić o dalsze zarzuty i wnioski oraz ich uzasadnienie, nie później jednak niż na siedem dni przed pierwszym wyznaczonym terminem jego rozpoznania przez sąd odwoławczy”.

Odnotować należy także, że jak pokazuje praktyka, postępowanie międzyinstancyjne w sprawach karnych trwa od kilku do kilkunastu miesięcy. W tym czasie dokonywanych jest wiele czynności związanych w szczególności z przekazywaniem akt, obsługą korespondencji, w tym doręczaniem odpisów apelacji, wyznaczeniem składów orzekających, ostatecznie terminów rozpraw. Brak jest zatem powodów, które miałyby wykluczać możliwość uzupełnienia apelacji podczas ich wykonywania. W pełni zasadne jest oczywiście ograniczenie tego uprawnienia stron w czasie, tak aby zapewnić wszystkim uczestnikom postępowania, a przede wszystkim składowi orzekającemu, możliwość analizy zarzutów apelacji. Uzupełnienie apelacji mogłoby być możliwe, jak zaproponowano powyżej, do siódmego dnia przed rozprawą apelacyjną. Można także wyobrazić sobie sytuację, w której po wpłynięciu sprawy do sądu odwoławczego przewodniczący wyznacza skarżącemu termin do złożenia uzupełnienia apelacji, przykładowo nie krótszy niż czternaście dni. Rozważyć należy również, czy uzupełnienie apelacji miałoby być możliwe we wszystkich rodzajach spraw, czy tylko w sprawach, w których spełnione jest przykładowo kryterium zawiłości bądź wielopodmiotowości. Opowiadając się za pierwszym ze wskazanych rozwiązań, baczyć należy oczywiście, aby nie wprowadzać do ustawy karnoprocesowej sformułowań nieostrych, stwarzających wątpliwości interpretacyjne. W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka często zwraca się uwagę na okresy bezczynności w postępowaniach międzyinstancyjnych, np. nadmiernie długie oczekiwanie na rozpoznanie sprawy po wniesieniu aktu oskarżenia, względnie zwlekanie z rozpoznaniem odwołania od wyroku wydanego przez sąd pierwszej instancji Wyrok ETPCz z 26.05.1993 r. Bunkate przeciwko Niderlandom, 13645/88, ECLI:CE:ECHR:1993:0526JUD001364588. . Także z tych powodów umożliwienie stronom wykorzystania tego czasu na dalszą analizę sprawy nie stoi wbrew zasadom procesu karnego, w tym zasadzie szybkości, a nade wszystko zasadzie prawdy.

Zauważyć należy także, odnosząc się raz jeszcze do ostatniej nowelizacji Kodeksu postępowania karnego, że niemalże równolegle ze zmianami w postępowaniu karnym ustawodawca wprowadził istotne zmiany w procedurze cywilnej. Ustawą z 4.07.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw Ustawa z 4.07.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469). do art. 369 k.p.c. dodano § 1¹, stanowiący, że w przypadku przedłużenia terminu do sporządzenia pisemnego uzasadnienia wyroku termin, o którym mowa w § 1 (dwutygodniowy termin na wniesienie apelacji), wynosi trzy tygodnie. O terminie tym sąd zawiadamia stronę, doręczając jej wyrok z uzasadnieniem. W zasadzie zatem w postępowaniu cywilnym zastosowano jeden z mechanizmów proponowanych powyżej, mianowicie uzależniono długość terminu do wniesienia apelacji od czasu sporządzania pisemnego uzasadnienia wyroku przez sąd. Potrzeby wprowadzenia analogicznej zmiany w postępowaniu karnym nie dostrzeżono.

Prawo do obrony

Nie sposób pominąć w kontekście omawianego zagadnienia także problematyki prawa do obrony, mającego swe źródło w Konstytucji RP i uznawanego w prawie międzynarodowym za element minimalnego standardu rzetelnego procesu. To właśnie oskarżony jest tą stroną procesu, której przyznano szczególne gwarancje we wszystkich jego stadiach – co ma zresztą kluczowe znaczenie nie tylko dla konkretnych spraw, ale wymiaru sprawiedliwości i demokratycznego państwa prawnego w ogóle. Gwarancje te niezbędne są oskarżonemu dlatego, że występuje on zazwyczaj jako jednostka w kontrze do zinstytucjonalizowanych organów ścigania i skomplikowanego dla niego w swej strukturze i zasadach działania sądownictwa. Z tych względów skuteczne wywiedzenie środka zaskarżenia ma szczególne znaczenie dla oskarżonego, jako gwarancja zapewnienia mu prawa do obrony, to wobec niego stosowana ma być bowiem represja karna – przy czym celem postępowania karnego pozostaje przecież to, aby do odpowiedzialności karnej pociągnięty został wyłącznie sprawca przestępstwa, osoba niewinna zaś odpowiedzialności tej nie poniosła. W tym miejscu po raz kolejny postawić należy pytanie o realność uprawnień oskarżonego w zakresie kontroli instancyjnej i skuteczność prowadzonej przez niego obrony, w sytuacji gdy nawet uczestnicząc w procesie wieloosobowym i wielowątkowym, ma on możliwość wniesienia apelacji wyłącznie w terminie czternastu dni od doręczenia mu uzasadnienia wyroku.

Wnioski

Zaproponowana powyżej konkretna zmiana w zakresie przepisów regulujących termin do wniesienia środka odwoławczego od wyroku sądu pierwszej instancji, z uwagi na postulaty praktyków i potrzebę zapewnienia gwarancji rzetelnego procesu, do tej pory pomijana przy okazji kolejnych nowelizacji Kodeksu postępowania karnego, powinna być przez ustawodawcę rozważona. Wnioski i postulaty formułowane w opiniach Komisji Legislacyjnej przy Naczelnej Radzie Adwokackiej, przywoływane i rozwijane w niniejszym artykule, nie tracą przy tym na znaczeniu także po zmianie sposobu sporządzania uzasadnień wyroków w sprawach karnych. Wprowadzenie formularzy wymusza bowiem ich skrótowość, nie eliminuje jednak problemu zbyt krótkiego terminu do wniesienia apelacji. Przygotowanie środka zaskarżenia w sposób prawidłowy nie ogranicza się jedynie do analizy uzasadnienia (niezależnie od jego formy), ale wymaga odniesienia do całego materiału dowodowego sprawy. Z tego względu w sprawach wielowątkowych, wieloosobowych bądź z innych przyczyn skomplikowanych sporządzenie rzetelnej apelacji w ustawowym terminie czternastu dni wielokrotnie jest znacznie utrudnione albo też – wręcz niemożliwe.