Plus ratio quam vis (łac. więcej znaczy rozum niż siła) – będąca od 1964 r. dewizą Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz 72. Sesji SIHDA – nie jest paremią prawniczą ani związaną z edukacją młodzieży. Formuła Plus ratio quam vis nie pochodzi bowiem ze skarbnicy wiedzy prawnej, lecz erotycznej. Jest jednak tak pojemna, że mogła stać się hasłem najstarszej polskiej uczelni, jak również hasłem jednego z ważniejszych międzynarodowych spotkań romanistów i historyków praw antycznych.

Artykuł 175 ust. 2 Konstytucji RP przewiduje możliwość powoływania sądów wyjątkowych wyłącznie na czas wojny. Konstytucja wyklucza także funkcjonowanie innych sądów niż te wskazane w art. 175 Konstytucji. Cechą sądu wyjątkowego jest odrębność organizacyjna, autonomia w stosunku do innych sądów, specyficzny sposób powołania sędziów takiego sądu, szczególny zakres rozpoznawanych spraw – zarówno pod względem czasowym, podmiotowym, jak i przedmiotowym oraz specyficzna procedura.

Artykuł jest syntetycznym omówieniem zmiany normatywnej, obejmującej regulację ciągłości w Kodeksie karnym oraz w Kodeksie wykroczeń, ze szczególnym uwzględnieniem charakteru prawnego instytucji wyłaniającej się z dodanego art. 12 § 2 k.k., postrzeganego jako uzupełnienie instytucji czynu ciągłego. Analiza relacji, w jakiej art. 12 § 1 k.k. pozostaje do art. 12 § 2 k.k., prowadzi autorów do wniosku, że drugi z wymienionych przepisów ma charakter subsydiarny, uzupełniający i poszerzający zakres czynu ciągłego na przypadki, w których sprawca nie działa ze z góry powziętym zamiarem.

Każda nowelizacja ustawy procesowej warta jest odnotowania, jednak projekt opatrzony datą 4.12.2018 r. jest szczególny, nie tylko bowiem zawiera propozycje zasadniczych zmian postępowania karnego, ale także podważa obowiązujące do tej pory niektóre zasady procesowe, także te o charakterze gwarancyjnym, jak na przykład prawo oskarżonego do udziału w rozprawie. Nie brak w nim z pewnością rozwiązań ciekawych i zmierzających być może we właściwym kierunku, czyli ku usprawnieniu postępowania. Nie zmienia to jednak bardzo krytycznej oceny całego projektu.

Nowelizacja Ordynacji podatkowej wprowadziła od 1.01.2019 r. między innymi nowy rozdział (11A), zatytułowany „Informacje o schematach podatkowych”. Przepisy tego rozdziału mają stanowić implementację do prawa krajowego dyrektywy Rady (UE) 2018/822. Nakładają one na wiele podmiotów, w tym również na adwokatów, dodatkowe obowiązki dotyczące informowania Szefa Krajowej Administracji Skarbowej o schematach podatkowych.

Problem kredytów udzielanych we frankach szwajcarskich powstał po uwolnieniu kursu waluty przez Szwajcarski Bank Narodowy. Od tego momentu raty kredytu wzrosły dość znacząco. Dodatkowo banki bardzo często stosowały w umowach niedozwolone klauzule zmiany oprocentowania. Rozwiązanie problemu skutków wadliwej umowy kredytu poprzez uznanie jej w całości za nieważną nie prowadzi do satysfakcjonujących rezultatów. Stąd też rozsądnym kompromisem pomiędzy dalece idącą wykładnią sądową a nadmiernym sankcjonowaniem wydaje się uznanie zawartych umów jako nieoprocentowanego kredytu.

Prawo przedsiębiorców stanowi od kwietnia 2018 r. podstawowy akt prawny dotyczący wykonywania działalności gospodarczej. Zawarte we wskazanej regulacji definicje przedsiębiorcy oraz działalności gospodarczej różnią się od dotychczas obowiązujących. Część zmian ma charakter jedynie semantyczny, inne zaś wywierają wpływ na merytoryczne postrzeganie przedsiębiorcy i jego aktywności. Ustawa wprowadza nową instytucję działalności nieewidencjonowanej, mającej stanowić ułatwienie dla osób fizycznych prowadzących działalność w niewielkim rozmiarze. Wybrane zagadnienia szczegółowe nadal są dyskusyjne, co uzasadnia analizę definicji przedsiębiorcy i działalności gospodarczej.

Artykuł dotyczy głównych kwestii interpretacyjnych powstałych na kanwie sądowego etapu postępowania w przedmiocie aktualizacji opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego. Skomplikowany proces aktualizacyjny składa się z części administracyjnej oraz sądowej, przy czym niektóre przepisy regulujące postępowanie, zawarte w ustawie o gospodarce nieruchomościami, mogą być trudne do pogodzenia ze znajdującymi zastosowanie przepisami Kodeksu postępowania cywilnego. Artykuł analizuje rzadko spotykany przypadek, w którym ciężar dowodu spoczywa na pozwanym (właścicielu nieruchomości). Autor podejmuje również próbę oceny wartości dowodowej operatu szacunkowego sporządzonego przed rozpoczęciem sądowego etapu procedury.

Artykuł omawia przepisy nowej ustawy z 29.07.2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności, której skutki weszły w życie 1.01.2019 r. Zdaniem autora, wbrew opiniom dominującym przy pośpiesznej nowelizacji ustawy w grudniu 2018 r., z przekształceniem nie wiąże się udzielenie pomocy publicznej, gdyż nie wiąże się z nim przysporzenie. Niejednoznaczny przepis art. 14 ustawy może być interpretowany w zgodzie z tym założeniem, a zastosowanie znajdując w stosunku do bonifikaty od opłaty przekształceniowej.

Artykuł jest poświęcony zjawisku macierzyństwa zastępczego w sytuacji, gdy dziecko przychodzi na świat w drodze umowy, której stało się przedmiotem. Podejmując się analizy aktualnego stanu prawnego, niedoszłych zmian legislacyjnych oraz oczekiwań od współczesnej medycyny, należy rozważyć potrzebę penalizacji umów o urodzenie dziecka. Należy bowiem stwierdzić, że współczesny ustawodawca akceptuje obowiązującą lukę prawną. Przeprowadzona analiza pozwala zauważyć, że kwestia macierzyństwa zastępczego we współczesnym świecie jawi się jako problem prawny i społeczny, etyczna kontrowersyjność pozostaje zaś wpisana w ryzyko jego funkcjonowania.

W glosie zaprezentowano krytyczne uwagi wobec stanowiska Sądu Najwyższego, zgodnie z którym pracownikiem w rozumieniu art. 218 § 1a Kodeksu karnego jest osoba pozostająca w stosunku pracy opisanym w art. 22 § 1 Kodeksu pracy. W opozycji do tego stanowiska podjęto próbę wykazania, że użyte w art. 218 § 1a k.k. pojęcie „pracownik” przybiera różne znaczenie w zależności od tego, czy chodzi o naruszanie praw pracownika wynikających z ubezpieczenia społecznego, czy też o naruszanie praw pracownika wynikających ze stosunku pracy.

W niniejszej glosie omówiono postanowienie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej o zastosowaniu środków tymczasowych przeciwko Polsce w związku ze sprawą, której materia (ochrona środowiska) należy do sfery kompetencji dzielonych. Środki były szczegółowo określone, nie miały charakteru generalnego zakazu naruszeń lub nakazu przestrzegania prawa unijnego. Glosa jest częściowo krytyczna co do orzekania przez Trybunał, przynajmniej w sprawach, których materia nie należy do kompetencji wyłącznych, specyficznych środków tymczasowych, które nie mogą zostać ustanowione w wyroku kończącym postępowanie.

Coraz częściej spotykane jest, zwłaszcza w stosunkach gospodarczych, stosowanie konstrukcji prawnej pełnomocnictwa – zwłaszcza nieodwołalnego i niegasnącego z chwilą śmierci – jako formy zabezpieczenia wykonania kontraktu. Konstrukcja taka bywa zresztą wykorzystywana od dawna w sytuacjach mniej prawnie skomplikowanych, to znaczy przy umowach sprzedaży (w tym przedwstępnych o tak zwanym słabszym skutku) oraz w praktyce bankowej. W ostatnim czasie periodyki prawnicze przyniosły omówienia wyroku Sądu Najwyższego z 28.05.2015 r. o sygnaturze III CSK 330/14, w którym znalazły się tezy tyczące się właśnie stosowania pełnomocnictwa jako środka zabezpieczenia. Jako główną myśl należałoby z motywów tego orzeczenia przytoczyć sformułowanie następujące:

Artykuł ukazuje kształtowanie się koncepcji „Polsko-Niemieckiej Wspólnoty Interesów” autorstwa Krzysztofa Skubiszewskiego, a zainspirowanej pojednaniem francusko-niemieckim. Autor omawia proces kształtowania się francusko-niemieckiego pojednania po II wojnie światowej, kształtowanie się teoretycznej koncepcji pojednania polsko-niemieckiego Krzysztofa Skubiszewskiego, skonstruowanie przez ministra spraw zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej, Krzysztofa Skubiszewskiego, mechanizmu „Polsko-Niemieckiej Wspólnoty Interesów” jako istotnego czynnika polsko-niemieckiego pojednania politycznego, które umożliwiło reorientację polskiej polityki zagranicznej w kierunku integracji europejskiej oraz członkostwa w Sojuszu Północnoatlantyckim, a także wskazuje wybrane problemy, które nie zostały – jak dotąd – ostatecznie rozstrzygnięte.

Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego (art. 5) Artykuł 5 ust. 1 lit. c Konwencji zasadniczo zezwala na zgodne z prawem pozbawienie wolności również poza postępowaniem karnym, aby umożliwić policji wykonywanie swoich obowiązków w sferze utrzymania porządku i ochrony społeczeństwa, z zastrzeżeniem przestrzegania przez nią zasad leżących u podstaw art. 5 służącego ochronie jednostki przed arbitralnością.

1. W okresie od października 2018 r. do stycznia 2019 r. Trybunał Konstytucyjny wydał czternaście wyroków. Szczególnie istotne z punktu widzenia wykonywania zawodu adwokata były dwa z nich – jeden dotyczący zasad zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu cywilnym, pośrednio odnoszący się do wysokości honorariów adwokackich, i drugi, który odnosi się do problemu kontroli legalności uchwał samorządu zawodowego.

Zdarzenie drogowe, polegające na zderzeniu dwóch pojazdów – BMW i opla astry, nastąpiło w mało skomplikowanej sytuacji drogowej. Droga była dwukierunkowa, po jednym pasie ruchu dla każdego kierunku, przy czym kierunki były oddzielone podwójną linią ciągłą (P-4). Jezdnia, którą poruszał się BMW, miała szerokość 3,5 m. Po prawej stronie w odniesieniu do ruchu tego kierującego na odcinku 50 m były wyznaczone prostopadle do jezdni stanowiska postojowe.

W ostatniej dekadzie można zaobserwować w ustawodawstwie polskim wyraźny trend w kierunku stwarzania nowych lub rozszerzania istniejących instrumentów ochrony interesów pokrzywdzonych w postępowaniu karnym. Efektem podjętych działań, wynikających z przyjętych założeń, jest kryminalizacja zjawiska nękania wprowadzonego do polskiego Kodeksu karnego ustawą z 25.02.2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny (Dz.U. nr 72, poz. 381).

Zarówno autor niniejszego opracowania, jak i redakcja miesięcznika „Palestra” długo wahali się, jaki tytuł należy nadać opracowaniu o postaci tak wybitnej i ważnej dla dziejów Adwokatury Polskiej jak adw. Maciej Bednarkiewicz. Kwestia ta rozwiązała się niejako samoistnie. Po ukazaniu się w 2017 r. książki Cezarego Łazarewicza Żeby nie było śladów. Sprawa Grzegorza Przemyka – a z tą „sprawą” adw. Maciej Bednarkiewicz był ściśle związany jako pełnomocnik matki ofiary – oczywiste stało się, że tytuł ten musi nawiązywać do tytułu rozdziału tej książki: Maciej Bednarkiewicz. Adwokat, którego bał się Kiszczak.