W niniejszej glosie omówiono postanowienie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej o zastosowaniu środków tymczasowych przeciwko Polsce w związku ze sprawą, której materia (ochrona środowiska) należy do sfery kompetencji dzielonych. Środki były szczegółowo określone, nie miały charakteru generalnego zakazu naruszeń lub nakazu przestrzegania prawa unijnego. Glosa jest częściowo krytyczna co do orzekania przez Trybunał, przynajmniej w sprawach, których materia nie należy do kompetencji wyłącznych, specyficznych środków tymczasowych, które nie mogą zostać ustanowione w wyroku kończącym postępowanie.

Sytuacja dotycząca Puszczy Białowieskiej budziła powszechne zainteresowanie zarówno w kręgach osób zajmujących się profesjonalnie ochroną środowiska naturalnego, jak i wśród niefachowych odbiorców materiałów dostępnych w środkach masowego przekazu. Jednym z obszarów nieczęstych kontrowersji było postanowienie o zastosowanie środków tymczasowych, wydane przez unijny Trybunał Sprawiedliwości. Orzeczenie o zabezpieczeniu zapadło w sprawie ze skargi Komisji Europejskiej przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej,Postanowienie Trybunału Sprawiedliwości UE z 20.11.2017 r. w sprawie C-441/17 R Komisja p. Polsce, ECLI:EU:C:2017:877. wniesionej w trybie art. 258 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej podpisany w Rzymie 25.03.1957 r. (Dz.U. z 2004 r. nr 90 poz. 864/2), dalej TFUE. o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przez Komisję Europejską; w tym postępowaniu Komisja żądała ustalenia, że Rzeczpospolita uchybiła ciążącym na niej obowiązkom wynikającym z dyrektywy 92/43/EWG (tzw. dyrektywy siedliskowej)Dyrektywa Rady 92/43/EWG z 21.05.1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz.Urz. UE L 206, s. 7–50, http://data.europa.eu/eli/dir/1992/43/oj i dyrektywy 2009/147/WE (tzw. dyrektywy ptasiej)Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z 30.11.2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (Dz.Urz. UE L 20, s. 7–25, http://data.europa.eu/eli/dir/2009/147/oj w odniesieniu do Puszczy Białowieskiej.

Dystansując się od sporów politycznych oraz uznając ograniczenia swoich kompetencji w dziedzinie ochrony przyrody, należy skupić się na prawnych walorach tego postanowienia. Jako centralne zagadnienie jawi się, czy, a jeżeli tak, w jaki sposób, dopuszczalne jest zarządzenie środków tymczasowych w sprawie ze skargi Komisji Europejskiej przeciwko państwu członkowskiemu. Zagadnieniu temu, dotyczącemu w istocie określenia kompetencji Trybunału i niepogłębionemu przez skład orzekający, poświęcono najwięcej uwagi w glosie. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że przy ocenie wiarygodności skargi (widoków na jej powodzenie) czy pilności w ustanowieniu środka tymczasowego Trybunał nawiązał do ugruntowanego stanowiska unijnej judykatury.

Postanowieniem z 20.11.2017 r., wydanym w sprawie C-441/17 R, Trybunał Sprawiedliwości (wielka izba) zarządził  zastosowanie środków tymczasowych do czasu wydania w sprawie wyroku. Środki te obejmowały ustanowienie zakazu aktywnej gospodarki leśnej, której przejawy (działania) uregulowano w decyzji Ministra Środowiska Rzeczypospolitej Polskiej z 25.03.2016 r.Biuletyn Informacji Publicznej, Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku, Nadleśnictwo Białowieża, https:// bip.lasy.gov.pl/pl/bip/dg/rdlp_bialystok/nadl_ bialowieza/plan_urzadzania_lasu/decyzja_ministra (dostęp: 16.02.2019 r.). oraz decyzji nr 51 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z 17.02.2017 r.,Biuletyn Informacyjny Lasów Państwowych nr 6 (294), czerwiec 2017, Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych, Warszawa, http:// www.lasy.gov.pl/pl/pro/publikacje/biuletyninformacyjny-lasow-panstwowych/2017/bilp6-2017 (dostęp: 16.02.2019 r.). oraz nakazu powiadomienia Komisji Europejskiej o podjętych środkach w celu wykonania postanowienia Trybunału. Postanowienie zawierało dozwolone odstępstwo od zakazu w wąsko określonym zakresie, niezbędnym do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego osób. Postanowienie to poprzedzało postanowienie Wiceprezesa Trybunału o wstępnym udzieleniu tymczasowej ochrony prawnej, wydane przed przedstawieniem uwag strony zobowiązanej (pozwanej).

Środek tymczasowy – uwagi wprowadzające

W prawie Unii Europejskiej środek tymczasowy może polegać na wstrzymaniu wykonania decyzji Komisji Europejskiej (art. 278 TFUE in fine) lub przybrać inną treść, jeżeli tak w danej sprawie uzna Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (art. 279 TFUE). Katalog środków tymczasowej ochrony prawnej (sposobów zabezpieczenia) jest zatem otwarty,K. Lenaerts, I. Maselis, K. Gutman, EU Procedural Law, Oxford 2014, s. 566. a prawo pierwotne dokonuje jedynie ich egzemplifikacji.

Niezależnie od treści środka niezmienne pozostają jego przesłanki. Ustanowienie tymczasowej ochrony prawnej wymaga spełnienia dwóch przesłanek oraz dokonania przez sędziego rozpoznającego wniosek wyważenia interesów stron, co zdaje się w większym stopniu dotyczy pytania o sposób zabezpieczenia, a nie o jego udzielenie co do zasady. Wydaje się również, że niekoniecznie w sprawach z art. 258 TFUE mamy do czynienia z ważeniem interesów stron sensu stricto, lecz swoistym wyważeniem interesu unijnego reprezentowanego przez Komisję oraz własnego, bronionego przez pozwane państwo członkowskie, które może w szczególności argumentować, że w interesie unijnym leży poszanowanie zasady kompetencji przyznanych i pomocniczości. Jest to zatem, przynajmniej w niektórych ze spraw dotyczących naruszenia zobowiązań państwa członkowskiego, niekoniecznie wyłącznie test proporcjonalności, lecz również test subsydiarności.

Pierwsza z przesłanek wymaga, aby skarga miała szanse powodzenia. W glosowanym postanowieniu Trybunał przychylił się do rozumienia, zgodnie z którym w sprawie występuje „istotny spór prawny lub faktyczny, którego rozstrzygnięcie nie nasuwa się od razu, wobec czego skarga w postępowaniu głównym nie jest prima facie pozbawiona poważnych podstaw” (glosowane postanowienie, nb 31). Wiarygodne winno okazać się zatem przynajmniej jedno z zarzucanych przez Komisję naruszeń zobowiązań państwa członkowskiego. Postanowienie wpisuje się zatem w ugruntowane odejście od stosowanego niegdyś testu, który bardziej rygorystycznie wymagał, aby skarga była na pierwszy rzut oka solidnie uzasadniona.E. Skotnicka, System tymczasowej ochrony prawnej jednostek w prawie unijnym (w:) Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, red. A. Wróbel, Warszawa 2010, t. 1, s. 876.

Nie mając wglądu do akt sprawy, autorowi przyjdzie uchylić się od komentarza co do trafności oceny Trybunału wiarygodności żądania Komisji, a w miejsce dyskusji na temat występowania fumus boni iuris – odesłać do wydanego później wyroku Trybunału, którym uwzględniono skargę. Trybunał stwierdził w nim uchybienie przez Polskę zobowiązaniom państwa członkowskiego, tj. orzekł zgodnie z żądaniem Komisji. Oczywiście późniejsze uwzględnienie skargi nie przesądza o dostatecznym uprawdopodobnieniu żądań na moment orzekania – w tym przez rozszerzony skład, już w sposób definitywny, po wysłuchaniu strony polskiej – o środkach tymczasowych.

Niezbędną przesłanką jest również pilność, rozumiana jako groźba poważnej i nieodwracalnej szkody (periculum in mora), tj. takiej szkody, której nie da się naprawić w pieniądzu. Rozumienie tej przesłanki zaprezentowane przez Trybunał koresponduje z ugruntowanym orzecznictwem. Nie wydaje się też zaskoczeniem, że – należycie uwiarygodniony – uszczerbek w środowisku naturalnym o unikatowych właściwościach uznano za poważny oraz niepodlegający naprawieniu w kategoriach monetarnych, a w konsekwencji – nieodwracalny. Istotne przy tym jest doprecyzowanie dokonane przez Trybunał, że mowa tu o szkodzie, do której powstania doszłoby wobec nieudzielenia tymczasowej ochrony prawnej. Zdaje się to stanowić swoistą odpowiedź Trybunału na argument strony pozwanej o długoletniej praktyce podejmowania działań z zakresu aktywnej gospodarki leśnej i opieszałość Komisji na etapie przedprocesowym.

Dla dalszych wywodów znamienne pozostaje, powtórzone przez skład orzekający za licznymi orzeczeniami, stwierdzenie, że celem postępowania w sprawie środka tymczasowego jest zapewnienie „pełnej skuteczności przyszłego ostatecznego orzeczenia, tak aby uniknąć luk w ochronie prawnej zapewnianej przez Trybunał. Kwestia ta roztrząsana będzie obszerniej” (nb 43 glosowanego postanowienia).

Charakterystyczny w tej sprawie jest również dwustopniowy tryb zarządzania środka tymczasowego. Pośrednio wynika on z obowiązywania w postępowaniu dotyczącym tymczasowej ochrony prawnej reguły wysłuchania obowiązanego przed udzieleniem zabezpieczenia (por. art. 84 Regulaminu postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości, „Regulamin Trybunału”). Prezes Trybunału może jednak udzielić w drodze wstępnego zarządzenia tymczasowego ochrony do czasu rozstrzygnięcia wniosku o zastosowanie środka tymczasowego w sposób definitywny, po wysłuchaniu stanowiska drugiej strony (por. art. 84 § 2 zd. 1 Regulaminu Trybunału)Analogicznie uregulowano stosowanie środka tymczasowego przez Prezesa Sądu Unii Europejskiej (por. art. 157 § 2 zd. 1 Regulaminu postępowania przed Sądem Unii Europejskiej). Postanowienie Prezesa Sądu UE może być zaskarżone do Prezesa TS. Postanowienie wydane przez Prezesa TS jest natomiast nieskarżalne (por. art. 86 § 1 Regulaminu Trybunału)..

Postanowienie w sprawie środka tymczasowego zapadłe po przedstawieniu  uwag przez stronę obowiązaną ma charakter definitywny, przy czym może być uchylone lub zmienione w razie zmiany okoliczności.

Dla porządku należy wyjaśnić także kwestię instytucjonalną. Regułą jest, że środek tymczasowy w sprawie zawisłej przed Sądem UE zarządza Prezes tego Sądu, natomiast w sprawie toczącej się przed Trybunałem Sprawiedliwości, nie wyłączając spraw z odwołania od orzeczeń Sądu UEPor. C. Naome, Appeals before the Court of Justice of the European Union, Oxford 2018. – Prezes Trybunału Sprawiedliwości (por. art. 85 Regulaminu Trybunału). Prezes Trybunał scedował tę kompetencję na swojego zastępcę. Zasadniczo o tymczasowej ochronie prawnej orzeka zatem skład jednoosobowy, a sędzia wydający zabezpieczenie niekoniecznie będzie – a często nie będzie – orzekał w sprawie głównej. W niniejszej sprawie, po wstępnym orzeczeniu Wiceprezesa Trybunału, powierzono sprawę do rozstrzygnięcia wielkiej izbie. Rozszerzenie składu orzekającego nie wpływa również na kompozycję składu rozpoznającego skargę.

Dotychczasowa praktyka orzecznicza w zakresie stosowania środków tymczasowych w sprawach ze skargi Komisji przeciwko państwu członkowskiemu

Traktat nie wskazuje, w jakich rodzajach spraw możliwe jest ustanowienie środka tymczasowego, zawarta w nim egzemplifikacja sposobu zabezpieczenia jednoznacznie wskazuje natomiast, że tymczasowa ochrona prawna może być zastosowana w sprawach ze skargi przeciwko aktowi. Orzecznictwo i doktryna zgodnie przyjmują, że zabezpieczenia można udzielić także w sprawach przeciwko państwom członkowskim.K. Lenaerts, I. Maselis, K. Gutman, EU..., s. 571; W. Postulski, Komentarz do art. 279 (w:) Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, red. D. Kornobis-Romanowska, J. Łacny, A. Wróbel, Warszawa 2012, LEX/el.

Wśród typowych sposobów zabezpieczenia piśmiennictwo odnotowało w szczególności „zobowiązanie państwa członkowskiego do podjęcia działań zmierzających do zapobieżenia naruszeniu prawa unijnego” oraz „do powstrzymania się od określonych działań mogących stanowić naruszenie prawa unijnego”.W. Postulski, Komentarz do art. 279 (w:) Traktat..., LEX/el.

W każdej z tych kategorii można odnotować zarówno takie postanowienia, które formułują nakaz lub zakaz w sposób generalny, pozostawiając jego konkretyzację państwu członkowskiemu, jak i takie, które jednoznacznie wskazują, czego państwo członkowskie ma zaniechać lub dokonać. Glosowane postanowienie niedwuznacznie należy do takich środków tymczasowych, w których konkretnie sprecyzowano oczekiwane od państwa członkowskiego zachowanie. Wśród zarządzanych nakazów na szczególną uwagę zasługują orzeczenia zobowiązujące państwa członkowskie do wstrzymania stosowania przepisów krajowych sprzecznych z prawem unijnym.

Stosowanie prowizorycznych nakazów i zakazów przez Trybunał Sprawiedliwości ma długoletnią tradycję. Już w 1977 r., postanowieniem z 21.05.1977 r.,Postanowienie TS z 21.05.1977 r. w sprawach połączonych 31/77 R i 53/77 R, ECLI:EU: C:1977:86. nakazano Wielkiej Brytanii wstrzymać stosowanie środka pomocy państwa (subsydium dla  hodowców świń). Sprawa ta wzbudziła zrozumiałe kontrowersje, należy jednak zwrócić uwagę na jej materię (pomoc państwa) i kompetencje Unii Europejskiej – wówczas Wspólnot – w niej.

Wielokrotnie środki tymczasowe przeciwko pozwanym krajom dotyczyły swobód traktatowych czy niedyskryminacji ze względu na pochodzenie, np. postanowienie Trybunału z 4.03.1982 r.Postanowienie TS z 4.03.1982 r., 42/82 R, ECLI:EU:C:1982:83. przeciwko Francji w sprawie wprowadzania do obrotu włoskich win; postanowienie Prezesa Trybunału z 25.10.1985 r.Postanowienie Prezesa TS z 25.10.1985 r., 293/ 85 R, ECLI:EU:C:1985:446. przeciwko Królestwu Belgii w sprawie dostępu studentów z innych państw członkowskich do uczelni wyższych; postanowienie Prezesa Trybunału z 16.02.1987Postanowienie Prezesa TS z 16.02.1987, 45/87 R, ECLI:EU:C:1987:132. przeciwko Republice Irlandii w sprawie udzielenia zamówienia publicznego; postanowienie Prezesa Trybunału z 31.01.1992 r.Postanowienie Prezesa TS z 31.01.1992 r., C-272/91 R, ECLI:EU:C:1992:49 przeciwko Republice Włoskiej w sprawie udzielenia koncesji na informatyzację loterii. Nie należy jednak zapominać, że środki te przekładały się w istocie na funkcjonowanie wspólnego rynku.

W nowszym orzeczeniu o środku tymczasowym Republikę Austrii zobowiązano do wstrzymania stosowania krajowego rozporządzenia regulującego korzystanie z dróg w dolinie Innu.Postanowienia Prezesa TS z 2.10.2003 r., ECLI:EU:C:2003:543, i z 27.04.2004 r., ECLI: EU:C:2004:231, C-320/03 r. Co ciekawe, w sprawie tej ważono argumenty dotyczące ochrony środowiska, podnoszone przez państwo członkowskie, ze stanowiskiem Komisji opartym o reguły funkcjonowania wspólnego rynku i ochronę sytuacji prawnej przedsiębiorstw względnie przedsięwzięć, dla których krajowe przepisy stwarzały niebezpieczeństwo utraty płynności finansowej i upadłości.

Zgodnie z art. 4 TFUE do kompetencji dzielonych, oprócz wspólnego rynku, należy także ochrona środowiska, której to materii oczywiście dotyczy omawiane orzeczenie. Zbliżony co do charakteru prawnego środek został zastosowany w sprawie przeciwko Republice Malty, którą zobowiązano do nieudzielania zezwoleń na polowania na określone gatunki ptactwa na wiosnę 2008 r.Postanowienie Prezesa TS z 24.04.2008 r., C-76/08, ECLI:EU:C:2008:252.

Ograniczenia kompetencji Trybunału Sprawiedliwości w sprawie ze skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego

Uwzględniając skargę wniesioną przez Komisję, Trybunał stwierdza dopuszczenie się przez państwo członkowskie określonego naruszenia, orzeczenie zapadłe w sprawie ma zatem charakter deklaratoryjny, natomiast „orzeczenie jest skuteczne ex tunc, od dnia wystąpienia niezgodności między przepisami prawa krajowego i przepisami prawa wspólnotowego”.Temporalne skutki orzeczenia w sprawie naruszenia przez państwo traktatów (w:) Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, red. A. Wróbel, Kraków 2005, LEX/el.

Ustalając istnienie, choćby tylko w przeszłości, naruszenia, Trybunał nie jest jednak władny, aby regulować, jakie  konkretne środki dany kraj winien przedsięwziąć: „Trybunał nie ma kompetencji do nakazania państwu członkowskiemu podjęcia określonych środków”.„La Cour n’est pas compétente pour ordonner à un État membre de prendre des mesures déterminées”, wyrok TS z 2.10.2008 r., C-36/08, ECLI:EU:C:2008:536, nb 9. Wcześniej takie samo stanowisko wyrażono m.in. w sprawie przeciwko Republice Federalnej Niemiec.Wyrok TS z 14.04.2005 r., C-104/02, ECLI: EU:C:2005:219. Kompetencja Trybunału Sprawiedliwości jest zatem ograniczona.

Nie można jednak zapominać, że deklaratoryjny wyrok TS z mocy prawa (art. 260 ust. 1 TFUE) wywołuje skutki wobec państwa członkowskiego wykraczające poza samo stwierdzenie naruszenia i wymagające określonego zachowania – działania, tj. doprowadzenia do stanu zgodnego z prawem, i zaniechania, tj. zaprzestania dalszych naruszeń. Uzasadniało to wydanie postanowienia o odmowie zastosowania środka tymczasowego wobec Republiki Francuskiej, kontynuującej stosowanie środków ograniczających wymianę handlową, pomimo uprzedniego wyroku stwierdzającego naruszenie zobowiązań traktatowych. Trybunał Sprawiedliwości uznał, że Komisja „zwraca się do Trybunału o postanowienie, którego przeznaczenie byłoby w istocie takie samo, jak wyroku z 25.09.1979 r.”.„Is asking the Court for an order the purpose of which would in substance be the same as that of the judgment of 25 September 1979”, postanowienia z 28.03.1980 r. w sprawach połączonych 24/80 R i 97/80 R, ECLI:EU:C:1980:107, nb 19. Na państwie ciążył bowiem, z mocy prawa, obowiązek zastosowania się do wyroku Trybunału, przez co zarządzenie tymczasowe byłoby w ocenie składu orzekającego bezprzedmiotowe.

Doprowadzenie do stanu zgodnego z prawem jest bowiem rzeczą państwa członkowskiego, a niesatysfakcjonujące wykonanie, w tym poprzez zastosowanie nieadekwatnych i nie współmiernych środków, otwiera Komisji drogę do ponownej skargi, możliwości żądania sankcji finansowych. Oczywiście represja finansowa nie naprawi uszczerbku wyrządzonego przez naruszenie zobowiązań w sferze niemajątkowej.

Związek środka z wyrokiem mającym zapaść w postępowaniu głównym

W piśmiennictwie zauważa się, że pomiędzy treścią środka tymczasowego a żądaniem skargi musi zachodzić związek; środek tymczasowy jest bowiem „dopasowany do sprawy”.„Tailored to the case”, K. Lenaerts, I. Maselis, K. Gutman, EU..., s. 567. Związek ten natomiast winien być tego rodzaju, że środek zapewni w przyszłości realizację wyroku, co w przytoczonym wcześniej fragmencie postanowienia stwierdził Trybunał.

Nasuwają się w tym miejscu wątpliwości. Przed ich wysłowieniem warto sięgnąć do postanowienia Prezesa Sądu UE z 18.03.2008 r., oddalającego wniosek o zarządzenie środka tymczasowego. Rozważano w tym orzeczeniu zobowiązanie Komisji Europejskiej do zastosowania unijnych przepisów o kontroli koncentracji w określony sposób (poprzez ustanowienie określonych środków w ramach decyzji z zakresu kontroli koncentracji przedsiębiorstwa, na podstawie art. 8 ust. 4 i 5 rozporządzenia 139/2004Rozporządzenie Rady (WE) nr 139/2004 z 20.01.2004 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (rozporządzenie WE w sprawie kontroli łączenia przedsiębiorstw) (Dz. Urz. UE L 24, s. 1–22, http://data.europa.eu/eli/ reg/2004/139/oj (dostęp: 16.02.2019 r.).) i stwierdzono, że „gdyby (...) sędzia orzekający w przedmiocie środków tymczasowych przychylił się do (...) wniosku, musiałby nakazać (...) wyciągnięcie określonych wniosków z wyroku stwierdzającego nieważność, a w konsekwencji postanowienie takie przekraczałoby uprawnienia Sądu w sprawie głównej”.Postanowienie Prezesa Sądu UE z 18.03.2008 r. w sprawie Aer Lingus Group plc p. Komisji, T-411/07 R, ECLI:EU:T:2010:281, nb 50. Jakkolwiek postanowienie to zapadło w sprawie ze skargi jednostki na decyzję Komisji Europejskiej, to jednak trudno oprzeć się, aby pogląd ten odnieść także do sprawy wniesionej w trybie art. 258 TFUE, zwłaszcza w kontekście wcześniej przytoczonych wyroków, w których Trybunał uznał swoje ograniczone kompetencje co do wyrokowania.

Okazuje się bowiem, że TS, nie mając władzy do nałożenia na państwo członkowskie obowiązków (nakazów i zakazów) w wyroku kończącym postępowanie główne, czyni to w rozstrzygnięciu prowizorycznym. Kontrowersyjną naturę środków tymczasowych orzekanych w sprawach przeciwko państwom członkowskim odnotowuje również doktryna, wskazując właśnie brak możliwości nałożenia konkretnych obowiązków na pozwany kraj w wyroku kończącym postępowanie,K. Lenaerts, I. Maselis, K. Gutman, EU..., s. 571. opowiadając się jednocześnie za słusznością dotychczasowej praktyki orzeczniczej. Kontrowersja ta dotyczy w istocie treści, a nie dopuszczalności środka tymczasowego co do zasady. Glosowane postanowienie nie jest od niej wolne.

Tego rodzaju obiekcje są zrozumiałe i częściowo podzielane przez autora, jednakże nie stoją one na przeszkodzie, aby zgodzić się z rozpowszechnionym poglądem, że w sprawach ze skargi przeciwko państwu członkowskiemu co do zasady możliwe jest zarządzenie środka tymczasowego. Zastrzeżenia wymagają pewnego zniuansowania w duchu zasad kompetencji przyznanych (fundamentalnej dla powstania i funkcjonowania organizacji międzynarodowej – por. art. 4 ust. 1 i 5 Traktatu o Unii Europejskiej,Traktat o Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C 326, s. 13–390), dalej TUE, http://data.europa.eu/eli/ treaty/teu_2012/oj. art. 3, 4 i 6 TFUE), lojalności (art. 4 ust. 3 TUE) i subsydiarności. Nie można także zapominać o art. 260 ust. 1 TFUE.

W związku z powyższym w sprawach, których materia należy do kompetencji dzielonych, środek tymczasowy nie powinien wskazywać konkretnych nakazów i zakazów, lecz pozostawić jego realizację państwu członkowskiemu. Mimo zgłoszonych wątpliwości dopuszczalne wydaje się, aby nieskonkretyzowany nakaz i zakaz, w sprawach pilnych, mógł być na pozwany kraj nałożony. Wobec obawy niedającej się naprawić szkody zarządzenie tymczasowe doprowadzi w istocie do „przyspieszenia” powstania skutku, który w braku przesłanek udzielenia tymczasowej ochrony prawnej wiąże się z wyrokiem kończącym sprawę główną. W dalszym ciągu jednak zasadne wydaje się pozostawienie państwu członkowskiemu należytego wdrożenia postanowienia zarządzającego środek tymczasowy tak dalece, jak odpowiada to w okolicznościach danej sprawy zasadzie subsydiarności.

Wnioski

Glosowane postanowienie wpisuje się w linię orzeczniczą Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. O ile należy zgodzić się co do ugruntowanej dopuszczalności ustanawiania tymczasowej ochrony prawnej w sprawach ze skarg Komisji Europejskiej o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego oraz jej przesłanek,Piśmiennictwo obszernie traktuje wyważenie interesów stron jako trzecią z przesłanek, która wydaje się, że determinuje w większym stopniu charakter środka niż jego dopuszczalność w ogóle – por. H. Burkhard, Minimum Procedural Standards for Enforcement of Provisional and Protective Measures at European Level, „European Business Law Review” 2006/3. o tyle warto odnotować, że charakter zarządzanych przez Trybunał Sprawiedliwości środków nierzadko wykracza poza treść i skutek wyroku kończącego postępowanie.Wątpliwości takich nie artykułuje wprost, lecz wskazując, że szczegółowe środki tymczasowe mają charakter konserwacyjny i służą ochronie środowiska, sytuację taką aprobuje: M. Hedemann-Robinson, Enforcement of EU Environmental Law and the Role of Interim Relief Measures, „European Energy & Environmental Law Review” 2010/5.  Mimo otwartego katalogu środków tymczasowych wynikającego niedwuznacznie z art. 279 TFUE budzi to wątpliwości, w tym z perspektywy zasady kompetencji przyznanych, będącej dla organizacji międzynarodowej jedną z fundamentalnych reguł jej funkcjonowania oraz zakresu zgody państwa na poddanie się jurysdykcji sądu innego niż jego sądy państwowe – w tym przypadku jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości UE. W związku z tym bardziej właściwe wydaje się, przynajmniej w sprawach, których materia wykracza poza sferę kompetencji wyłącznych Unii Europejskiej, orzekanie przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (jego Prezesa) generalnych zakazów i nakazów wobec państwa. Będzie to w istocie prowadzić do prowizorycznego powstania skutku przewidzianego w art. 260 ust. 1 TFUE, natomiast wdrożenie odpowiednich konkretnych środków pozostawione będzie pozwanemu państwu, przy poszanowaniu innych zasad Unii, w tym zasady subsydiarności. Ewentualne niewykonanie lub nienależyte wykonanie środków tymczasowych mogłoby natomiast stanowić przedmiot nowej skargi z art. 258 TFUE jako samoistne naruszenie.