Wydanie 12/2018

Palestra
12/2018

Portret na okładce przedstawia Helenę Wiewiórską (1888–1967), pierwszą polską adwokat. W czasie studiów należała do Związku Młodzieży Postępowej, do Klubu Robotniczego „Promień” oraz do Stowarzyszenia Studentek-Polek „Spójnia”, będąc wszędzie aktywnym członkiem zarządu. Studiowała także równolegle historię i muzykę. Swoją karierę zawodową, nie związaną z prawem, rozpoczęła w 1913 r. w Warszawie – uczyła historii. W 1918 r. wstąpiła do Klubu Kobiet Postępowych. Później została jedną ze współzałożycielek Stowarzyszenia Kobiet z Wyższym Prawniczym Wykształceniem.

Odbyła staż aplikancki w sądach warszawskich, a następnie adwokacki u uznanych warszawskich mecenasów: Mieczysława Ettingera i Stefana Aleksandrowicza.

W 1925 roku, jako pierwsza kobieta, została wpisana na listę polskiej palestry. Choć podjęła samodzielną praktykę w dziedzinie prawa cywilnego, należała też do Międzynarodowego Zrzeszenia Prawa Karnego, a znając świetnie języki obce (rosyjski, ukraiński, białoruski, francuski, a także niemiecki i włoski), brała czynny udział w międzynarodowych kongresach prawniczych. Nie należała do żadnych ugrupowań politycznych, reprezentowała zawsze poglądy postępowe, potępiała wszelkie przejawy wstecznictwa.

Pełniła funkcję sędziego Izby Adwokackiej w Warszawie oraz sędziego Wyższego Sądu Dyscyplinarnego Adwokatury. Za swoją społeczną pracę została odznaczona w 1936 r. Złotym Krzyżem Zasługi. Otworzyła kobietom w Polsce drogę do adwokatury, często służyła pomocą młodszym koleżankom.

Tło okładki stanowi fragment dekretu Naczelnika Państwa z 28 listopada 1918 r. w sprawie ordynacji wyborczej, Dziennik Praw Państwa Polskiego nr 18, poz. 46, ze zbiorów Archiwum Akt Nowych. W myśl artykułu 1 dekretu wyborcą do Sejmu mógł być każdy obywatel państwa bez różnicy płci, który do dnia ogłoszenia wyborów ukończył 21 lat. Dekret ten umożliwił Polkom czynny i bierny udział w życiu politycznym kraju.

W pierwszych wyborach, do jednoizbowego Sejmu Ustawodawczego (1919–1922), na 442 posłów wybrano 8 posłanek: Gabrielę Balicką (Związek Sejmowy Ludowo-Narodowy), Jadwigę Dziubińską (Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”), Irenę Kosmowską (Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”), Marię Moczydłowską (Narodowe Zjednoczenie Ludowe), Zofię Moraczewską (Związek Polskich Posłów Socjalistów), Zofię Sokolnicką (Narodowa Demokracja), Franciszkę Wilczkowiakową (Narodowy Związek Robotniczy) oraz w ramach wyborów uzupełniających w 1920 r. Annę Anastazję Piasecką (Narodowe Stronnictwo Robotnicze, Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”).

Pobierz wersję PDF

Pełny spis treści

Palestra 12/2018, s. 7 - 12

Nakłanianie do rezygnacji z oszczędzania w Pracowniczych Planach Kapitałowych – analiza karnoprawna

Michał Derek

Z dniem 1 stycznia 2019 r. wejdzie w życie ustawa z 4 października 2018 r. o Pracowniczych Planach Kapitałowych. Zgodnie z intencją projektodawcy zasadniczym celem tej regulacji jest zwiększenie bezpieczeństwa finansowego obywateli poprzez „wprowadzenie powszechnego systemu dobrowolnych III-filarowych programów oszczędzania na cele emerytalne w sektorze przedsiębiorstw”. Ustawa przewiduje oparcie modelu systematycznego oszczędzania kapitału na składkach współfinansowanych przez podmioty zatrudniające (art. 2 ust. 1 pkt 21 ustawy o PPK) oraz osoby zatrudnione (art. 2 ust. 1 pkt 18 ustawy o PPK). Model ten zakłada zawarcie umów: o zarządzanie pracowniczym planem kapitałowym, której stroną ma być podmiot zatrudniający i instytucja finansowa, oraz o prowadzenie pracowniczego planu kapitałowego, łączącej podmiot zatrudniający i osobę zatrudnioną.

Palestra 12/2018, s. 13 - 20

Prawo oskarżonego do korzystania z pomocy obrońcy w świetle dyrektywy nr 2013/48/UE – Wybrane zagadnienia

Anna Demenko

Polityczny i społeczny kryzys Unii Europejskiej, wynikający m.in. z braku zaufania obywateli do instytucji unijnych, postrzeganych jako wręcz absurdalnie zbiurokratyzowane, jest od dłuższego już czasu faktem. Niezależnie jednak od zastrzeżeń zgłaszanych do celowości dalszego kształtowania współpracy państw członkowskich na dotychczasowych warunkach polski ustawodawca do niedawna zasadniczo bardzo skrupulatnie wypełniał nakładane na niego przez unijnego prawodawcę zobowiązania w zakresie dostosowania polskiego, szeroko rozumianego, prawa karnego do europejskich wytycznych i założeń.

Palestra 12/2018, s. 21 - 32

Subiektywny i obiektywny komponent współsprawstwa jako przyczynek do rozważań nad problemem rozgraniczania współsprawstwa i pomocnictwa

Dominika Sokołowska

Przypisanie odpowiedzialności karnej kilku osobom za jedno wspólnie przedsięwzięte zachowanie przestępcze z wykorzystaniem konstrukcji współsprawstwa postrzegane jest niekiedy, zwłaszcza w praktyce, jako jedna z form prowadzących do złagodzenia wymogów dowodowych. Tymczasem tego rodzaju zbiorcze przypisanie odpowiedzialności za całość wspólnie realizowanego zdarzenia wymaga poczynienia szeregu dodatkowych ustaleń faktycznych, koniecznych dla udowodnienia realizacji znamion wspólnie i w porozumieniu, a przy tym wnikliwej oceny pojedynczych zachowań każdego ze współdziałających – zwłaszcza w przypadkach pozostających już prima facie na styku współsprawstwa i pomocnictwa.

Palestra 12/2018, s. 33 - 42

Charakter prawny wniosku o uchylenie wyroku wydanego w sprawie alimentacyjnej

Joanna Derlatka

Zgodnie z art. 11442 Kodeksu postępowania cywilnego w razie stwierdzenia, że istnieje określona w przepisach Rozporządzenia Nr 4/2009 podstawa do uchylenia wyroku wydanego w sprawie alimentacyjnej, na wniosek pozwanego sąd, który go wydał, uchyla wyrok. Wniosek powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego i wskazywać okoliczności uzasadniające uchylenie wyroku. Rozpoznanie wniosku przez sąd może nastąpić na posiedzeniu niejawnym, lecz przed uchyleniem wyroku sąd wysłucha powoda na posiedzeniu lub zażąda od niego oświadczenia na piśmie. Postanowienie sądu w przedmiocie uchylenia wyroku podlega zaskarżeniu w drodze zażalenia.

Palestra 12/2018, s. 43 - 53

Rażąca niesprawiedliwość orzeczenia w ujęciu art. 440 k.p.k.

Adrianna Wączek

Rażąca niesprawiedliwość orzeczenia uregulowana na gruncie art. 440 Kodeksu postępowania karnego z 1997 r. stanowi zagadnienie, które ze względu na swą wielowątkowość jest przedmiotem zainteresowania zarówno doktryny, jak i judykatury. Problematyczny charakter zagadnienia przejawia się brakiem legalnej definicji pojęcia „rażąca niesprawiedliwość”, co powoduje trudności interpretacyjne w zakresie wskazania właściwych jego desygnatów. W związku z powyższym na kanwie niniejszego opracowania pojawia się zasadnicze pytanie, a mianowicie: czym jest „rażąca niesprawiedliwość” orzeczenia.

Palestra 12/2018, s. 54 - 62

Równowaga w zbiorowych stosunkach pracy – wybrane uwagi

Łucja Kobroń-Gąsiorowska

Wydaje się, że literatura zbiorowego prawa pracy wyczerpała temat pozycji partnerów społecznych w prawie pracy. Co więcej, odnosi się wrażenie, że obecna pozycja pracodawcy jeszcze długo nie ulegnie zmianie. Status quo przedstawiające pozycję pracodawców względem organizacji pracowniczych jest „obrazem idealnym”. Biorąc pod uwagę fakt, że obecne uregulowania zbiorowego prawa pracy dążą do urzeczywistnienia w stopniu maksymalnym zasady równości w relacjach pomiędzy pracodawcami a związkami zawodowymi – a te ostatnie wykorzystują swoją dominującą pozycję przy wsparciu narzędzi prawnych, jakie dostarczył im ustawodawca – należy stwierdzić, że wskazywanie na zasadę równości nie ma żadnego znaczenia.

Palestra 12/2018, s. 63 - 68

Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2018 r., II KK 411/17

Łukasz Duśko

Teza glosowanego wyroku: Z treści art. 527 k.c. oraz z natury skargi pauliańskiej wynika, że w przypadku uznania przez sąd danej czynności za bezskuteczną względem wierzyciela wierzyciel ten uzyskuje prawo do egzekucji z przedmiotów majątkowych osoby trzeciej, które na skutek czynności uznanej za bezskuteczną wyszły z majątku dłużnika. W rezultacie więc osoba trzecia, która stała się właścicielem mienia w wyniku dokonania tej czynności przez dłużnika, przy uwzględnieniu, że miała lub powinna mieć wiedzę co do pokrzywdzenia wierzyciela, staje się również dłużnikiem wierzyciela w rozumieniu art. 300 § 2 k.k.

Palestra 12/2018, s. 69 - 73

Glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 12 czerwca 2014 r. w sprawie C-314/13 Pieftiew

Magdalena Matusiak-Frącczak

Komentowane orzeczenie unijnego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-314/13 Pieftiew dotyczy zagadnienia możliwości zapłaty za usługi adwokackie przez podmiot, w stosunku do którego stosowane są środki ograniczające w postaci zamrożenia funduszy oraz innych zasobów finansowych i majątkowych. W omawianym przypadku chodzi o środki stosowane na podstawie art. 2 ust. 1 rozporządzenia nr 765/2006, które przewiduje zamrożenie funduszy i zasobów gospodarczych należących do prezydenta Łukaszenki i niektórych innych urzędników Republiki Białorusi oraz związanych z nimi osób fizycznych lub prawnych, podmiotów oraz organów. Niemniej przedstawione w orzeczeniu stanowisko Trybunału dotyczy kwestii na tyle ogólnej oraz zasadniczej, że będzie ono miało zastosowanie również do środków ograniczających stosowanych w innych sytuacjach zagrażających światowemu pokojowi i bezpieczeństwu.

Palestra 12/2018, s. 74 - 76

Glosa do postanowienia Sądu Okręgowego w Gdańsku z 2 marca 2018 r., VII Pz 11/18

Mariusz Kłoda

Teza postanowienia: Wiceprezes Polskiej Agencji Kosmicznej może działać jako jej organ tylko w razie powierzenia mu pełnienia obowiązków Prezesa Agencji w trybie art. 8 ust. 4 ustawy z 26 września 2014 r. o Polskiej Agencji Kosmicznej (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 601 ze zm.).

Palestra 12/2018, s. 77 - 79

Przegląd orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawach adwokackich (3)

Marek Antoni Nowicki

Petros Leotsakos jest od 1976 r. adwokatem w Atenach. W lipcu 2010 r. prokurator przy Sądzie Apelacyjnym w Atenach zarządził przeszukanie jego kancelarii w związku z postępowaniem w sprawie zorganizowanej grupy przestępczej, której członkowie byli podejrzani o udział w praniu pieniędzy i korumpowanie sędziów. Przeszukanie trwało 12 dni i było prowadzone przez funkcjonariusza policji z udziałem zastępcy prokuratora. Sąsiad, niemający wiedzy prawniczej, uczestniczył w nim jako świadek. Adwokatowi zajęto komputer oraz setki dokumentów, w tym akta klientów dotyczące spraw sądowych i dokumenty związane z podatkami. Sporządzono dwanaście grubych raportów z wyszczególnieniem zajętych dokumentów. W maju 2012 r. zostało wszczęte śledztwo przeciwko kilku osobom, w tym Leotsakosowi. Wystąpił on do Wydziału Oskarżeń Sądu Apelacyjnego w Atenach, domagając się uznania, że przeszukanie i zajęcia były nielegalne, a wszystko, co zostało zajęte, powinno zostać zwrócone. Wskazywał m.in. zasadę ochrony tajemnicy zawodowej. Bezskutecznie.

Palestra 12/2018, s. 80 - 82

Przegląd orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego

Zbigniew Szonert

Naczelny Sąd Administracyjny w sprawie ze skargi kasacyjnej Polskich Kolei Państwowych S.A. z siedzibą w Warszawie od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 20 marca 2015 r., I SA/Wa 115/14, w przedmiocie nabycia przez gminę z mocy prawa własności nieruchomości, sformułował następujące pytanie prawne: „Czy nieruchomości wchodzące w skład linii kolejowych, pozostające nieprzerwanie we władaniu Polskich Kolei Państwowych S.A. z siedzibą w Warszawie i jej poprzedników prawnych i których prawa w postaci prawa zarządu, następnie zarządu powierniczego i użytkowania, zostały wpisane do właściwych ksiąg hipotecznych (wieczystych), i które to prawa nie zostały wygaszone żadnym wyraźnym przepisem ustawowym powinny być uznane za nienależące do rad narodowych i terenowych organów administracji państwowej”.

Palestra 12/2018, s. 83 - 85

Czy roszczenie pokrzywdzonego w wypadku komunikacyjnym zaistniałe w warunkach nieustalenia sprawcy tego wypadku bądź też w sytuacji, gdy postępowanie karne przeciwko sprawcy uległo umorzeniu z przyczyny niepoczytalności, przedawnia się w wydłużonym terminie określonym w art. 4421 § 2 k.c.?

Ewa Stawicka

Wydłużenie terminu przedawnienia roszczeń deliktowych wynikłych ze zbrodni bądź występku dokonane nowelizacją Kodeksu cywilnego z mocą od 10 sierpnia 2007 r. rodzi problemy wynikające z niepełnego dostosowania tej regulacji prawa prywatnego do równolegle funkcjonujących instytucji prawnokarnych. W ostatnich latach Sąd Najwyższy rozstrzygnął dwa spośród takich problemów, w składach siedmioosobowych. Obydwa orzeczenia miały za kanwę odszkodowania dochodzone od ubezpieczycieli z tytułu wypadków komunikacyjnych, a wspólnym w nich zagadnieniem była dopuszczalność nazywania na potrzeby procesu cywilnego przestępstwem takich czynów, których znamiona podmiotowe uniemożliwiły skazanie sprawcy.

Palestra 12/2018, s. 86 - 93

Kształtowanie się odrodzonej państwowości polskiej w latach 1918–1923

Jacek Kędzierski

Pisząc o odbudowie państwowości polskiej, której setną rocznicę czcimy w bieżącym roku, trzeba pamiętać o jej trzech składnikach: ludności, władzy i terytorium. Uwzględnienie tej trójcy implikuje ramy czasowe odradzania się Państwa Polskiego po 123 latach niewoli.

Palestra 12/2018, s. 94 - 100

Kobiety w adwokaturze – kalendarium

Adam Redzik

Obecnie kobiety stanowią połowę stanu adwokackiego, a wśród najmłodszych adwokatów i wśród aplikantów adwokackich wyraźnie dominują. Pomyśleć, że jeszcze przed stu laty w adwokaturze polskiej nie było żadnej kobiety. Mało, nie było kobiet na studiach prawniczych, bo dopiero od tego roku, roku niepodległości, zostały one dopuszczone – początkowo na próbę – na uniwersyteckie wydziały prawnicze.

Palestra 12/2018, s. 98 - 100

Pierwsze kobiety w polskim sądownictwie. Od Wandy Grabińskiej do Małgorzaty Gersdorf – Kalendarium

Lech Krzyżanowski
Witold Okniński

Jesień 1915 r. – Uniwersytet Warszawski przyjmuje na studia prawnicze pierwsze kobiety: Blankę Morgenstern, Irenę Kaliską, Szaję Frenkel i Irenę Brodzińską.

Palestra 12/2018, s. 101 - 102

W stulecie procesu w Marmaros-Sziget

Stanisław Jaźwiecki

Obchodzone przez adwokaturę 100-lecie powstania jej w odrodzonym i niepodległym Państwie Polskim jest okazją do przypominania sylwetek tych adwokatów, którzy w swej młodości brali czynny udział w walkach o niepodległość, jak i tych, którzy w nich uczestniczyli, będąc już adwokatami.

Palestra 12/2018, s. 103 - 106

Czas groteski? O przewadze ironii nad lamentem

Andrzej Tomaszek

Palestra 12/2018, s. 107 - 110

Czy apelacja na korzyść jest zasadna?

Wojciech Kotowski

Sąd Rejonowy w N. uznał oskarżonego winnym tego, że w miejscowości B. prowadził na drodze publicznej samochód marki Renault, znajdując się w stanie nietrzeźwości, a stężenie alkoholu w jego organizmie nie było mniejsze niż 0,63 promila we krwi.

Palestra 12/2018, s. 111 - 112

Stanisław Balik, Jan Kuklik, Vladimir Šlapeta, Sąd Najwyższy

Ewa Stawicka

Palestra 12/2018, s. 113 - 115

Danuta Rode, Psychologiczne i relacyjne wyznaczniki przemocy domowej. Charakterystyka

Józef Gierowski

Książka jest udaną próbą szerokiej i wielokierunkowej analizy psychologicznych i relacyjnych wyznaczników przemocy domowej ze szczególnym uwzględnieniem charakterystyki sprawców. Danuta Rode od wielu lat zajmuje się psychologicznymi uwarunkowaniami przemocy w rodzinie. Tym problemom poświęcona była zarówno jej praca habilitacyjna (2010), jak i wiele późniejszych publikacji naukowych. Recenzowana monografia jest swoistym podsumowaniem badań Autorki właśnie z okresu ostatniej dekady, jak również ogólniejszych i bardziej teoretycznych refleksji nad psychologicznym kontekstem przemocy w rodzinie.

Palestra 12/2018, s. 116 - 121

Halina Zasztowt-Sukiennicka (1900–1998) Adwokatka i malarka

Anna Grabowska

Pierwszy zeszyt „Palestry” z 1928 roku na stronie 43 zawiadamia czytelników, że na listę aplikantów adwokackich Wileńskiej Rady Adwokackiej wpisano Halinę Zasztowt-Sukiennicką, będącą aplikantką sądową przy Sądzie Okręgowym w Wilnie, zamieszkałą przy ul. Pańskiej nr 21 m. 1 w Wilnie. To niezwykle ciekawa postać wileńskiej palestry, jedna z pierwszych adwokatek, malarka, społecznik, kobieta aktywna na wielu polach, ogromnie zaangażowana w życie swojego środowiska i miasta, gorąca patriotka.

Palestra 12/2018