Wydanie 7-8/2019

Palestra
7-8/2019

Na okładce:

Czy tajemnica adwokacka stanowi wartość samą w sobie, czy może raczej służyć ma zabezpieczeniu innych, kluczowych z punktu widzenia zawodu adwokata wartości, w tym w szczególności związanych z realizacją prawa do sądu oraz z roszczeniem do słusznego i sprawiedliwego rozstrzygnięcia? W czyim interesie leży jej jak najpełniejsza ochrona? Czy tajemnicę powinno się absolutyzować, czy też – uznając jej instrumentalny charakter – dostrzegać możliwość, a nawet potrzebę posługiwania się w określonym zakresie objętymi nią informacjami, a więc w pewnym sensie relatywizować? Czy należy uznać i zaakceptować prawo do dysponowania informacjami objętymi tajemnicą, a jeśli tak, to komu powierzyć funkcję podmiotu nimi dysponującego? Czy ochrona tajemnicy adwokackiej – w zależności od rodzaju postępowania, w którym adwokat uczestniczy – może być zróżnicowana, a więc – mniej lub bardziej intensywna? Czy konstruując optymalny model ochrony tajemnicy adwokackiej, a jednocześnie dokonując oceny regulacji obecnie obowiązujących – warto i należy sięgnąć do rozwiązań przyjmowanych w innych systemach prawnych oraz czerpać doświadczenia z analiz prawnoporównawczych? Wreszcie, czy za prawidłowe, wyczerpujące i niewymagające zmian uznać należy regulacje zawarte w wewnętrznych aktach normatywnych adwokatury? Na te i inne pytania znajdą Państwo odpowiedzi w artykułach zaprezentowanych w niniejszym numerze „Palestry”.

Pobierz wersję PDF

Pełny spis treści

Palestra 7-8/2019, s. 5 - 25

Tajemnica adwokacka w świetle wyzwań współczesności - uwagi wprowadzające

Maciej Gutowski
Piotr Kardas
Jacek Giezek

Oddajemy w Państwa ręce numer „Palestry” poświęcony w całości zagadnieniom związanym z instytucją tajemnicy adwokackiej. Naszym zamierzeniem jest przedstawienie możliwie całościowej i kompleksowej analizy obejmującej problematykę tajemnicy adwokackiej, postrzeganej z perspektywy: procesu cywilnego, procesu karnego, postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego, postępowania podatkowego, postępowań szczególnych, w tym postępowań przed sejmowymi komisjami śledczymi oraz innego typu komisjami parlamentarnymi; postępowania dyscyplinarnego. Kontekst analiz tworzy szkic prawnoporównawczy prezentujący tytułową tematykę w ujęciu rozwiązań i praktyki kilku państw europejskich dopełnionych spojrzeniem przyjmowanym w systemach common law.

Palestra 7-8/2019, s. 26 - 50

Konstytucja i tajemnica adwokacka

Dariusz Dudek

Artykuł analizuje znaczenie tajemnicy zawodowej adwokata oraz reguł jej uchylania w świetle przepisów prawa i zasad etyki palestry. Wiele wyroków polskich sądów powszechnych i Trybunału Konstytucyjnego, jak również Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, nie zauważa istniejącej sprzeczności pomiędzy zwolnieniem adwokata z obowiązku zachowania tajemnicy a prawami i wolnościami człowieka, zagwarantowanymi przez polską Konstytucję. Autor udowadnia niezgodność unormowania Kodeksu postępowania karnego z zasadami nowoczesnego procesu oraz zasadami Konstytucji, zwłaszcza z wolnością sumienia adwokata.

Palestra 7-8/2019, s. 51 - 88

Między dyskrecją adwokata a dyskrecjonalnością ujawnienia - uwagi prawnoprównawcze na temat dysponenta tajemnicy i jej efektywnej ochrony

Dagmara Gruszecka

Tajemnica adwokacka, a zwłaszcza tajemnica obrończa, objęta jest bez wątpienia jednym z najważniejszych i najstarszych zakazów dowodowych. Zapewnienia ona zachowanie poufności komunikacji między adwokatem a jego mandantem w zakresie udzielonej pomocy prawnej i zabezpiecza przed ewentualnym ujawnieniem zawierzonych prawnikowi informacji osobom trzecim. Celem jest tu zarówno – z uwagi na charakter zawodu zaufania – otwartość klientów w udostępnianiu informacji swoim prawnikom, jak i umożliwienie tym drugim świadczenia skutecznej pomocy prawnej. Zwłaszcza ochrona tajemnicy obrończej jest powszechnie uznawana za bezwzględną, ale kto powinien być postrzegany jako dysponent samej tajemnicy – adwokat czy też jego mocodawca? W artykule starano się dokonać analizy porównawczej w zakresie podejść do przedstawionego problemu uchylenia tajemnicy i osoby do tego uprawnionej w różnych systemach prawnych prawa kontynentalnego oraz common law.

Palestra 7-8/2019, s. 89 - 97

Tajemnica adwokacka jako fundamentalny element systemu ochrony praw i wolności

Mikołaj Pietrzak

Tajemnica adwokacka jest niezbędnym elementem proceduralnego systemu ochrony wszystkich praw i wolności. Bez efektywnej ochrony tajemnicy adwokackiej nie ma gwarancji dostępu do sądu. Efektywna ochrona tajemnicy wymaga nie tylko odpowiednich przepisów ustanawiających tajemnicę, ale także niezależności adwokatów oraz ich samorządu i świadomości i kultury szacunku ze strony organów władzy publicznej, w tym szczególnie organów ścigania i sądów, dla tego adwokackiego i obywatelskiego sacrum.

Palestra 7-8/2019, s. 98 - 117

Tajemnica adwokacka a dysponowanie informacjami pozyskanymi w związku ze świadczeniem pomocy prawnej

Jacek Giezek

Zdając sobie sprawę z tendencji do absolutyzowania tajemnicy adwokackiej, której sprzyjać może norma wynikająca z art. 6 ustawy – Prawo o adwokaturze oraz obowiązujące adwokata zasady etyczne i deontologiczne, autor dzieli informacje pozyskane w związku ze świadczeniem pomocy prawnej na: a) bezwzględnie nieujawnialne, b) ujawnialne, ale nadające się do wykorzystania wyłącznie w dobrze pojętym interesie klienta i przy jednoczesnym braku sprzeciwu z jego strony, jak również c) takie, które ze względu na ich charakter tajemnicą nie są w ogóle objęte. Możliwość dysponowania informacjami stanowiącymi przedmiot tajemnicy adwokackiej w łączącej adwokata z jego klientem oraz opartej na zaufaniu relacji wewnętrznej zależeć więc powinna od decyzji obu tych podmiotów. Relację tę należałoby natomiast chronić przed ingerencją zewnętrzną, w tym zwłaszcza podejmowaną przez organy wymiaru sprawiedliwości. Nawet jeśli skłonni bylibyśmy zaakceptować możliwość zwolnienia adwokata z obowiązku zachowania tajemnicy – co ma przykładowo miejsce w procesie karnym – to o jej skuteczności ostatecznie decydować powinien adwokat wespół ze swoim klientem. Zmuszanie adwokata do składania zeznań z naruszeniem tajemnicy adwokackiej – nawet jeśli kolidują z nią inne podlegające ochronie wartości – pozbawione jest bowiem przekonującego uzasadnienia aksjologicznego.

Palestra 7-8/2019, s. 118 - 140

O sposobach rozwiązywania kolizji norm i konfliktu dóbr w związku z tajemnicą adwokacką – tajemnica adwokacka w kontekście kolizji norm oraz konfliktu wartości

Piotr Kardas

Opracowanie zawiera analizy poświęcone aksjologicznym, społecznym i normatywnym aspektom tajemnicy adwokackiej. Na płaszczyźnie aksjologicznej ujmuje tajemnicę jako instytucję służącą ochronie indywidualnych oraz publicznych wartości. W aspekcie społecznym traktuje tajemnicę jako regułę służącą do określenia sposobów postępowania z informacjami przekazywanymi adwokatowi w oparciu o szczególne zaufanie związane z pełnioną rolą społeczną. W perspektywie normatywnej charakteryzuje tajemnicę jako rodzaj szczególnego prawnego obowiązku ciążącego na przedstawicielach zawodu zaufania publicznego. Zalicza tajemnicę adwokacką do konstytutywnych warunków należytego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości oraz zapewnienia obywatelom dostępu do sądu i ochrony prawnej. Zawiera charakterystykę podstaw, przesłanek i zakresu ochrony tajemnicy adwokackiej w systemie prawa.

Palestra 7-8/2019, s. 141 - 154

Ochrona informacji objętych tajemnicą adwokacką w toku postępowania karnego

Łukasz Chojniak

Artykuł poświęcony jest problemowi ochrony tajemnicy adwokackiej w toku postępowania karnego. Autor rozważa w nim, czego w istocie dotyczy tajemnica adwokacka oraz jej relację z tajemnicą obrończą. Podejmowana jest próba analizy powiązania art. 6 Prawa o adwokaturze, który wprowadza pojęcie tajemnicy zawodowej z art. 180 § 2 k.p.k., który dotyczy sytuacji, gdy osoby obowiązane do zachowania tajemnicy adwokackiej mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą. Ostatnia część artykułu skupia się na omówieniu sytuacji, gdy adwokat ma zostać przesłuchany w innym niż karne postępowaniu na okoliczności objęte tajemnicą obrończą.

Palestra 7-8/2019, s. 155 - 181

Problem tajemnicy zawodowej adwokata i radcy prawnego a dowód z zeznań świadka w procesie cywilnym

Łukasz Błaszczak

Niniejszy artykuł dotyczy problematyki tajemnicy zawodowej w procesie cywilnym. Na tle procesu cywilnego zagadnienie to jest niezwykle istotne, ponieważ nie istnieją normy prawne, które wprost wskazują na obowiązek dochowania tajemnicy zawodowej, tak jak ma to miejsce w przypadku samych mediatorów. Mamy tu zatem do czynienia z kolizją pomiędzy unormowaniem wynikającym z kodeksów etyki prawem do odmowy udzielenia odpowiedzi na pytanie, uregulowanym w ustawie procesowej. W opracowaniu przeanalizowane zostało wiele zagadnień związanych z tym problemem i podjęta została próba rozwiania niektórych wątpliwości związanych z zagadnieniem tajemnicy zawodowej.

Palestra 7-8/2019, s. 182 - 201

O granicach tajemnicy adwokackiej w prawie prywatnym

Maciej Gutowski

W niniejszym artykule autor przeprowadził analizę instytucji prawnej tajemnicy adwokackiej w ramach świadczonej przez adwokata pomocy prawnej – zarówno z perspektywy istoty, treści, jak i granic tajemnicy adwokackiej w ujęciu praktycznym, tzn. dającym odpowiedź na pytanie, co jest przedmiotem tajemnicy adwokata, czyli w istocie o to, co powinno na zawsze pozostać ukryte w umyśle adwokata, a co i w jaki sposób podlega ujawnieniu jako niemieszczące się w granicach tajemnicy.

Palestra 7-8/2019, s. 202 - 211

Tajemnica zawodowa w prawie i postępowaniu podatkowym

Dorota Szubielska

Gdy prawo podatkowe staje się coraz bardziej represyjne, a praktyka jego stosowania przez organy podatkowe coraz bardziej rygorystyczna, szczególnego znaczenia nabiera obowiązek zachowania w tajemnicy wiadomości uzyskanych od klienta w związku z prowadzoną sprawą przez osoby wykonujące prawnicze zawody zaufania publicznego. Nie mniej ważne jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy określone przepisami prawa kryteria (przesłanki) zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej dostatecznie usprawiedliwiają domaganie się ujawnienia informacji od adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego czy notariusza.

Palestra 7-8/2019, s. 212 - 233

Tajemnica adwokacka w polskim prawie administracyjnym, podatkowym i karnoskarbowym

Magdalena Matusiak-Frącczak

W przeciwieństwie do postępowania karnego, a po części również postępowania cywilnego, opisanie tajemnicy adwokackiej z punktu widzenia prawa administracyjnego, prawa podatkowego oraz karnoskarbowego jest potencjalnie problematyczne. Przesądza o tym kilka czynników, jakimi są: skąpość regulacji, skąpość publikacji doktryny, jak również skąpość orzecznictwa. Pomimo tych trudności zostanie podjęta próba przedstawienia problemów związanych ze stosowaniem tajemnicy adwokackiej na gruncie wyżej wymienionych dziedzin. Po skrótowym przedstawieniu uwag natury ogólnej artykuł będzie się koncentrował na omówieniu wybranych zagadnień szczegółowych.

Palestra 7-8/2019, s. 234 - 251

Tajemnica adwokacka w postępowaniu przed sejmowymi komisjami śledczymi

Piotr Karlik

Prezentowany artykuł dotyczy możliwości występowania przez sejmowe komisje śledcze z wnioskiem do Sądu Okręgowego w Warszawie o udzielenie zezwolenia na przesłuchanie adwokata co do okoliczności objętych tajemnicą zawodową. Jest to uprawnienie szczególne ze względu na swój charakter, a także z uwagi na jego dotychczasowe niewielkie zastosowanie praktyczne. Niemniej wydarzenia ostatnich miesięcy każą bliżej przyjrzeć się przyjętemu modelowi postępowania w zakresie zakazów dowodowych w ramach prac komisji śledczych. (...)

Palestra 7-8/2019, s. 252 - 271

Pozyskanie i wykorzystanie wyjaśnień i zeznań zawierających informacje objęte tajemnicą adwokacką w postępowaniu dyscyplinarnym

Radosław Baszuk

Obwiniony adwokat ,realizując prawo do obrony w postępowaniu dyscyplinarnym, jest uprawniony do ujawnienia informacji objętych tajemnicą w granicach niezbędnych dla odparcia zarzutu popełnienia przewinienia dyscyplinarnego. W postępowaniu tym nie można jednak zwolnić świadka-adwokata, podobnie jak innej osoby związanej tajemnicą zawodową, z obowiązku zachowania dyskrecji.

Palestra 7-8/2019, s. 272 - 286

Bezwzględność tajemnicy zawodowej w świetle sporu o kształt Kodeksu etyki adwokackiej

Michał Synoradzki

Tekst poświęcony jest uwarunkowaniom związanym z dostosowaniem zasady tajemnicy adwokackiej do wymogów współczesności. Autor referuje argumentację w sporze o kształt Kodeksu etyki zawodowej. Podkreśla złożony charakter jego norm, także z punktu widzenia pragmatyki językowej. Tajemnicę adwokacką zalicza do „zasad mocnych” i opowiada się przeciwko jej osłabieniu.

Palestra 7-8/2019