Polska Konstytucja opiera się na zasadzie rządów prawa. W państwie prawa Konstytucja określa wymogi stanów nadzwyczajnych. Powstaje pytanie, czy wymogi te uwzględniają dużą liczbę możliwych zagrożeń i ich nieprzewidywalny charakter? Pytanie jest szczególnie aktualne w okresie pandemii. Polska Konstytucja prawidłowo określa stany nadzwyczajne. Zmian wymaga ustawowa konkretyzacja stanów nadzwyczajnych.

Ustawa z 31.03.2020 r. zmieniła treść przepisu art. 190a § 1 Kodeksu karnego. Opis typu czynu zabronionego nękania został wzbogacony o dwa znamiona dotyczące skutku – wzbudzenie u pokrzywdzonego uzasadnionego okolicznościami poczucia poniżenia lub udręczenia. Wprowadzone do art. 190a § 1 k.k. zmiany należy ocenić krytycznie. Przepis ten niewątpliwie wymaga modyfikacji, jednak te wprowadzone w najnowszej nowelizacji przez ustawodawcę nie tylko nie niwelują istniejących dotychczas problemów, lecz stwarzają nowe.

Celem opracowania jest dokonanie analizy polskich regulacji w zakresie ograniczania prawa do poufnego kontaktu z obrońcą na wstępnym etapie postępowania karnego. Autorzy poruszają nie tylko kwestie związane z funkcjonowaniem określonych regulacji procesowych, jakie przewiduje polskie ustawodawstwo, ale przede wszystkim skupiają się na ich ocenie z perspektywy wiążącego Polskę prawa międzynarodowego. Artykuł kończy się próbą ukazania perspektywy interpretacyjnej, która pozwoli na zapewnienie efektywności regulacjom unijnym i Konwencyjnym.

Artykuł powstał w związku z wprowadzeniem do Kodeksu karnego czynów zabronionych dotyczących wystawiania tzw. pustych faktur i sankcji karnych, jakie mogą być orzeczone, a jednocześnie sankcji quasi-podatkowych nakładanych za sam fakt wystawienia „pustej faktury”. Trzeba odpowiedzieć na pytanie, czy nie dochodzi w tym przypadku do naruszenia zasady ne bis in idem. Analiza wybranych orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz Trybunału Sprawiedliwości pozwala rozstrzygnąć podniesiony problem.

Koncepcja winy anonimowej została w 2017 r. uznana przez Sąd Najwyższy jako koncepcja wykładnicza przesłanki egzoneracyjnej winy osoby trzeciej w przypadku, o którym mowa w art. 435 § 1 Kodeksu cywilnego. Jako że przesłanka ta brzmi identycznie w innych przypadkach odpowiedzialności na zasadzie ryzyka, powstaje pytanie, czy także nie należałoby stosować koncepcji winy anonimowej. Artykuł rozważa tę kwestię w kontekście zasad wykładni prawniczej oraz przyjmowanych poglądów w doktrynie.

Prostowanie treści rozstrzygnięć (rektyfikacja) jest elementem teoretycznej koncepcji naprawienia wad nieistotnych orzeczenia zapadającego w postępowaniu sądowym bądź administracyjnym. Opracowanie stanowi porównanie możliwej ingerencji podmiotu orzekającego w treść własnego orzeczenia już po jego wydaniu, w ramach procesowego postępowania cywilnego oraz administracyjnego. W celu dokonania analizy porównawczej zakresu możliwej działalności sądu oraz organu administracji publicznej w powyższym zakresie dokonano przeglądu literatury i orzecznictwa sądowego w obszarze rodzajów rozstrzygnięć zapadających w obu typach postępowań, a także przeprowadzono badanie dotyczące możliwego sposobu zainicjowania zmian w zapadłych już rozstrzygnięciach, uwzględniając tryb działania z urzędu, jak i na wniosek podmiotów uprawnionych oraz prawną formę postanowienia jako instrumentu własnej ingerencji w treść rozstrzygnięcia wymagającego sprostowania.

Artykuł dotyczy przesłanek rozwiązania stosunku pracy z asystentem sędziego. Wyraża pogląd, że art. 13 ustawy o pracownikach urzędów państwowych stosuje się odpowiednio do asystenta sędziego, zatem dokonanie dwukrotnej negatywnej oceny okresowej asystenta sędziego jest warunkiem koniecznym dla możliwości wypowiedzenia mu stosunku pracy. Nie można się zgodzić z twierdzeniem, że to, że ustawodawca wprost wskazał, że art. 13 ustawy o pracownikach urzędów państwowych ma zastosowanie do mianowanych urzędników państwowych, powoduje, że nie można stosować go do urzędników, których podstawą stosunku pracy nie jest mianowanie, tj. np. asystenta sędziego. Przemawia za tym wykładnia literalna i celowościowa.

Artykuł porusza problematykę związaną ze sposobem postrzegania ludobójstwa jako jednej ze zbrodni o największym ciężarze gatunkowym w prawie międzynarodowym oraz wpływie jego unormowań na kształtowanie jej podmiotowych i przedmiotowych znamion. Celem opracowania jest bowiem zbadanie wpływu przepisów Konwencji w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa z 9.12.1948 r. na kształtowanie linii orzeczniczej międzynarodowych trybunałów karnych. Autorka podejmuje się analizy orzecznictwa pod kątem poszczególnych elementów definicji zbrodni ludobójstwa, które wykażą, że ciągle istnieje cały szereg zwrotów niedookreślonych, którym do tej pory nie przypisano w drodze wykładni właściwego znaczenia. Autorka wykaże także, że istnieje konieczność podjęcia szerszej i efektywnej współpracy między państwami w celu stworzenia środków i mechanizmów wykrywania przejawów zbrodni ludobójstwa oraz skutecznego i szybkiego ich eliminowania ze względu na zasadność formułowania zarzutu, iż obowiązujące przepisy ciągle przybierają martwy charakter.

Prezentowana glosa dotyczy oceny podstaw dla jurysdykcji krajowej sądów orzekających w sprawach o naruszenia dóbr osobistych w Internecie. Została postawiona teza, że podejście oparte na neutralności technologicznej oraz zastosowanie zasady mozaiki do naruszeń w Internecie są niewłaściwe, ponieważ rodzą wiele problemów prawnych. Analiza została przeprowadzona na podstawie wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 17.10.2017 r. w sprawie C-194/16 Bolagsupplysningen OÜ, Ingrid Ilsjan przeciwko Svensk Handel AB oraz najważniejszych orzeczeń wydanych w ostatnich latach w tej kwestii przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Należy zwrócić szczególną uwagę, że niedawno wydane orzeczenie w sprawie Bolagsupplysningen nie rozwiązało bowiem wszystkich problemów poruszanych w nauce prawa na tle wcześniejszych orzeczeń TSUE.

Glosa jest krytyczną analizą orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 15.11.2017 r. odnoszącego się do problematyki instytucji zgody Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na opłacenie składki po terminie, w sytuacji gdy składkę opłacono jednak w terminie, lecz w niepełnej wysokości, którą normuje art. 14 ust. 2 pkt 2 o systemie ubezpieczeń społecznych. Jej nadrzędnym celem jest umożliwienie kontynuowania podlegania ubezpieczeniom społecznym, lecz poprzez uchylenie się przez ubezpieczonego od skutków uchybienia terminowi w płatności składki i zrealizowanie obowiązku płatniczego w sytuacji, w której nie sprostano mu z uzasadnionych przyczyn. Przepisy nie regulują jednak wprost przypadku, gdy składkę opłacono co prawda w terminie, lecz w niepełnej wysokości.

Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki, orzekając wyrokiem z 24.02.1803 r. w sprawie 5US 137 (1803) Marbury v. Madison, zakwestionował przyznaną ustawą Kongresu własną kompetencję do orzekania w sprawie nakazu wydania dokumentu powołania na stanowisko sędziego pokoju, wskazując na niezgodność ustawy z konstytucją, i w konsekwencji ustalił nieobowiązywanie sprzecznych z konstytucją norm prawnych. Kwestionując obowiązywanie ustawy federalnej, Sąd Najwyższy podjął się oceny zagadnienia relacji ustawy federalnej względem konstytucji jako aktu prawnego najwyższego rzędu oraz relacji pomiędzy władzą sądowniczą a władzą ustawodawczą, a także zagadnienia wykładania norm konstytucji w sposób właściwy dla sądu konstytucyjnego. O doniosłości wyroku Sądu Najwyższego w sprawie Marbury v. Madison stanowi rozwinięcie znanej w tradycji common law instytucji judicial review, która przesądza o kompetencji sądu do nieuwzględniania przy orzekaniu norm prawnych stanowionych przez władzę ustawodawczą, sprzecznych z prawem natury jako prawem hierarchicznie wyższego rzędu. Sąd Najwyższy, orzekając w sprawie Marbury v. Madison, prawo natury wpisał w ramy konstytucji. W uzasadnieniu omawianego wyroku zostały wskazane źródła obowiązywania judicial review, które uzasadniają legitymacje sądów do oceny zgodności aktów normatywnych z konstytucją. Kompetencja Sądu Najwyższego do oceny obowiązywania ustaw poprzez konfrontację ich treści z konstytucją została wywiedziona tak na podstawie literalnej treści konstytucji, jak i poprzez odwołanie się do kompetencji ustalania norm prawnych konstytucji przez Sąd Najwyższy w sposób wykraczający poza ramy jej tekstu i uwzględniający prawo natury oraz doktrynę ojców konstytucji USA. Konstytucja USA zatem jest pozycjonowana jako akt nie tylko hierarchicznie najwyższego rzędu, ale taki, który zawiera w sobie prawa naturalne będące fundamentem ładu społecznego. Konstytucja jako odzwierciedlenie fundamentu praw została oddana pod opiekę Sądu Najwyższego, który jako strażnik ma ostatni głos co do obowiązywania prawa poza zagadnieniami politycznymi. Omawiany wyrok Sądu Najwyższego wywarł wpływ na kształtowanie kompetencji władzy sądowniczej do kontroli władzy ustawodawczej w procesie stosowania prawa poprzez ocenę zgodności ustaw z konstytucją w sposób ostatecznie rozstrzygający o ich obowiązywaniu.