A rtykuł dotyczy przesłanek rozwiązania stosunku pracy z asystentem sędziego. Wyraża pogląd, że art. 13 ustawy o pracownikach urzędów państwowych stosuje się odpowiednio do asystenta sędziego, zatem dokonanie dwukrotnej negatywnej oceny okresowej asystenta sędziego jest warunkiem koniecznym dla możliwości wypowiedzenia mu stosunku pracy. Nie można się zgodzić z twierdzeniem, że to, że ustawodawca wprost wskazał, że art. 13 ustawy o pracownikach urzędów państwowych ma zastosowanie do mianowanych urzędników państwowych, powoduje, że nie można stosować go do urzędników, których podstawą stosunku pracy nie jest mianowanie, tj. np. asystenta sędziego. Przemawia za tym wykładnia literalna i celowościowa.

Status prawny asystenta sędziego został ukształtowany w oparciu o zaledwie kilka przepisów Prawa o ustroju sądów powszechnych Ustawa z 27.07.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2020 r. poz. 365 ze zm.), dalej p.u.s.p. , które w pozostałym zakresie odwołują się do przepisów innych ustaw. Samo to stanowisko wciąż jest nową instytucją polskiego prawa i dość często przepisy je kształtujące podlegają modyfikacjom ustawodawczym. Rzutuje to na prawa i obowiązki pracownicze wielu osób. Ani ustawa o pracownikach sądów i prokuratury Ustawa z 18.12.1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury (Dz.U. z 2018 r. poz. 577), dalej p.s.p. , ani też ustawa o pracownikach urzędów państwowych Ustawa z 16.09.1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 537 ze zm.), dalej p.u.p. nie zawierają przepisów dotyczących warunków wypowiadania umów o pracę urzędnikom sądów oraz asystentom sędziów. Podstawowy problem praktyczny sprowadza się do pytania, czy dokonanie dwukrotnej negatywnej oceny okresowej asystenta sędziego jest warunkiem koniecznym dla możliwości rozwiązania z nim stosunku pracy, czy też można go rozwiązać na ogólnych zasadach Kodeksu pracy Ustawa z 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320), dalej k.p. .

Niniejszy artykuł dotyczy przeprowadzenia oceny pracownika i dokonania rozwiązania stosunku pracy w stanie prawnym po 28.03.2012 r., to znaczy w czasie, gdy obowiązywał już art. 155 § 9 p.u.s.p. kompleksowo odwołujący się do poruszanych wyżej ustaw dotyczących pracowników państwowych, ostatecznie ugruntowujący miejsce nowego stanowiska w strukturze administracji.

W praktyce asystenci sędziego są zatrudniani po pozytywnym przejściu konkursu Przykładowe ogłoszenie o konkursie – https://www.opole.so.gov.pl/k-1102-1219-konkurs-na-dwa-wolne-stanowiska-asystenta-sedziego-w-sadzie-okregowym-w-opolu,new,mg,168,320.html,746. . Do czasu ukończenia stażu asystenckiego asystenta sędziego zatrudnia się na podstawie umowy o pracę na czas określony, z możliwością jej wcześniejszego rozwiązania za dwutygodniowym wypowiedzeniem (art. 155ca § 2 p.u.s.p.) Zob. także M. Paczyńska, Status asystenta sędziego – wyzwania i dylematy w świetle zmian ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2014/1, s. 207–227 i przywołana tam literatura. .

1. Argumenty za brakiem wymogu negatywnej oceny (niestosowaniem art. 13 p.u.p.)

1.1. Uwagi ogólne

Sposób i tryb przeprowadzania oceny okresowej sędziego i innych funkcjonariuszy sądowych jest uregulowany w Prawie o ustroju sądów powszechnych. Przepis art. 148 § 2 p.u.s.p. w brzmieniu obowiązującym od 28.03.2012 r. przewiduje, że referendarze i asystenci sędziów podlegają okresowym ocenom obejmującym jakość i terminowość wykonywania zadań, kulturę urzędowania, efektywność wykorzystania czasu pracy oraz realizację doskonalenia zawodowego. Przepis art. 148 § 2a p.u.s.p. stanowi, że taką ocenę sporządza się na piśmie i niezwłocznie zapoznaje z nią referendarza albo asystenta sędziego. Referendarz oraz asystent sędziego w terminie siedmiu dni od zapoznania z oceną ma prawo zgłosić sprzeciw do prezesa sądu. Sprzeciw rozpatruje się w terminie czternastu dni. Natomiast w razie uwzględnienia sprzeciwu okresową ocenę zmienia się albo sporządza po raz drugi. Od oceny sporządzonej po raz drugi przysługuje sprzeciw na zasadach określonych w § 2a. Szczegółowy sposób i tryb przeprowadzania ocen został uregulowany w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 14.06.2012 r. w sprawie okresowych ocen referendarzy sądowych i asystentów sędziów Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 14.06.2012 r. w sprawie okresowych ocen referendarzy sądowych i asystentów sędziów (Dz.U. z 2012 r. poz. 714). . Rozporządzenie to weszło w życie 3.07.2012 r.

1.2. Ogólna analiza art. 155 § 9 p.u.s.p., art. 18 p.s.p. i art. 13 p.u.p.

Z art. 148 § 2 p.u.s.p. wynika, że asystent sędziego „urzęduje”, zatem należy go zaliczyć do grupy urzędników (w literaturze przedmiotu wskazuje się na specyficzny status funkcjonariusza sądowego D. Wajda, Status prawny asystenta sędziego, „Przegląd Sądowy” 2006/2, s. 48. ). Ustawa nie przesądza explicite o rodzaju stosunku pracy, na podstawie którego asystenci są zatrudniani. Zastosowanie wykładni systemowej daje jednak podstawy sądzić, że przewidziano dla nich status umowny. Jeszcze w czasie obowiązywania Prawa o ustroju sądów powszechnych, koniecznie trzeba zaznaczyć, że ustawodawca wyróżnił wprawdzie asystenta sędziego z grona urzędników sądowych (analogicznie jak referendarza sądowego), nie znaczy to jednak, że przewidział dla niego inną formę zatrudnienia niż umowę o pracę. Wniosek ten potwierdza a contrario art. 149 § 1 p.u.s.p., z którego wynika, że referendarz sądowy jest pracownikiem mianowanym Wyrok SN z 7.06.2016 r. (II PK 132/15), niepubl. . Stosunek pracy asystenta charakteryzuje się pewnymi odrębnościami. Objęcie stanowiska poprzedzone zostało konkursem, a kandydatom na asystenta ustawodawca postawił dodatkowe wymagania określone w art. 155 § 2 p.u.s.p. Asystenci zobowiązani są też do podnoszenia kwalifikacji i mogą starać się o powierzenie stanowiska sędziego (po spełnieniu dodatkowych warunków określonych ustawą). W art. 155 § 9 p.u.s.p. stwierdzono, że w sprawach nieuregulowanych w ustawie do asystentów sędziów stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o pracownikach sądów i prokuratury. Odesłanie to ma charakter pełny, ograniczone zostało wyłącznie zastrzeżeniem o odpowiednim stosowaniu.

Artykuł 13 p.u.p. stanowi lex specialis w stosunku do norm Kodeksu pracy. Zostały w nim określone następujące przyczyny rozwiązania stosunku pracy w drodze wypowiedzenia z urzędnikiem państwowym mianowanym: otrzymanie ujemnej oceny kwalifikacyjnej, potwierdzonej ponowną ujemną oceną, która nie może być dokonana wcześniej niż po upływie trzech miesięcy, likwidacja urzędu lub jego reorganizacja, jeżeli nie jest możliwe przeniesienie na inne stanowisko w tym samym urzędzie; niezawiniona utrata uprawnień wymaganych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku; trwała utrata zdolności fizycznej lub psychicznej do pracy na zajmowanym stanowisku, stwierdzona orzeczeniem komisji lekarskiej do spraw inwalidztwa i zatrudnienia, jeżeli nie ma możliwości zatrudnienia na innym stanowisku, odpowiednim do jego stanu zdrowia i kwalifikacji zawodowych, albo gdy urzędnik państwowy mianowany odmawia przejścia do takiej pracy. Dla naszych rozważań najważniejsza jest ta pierwsza przyczyna zakończenia stosunku pracy.

Przepis art. 13 p.u.p. zakresem swojej regulacji obejmuje newralgiczne zagadnienie, jakim jest rozwiązanie stosunku pracy z urzędnikiem państwowym mianowanym. Zatem wydaje się, że nie aplikuje się go do asystentów sędziów. Wynika to z zasady lege non distinguente non nostrum est distinguendum, która znajduje uznanie w doktrynie Zamiast wielu: K.P. Sokołowski, „Następca prawny” w rozumieniu art. 1 ust. 3 i art. 5 ustawy z 29.07.2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości, „Przegląd Sądowy” 2009/2, s. 99; K.P. Sokołowski, Nabycie nieruchomości przez Skarb Państwa na podstawie art. 713 Kodeksu Napoleona, „Rejent” 2016/4, s. 89–90; K.P. Sokołowski, O bezprawiu legislacyjnym uwag kilka, „Przegląd Sądowy” 2016/3, s. 47; K.P. Sokołowski, Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 19.12.2014 r., I ACa 1315/14, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2016/1, poz. 3, s. 37; K.P. Sokołowski, Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 5.11.2014 r., III CSK 280/13, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2016/2, poz. 17, s. 231; K.P. Sokołowski, Manifestacja animi rem sibi habendi, „Przegląd Sądowy” 2014/10, s. 108; K.P. Sokołowski, Glosa do wyroku NSA z 27.11.2008 r., I OSK 1687/07, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2009/9, poz. 99, s. 683; K.P. Sokołowski, Posiadanie samoistne a zasiedzenie nieruchomości, „Państwo i Prawo” 2010/11, s. 79; K.P. Sokołowski, Legitymacja wspólnoty mieszkaniowej co do roszczeń związanych z nieruchomością wspólną, „Rejent” 2012/5, s. 96; K.P. Sokołowski, Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 27.06.2013 r., III CZP 29/13, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2014/7–8, poz. 76, s. 1037; K.P. Sokołowski, Współwłaściciel zasiadujący całą nieruchomość i inne zagadnienia posiadania samoistnego, „Rejent” 2014/2, s. 99; K.P. Sokołowski, Założenie księgi wieczystej na podstawie art. 713 kodeksu Napoleona – Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 20.06.2012 r. (I CSK 220/12), „Przegląd Sądowy” 2015/10, s. 128. .

Prima facie art. 155 § 9 p.u.s.p., art. 18 p.s.p. oraz art. 13 p.u.p. nie mają zastosowania do asystenta sędziego. Zgodnie z art. 155 § 9 p.u.s.p. w sprawach nieuregulowanych w tej ustawie zastosowanie mają przepisy ustawy o pracownikach sądów i prokuratury, natomiast w sprawach nieuregulowanych w tej ustawie, stosownie do jej art. 18, do urzędników i innych pracowników sądów i prokuratury stosuje się odpowiednio ustawę o pracownikach urzędów państwowych, a w sprawach nieuregulowanych także w tej ustawie – Kodeks pracy.

Ustawa o pracownikach urzędów państwowych spełnia w systemie prawa urzędniczego rolę pragmatyki bazowej dla innych pragmatyk (np. ustawy o pracownikach sądów i prokuratury), które odsyłają do jej postanowień. Przepis art. 13 p.u.p. wskazuje na podstawową cechę stosunku pracy z mianowania, którą jest jego stabilizacja zagwarantowana przez ustawowe wskazanie przyczyn rozwiązania stosunku pracy za wypowiedzeniem, zamiast klauzuli zasadności, o której mowa w art. 45 k.p., skutkującej poddaniem przesłanek decyzji pracodawcy o wypowiedzeniu stosunku pracy ocenie sądu. Ponieważ ustawodawca wprost wskazał, że art. 13 p.u.p. ma zastosowanie do mianowanych urzędników państwowych, nie można stosować go wprost do urzędników, których podstawą stosunku pracy nie jest mianowanie. Do pracowników kontraktowych, w analizowanym zakresie, zastosowanie znajdują przepisy powszechnego prawa pracy W. Drobny, Komentarz do art. 13 ustawy o pracownikach urzędów państwowych (w:) Ustawa o pracownikach urzędów państwowych. Komentarz, red. M. Mazuryk, LEX 2012. . Pracodawca odpowiada za swoją politykę kadrową. Brak oczekiwanej przez pracodawcę dbałości, staranności i uwagi w wykonywaniu obowiązków uzasadnia wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę Wyrok SN z 28.10.1998 r. (I PKN 398/98), OSNAPiUS 1999/23, poz. 751; wyrok SN z 4.12.1997 r. (I PKN 419/97), OSNAPiUS 1998/20, poz. 598. . W ramach prowadzenia strategii racjonalnego zatrudnienia zapewniającej poprawne wykonanie zadań pracodawca jest uprawniony do prowadzenia takiej polityki kadrowej, która umożliwia mu obsadzenie stanowisk pracy pracownikami możliwie najlepiej.

1.3. Wykładnia systemowa

Analiza systemowa skłania do dostrzeżenia, że według art. 156 p.u.s.p. zasady zatrudniania urzędników i innych pracowników sądowych oraz ich obowiązki i prawa określają odrębne przepisy, czyli ustawa o pracownikach sądów i prokuratury. Dotychczasowy wywód zdaje się prowadzić do wniosku, że zastrzeżenie o odpowiednim stosowaniu do asystentów i referendarzy ustawy o pracownikach sądów i prokuratury podyktowane zostało wyłącznie odrębnościami występującymi w Prawie o ustroju sądów powszechnych. Oznacza to, że przy określaniu sytuacji prawnej tej grupy zawodowej konieczne jest posiłkowanie się ustawą określającą prawa i obowiązki zatrudnionych w sądach tylko wówczas, gdy Prawo o ustroju sądów powszechnych nie przewiduje odmiennego uregulowania K.W. Baran (w:) Prawo urzędnicze. Komentarz, red. K.W. Baran, Warszawa 2014, s. 821. . W tym przejawia się odrębność statusu prawnego asystenta sędziego od pozostałych urzędników i pracowników sądów Wyrok SN z 7.06.2016 r. (II PK 132/15), niepubl. .

Pozostając w tym samym nurcie rozważań, należy zauważyć, że ustawa o pracownikach sądów i prokuratury nie przewidziała autonomicznej regulacji w zakresie wypowiadania umów o pracę. W art. 18. p.s.p. stwierdzono, że w sprawach nieuregulowanych stosuje się odpowiednio dalej ustawę o pracownikach sądów i prokuratury, a w sprawach nieuregulowanych także w tej ustawie – przepisy Kodeksu pracy. Wskazówka ta pozwala twierdzić, że kwestia wypowiadania asystentowi sądowemu umowy o pracę regulowana jest przepisami Kodeksu pracy, chyba że w ustawie o pracownikach urzędów państwowych przewidziano odmiennie Wyrok SN z 7.06.2016 r. (II PK 132/15), niepubl. , a ten akt prawny milczy.

1.4. Argumentum a contrario

Wnioskowanie z podobieństwa przeciwstawiane jest rozumowaniu z przeciwieństwa. Zarówno ustawa o pracownikach urzędów państwowych, jak i ustawa o pracownikach sądów i prokuratury oparte zostały na dyferencjacji podmiotowej. W pierwszym przypadku wyróżniono urzędników państwowych i mianowanych urzędników państwowych, w drugim rozgraniczenie jest szersze – można dopatrzyć się podziału na urzędników, innych pracowników, a także asystentów sędziów i referendarzy sądowych, w stosunku do których przepisy ustawy o pracownikach sądów i prokuratury stosuje się odpowiednio. Nie bez znaczenia jest także to, że prawodawca wyraźnie zastrzegł, że referendarze posiadają status pracowników mianowanych, a asystenci zatrudniani są na podstawie umowy o pracę. Ilustracja aspektu podmiotowego prowadzi zatem do wniosku, że oba porządki prawne (wynikające z Prawa o ustroju sądów powszechnych i ustawy o pracownikach urzędów państwowych) zostały zharmonizowane – cechą wspólną pozostaje możliwość wyróżnienia zatrudnionych umownie i z mianowania. W rezultacie sięganie po analogię, prowadzącą do nadania korzystniejszej sytuacji prawnej urzędnikom sądu i prokuratury oraz asystentom sędziego (a być może również innym pracownikom) względem sytuacji prawnej umownych urzędników państwowych, w prosty sposób prowadziłoby do destabilizacji systemowej. W rezultacie przekonywający byłby argument z przeciwieństwa, sprowadzający się do tezy, że art. 13 p.u.p. z podmiotowego punktu widzenia zawiera regulację o charakterze zamkniętym (odnoszącą się wyłącznie do pracowników mianowanych), a jego włączenie do regulacji określającej prawa i obowiązki zatrudnionych w sądach i prokuraturze w tym aspekcie nie podlega modyfikacji Wyrok SN z 7.06.2016 r. (II PK 132/15), niepubl. .

1.5. Wniosek częściowy

Przyjęcie wcześniejszej argumentacji za brakiem wymogu negatywnej oceny oznaczałoby konieczność przyjęcia, że skoro do asystenta sędziego nie ma zastosowania art. 13 p.u.p., to dokonanie dwukrotnej negatywnej oceny okresowej nie jest warunkiem koniecznym dla możliwości rozwiązania z nim stosunku pracy, wypowiedzenie to ma bowiem regulować, zgodnie z tym stanowiskiem, wyłącznie Kodeks pracy.

2. Argumenty za wymogiem negatywnej oceny (stosowaniem art. 13 p.u.p.)

2.1. Uwagi ogólne

Przyjrzyjmy się argumentom za zastosowaniem do zakończenia stosunku pracy z asystentem sędziego art. 13 p.u.p. Wydaje się, że przepis ten może być stosowany analogicznie. Zacznijmy od ogólnej analizy odpowiedniego stosowania norm.

Uchwała Sądu Najwyższego z 23.08.2006 r. Uchwała SN z 23.08.2006 r. (III CZP 56/06), niepubl. czy też wyrok z 15.02.2008 r. Wyrok SN z 15.02.2008 r. (I CSK 357/07), niepubl.. poruszają pobocznie jedynie odpowiednie stosowanie przepisów proceduralnych. Tam w przeciwieństwie do prawa materialnego dochodzi kwestia różnicy między rodzajami postępowań, co nadaje tej instytucji nieco inną funkcjonalność. Ponadto oba wskazane orzeczenia potraktowały instytucję odpowiedniego stosowania przepisów tylko od strony sklasyfikowania skutków – że w jej wyniku konkretny przepis odpowiednio stosowanego postępowania może być aplikowany w pełni, z modyfikacjami lub w ogóle. Nie znajdziemy tam jednak rozstrzygnięcia, jak sama instytucja powinna działać, tj. określenia, w jaki sposób normy zawarte w przepisach na zasadzie stosowania odpowiedniego należy przypisać okolicznościom objętym dyspozycją przepisów aktu prawnego zawierającego delegację odwołującą się do odpowiedniego stosowania innego aktu. W ograniczony sposób zarysowana została ta konstrukcja jedynie w toku uzasadnienia uchwały z 29.09.2009 r. Uchwała z 29.09.2009 r. (III CZP 41/09). , jednak nie będąc jej głównym przedmiotem rozstrzygnięcia.

Brakuje jednak w tym względzie orzeczenia Sądu Najwyższego wyraźnie ugruntowującego odrębny zakres i hierarchię instytucji: stosowania wprost, stosowania odpowiedniego i analogii. Każda z nich bowiem kształtuje odrębnie i charakterystycznie dla samej siebie zakres możliwego rozstrzygnięcia sądowego, dopiero przy analogii dając możliwość elastycznego wyboru.

2.2. Wykładnia językowa

Zgodnie z art. 155 § 9 p.u.s.p. w sprawach nieuregulowanych w tej ustawie do asystentów sędziów stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o pracownikach sądów i prokuratury. Natomiast zgodnie z art. 18 p.s.p. w sprawach nieuregulowanych tą ustawą do urzędników i innych pracowników sądów i prokuratury stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o pracownikach urzędów państwowych, a w sprawach nieuregulowanych także w tej ustawie – przepisy Kodeksu pracy.

Zgodnie z powyższą kolejnością stosowania aktów prawnych w zakresie rozwiązania stosunku pracy z asystentem sędziego znajduje zastosowanie art. 13 p.u.p. Przepis ten jest bowiem pierwszym normującym kwestię wypowiedzenia umowy o pracę, zgodnie z kolejnością zastosowania aktów prawnych ujętą we wskazanych wyżej przepisach. Stosowane zgodnie ze wskazaną kolejnością w dalszym następstwie przepisy Kodeksu pracy nie wykluczają go, przeciwnie – wskazują w art. 45 na przepisy o wypowiadaniu umów o pracę – nie ograniczając ich wyłącznie do Kodeksu pracy.

Powyższe stanowisko interpretacyjne wydaje się być spójne i wynika przede wszystkim z literalnej wykładni wskazanych przepisów, której nie przeczą jakiekolwiek inne uregulowania. W tym miejscu można by zakończyć proces interpretacji, ponieważ uzyskana w jej rezultacie norma prawna wydaje się być jasna i nie budzić wątpliwości znaczeniowych, aksjologicznych oraz prakseologicznych, a interpretatio cessat in claris Zamiast wielu: K.P. Sokołowski, „Następca..., s. 91; K.P. Sokołowski, Nabycie..., s. 78; K.P. Sokołowski, O bezprawiu..., s. 46; K.P. Sokołowski, Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 19.12.2014 r., I ACa 1315/14, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2016/1, poz. 3, s. 36; K.P. Sokołowski, Effusum vel deiectum (art. 433 k.c.) a zalanie mieszkania, „Przegląd Sądowy” 2008/9, s. 65; K.P. Sokołowski, Odpowiedzialność uprawnionego do zachowku za legaty damnacyjne i polecenia według art. 998 § 1 k.c., „Rejent” 2015/7, s. 105; K.P. Sokołowski, Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 7.03.2013 r., II CSK 486/12, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2016/3, poz. 27, s. 379; K.P. Sokołowski, Tajne zarachowanie zapłaty i inne problemy art. 451 § 1 zd. 2 k.c., „Rejent” 2017/8, s. 64; Z. Radwański, M. Zieliński (w:) System Prawa Prywatnego, red. Z. Radwański, t. 1, Warszawa 2007, s. 469, nb 164; S. Lewandowski (w:) Logika dla prawników, red. A. Malinowski, Warszawa 2002, s. 261; J. Wróblewski, Rozumienie prawa i jego wykładnia, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1980, s. 59. . Przyjmuje się, że wykładnia językowo-gramatyczna ma pierwszeństwo przed innymi rodzajami interpretacji T. Stawecki, P. Winczorek, Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 2002, s. 166; P. Hofmański, S. Zabłocki, Elementy metodyki pracy sędziego w sprawach karnych, Kraków 2006, s. 220; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 13.01.2011 r. (II AKa 429/10), niepubl.; A. Brzozowski, W.J. Kocot, E. Skowrońska--Bocian, Prawo cywilne. Część ogólna, Warszawa 2015, s. 84, nb 95; K.P. Sokołowski, „Następca..., s. 92; K.P. Sokołowski, Der Unionsbürger als Empfänger des Alg II, „Zeitschrift für europäisches Sozial- und Arbeitsrecht” 2015/11–12, s. 479; K.P. Sokołowski, Tajne..., s. 64. . Zasada ta, w zagranicznej literaturze znana także jako reguła sens-clair K.F. Röhl, H.Ch. Röhl, Allgemeine Rechtslehre, 3. Aufl., München 2008, s. 614. lub plain meaning rule K.H. Gifford, How to Understand An Act of Parliament, Melbourne 1967, s. 64. , wywodzi się aż z prawa rzymskiego D. 32, 25, l: „Cum in verbis nulla ambiguitas est, non debet admitti voluntatis quaestio” – Paulus, libro primo ad Neratium. , za jej znaczeniem przemawia zatem ogromna tradycja. Pogląd ten podzielił także Sąd Najwyższy w postanowieniu z 8.07.1998 r. III CZP 17/98, „Orzecznictwo Sądu Najwyższego” 1999/1, poz. 19; podobnie orzeczenie SN z 8.05.1998 r. (I CKN 664/97), „Orzecznictwo Sądu Najwyższego” 1999/1, poz. 7. , w którym wprost wyraził powszechnie uznaną przez doktrynę priorytetową rolę wykładni językowej. Nie trzeba sięgać po inne sposoby interpretacji, jeśli już przy zastosowaniu dyrektyw językowych uda się ustalić znaczenie normy.

Potwierdza je też literatura prawnicza E. Baran, Ustanie stosunku pracy urzędników prokuratury, „Prokuratura i Prawo” 2007/12, s. 81. , ponieważ stanowisko asystenta sędziego posiada przymioty co najmniej równe w zakresie statusu materialnoprawnego, jak kontraktowy urzędnik prokuratury, jeśli nie oczywiście wyższe.

2.3. Wykładnia teleologiczna

Mechanizm zawarty w art. 13 p.u.p. w wydatny sposób wzmacnia poziom ochrony trwałości stosunku pracy, ponieważ nie dopuszcza wypowiedzenia stosunku pracy z innych przyczyn niż enumeratywnie wymienione. Oznacza to, że limituje on przyczynowość wypowiedzenia stosunku pracy względem reguł zawartych w Kodeksie pracy. Z punktu widzenia tego zawężenia należy spojrzeć na dopuszczalność zastosowania art. 13 p.u.p. względem pracowników umownych. Powstaje zasadnicze pytanie, czy istnieją racje celowościowe uzasadniające zastosowanie art. 13 p.u.p. i inkorporowanie go na grunt ustawy o pracownikach sądów i prokuratury oraz Prawa o ustroju sądów powszechnych w kształcie podmiotowo poszerzonym Wyrok SN z 7.06.2016 r. (II PK 132/15), niepubl. . Należy dojść do wniosku, że wykładnia teleologiczna, najważniejsza ze wszystkich metod interpretacji, niejako Regina omnium interpretationum K.P. Sokołowski, Die gemischte Schenkung, Eine dogmatische und rechtsvergleichende Analyse, München 2013, s. 64; K.P. Sokołowski, O bezprawiu..., s. 53; K.P. Sokołowski, Odpowiedzialność..., s. 108; K.P. Sokołowski, Manifestacja..., s. 106; K.P. Sokołowski, Die Partei- und Prozessfähigkeit der Gesellschaft bürgerlichen Rechts, „Deutsch-Polnische Juristen-Zeitschrift” 2014/3, s. 20; K.P. Sokołowski, Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 11.02.2011 r., I CSK 288/10, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2013/4, poz. 46, s. 314; K.P. Sokołowski, Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 13.10.2010 r., I CSK 582/09, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2013/9, poz. 93, s. 673; K.P. Sokołowski, Die Abtretbarkeit der Sicherungsgrundschuld nach der Neuregelung durch das Risikobegrenzungsgesetz, Juristische Rundschau 2009, s. 311; K.P. Sokołowski, Zatajenie w akcie notarialnym części ceny nieruchomości a pozorność sprzedaży i negotium mixtum cum donatione, „Rejent” 2010/4, s. 126; K.P. Sokołowski, Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 22.05.2009 r., III CZP 21/09, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2010/6, poz. 60, s. 441; K.P. Sokołowski, Ist die Reallast noch zeitgemäß?, „Zeitschrift für Immobilienrecht” 2011, s. 53; K.P. Sokołowski, Zasiedzenie lokalu i budynku warszawskiego, „Przegląd Sądowy” 2011/2, s. 7; K.P. Sokołowski, Parliamentary Sovereignty in the United Kingdom, „Przegląd Prawniczy Uniwersytetu Warszawskiego” 2009/3–4, s. 88; K.P. Sokołowski, Posiadanie samoistne a zasiedzenie nieruchomości, „Państwo i Prawo” 2010/11, s. 76; K.P. Sokołowski, Forma aktu notarialnego, uzupełnienie zachowku oraz ustalenie schedy spadkowej a negotium mixtum cum donatione, „Rejent” 2011/4, s. 56; K.P. Sokołowski, Die Reallast – ausgewählte Probleme, „Zeitschrift für die notarielle Beratungs- und Beurkundungspraxis” 2011, s. 382; K.P. Sokołowski, Das Arbeitslosengeld II für Unionsbürger, „Zeitschrift für europäisches Sozial- und Arbeitsrecht” 2011, s. 378; K.P. Sokołowski, Der Unionsbürger..., s. 483; K.P. Sokołowski, Los spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu po likwidacji spółdzielni mieszkaniowej, „Rejent” 2012/9, s. 110 i n. , przemawia za tym, jako że regulowanie trybu oceniania pracownika ujmuje zasadność utrzymywania stosunku pracy właśnie w oparciu o sposób wykonywania obowiązków służbowych, nabywanie kwalifikacji, wykazywanie wiedzy i jakość pracy. Idzie za tym fakt uregulowania mocą rozporządzeń procedury i sposobu oceny przez ustawodawcę. Wzmocnienie stabilności zatrudnienia urzędników sądowych i asystentów sędziego jest atrakcyjnym, a przede wszystkim racjonalnym postulatem.

Nie można twierdzić, że wykładnia funkcjonalna prowadzi do prawotwórstwa. Jest to uznana w doktrynie metoda interpretacji. Najważniejszy jest bowiem cel ustawy. Wszak cessante ratione legis cessat et ipsa lex K.P. Sokołowski, Ist..., s. 55; K.P. Sokołowski, Nabycie..., s. 98. .

2.4. Stosowanie odpowiednie

Za powyższym stanowiskiem przemawia także odpowiednie stosowanie przepisów. Dodać należy, że taki sam tryb wypowiedzenia umowy, jak wskazany wyżej, obowiązuje również w innych stanowiskach pracowników państwowych i jest pewnym jednolitym standardem administracji w Polsce. Przykładowo służba cywilna posiada takie same uregulowania we własnej ustawie Art. 71 ustawy z 21.11.2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 1889). , pomimo że nie podlega pod ustawę o pracownikach urzędów państwowych. Nie zawsze musi się to wiązać ze stosunkiem pracy zawartym w drodze mianowania. We wszystkich przypadkach przyjmuje się, że dla zgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przesłanki określone w tych przepisach powinny zostać spełnione, aby mogło dojść do ważnego wypowiedzenia.

Co więcej, art. 18 p.s.p. wyraźnie wskazuje nie tylko urzędników, ale i innych pracowników jako podmioty, dla których należy stosować odpowiednio przepisy ustawy o pracownikach urzędów państwowych. Tym samym asystent sędziego również jest stanowiskiem, dla którego przepisy te muszą znaleźć zastosowanie, co znajduje oparcie w doktrynie E. Baran, Ustanie..., s. 81. .

Wobec tak wyraźnie ukierunkowanego rekursu, z uwagi jeszcze na dalej idące odesłanie (bo uznające zastosowanie w tym zakresie analogii dla kontraktowych pracowników prokuratury posiadających niższą rangę niż asystent sędziego), argumentacja przeciwna tworzy na zasadzie wyjątku sytuację upośledzenia ochrony stosunku pracy asystenta sędziego w porównaniu z innymi urzędnikami merytorycznymi administracji. Tymczasem stanowisko to jest w praktyce szalenie ważne. Asystent sędziego sporządza projekty orzeczeń, co przy dużym obciążeniu sędziego pracą powoduje, że w praktyce ma on duży wpływ na ostateczne rozstrzygnięcie sprawy.

Zwrócić należy uwagę, że ustawa o pracownikach urzędów państwowych koncentruje uwagę na regulacji stosunków pracy z mianowania, gdy ustawodawca odstąpił względem urzędników państwowych od tego rodzaju więzi prawnej. Wskazuje się też, że podstawowe instytucje pragmatyki urzędniczej (ustawa o pracownikach urzędów państwowych) nie przystają do sytuacji prawnej pracowników sądów i prokuratury A. Dubowik (w:) Zatrudnianie pracowników sądów z perspektywy prawa pracy i zarządzania, red. A. Rycak, Warszawa 2014, passim. .

Artykuł 13 i inne przepisy p.u.p. mają zastosowanie dla asystenta sędziego odpowiednio, a nie wprost. Punktem wyjścia do dalszych rozważań jest odesłanie zawarte w art. 155 § 9 p.u.s.p. i dalsze z art. 18 p.s.p. Nakazują one stosować art. 13 p.u.p. w sposób odpowiedni. Zastrzeżenie tego rodzaju jest szczególnym przypadkiem analogii. Chodzi o to, aby przepis należący do innej instytucji prawnej zaadaptować do sytuacji zbliżonej, jednak niekoniecznie identycznej. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z 29.09.2009 r. Uchwała SN z 29.09.2009 r. (III CZP 41/09). , odpowiednie stosowanie określonych przepisów wynika z odesłania do pewnej regulacji odrębnej, podyktowanego techniką legislacyjną (zredukowanie konieczności powtórzeń) i wymogiem modyfikacji tej regulacji ze względu na odmienną istotę jej przedmiotu. Dlatego nie trzeba, aby stosowany odpowiednio przepis zawierał nazwę stanowiska pracownika, co byłoby konieczne w przypadku stosowania wprost. Chodzi bowiem właśnie o to, by zmniejszyć liczbę repetycji, a zastosować ten sam mechanizm norm do asystentów sędziego co we wskazanej do zastosowania odpowiedniego ustawie (o pracownikach urzędów państwowych). Za taką techniką legislacyjną przemawiają zasady zachowania ekonomii lingwistycznej, tak ważnej w konstruowaniu pojęć języka prawnego i prawniczego K.P. Sokołowski, Die gemischte Schenkung..., s. 47; K.P. Sokołowski, „Czyny niedozwolone” a „delikty” – zagadnienia terminologiczne, „Przegląd Prawniczy Uniwersytetu Warszawskiego” 2006/1, s. 104 i n.; K.P. Sokołowski, Nabycie..., s. 69; K.P. Sokołowski, Założenie księgi wieczystej na podstawie art. 713 kodeksu Napoleona – Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 20.06.2012 r. (I CSK 220/12), „Przegląd Sądowy” 2015/10, s. 128; K.P. Sokołowski, Odpowiedzialność..., s. 97; K.P. Sokołowski, Dobro osobiste w postaci herbu rodowego w polskim prawie cywilnym, „Rejent” 2014/6, s. 10; K.P. Sokołowski, Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 27.06.2013 r., III CZP 29/13, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2014/7–8, poz. 76, s. 1038; K.P. Sokołowski, Legitymacja wspólnoty mieszkaniowej co do roszczeń związanych z nieruchomością wspólną, „Rejent” 2012/5, s. 85; K.P. Sokołowski, Współwłaściciel zasiadujący całą nieruchomość i inne zagadnienia posiadania samoistnego, „Rejent” 2014/2, s. 86; K.P. Sokołowski, Die Partei-..., s. 16; K.P. Sokołowski, Rażąca nieekwiwalencja świadczeń a ważność sprzedaży nieruchomości, „Rejent” 2015/2, s. 87; K.P. Sokołowski, Tajne..., s. 71; K.P. Sokołowski, M. Tollik, Herb prawem podmiotowym Habsburgów, „Przegląd Sądowy” 2011/7–8, s. 40. .

W przeciwieństwie również do stosowania prawa w oparciu o analogię, w tym przypadku istnieje wyraźny obowiązek ustawowy zastosowania wskazanych przepisów drugiej ustawy (o pracownikach urzędów państwowych), nie ma zatem nawet konieczności celowościowego uzasadniania przyczyny ich aplikacji.

Odesłanie do odpowiedniego stosowania uprawnia do zastosowania normy ujętej w przepisie aktu prawnego wskazanego w odesłaniu, powoduje brak konieczności powtórzenia legislacyjnego nazwy podmiotu, którego tyczy się norma. Oznacza to, że nie ma też znaczenia, czy wskazany w odesłanym akcie prawnym (art. 13 p.u.p.) podmiot to urzędnik mianowany czy niemianowany, gdyż ze względu właśnie na przyjętą przez ustawodawcę konstrukcję odpowiedniego stosowania w ogóle nie została wprowadzona do odsyłanego aktu prawnego nazwa „asystent sędziego”. Przy odpowiednim stosowaniu taki zabieg jest właśnie zbędny, aby nie było konieczności nowelizowania aktu, do którego skierowane jest odesłanie.

3. Podsumowanie

Reasumując, silniejsze argumenty przemawiają za tym, że art. 13 p.u.p. stosuje się odpowiednio do asystenta sędziego, zatem dokonanie dwukrotnej negatywnej oceny okresowej asystenta sędziego jest warunkiem koniecznym dla możliwości wypowiedzenia mu stosunku pracy. Nie można się zgodzić z twierdzeniem, że to, że ustawodawca wprost wskazał, że art. 13 p.u.p. ma zastosowanie do mianowanych urzędników państwowych, powoduje, że nie można stosować go do urzędników, których podstawą stosunku pracy nie jest mianowanie, tj. np. asystenta sędziego. Przemawia za tym wykładnia literalna i celowościowa. Pogląd ten powoduje wzmocnienie pozycji asystenta sędziego, który wykonuje bardzo ważną funkcję i potrzebuje silnej ochrony przed zwolnieniem, by jak najlepiej pełnić swe obowiązki. Niemniej jednak wydaje się, że obecna regulacja dotycząca podstawy nawiązania stosunku pracy z asystentem sędziego, jak również kwestia rozwiązania z nim tejże podstawy, wymaga ingerencji ze strony ustawodawcy.