Artykuł wskazuje na kluczową rolę zasady niezawisłości sądownictwa dla istnienia rządów prawa i efektywnego stosowania prawa Unii Europejskiej. Zagrożenie dla tych zasad, w którymkolwiek państwie członkowskim, stwarza ryzyko dla całego porządku prawnego Unii Europejskiej, a nie tylko dla państwa członkowskiego, w którym pojawiają się naruszenia niezależności sądownictwa. Orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, takie jak wyrok z 19.11.2019 r., określające na podstawie przepisów traktatów i Karty Praw Podstawowych UE kryteria oceny niezawisłości sędziowskiej, muszą być respektowane przez sądy krajowe, które na tej podstawie mają obowiązek badania także wad procedury nominacyjnej. Ani przepis ustawy, ani orzeczenie sądu konstytucyjnego nie mogą zakazać sądowi przeprowadzenia takiej oceny.

Artykuł dotyczy trudnego procesu wzmacniania sieciowej struktury wymiaru sprawiedliwości w Unii Europejskiej, dokonywanego w drodze bezpośredniego dialogu na linii TSUE–krajowy wymiar sprawiedliwości. Przykładem są pytania prejudycjalne z Polski dotyczące judykatywy i reakcja na nie ze strony władzy politycznej oraz polskiego SN.

Wykorzystując ustalenia teorii prawa dotyczące kompetencji oraz dotyczące niezgodności między normami kompetencyjnymi doprecyzowano w artykule konstytucyjne pojęcie sporu kompetencyjnego. Wykazano na tej podstawie, że przekazany do rozstrzygnięcia polskiemu Trybunałowi Konstytucyjnemu spór między Sejmem RP i Sądem Najwyższym oraz Prezydentem RP i Sądem Najwyższym jest sporem politycznym, a nie kompetencyjnym.

Artykuł dotyczy podstawowych pojęć związanych ze stosowaniem prawa UE przed sądami krajowymi. Rozważania autora koncentrują się przede wszystkim na tych zagadnieniach, które – w świetle jego doświadczeń zawodowych – mają znaczenia dla praktyków prawa. W pierwszej kolejności autor omawia zasadę bezpośredniego skutku i zasadę pierwszeństwa. Szczególną uwagę poświęcono problematyce autonomii proceduralnej i jej konsekwencjom. W ostatniej części artykułu odniesiono się do pojęcia podmiotu prywatnego.

Artykuł zawiera uwagi sformułowane na tle wybranych zagadnień ujętych w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z 19.11. 2019 r. w połączonych sprawach C-585/18, C-624/18 i C-625/18, zainicjowanych pytaniami prejudycjalnymi Sądu Najwyższego – Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, oraz w orzeczeniach Sądu Najwyższego będących konsekwencją tego rozstrzygnięcia, to jest przede wszystkim w wyroku z 5.12.2019 r. (III PO 7/18) oraz uchwale połączonych Izb: Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SN z 23.01.2020 r., a także spostrzeżenia odnoszące się do kwestii związanych z tymi werdyktami, a zwłaszcza ze statusem osób formalnie powołanych na urząd sędziego. Stwierdzenia te obejmują między innymi polemikę z tezą o sanującym skutku prezydenckiego aktu powołania na urząd sędziego oraz o niedopuszczalności kwestionowania takiego aktu. Zanegowanie tezy o niedopuszczalności kwestionowania aktu powołania na urząd sędziego dało asumpt do rozważań na temat instrumentów prawnych przewidzianych w polskim prawie, które mogą być wykorzystywane do podważenia nominacji.

Orzeczenie w sprawach C-585/18 oraz C-624/28 i C-625/18 to kolejne orzeczenie, w którym Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) potwierdza znaczenie prawa do skutecznego środka prawnego i bezstronnego sądu w porządku prawnym Unii Europejskiej. Jednocześnie to kolejne z orzeczeń TSUE, które wyraźnie pozwala, aby obywatele powoływali się przed sądem bezpośrednio na art. 47 Karty Praw Podstawowych. W świetle rozważań prowadzonych przez TSUE zdaje się nie budzić wątpliwości, że jednostki nie tylko mają możliwość bezpośredniego powoływania się w postępowaniach na art. 47 KPP jako źródło określonych praw i obowiązków, ale również, że art. 47 KPP jest samoistnym źródłem określonych uprawnień i nie wymaga od stosujących go organów traktowania go jako przepisu o charakterze akcesoryjnym, służącego skutecznemu dochodzeniu innych praw podstawowych czy innych praw gwarantowanych jednostkom przez prawo Unii Europejskiej. Artykuł 47 KPP staje się jednocześnie gwarancją dla jednostki w postępowaniu przed sądem państwa członkowskiego, że jego sprawę będzie rozpatrywał niezawisły i bezstronny sąd.

Niniejsze opracowanie jest krytycznym komentarzem do uchwały trzech połączonych Izb Sądu Najwyższego odnoszącej się do statusu tak zwanych neo-sędziów w Sądzie Najwyższym i sądach powszechnych oraz ważności orzeczeń sądowych wydanych z ich udziałem. Autorzy glosy uważają, że SN słusznie uznał, że udział neo-sędziego w składzie orzekającym SN powoduje, że skład sądu jest sprzeczny z prawem. Krytycznie oceniają stanowisko, które relatywizuje skutki udziału w składzie orzekającym neo-sędziów w sądach powszechnych. Krytycznie, choć ze zrozumieniem, odnoszą się do uznania ważności wyroków wydanych przez takich sędziów przed powzięciem glosowanej uchwały. W pełni podzielają pogląd, że tak zwana Izba Dyscyplinarna SN nie jest sądem w rozumieniu prawa polskiego, a wydane przez nią także przed podjęciem glosowanej uchwały orzeczenia są nieważne.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w składzie Wielkiej Izby wydał 19.11.2019 r. wyrok w połączonych sprawach C-585/18, C-624/18 i C-625/18. Po wydaniu tego wyroku na nowo rozbrzmiało pytanie dotyczące miejsca, jakie w owym multicentrycznym (nie nowym przecież) porządku prawnym znajduje Konstytucja RP wraz z fundamentalnymi zasadami jej nadrzędności (art. 8 ust. 1 Konstytucji) i suwerenności Państwa Polskiego (art. 4 Konstytucji). Niniejszy artykuł ma za zadanie nie tyle zmierzyć się z odpowiedzią na powyższe pytanie, ile wykazać, czy prowadzenie tego typu analiz w kontekście treści wyroku TSUE było i jest w jakimkolwiek stopniu zasadne.

Nie bez przyczyny w tytule tego opracowania dokonałem parafrazy tytułu znanej książki Ronalda Dworkina. Moje poniższe uwagi nie są bowiem precyzyjną analizą dogmatyka prawa konstytucyjnego czy europejskiego, lecz raczej ogólną refleksją filozofa prawa. Spróbuję bowiem na poziomie filozoficznoprawnym udowodnić, że reakcja polskich władz na wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 19.11.2019 r. i będącą jego konsekwencją uchwałę składu połączonych Izb: Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z 23.01.2020 r. jest wyrazem pewnej niebezpiecznej filozofii sprawowania władzy, zwłaszcza, chociaż nie tylko, jeśli idzie o stosunek do istoty i zasad funkcjonowania organów wymiaru sprawiedliwości.

Niniejsza analiza argumentuje, że tak zwana reforma sądownictwa w Polsce wywołała paradygmatyczny zwrot w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości. Odpowiadając na pytania sądów polskich i rozstrzygając w przedmiocie skarg kierowanych przez Komisję przeciwko Polsce, Trybunał Sprawiedliwości pozostaje w zgodzie ze swoim mandatem, a cytując słowa jednego z byłych sędziów C. N. Kakourisa, „swoją misją”, zapewnienia przestrzegania „europejskiej legalności” w obrębie stosowania i interpretacji prawa europejskiego. Podkreślając rule of law jako wartość wspólną w obrębie Europejskiej przestrzeni prawnej i wyjaśniając elementy składowe ponadnarodowej rule of law, Trybunał egzekwuje zobowiązania państw członkowskich, zobowiązania, które od zawsze były implicite wpisane w europejski porządek prawny. O ile kształtujące się orzecznictwo dodaje nowy konstytucyjny poziom do zastanego pojęcia wspólnoty prawa, o tyle pytania o dokładny zasięg, wpływ i znaczenie tak formującego się orzecznictwa wykraczają znacznie poza salę sądową i zmuszają do podjęcia dyskusji nad kwestiami natury egzystencjalnej skupionymi wokół mega politics, tożsamości i samej przynależności do wspólnoty prawa.