Artykuły

Komisja Wenecka o projekcie zmian Konstytucji oraz dwóch ustaw dotyczących Trybunału Konstytucyjnego

Artykuły

Chess-boxing around the rule of law – Polish constitutionalism at trial**

Artykuł stanowi próbę rekonstrukcji faktograficznej oraz analizy prawnej i politycznej sporu o obsadę stanowisk sędziowskich oraz o ustrojowy kształt Trybunał Konstytucyjny, który to spór rozgorzał w połowie 2015 r. i eskalował od czasu wyborów parlamentarnych jesienią 2015 r. Artykuł przedstawia mechanizmy oportunistycznych zachowań dwóch głównych partii w polskim parlamencie polegające na instrumentalizacji prawa dla realizacji celów politycznych. Badaniu podlega także rola dwóch kolejnych prezydentów uczestniczących w sporze politycznym i prawnym, a także postawa samego Trybunału Konstytucyjnego. Analiza prawna i polityczna jest ulokowana w kontekście sporu światopoglądowego o charakterze trybalnym, dzielącego polskie społeczeństwo, głównie co do oceny transformacji ustrojowej kraju po roku 1989.

Artykuły

Trybunał Konstytucyjny nie mógł rozstrzygnąć gorzej, czyli o dewastacji systemu jednym rozstrzygnięciem

Opracowanie dotyczy problematyki konsekwencji werdyktu TK z 22.10.2020 r., K 1/20, stwierdzającego niezgodność z Konstytucją art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, a w konsekwencji eliminującego możliwość powoływania się na przesłankę embriopatologiczną, dopuszczającą dotychczas przerwanie ciąży, gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu. Eksponuje przyczyny merytorycznej nietrafności decyzji TK, uznania za wadliwy wybranego mechanizmu orzeczniczego, prawne zastrzeżenia co do prawidłowości działania organu rozstrzygającego, brak rozpoznania konsekwencji w innych płaszczyznach prawnych, medycznych i społecznych. W opracowaniu ukazano kilka płaszczyzn wymagających analizy, które już dziś eksponują istotne uchybienia i zaniechania, mogące tłumaczyć społeczne reakcje i konsekwencje.

Artykuły

Konstytucyjne kryteria ustawowej waloryzacji cywilnoprawnych i publicznoprawnych zobowiązań pieniężnych – uwagi na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego

Problem ustawowej waloryzacji cywilnoprawnych zobowiązań pieniężnych jest jedynie w niewielkim stopniu opracowany przez doktrynę. Ponadto brak jest modelowych rozwiązań rangi ustawowej dotyczących tego zagadnienia. (...)

Artykuły

Wrongful law, wrongful birth, wrongful life

Niniejsze opracowanie przedstawia wybrane konsekwencje decyzji Trybunału Konstytucyjnego z 22.10.2020 r. (1/20) oraz skupia optykę na niebezpiecznym kursie rządzących w kierunku systemu autorytarnego, burzeniu ładu społecznego i godzeniu w fundamentalne prawa człowieka. Orzeczenie neguje wartość diagnostyki prenatalnej, obiektywizuje ryzyko niedopuszczalności stosowania techniki in vitro oraz podaje w wątpliwość koncepcje odszkodowawcze i dorobek orzeczniczy z tytułu wrongful birth lub wrongful conception (wrongful pregnancy). Zastrzegając jednocześnie, że wspomniane orzeczenie pozostaje jeszcze nieopublikowane, nieznane jest jego pisemne uzasadnienie, opracowanie nie wyczerpuje wszystkich dalszych implikacji dla systemu prawnego wynikających z budzącego kontrowersje orzeczenia.

Artykuły

Równouprawnienie a dożywotnie zatrudnienie sędziów jako nauczycieli akademickich

Ustawa – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, uchwalona 20.07.2018 r., wprowadzona w życie w terminie i na zasadach określonych w ustawie z 3.07.2017 r., zawiera w dziale I „Przepisy ogólne”, rozdziale 5 „Pracownicy uczelni” regulacje niezgodne z podstawową – gwarantowaną przepisami Konstytucji RP (art. 32 ust. 1) oraz przepisami Kodeksu pracy (rozdział IIa „Równe traktowanie w zatrudnieniu”, art. 183a–art. 183e) – zasadą niedyskryminowania w zatrudnieniu.

Artykuły

Czy aborcja naprawdę jest sprawą Konstytucji?

Artykuł przypomina okoliczności uchwalenia treści art. 38 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Przedstawia dyskusje, jakie toczyły się w Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego, podczas samych obrad Zgromadzenia Narodowego i wreszcie podczas kampanii referendalnej poprzedzającej przyjęcie Konstytucji. Autorzy wskazują na niebudzącą wówczas wątpliwości tak wśród projektodawców art. 38 Konstytucji, jak i wśród społeczeństwa kwestię, że przepis ten pomija prawną ochronę okresu prenatalnego. Decyzję tę podjęto świadomie, właśnie dlatego aby nie ograniczać od strony konstytucyjnej możliwości przeprowadzania zabiegów przerywania ciąży. Autorzy podważają argumenty podnoszone przez Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z 28.05.1997 r., jak też w uzasadnieniu składu wydającego orzeczenie w dniu 22.10.2020 r. Autorzy zwracają też uwagę, że formalnie nie było podstaw prawnych do obwieszczenia wyroku TK z 28.05.1997 r. Te bowiem zostały uchylone wraz z wejściem w życie Konstytucji w dniu 17.10.1997 r. W konsekwencji orzeczenie to nie powinno być traktowane jako źródło prawa.

Artykuły

Legitymacja związków zawodowych do występowania z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego w imieniu funkcjonariuszy służb mundurowych pozbawionych prawa koalicji

Organy związków zawodowych posiadają legitymację do występowania do Trybunału Konstytucyjnego w sprawach obejmujących zakres ich działania. Funkcjonariusze niektórych służb mundurowych pozbawieni są prawa zrzeszania się w związkach zawodowych. Rozważenia wymaga, czy konstytucyjne prawa i wolności tych funkcjonariuszy mogą być chronione przez inne związki zawodowe. Zdaniem autora pozbawieni prawa koalicji są jedynie funkcjonariusze w służbie czynnej, a zatem członkami związków zawodowych mogą być byli funkcjonariusze, w tym emeryci i renciści. Wydaje się zatem, że mogą oni być członkami związków zakładanych przez funkcjonariuszy innych służb mundurowych. W takich wypadkach związki mogłyby występować do Trybunału Konstytucyjnego jedynie z wnioskami dotyczącymi przepisów związanych z prawami emerytów i rencistów mundurowych, a nie wszystkich funkcjonariuszy formacji pozbawionych prawa koalicji.

Artykuły

Subsydiarny akt oskarżenia w ujęciu konstytucyjnym

W artykule przedstawiono pięć orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego odnoszących się do subsydiarnego aktu oskarżenia, w tym sprawozdania mniejszości (votum separatum). W pierwszej części autorzy omawiają podstawowe zasady subsydiarnego aktu oskarżenia przewidzianego w ustawie o postępowaniu karnym. Druga część dotyczy bezpośrednio pięciu orzeczeń Trybunału. Chociaż Trybunał wskazywał na pewne problemy podczas wydawania wyroków, sędziowie nigdy nie zdecydowali się uznać ustawy za niekonstytucyjną. Jednak niektóre kontrowersje dotyczące subsydiarnego aktu oskarżenia doprowadziły do odmiennych opinii niektórych sędziów. Niektóre problemy rozwiązano następnie poprzez wdrożenie nowych przepisów do Kodeksu Postępowania Karnego. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego prawo do wszczęcia postępowania karnego przez obywatela przeciwko innemu obywatelowi nie jest zagwarantowane jako prawo konstytucyjne. Ponieważ jednak jest ono przewidziane na poziomie zwykłych aktów, musi być regulowane zgodnie z podstawowymi zasadami konstytucyjnymi, takimi jak: zasada równości i prawo do rzetelnego procesu. Ta idea prawa niegwarantowanego przez konstytucję, ale potencjalnie ograniczającego konstytucyjne prawa innych osób, nie została jeszcze w pełni wyjaśniona przez Trybunał.

Najnowsze orzecznictwo

Poważne nieprawidłowości przy wyborze sędziego Trybunału Konstytucyjnego biorącego następnie udział w składzie rozpatrującym skargę konstytucyjną – wyrok Xero Flor w Polsce sp. z o.o. v. Polska z 7.05.2021 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 4907/18

Prezentowany materiał stanowi obszerne streszczenie szeroko komentowanego wyroku wydanego 7.05.2021 r. przez Europejski Trybunał Praw Człowieka (Sekcja I) w sprawie Xero Flor w Polsce sp. z o.o. v. Polska, dotyczącego m.in. poważnych nieprawidłowości przy wyborze sędziego Trybunału Konstytucyjnego biorącego następnie udział w składzie rozpatrującym skargę konstytucyjną wniesiona przez tę spółkę. Uzupełnia je informacja o reakcji Trybunału Konstytucyjnego na ten wyrok.