N iniejsze opracowanie przedstawia wybrane konsekwencje decyzji Trybunału Konstytucyjnego z 22.10.2020 r. (1/20) oraz skupia optykę na niebezpiecznym kursie rządzących w kierunku systemu autorytarnego, burzeniu ładu społecznego i godzeniu w fundamentalne prawa człowieka. Orzeczenie neguje wartość diagnostyki prenatalnej, obiektywizuje ryzyko niedopuszczalności stosowania techniki in vitro oraz podaje w wątpliwość koncepcje odszkodowawcze i dorobek orzeczniczy z tytułu wrongful birth lub wrongful conception (wrongful pregnancy). Zastrzegając jednocześnie, że wspomniane orzeczenie pozostaje jeszcze nieopublikowane, nieznane jest jego pisemne uzasadnienie, opracowanie nie wyczerpuje wszystkich dalszych implikacji dla systemu prawnego wynikających z budzącego kontrowersje orzeczenia.

Człowiek, kobieta, mężczyzna, naród. Wolność, równość, praworządność, konstytucyjność. Demokracja. Wolność. Wolności nie dostaje się raz i na zawsze. Rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego z 22.10.2020 r. (1/20) dotyczy negacji dotychczasowej legalnej podstawy usunięcia ciąży, gdy „badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu” – art. 4a ust. 2 ustawy z 7.01.1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży Ustawa z 7.01.1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. z 1993 r. nr 17 poz. 78 ze zm.), dalej u.p.r. . Trybunał Konstytucyjny uznał art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i  warunkach dopuszczalności przerywania ciąży za niezgodny z art. 38 w zw. z art. 30 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Trybunał Konstytucyjny?

W pierwszej kolejności należy odpowiedzieć na pytanie, czy organ ten był władny dokonać kontroli konstytucyjnej. Daleko idące wątpliwości budzi wybór przez parlament w 2015 r. sędziów do Trybunału Konstytucyjnego na obsadzone już stanowiska sędziów Trybunału, mechanizm powołania prezesa Trybunału oraz prawidłowość obsadzenia składu orzekającego. Przypomnieć należy, że 8.10.2015 r. Sejm VII kadencji podjął uchwały o wyborze na sędziów Trybunału Konstytucyjnego: Romana Hausera Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie wyboru sędziego trybunału konstytucyjnego z 8.10.2015 r. (M.P. z 2015 r. poz. 1038). , Andrzeja Jakubeckiego Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie wyboru sędziego trybunału konstytucyjnego z 8.10.2015 r. (M.P. z 2015 r. poz. 1039). oraz Krzysztofa Ślebzaka Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie wyboru sędziego trybunału konstytucyjnego z 8.10.2015 r. (M.P. z 2015 r. poz. 1040). – z kadencjami od 7.11.2015 r. Jednak 2.12.2015 r. Sejm VIII kadencji podjął uchwały o wyborze na sędziów Trybunału Konstytucyjnego: Henryka Ciocha Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie wyboru sędziego trybunału konstytucyjnego z 2.12.2015 r. (M.P. z 2015 r. poz. 1182). , Lecha Morawskiego Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie wyboru sędziego trybunału konstytucyjnego z 2.12.2015 r. (M.P. z 2015 r. poz. 1183). , Mariusza Muszyńskiego Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie wyboru sędziego trybunału konstytucyjnego z 2.12.2015 r. (M.P. z 2015 r. poz. 1184). , Julię Przyłębską Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie wyboru sędziego trybunału konstytucyjnego z 2.12.2015 r. (M.P. z 2015 r. poz. 1185). i Piotra Pszczółkowskiego Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie wyboru sędziego trybunału konstytucyjnego z 2.12.2015 r. (M.P. z 2015 r. poz. 1186). . Kadencje Julii Przyłębskiej i Piotra Pszczółkowskiego, jako nowo wybranych sędziów Trybunału Konstytucyjnego, rozpoczęły się z dniem 3.12.2015 r. W przeciwieństwie do pozostałych trzech osób Sejm nie określił początku ich kadencji. Po śmierci Lecha Morawskiego na urząd sędziego o analogicznie wątpliwym statusie, w dniu 15.09.2017 r., Sejm wybrał Justyna Piskorskiego Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie wyboru sędziego trybunału konstytucyjnego z 15.09.2017 r. (M.P. z 2017 poz. 873). . Następnie, po śmierci Henryka Ciocha, 26.01.2018 r., Sejm podjął uchwałę o powołaniu na stanowisko sędziego Jarosława Wyrembaka Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie wyboru sędziego trybunału konstytucyjnego z 26.01.2018 r. (M.P. z 2018 r. poz. 134). – również na obsadzony już urząd. Wywołany kryzys konstytucyjny zdaje się nie mieć końca, w myśl zasady ex iniuria ius non oritur, z bezprawia nie wywiedziemy prawa. W tym miejscu przypomnieć tylko należy, że prawo do wolnego i niezależnego sądu jest prawem każdego obywatela. Trybunał orzekał w pełnym składzie, a w wydaniu rozstrzygnięcia brały udział osoby, które zostały wybrane przez Sejm VIII kadencji na obsadzone uprzednio urzędy sędziowskie – Mariusz Muszyński, Jarosław Wyrembak i Justyn Piskorski. Składowi Trybunału Konstytucyjnego przewodniczyła zaś Julia Przyłębska, która została powołana na stanowisko Prezesa Trybunału Konstytucyjnego w procedurze obarczonej naruszeniami przepisów prawa.

Rozpoznanie sprawy przez osoby nieuprawnione prowadzić może do nieważności postępowania w sprawie i dać legitymację do oceny wyroku jako „nieistniejącego”. Wątpliwe także pozostaje, czy decyzja o karalności terminacji ciąży z przyczyn patologii płodu zapadła w granicach kompetencji Trybunału. O stanowieniu fundamentalnych praw powinien decydować parlament po przeprowadzeniu debaty publicznej zakrojonej na szeroką skalę, nie zaś organ władzy sądowniczej. Usunięcie z polskiego porządku prawnego możliwości wykonania aborcji z przyczyn embriopatologicznych przez organ, którego rolą jest ocena konstytucyjności badanych przez niego ustaw, jest wyrazem niekończącego się kryzysu ustrojowego. Przyszłe konsekwencje funkcjonowania orzeczenia w systemie prawnym nie zostały poparte analizą społecznych konsekwencji. Merytoryczna nietrafność decyzji wyraża się tym, że prawny zakaz nie rozwiązuje indywidualnych, jednostkowych, rodzinnych tragedii. Niereformowany i niedofinasowany od lat system opieki medycznej; nieprzystosowany i niewydolny system pomocy socjalnej; morze codziennej nietolerancji; niechęć wobec inności; niszczący psychosystem; brak wystarczających świadczeń psychiatrycznych sprawiają, że społeczne konsekwencje rzeczonego rozstrzygnięcia pozostały nieprzemyślane.

Wolność, prawo do samostanowienia

Nie, wolność kobiety nie kończy się, kiedy zachodzi ona w ciążę. Za początek obowiązywania relacji rodzicielskiej uznać należy moment urodzenia. Pojawiają się w nauce przedmiotu wątpliwości, czy tym momentem nie jest chwila poczęcia, jednak wraz z chwilą uchylenia art. 8 § 2 Kodeksu cywilnego Ustawa z 23.04.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.), dalej k.c. (który stanowił, że „zdolność prawną ma również dziecko poczęte; jednakże prawa i zobowiązania majątkowe uzyskuje ono pod warunkiem, że urodzi się żywe” Art. 8 § 2 k.c. skreślono ustawą z 30.08.1996 r. o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 1996 r. nr 139 poz. 646). ) zdecydowano, iż nasciturus nie ma pełnej zdolności prawnej, tym samym uznać należy, że stosunek macierzyństwa powstaje z chwilą urodzenia się dziecka – por. także art. 2 Europejskiej konwencji o statusie prawnym dziecka pozamałżeńskiego Europejska konwencja o statusie prawnym dziecka pozamałżeńskiego (Dz.U. z 1999 r. nr 79 poz. 888). , zgodnie z którym „pochodzenie dziecka pozamałżeńskiego od matki ustala się wyłącznie na podstawie faktu jego urodzenia”. Urodzenie się człowieka jest początkiem stania się podmiotem praw i obowiązków. Jest to moment, który winniśmy liczyć od chwili zupełnego oddzielenia dziecka od ciała matki i rozpoczęcia samodzielnego oddychania, z którym nabywa się zdolność prawną zgodnie z art. 8 § 1 k.c. M. Chmaj, Źródło wolności i prawa człowieka (w:) Wolności i prawa człowieka w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, red. M. Chmaj, Warszawa 2006, s. 44.

Prawo do życia gwarantowane przez art. 2 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. nr 61 poz. 284 ze zm.), dalej EKPC. jest prawem podstawowym, które nie jest prawem bezwzględnym, ulegając pewnym ograniczeniom, poprzez określenie kilku wyjątków, podlegających rygorystycznej interpretacji. Problematyka prawnej ochrony życia, jak również aborcji, w pierwszych latach funkcjonowania Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPCz) była niemalże niezauważalna. Zmiana nastąpiła w latach osiemdziesiątych XX w. J. Lipski, Prawo do życia i status osoby ludzkiej przed narodzeniem w orzecznictwie Europejskiej Komisji Praw Człowieka i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, „Zeszyty Prawnicze – Biuro Analiz Sejmowych” 2009/2, Kancelaria Sejmu. , gdy ETPCz zaczął rozstrzygać problemy dotyczące oceny, kiedy prawa kobiety przeciwstawiają się dobru płodu, jak również problemy, jak daleko sięga nasza wolność, kiedy podejmujemy decyzje o swoim życiu prywatnym i rodzinnym stojące w opozycji do interesów państwa. Wykładnia konwencyjnego znaczenia słowa życie, w perspektywie podmiotów legitymizowanych do możności powoływania się na naczelną zasadę z art. 2 EKPC, nie powinna budzić ideologicznych sporów. Doświadczenie życiowe wsparte wiedzą medyczną, postępująca globalizacja oraz zmiany społeczne powodują, że przewartościowaniu ulegają obowiązujące wzorce społeczne. Powyższe pozostaje ściśle związane z dynamiką rozwoju dyskursu bioetycznego, postępującymi zmianami ustrojowymi, które zderzają się ze zmianami społecznymi. Stanowisko europejskiej judykatury, na szczeblu ETPCz, sprowadza się do uznania, że określenie początkowego momentu ochrony życia ma być rozstrzygane w każdym państwie wewnętrznie. Artykuł 2 EKPC nie określa zatem, podobnie jak nie czyni tego art. 6 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku 19.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r. nr 38, poz. 167), dalej MPPOiP. , jednoznacznego wskazania początkowego momentu życia ludzkiego, przyrodzonego prawa do życia, jak również definicji legalnej terminów „każda istota ludzka” (ang. every human being). W art. 6 MPPOiP wspomina się o przyrodzonym prawie do życia. Powyższe jest jednak różnie interpretowane. „Podmiotem ochrony omawianych przepisów jest «istota ludzka», a więc zgodnie z literalnym brzmieniem nie odnoszą się one do dziecka poczętego, a jeszcze nie narodzonego” A. Michalska, Komitet Praw Człowieka. Kompetencje. Funkcjonowanie. Orzecznictwo, Warszawa 1994, s. 89. – odnosząc się do art. 6 MPPOiP. Posiłkując się dorobkiem orzeczniczym ETPC dotyczącym problematyki in vitro, zauważyć należy, że prawo rodziców do decydowania o przyszłym losie zarodka przestaje im przysługiwać po embriotransferze, kiedy już zarodek znajduje się w kobiecej macicy, to właśnie z tym momentem prawo przysługujące mężczyźnie do decydowania o dalszym jego losie oraz wyrażenia woli niebycia już rodzicem ulega znacznemu ograniczeniu na rzecz kobiety, gdzie ciąża i jej przerwanie stanowi element życia prywatnego, chronionego wprost przez art. 8 EKPC, który wraz z sukcesywnym rozwojem płodu może ulegać ograniczeniom, jednakże niebędących synonimiczną negacją przyrodzonych, naczelnych praw kobiety do jej wolności i samostanowienia.

Konsekwencje decyzji Trybunału Konstytucyjnego

Pierwszą wyróżnianą konsekwencją decyzji Trybunału Konstytucyjnego jest obiektywizacja ryzyka umniejszenia znaczenia leczenia nienarodzonych podczas okresu życia płodowego oraz niebezpieczne zahamowanie rozwoju sektora medycyny i nauki diagnostyki prenatalnej. W szczególności umniejszenie praktycznego znaczenia badań: badanie poziomu wolnego beta-HCG oraz białka PAPP-A; badanie poziomu AFP, HCG lub jej podjednostki β oraz wolnego estriolu; test Harmony; test NIFTY; biopsja trofoblastu, amniopunkcja czy kordocenteza.

Drugą niebezpieczną konsekwencją zawężania katalogu możliwości zgodnego z prawem zabiegu przerywania ciąży, opartego na postawieniu znaku równości między kobietą a zarodkiem, najprawdopodobniej będzie zaniechanie dopuszczalności stosowania technik ART, w szczególności techniki in vitro, lub wprowadzenie obstrukcji niepozwalających na realizację jej celów. Powyższa metoda sprowadza się do kontrowersji wokół statusu embrionu ludzkiego i przyznania mu godności równej człowiekowi jako początkowej fazie ludzkiego życia, gdzie poważne traktowanie osiągnięć wiedzy medycznej oraz szereg logicznych ustaleń implikują spory niepodlegające rozwiązaniu na płaszczyźnie prawa. Zauważyć należy, że w sytuacji zobiektywizowanego ryzyka poczęcia dziecka z wadą lub chorobą genetyczną w ramach procedury in vitro wskazane pozostaje przeprowadzenie diagnostyki przedimplantacyjnej (PGD  Preimplentation Genetic Diagnosis), ukierunkowanej na poszukiwanie specyficznych mutacji genetycznych, będącej cennym uzupełnieniem genetycznej diagnostyki prenatalnej, umożliwiającej identyfikację nieprawidłowego zarodka jeszcze przed powstaniem stanu ciąży R. Kurzawa, Genetyczna diagnostyka przedimplantacyjna (w:) Niepłodność i rozród wspomagany, red. J. Radwan, Poznań 2005, s. 115. . Omawiane orzeczenie może prowadzić do nakazu implantacji zarodków obarczonych ciężkimi genetycznymi wadami.

Trzecią negatywną konsekwencją, zaraz po negacji wartości diagnostyki prenatalnej i obiektywizacji ryzyka dla dopuszczalności stosowania in vitro w Polsce, jest ignorowanie koncepcji odszkodowawczych i dorobku orzeczniczego z tytułu wrongful birth lub wrongful conception (wrongful pregnancy). Roszczenie oparte na koncepcji złego lub krzywdzącego urodzenia, wrongful birth, jest deliktowym roszczeniem, przysługującym rodzicom urodzonego, a chorego dziecka, opartym na odmowie wykonania diagnostyki prenatalnej lub nieprawidłowego ich wykonania, które umożliwiłoby rodzicom podjęcie decyzji o wykonaniu (do niedawna) zgodnej z prawem aborcji. Podstawę żądania stanowi niedbalstwo lekarza lub pracownika medycznego za niespodziewane urodzenie dziecka obarczonego ciężką, nieuleczalną chorobą lub wadami genetycznymi, które zmierza do uzyskania odszkodowania za cierpienia, stres, wydatki, utratę zarobków oraz wysoki koszt opieki nad dzieckiem M. Nesterowicz, Prawo medyczne, Toruń 2010, s. 265. . Powołując się na polską judykaturę, Sąd Najwyższy w wyroku z 13.10.2005 r. Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 13.10.2005 r. (IV CK 161/05), Legalis nr 75250. przyznał legitymację czynną rodzicom dziecka upośledzonego do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych, a powstałych ze szkody majątkowej wynikającej z tytułu zwiększonych kosztów utrzymania chorego dziecka i stałej opieki, ponoszonych przez nich w wyniku zawinionego naruszenia przez lekarzy prawa rodziców do planowania rodziny i przerywania ciąży na podstawie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży.

Powołując się na wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 4.07.2008 r., nadmienić należy, że „w sytuacji, gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu, rodzice mają prawo do świadomego podjęcia decyzji, czy chcą i mogą obciążyć siebie i swoją rodzinę skutkami urodzenia upośledzonego dziecka; mają prawo w takiej sytuacji podjąć decyzję o przerwaniu ciąży. Uniemożliwienie rodzicom wykonania tych praw, prowadzące do urodzenia – wbrew ich woli – dziecka upośledzonego, rodzi po stronie podmiotu odpowiedzialnego obowiązek zapłaty odpowiedniego zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. za doznaną krzywdę w wyniku naruszenia dóbr osobistych. Rodzice mogą też zażądać wyrównania uszczerbku majątkowego wynikającego z konieczności poniesienia dodatkowych kosztów utrzymania i wychowania, związanych z upośledzeniem dziecka, których nie planowali, nie godzili się ponosić i nie musieliby ponosić, gdyby nie zostało naruszone ich prawo do planowania rodziny i podjęcia decyzji o przerwaniu ciąży” Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 4.07.2008 r. (I ACa 278/08), Legalis nr 158117. .

Wyróżniana w nauce prawa koncepcja odszkodowawcza wrongful life, gdzie podstawę skargi stanowi żądanie odszkodowania przez dziecko z uwagi na fakt narodzin, do którego nie doszłoby, gdyby nie niedbalstwo lekarza – np. wadliwa diagnoza prenatalna, niepoinformowanie rodziców o ciężkich wadach płodu M. Nesterowicz, Prawo..., s. 265. , po decyzji Trybunału Konstytucyjnego z 22.10.2020 r. przez zmianę optyki nabiera w Polsce odmiennego znaczenia. Roszczenie oparte na konstrukcji wrongful life jest formułowane przez dziecko, wynika z faktu jego przyjścia na świat w stanie pokrzywdzenia fizycznego lub psychicznego, jako żądanie odszkodowania oparte na podstawie „złego życia”, gdzie życie związane jest z cierpieniem M. Soniewicka, Prokreacja medycznie wspomagana (w:) J. Stelmach, B. Brożek, M. Soniewicka, W. Załuski, Paradoksy bioetyki prawniczej,Warszawa 2010, s. 85–87. . Szkodą w tym przypadku określa się powołanie dziecka do życia, które z samego faktu jego istnienia wiąże się z cierpieniem, gdzie pokrzywdzony, formułując swoje roszczenie, dokonuje obmiaru krzywd, gdzie krzywdą największą jest jego życie, kiedy formułowane jest twierdzenie, iż wolałby nie żyć i nie cierpieć – konstrukcja nie jest w Polsce stosowana.

Precedensowa koncepcja oparta na wrongful conception dotyczy niepożądanego, niechcianego poczęcia i związanego z nim dochodzenia odszkodowania, kiedy na świat przychodzi zdrowe dziecko, którego jednak urodzenia nie chciano. Podstawą takiego roszczenia może być bezprawna odmowa wykonania aborcji, nieskuteczna z winy lekarza antykoncepcja lub sterylizacja. Sąd Najwyższy z roszczeniem opartym na wrongful conception zmierzył się w 2003 r. Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 21.11.2003 r. (V CK 16/03), Legalis nr 62304. , kiedy na skutek błędu lekarza co do stanu zaawansowania ciąży, będącej wynikiem gwałtu, odmówiono kobiecie prawa do wykonania legalnej na ten czas aborcji. Roszczenie strony powodowej dotyczyło żądania zasądzenia zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (art. 448 k.c.) w konsekwencji zmuszenia do narodzenia dziecka pochodzącego z przestępstwa zgwałcenia, rozumianego jako naruszenie dóbr osobistych. Sąd Najwyższy wskazał, że bezpodstawne uniemożliwienie wykonania zabiegu przerwania ciąży, w sytuacji realizacji przesłanki określonej w art. 4a ust. 1 pkt 3 u.p.r., uprawnia kobietę do dochodzenia wyrównania szkody wynikłej z tego zdarzenia. Zmuszanie kobiety do urodzenia dziecka (pochodzącego z przestępstwa zgwałcenia) godzi w jej konstytucyjnie chronione dobro osobiste, jakim jest szeroko rozumiana wolność, obejmująca możność decydowania o swoim życiu osobistym. „Trafności tego poglądu nie można wyłączyć, mimo nasuwających się wątpliwości na tle istnienia kolizji chronionych dóbr. Dobrem osobistym jest – rozumiana szeroko, mająca oparcie konstytucyjne – wolność (art. 23 k.c.), prawem każdego jest bowiem możność decydowania o swoim życiu osobistym (art. 47 Konstytucji)” Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 21.11.2003 r. (V CK 16/03), Legalis nr 62304. .

W tym miejscu postawić należy pytanie, jak określić podstawę żądania odszkodowawczego od kobiety, która zmuszana jest do heroicznego aktu wydania na świat płodu niezdolnego do życia poza organizmem kobiety ciężarnej lub dziecka, które natychmiast po przyjściu na świat umrze na oczach swojej matki. Radosny okres wyczekiwania dziecka stać się ma czasem balansowania na granicy zdrowia i życia kobiety w oczekiwaniu na niespodziewaną śmierć płodu lub dziecka niezdolnego do życia poza jej organizmem, stanowiąc jednocześnie bestialską torturę w rozumieniu art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 4.11.1950 r. Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. nr 61 poz. 284). Por. Europejska konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu, sporządzona w Strasburgu 26.11.1987 r. (Dz.U. z 1995 r. nr 46 poz. 238. Nikt bowiem nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu. W konsekwencji zastanowić się należy, czy w takim przypadku umożliwienie i pomoc takiej kobiecie w przeprowadzeniu zabiegu przerwania ciąży stanowić będzie stan wyższej konieczności. Sąd stanąłby przed koniecznością rozstrzygnięcia dylematów: ważenia praw człowieka i zarodka lub płodu; czym jest życie chronione; czy wydawanie na świat ciężko upośledzonych płodów obarczonych wadami letalnymi nie stanowiło uporczywej terapii, do której nie wolno zmuszać lekarzy. Pozbawienie kobiet prawa do poszanowania ich prywatności na okres trwania ciąży godzi w fundamentalne prawa człowieka, a wykładnia zgodna z linią argumentacyjną zwolenników zaostrzenia polityki planowania rodziny obiera niebezpieczny kurs w kierunku państw totalitarnych.

Współczesna medycyna i nauka prawa pozwalają poszerzać horyzonty o optykę postępu genetyki i równość praw kobiet i mężczyzn. Niestety, horyzonty niebezpiecznie zawężają się, prowadząc do ignorowania osiągnięć współczesnej medycyny i nauki prawa. Od lat w medycynie wyróżnia się następujące etapy przed narodzeniem: zarodek, płód, dziecko zdolne do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej. Jest to zdroworozsądkowy podział, nie istnieją podstawy do uznania, by zarodek korzystał z pełni praw, jakie z mocy prawa przysługują dziecku poczętemu, które osiągnęło zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej czy też już urodzonemu. Argument, że zapłodnienie wyznacza początek nowego organizmu, to samo posiadanie ludzkiego genotypu, wcale nie decyduje o tym, że mamy do czynienia z człowiekiem O. Nawrot, Nienarodzony na ławie oskarżonych, Toruń 2007, s. 139. . Lecząc ludzi, w pewnym momencie trzeba powiedzieć dość i przerwać uporczywą terapię, prowadzoną w celu podtrzymywania podstawowych funkcji życiowych nieuleczalnie chorego, która przedłuża jego umieranie, nie dając szans na wyleczenie, wiążąc się z nadmiernym cierpieniem lub naruszeniem godności pacjenta. Dlaczego zatem za cenę wolności i życia lub zdrowia kobiety mamy walczyć o istnienie tych jeszcze nienarodzonych, dla których przyjście na świat będzie wyłącznie cierpieniem, zmierzającym w sposób nieunikniony do śmierci. Podobnie jest w przypadku transplantacji jako metody ratowania zdrowia i życia, prokreacji czy umierania, życie ludzkie bez wątpienia pozostaje wartością, jednak nie jest ono wartością jedyną i absolutną Z. Szawarski, Bioetyka, „Polityka. Niezbędnik Inteligenta” 2015/1, s. 9. . Podkreślić z całą mocą należy, że powyższa ocena dotyczy ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu. Używanie w politycznej debacie i tworzenie przekazu, że Trybunał stanął na straży osób z niepełnosprawnościami, jest przekroczeniem moralnych barier, będąc wyrazem bezpośredniej propagandy politycznej.

Oceniając zaostrzenie prawa aborcyjnego, nie sposób nie zauważyć nowelizacji art. 37a § 1 Kodeksu karnego Ustawa z 6.06.1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 2020 r. poz. 1517 ze zm.), dalej k.k. , wprowadzonej ustawą z 19.06.2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 Ustawa z 19.06.2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 1086). . Artykułowi 37a § 1 k.k. nadano treść: „jeżeli przestępstwo jest zagrożone tylko karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, a wymierzona za nie kara pozbawienia wolności nie byłaby surowsza od roku, sąd może zamiast tej kary orzec karę ograniczenia wolności nie niższą od 3 miesięcy albo grzywnę nie niższą od 100 stawek dziennych, jeżeli równocześnie orzeka środek karny, środek kompensacyjny lub przepadek”. Powyższa zmiana ma populistyczny charakter, ma zastosowanie do przestępstwa nielegalnego przerywania ciąży (art. 152 § 1 k.k.), pozornie ma zmniejszyć liczbę nielegalnych aborcji oraz zwiększyć liczbę orzekania kar o charakterze izolacyjnym. Priorytet kary izolacyjnej w związku z rezygnacją z sankcji alternatywnych na rzecz wyłącznie jednego rodzaju kary w sposób oczywisty prowadzi do zaostrzenia sankcji karnej za przerwanie ciąży za zgodą kobiety.

Wnioski

Dlaczego obowiązujący system nie rozciąga należytej ochrony prawnej osób już urodzonych, a nakazujemy rodzić dzieci lub ronić istoty, które z medycznego punktu widzenia nie mają szans na przeżycie. Uprzedmiatawiane, urzeczowianie B. Hołyst, Psychologia kryminalistyczna, Warszawa 2009, s. 189. , traktowanie kobiety jako rzecz materialną, z pominięciem istotnych wartości ludzkich przeżyć, przy skupianiu uwagi wyłącznie na własnych wartościach materialnych i interesach, staje się jaskrawo widoczne w obliczu zwolenników decyzji Trybunału Konstytucyjnego. Zdrowie reprodukcyjne jest prawem człowieka, a państwo jest zobowiązane stwarzać obywatelowi możliwość prokreacyjnej realizacji, a nie nakazywać tej realizacji. Zdrowy reprodukcyjnie człowiek ma możliwość prowadzenia bezpiecznego, satysfakcjonującego życia seksualnego oraz zdolność do poczęcia dziecka, nie można sobie wyobrazić w demokratycznym państwie prawa ingerencji ustawodawcy w prokreacyjną swobodę, seksualność, wolę zakładania rodzin czy przymus wydawania na świat potomstwa nieposiadającego możliwości życia poza organizmem kobiety. Każda polaryzacja jest zła. Negatywnie ocenić należy każdy radykalizm, katolicki radykalizm również.

Orzeczenie sprowadza się do żądzy kontrolowania seksualności, odbierania wolnej woli obywatelom, którzy pod mieczem posłuszeństwa mają poddać się nowemu „prawu”. Państwo powinno zaakceptować fakt, że są pewne obszary ludzkiego funkcjonowania, gdzie państwo musi zostać bezradne. Dlaczego uznano, że pozostawienie wolnej woli człowiekowi sprowadza się do czynienia zła. Z niemalejącym zaciekawieniem wysłuchujemy interpretacji „oddajcie więc Cezarowi to, co należy do Cezara, a Bogu to, co należy do Boga” Nowy Testament, Ewangelia według św. Mateusza 22, 17–21. , zatem kto ma być teraz sumieniem kobiet stających przed najtrudniejszą decyzją w życiu, skoro nie one same. Rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego narusza prawa człowieka. Postępująca dewastacja prawnych pomników demokracji, zerwanie komunikacji społecznej, rezygnacja z szerokiej debaty publicznej wywołały kryzys, w którym aktualnie trudno szukać kompromisu.