Artykuły

Komisja Wenecka o projekcie zmian Konstytucji oraz dwóch ustaw dotyczących Trybunału Konstytucyjnego

Artykuły

Zakaz wstecznego stosowania przepisów prawnokarnych – uwagi w kontekście nowelizacji Kodeksu karnego rozszerzającej domniemanie przestępczego pochodzenia mienia

W artykule omówiono ustawę nowelizującą Kodeks karny i niektóre inne ustawy, dotyczące przepadku korzyści majątkowej uzyskanej za pomocą przestępstwa. Autorzy skupiają się przede wszystkim na kwestiach intertemporalnych związanych z przepisami dopuszczającym przepadek korzyści majątkowej uzyskanej w okresie 5 lat przed popełnieniem przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, chyba że sprawca lub inna zainteresowana osoba przedstawi dowód przeciwny. Zasadność pozbawiania sprawców przestępstw środków finansowych stanowiących bazę ekonomiczną dla ich dalszej aktywności przestępczej, jak również możliwość przeniesienia ciężaru dowodowego w zakresie odnoszącym się do pochodzenia mienia nie są w artykule kwestionowane. Wątpliwości budzi natomiast szerokie ujęcie dopuszczalności orzeczenia przepadku mienia bez wyroku skazującego, jak też naruszenie przez ustawodawcę fundamentalnej, obowiązującej nie tylko w sferze prawa karnego, zasady niedziałania prawa wstecz (lex retro non agit).

Artykuły

Sądowa kontrola konstytucyjności prawa. Kilka uwag o kompetencjach sądów powszechnych do bezpośredniego stosowania Konstytucji

Artykuł stanowi analizę kompetencji sądów powszechnych oraz sądów administracyjnych do dokonywania kontroli konstytucyjności aktów prawnych. Począwszy od analizy charakteru prawnego orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, w szczególności różnic pomiędzy wyrokami stwierdzającymi niezgodność z określonymi wzorcami konstytucyjnymi, a tzw. wyrokami zakresowymi i wyrokami interpretacyjnymi, przez omówienie ciążącej na sądach powinności bezpośredniego stosowania Konstytucji jako nadrzędnego prawa Rzeczypospolitej Polskiej oraz zagadnienia domniemania konstytucyjności, artykuł prowadzi do konkluzji, iż sądy powszechne i administracyjne są zobligowane do dokonywania kontroli konstytucyjności prawa stanowionego. Sądy powszechne i sądy administracyjne w pierwszej kolejności powinny poszukiwać formuły wykładni danej regulacji, gwarantującej jej zgodność z Konstytucją oraz respektować konieczność bezpośredniego stosowania Konstytucji; w przypadku, gdy zabiegi, te nie mogą zagwarantować zgodności normy z Konstytucją, mają zaś obowiązek odmówić zastosowania tejże normy, chyba że zagadnienie jej konstytucyjności było już przedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego. Artykuł ten zawiera zarys modelu kontroli konstytucyjności aktów prawnych przez sądy powszechne i sądy administracyjne. Tak naszkicowany model nie podważa w żadnym zakresie wyłącznych kompetencji derogacyjnych Trybunału Konstytucyjnego, uruchamianych w trybie procedury abstrakcyjnej kontroli konstytucyjności norm prawa stanowionego.

Artykuły

Nowelizacja art. 53(1) k.p.c. w świetle postulatu urzeczywistnienia konstytucyjnej zasady prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej)

Wprowadzony nowelą z 2 lipca 2004 r. model postępowania o wyłączenie sędziego (art. 53(1) k.p.c. stał się od samego początku przedmiotem licznych kontrowersji. Powstawały one w wyniku prób oceny konstytucyjności przepisu oraz związanych z tą oceną sporów na tle jego wykładni.

Artykuły

Trybunał Konstytucyjny nie mógł rozstrzygnąć gorzej, czyli o dewastacji systemu jednym rozstrzygnięciem

Opracowanie dotyczy problematyki konsekwencji werdyktu TK z 22.10.2020 r., K 1/20, stwierdzającego niezgodność z Konstytucją art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, a w konsekwencji eliminującego możliwość powoływania się na przesłankę embriopatologiczną, dopuszczającą dotychczas przerwanie ciąży, gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu. Eksponuje przyczyny merytorycznej nietrafności decyzji TK, uznania za wadliwy wybranego mechanizmu orzeczniczego, prawne zastrzeżenia co do prawidłowości działania organu rozstrzygającego, brak rozpoznania konsekwencji w innych płaszczyznach prawnych, medycznych i społecznych. W opracowaniu ukazano kilka płaszczyzn wymagających analizy, które już dziś eksponują istotne uchybienia i zaniechania, mogące tłumaczyć społeczne reakcje i konsekwencje.

Artykuły

Jeszcze raz o konstytucyjności art. 168b Kodeksu postępowania karnego (w związku z wnioskiem Prokuratora Generalnego do Trybunału Konstytucyjnego)

W artykule podjęto problem konstytucyjności art. 168b Kodeksu postępowania karnego. Nastąpiło to w związku z wnioskiem Prokuratora Generalnego do Trybunału Konstytucyjnego, w którym zarzucono, że przepis ten – rozumiany w ten sposób, że użyte w nim sformułowanie „innego przestępstwa ściganego z urzędu lub przestępstwa skarbowego niż przestępstwo objęte zarządzeniem kontroli operacyjnej” obejmuje swoim zakresem wyłącznie te przestępstwa, co do których sąd może wyrazić zgodę na zarządzenie kontroli operacyjnej – jest niezgodny z licznymi wzorcami konstytucyjnymi. Przeprowadzona w artykule analiza wykazała, że tak sformułowany zarzut jest bezzasadny.

Artykuły

Konstytucja i tajemnica adwokacka

Artykuł analizuje znaczenie tajemnicy zawodowej adwokata oraz reguł jej uchylania w świetle przepisów prawa i zasad etyki palestry. Wiele wyroków polskich sądów powszechnych i Trybunału Konstytucyjnego, jak również Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, nie zauważa istniejącej sprzeczności pomiędzy zwolnieniem adwokata z obowiązku zachowania tajemnicy a prawami i wolnościami człowieka, zagwarantowanymi przez polską Konstytucję. Autor udowadnia niezgodność unormowania Kodeksu postępowania karnego z zasadami nowoczesnego procesu oraz zasadami Konstytucji, zwłaszcza z wolnością sumienia adwokata.

Artykuły

O relacjach między demokracją a prawem, czyli kilka uwag o istocie demokracji konstytucyjnej

Niniejsze opracowanie poświęcone jest analizie relacji między demokratycznymi regułami wyboru przedstawicieli władzy publicznej a przepisami prawnymi, przeprowadzonej w kontekście normatywnych cech współczesnych demokracji konstytucyjnych. Zawiera rozważania na temat roli prawa, w tym w szczególności konstytucji, prawa Unii Europejskiej, a także aktów prawa międzynarodowego w dziedzinie praw podstawowych we współczesnej demokracji konstytucyjnej. Opierając się na idei państwa prawa, opracowanie przedstawia koncepcję, w której regulacje prawne dotyczące praw podstawowych są elementami wyznaczającymi granice działalności demokratycznie wybranych przedstawicieli władzy publicznej. W opracowaniu autorzy przedstawiają i uzasadniają koncepcję postrzegania zasady demokratycznych wyborów i praworządności jako uzupełniających się wartości współczesnych demokracji konstytucyjnych. Praca zawiera także analizy dotyczące amerykańskiego i europejskiego modelu kontroli konstytucyjności prawa.

Artykuły

Tymczasowe aresztowanie ze względu na grożącą oskarżonemu surową karę

Szczególna dolegliwość tymczasowego aresztowania wynikająca z jego bezpośredniej i wyjątkowo drastycznej ingerencji w sferę wolności człowieka (tymczasowe aresztowanie jest wszak jedynym spośród środków zapobiegawczych środkiem izolacyjnym) powinna skłaniać do jego oględnego stosowania. Ta konkluzja zdaje się być oczywista, jeżeli zważyć na to, że ustawodawca nakazuje w art. 257 § 1 k.p.k. traktować areszt tymczasowy jako ultima ratio, wprowadzając zasadę minimalizacji środka zapobiegawczego.

Artykuły

Izba Dyscyplinarna jako sąd wyjątkowy w rozumieniu art. 175 ust. 2 Konstytucji RP

Artykuł 175 ust. 2 Konstytucji RP przewiduje możliwość powoływania sądów wyjątkowych wyłącznie na czas wojny. Konstytucja wyklucza także funkcjonowanie innych sądów niż te wskazane w art. 175 Konstytucji. Cechą sądu wyjątkowego jest odrębność organizacyjna, autonomia w stosunku do innych sądów, specyficzny sposób powołania sędziów takiego sądu, szczególny zakres rozpoznawanych spraw – zarówno pod względem czasowym, podmiotowym, jak i przedmiotowym oraz specyficzna procedura.