Zainstaluj aplikację Palestra na swoim urządzeniu

Palestra 3/2017

Przymus adwokacko-radcowski przy wnoszeniu środków zaskarżenia w postępowaniu karnym (cz. 2)

K odeks postępowania karnego ogranicza możliwość skutecznego wnoszenia niektórych środków zaskarżenia przymusem adwokacko- ‑radcowskim w wypadku, gdy pochodzą od innej strony niż prokurator.

Uregulowania dotyczące tej kwestii mogą być ujęte mniej lub bardziej restryktywnie. Liberalnie ukształtowany przymus adwokacko- ‑radcowski dopuszcza możliwość wniesienia środka zaskarżenia, do którego dostęp jest limitowany, przez samą stronę będącą adwokatem lub radcą prawnym. Restryktywne ujęcie taką możliwość odrzuca.

W pierwszej części artykułu przedstawiono odmienność ujęcia przymusu adwokacko‑radcowskiego w art. 446 § 1 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym przed dniem wejścia w życie zmiany wynikającej z ustawy nowelizującej z 2016 r. w porównaniu z art. 526 § 2 k.p.k. oraz art. 545 § 2 zdanie pierwsze k.p.k., która do 15 kwietnia 2015 r. powodowała, że apelację od wyroku wydanego w pierwszej instancji przez sąd okręgowy mogła wnieść sama strona będąca adwokatem lub radcą prawnym, podczas gdy w wypadku nadzwyczajnych środków zaskarżenia takiej możliwości nie było. W konsekwencji ograniczenie wiążące się z przymusem adwokacko-radcowskim w wypadku nadzwyczajnych środków zaskarżenia do dnia wejścia w życie wskazanej powyżej ustawy nowelizującej było dalej idące .

Szczególnej uwagi wymaga tu ten aspekt ograniczenia wiążącego się z przymusem adwokacko-radcowskim, który powoduje, że osoba wykonująca zawód adwokata lub radcy prawnego nie może skutecznie zainicjować postępowania w trybie nadzwyczajnego środka zaskarżenia we własnej sprawie.

Problem konstytucyjny wiążący się z gwarancją prawa do sądu w demokratycznym państwie prawnym

Rozważając tę kwestię, punktem wyjścia należy uczynić argumenty, które powołano w nierozstrzygniętej jeszcze sprawie, zawisłej przed TK pod sygn. SK 2/15Już po złożeniu niniejszego artykułu do druku, wyrokiem z 21 czerwca 2016 r., SK 2/15, OTK ZU 2016, nr 45/A, poz. 45 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał tę sprawę. Wskazanym orzeczeniem stwierdzono, że art. 526 § 2 k.p.k. w zakresie, w jakim wyłącza możliwość sporządzenia i podpisania kasacji we własnej sprawie przez adwokata bądź radcę prawnego, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Ponadto Trybunał postanowił umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie. , zainicjowanej skargą konstytucyjną, w której skarżący podniósł zarzut niezgodności restryktywnego ujęcia art. 526 § 2 k.p.k. z art. 2 oraz z art. 45 ust. 1 KonstytucjiTreść pisma inicjującego postępowanie w sprawie o sygn. SK 2/15 jest dostępna na stronie internetowej TK, http://ipo.trybunal.gov.pl/ipo/Sprawa?&pokaz=dokumenty&sygnatura=SK%202/15.

W pisemnym stanowisku złożonym do tej sprawy Prokurator Generalny wyraził pogląd, że zaskarżony przepis w zakresie, w jakim przewiduje, że adwokat lub radca prawny, będący stroną postępowania karnego, nie może samodzielnie sporządzić i podpisać kasacji od dotyczącego go orzeczenia, jest zgodny z art. 2 oraz z art. 45 ust. 1 KonstytucjiStanowisko Prokuratora Generalnego przedłożone do sprawy o sygn. SK 2/15 jest dostępne pod adresem internetowym wskazanym w poprzednim przypisie. .

Takie samo stanowisko w kwestii zgodności zaskarżonego przepisu z art. 45 ust. 1 Konstytucji zajął we wskazanej powyżej sprawie Sejm, wnosząc nadto o umorzenie postępowania w kwestii zgodności poddanego kontroli przepisu z art. 2 Konstytucji ze względu na niedopuszczalność wydania w tym zakresie merytorycznego orzeczeniaStanowisko Sejmu złożone do tej sprawy jest dostępne na stronie internetowej TK, http://ipo.trybunal.gov.pl/ipo/ Sprawa?&pokaz=dokumenty&sygnatura=SK%202/15.

Uzasadniając zarzut podniesiony w sprawie zawisłej przed Trybunałem Konstytucyjnym pod sygn. SK 2/15, skarżący wskazał, że „wprowadzony w procedurze karnej przymus sporządzania i podpisywania kasacji przez fachowego prawnika ma za zadanie zapewnienie prawidłowego, pod względem formalnym i merytorycznym, opracowania tej kasacji”. Podkreślił przy tym, że „[u]boczny cel regulacji wprowadzającej przymus adwokacki to oczekiwanie, iż kasacje będą wnoszone jedynie w uzasadnionych przypadkach”. W tym kontekście w uzasadnieniu wskazanej powyżej skargi konstytucyjnej skarżący przypomniał, że w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie powołanej na wstępie ustawy nowelizującej z 2000 r. zakwestionowany przez niego art. 526 § 2 k.p.k. nie wyłączał możliwości sporządzenia i podpisania kasacji przez adwokata lub radcę prawnego działającego we własnej sprawie. Wskazał nadto, że do dnia wejścia w życie wskazanej powyżej ustawy art. 526 § 2 k.p.k. stanowił, iż jeżeli kasacja nie pochodzi od prokuratora, Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego albo Rzecznika Praw Obywatelskich, powinna być sporządzona i podpisana przez adwokata, przy czym w orzecznictwie SN przyjmowano wówczas, że w sytuacji, gdy strona jest adwokatem, a w odniesieniu do kasacji strony innej niż oskarżony – także radcą prawnym, to sporządzona i podpisana przez nią osobiście kasacja spełnia ustawowe wymagania sporządzenia i podpisania przez podmiot profesjonalnyPor. postanowienie SN z 20 października 1998 r., III KZ 118/98, OSNKW 1998, nr 11–12, poz. 54.. Zdaniem skarżącego art. 526 § 2 k.p.k. w aktualnym brzmieniu narusza jego prawo do sądu, bo skoro przymus adwokacki przed Sądem Najwyższym wynika z konieczności dokonywania czynności przez osoby zawodowo przygotowane do właściwego formułowania i argumentowania pism procesowych, to niewątpliwie adwokat jest osobą wykwalifikowaną w zakresie sporządzania wszelkich pism procesowych, a oceny tej nie zmienia argument, że adwokat nie powinien sporządzać pism w sprawach, w których jest osobiście zaangażowany w wynik procesu.

Konieczność uwzględnienia ratio limitacji możliwości wnoszenia środków zaskarżenia przymusem adwokacko-radcowskim

Rozstrzygnięcie wątpliwości co do konstytucyjności restryktywnego ujęcia przymusu adwokacko-radcowskiego, które do dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej z 2000 r. obowiązywało tylko w odniesieniu do nadzwyczajnych środków zaskarżenia, a od dnia wejścia w życie tej ustawy, tj. od 15 kwietnia 2016 r., odnosi się także do apelacji wnoszonych od wyroków wydanych w pierwszej instancji przez sądy okręgowe, wymaga ponownego nawiązania do kwestii omówionej w pierwszej części artykułu, tj. ratio powinności działania przez podmiot profesjonalny przy wnoszeniu niektórych środków zaskarżenia.

Jak już wskazano, zarówno w orzecznictwie, jak i w piśmiennictwie obowiązywanie przymusu adwokacko-radcowskiego jest na ogół wiązane z dążeniem do zapewnienia odpowiedniego poziomu skargi inicjującej ten etap postępowania, do którego dostęp strona chce uzyskać, co powoduje, że wymóg wynikający z tej instytucji nie ogranicza prawa do obrony, lecz przeciwnie – służyć ma wzmocnieniu tego prawa przez zagwarantowanie wnoszonym środkom zaskarżenia odpowiedniego poziomu fachowego, zarówno pod względem merytorycznym, jak i formalnym. Tak jest niewątpliwie w wypadku takiego ujęcia przymusu adwokacko-radcowskiego, jakie w odniesieniu do apelacji od wyroków wydawanych przez sądy okręgowe w pierwszej instancji obowiązywało do 15 kwietnia 2016 r., tj. do dnia wejścia w życie zmiany wynikającej z ustawy nowelizującej z 2016 r. Artykuł 446 § 1 k.p.k. w obowiązującym wówczas brzmieniu dopuszczał bowiem możliwość samodzielnego działania we własnej sprawie przez stronę będącą adwokatem lub radcą prawnym (art. 446 § 1 k.p.k.).

Restryktywne ujęcie przymusu adwokacko-radcowskiego ograniczającego możliwość wnoszenia nadzwyczajnych środków zaskarżenia (art. 526 § 2 k.p.k. oraz art. 545 § 2 zdanie pierwsze k.p.k.), a od 15 kwietnia 2016 r. także apelacji wnoszonych od wyroków wydawanych w pierwszej instancji przez sądy okręgowe, nie koresponduje natomiast z tą ratio.

Ze stenogramów sejmowych wynika, że podczas dyskusji nad ustawą nowelizującą z 2000 r., mocą której art. 526 § 2 k.p.k. nadano brzmienie kwestionowane w postępowaniu toczącym się przed TK pod sygn. SK 2/15, podkreślano, iż „w praktyce instytucja kasacji jest w rażący sposób nadużywana”Por. stenogram z 78. posiedzenia Sejmu 3. kadencji, 19 maja 2000 r., chociaż – co trafnie dostrzegł S. ZabłockiPor. S. Zabłocki, (w:) J. Bratoszewski, L. Gardocki, Z. Gostyński, S. M. Przyjemski, R. A. Stefański, S. Zabłocki, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, tom III, red. R. A. Stefański, S. Zabłocki, Warszawa 2004, s. 529 i n. – na żadnym z etapów prac legislacyjnych nie sygnalizowano tego, że zmiana stylizacji treści tego przepisu ma służyć m.in. wyeliminowaniu możliwości wnoszenia kasacji we własnych sprawach przez osoby posiadające stosowne kwalifikacje fachowe. Mając to na uwadze, uwzględniając nadto podniesiony w piśmiennictwie zarzut, że restryktywne rozumienie przymusu adwokacko-radcowskiego ujętego w art. 526 § 2 k.p.k. powoduje, iż ten dodatkowy efekt nowelizacji jest „niezamierzony i w dużej mierze przypadkowy”Por. S. Zabłocki, (w:) Kodeks, s. 529 i n., należy stwierdzić, że ani dążenie projektodawcy, ani wola ustawodawcy, jako element relewantny z perspektywy wykładni historycznej, nie mogą powodować zmiany oczywistego wyniku interpretacji wskazanych powyżej przepisów, dokonanej za pomocą metody językowej.

Konsekwencją powyższego musi być konstatacja, że ratio przymusu adwokacko- ‑radcowskiego w wypadku nadzwyczajnych środków zaskarżenia nie może być wiązana jedynie z dążeniem do zapewnienia odpowiedniego poziomu pisma inicjującego kolejny etap postępowania karnego. W tym wypadku chodzi bowiem także o stworzenie dodatkowej przesłanki formalnej, limitującej możliwość inicjowania nadzwyczajnego postępowania kontrolnego przez osoby emocjonalnie uwikłane w rozstrzygnięcie sprawy, ze względu na dążenie do zapobieżenia pochopnemu składaniu pism inicjujących nadzwyczajne postępowania kontrolne. Jak już była o tym mowa w pierwszej części artykułu, ta myśl została zawarta w uzasadnieniu postanowienia TK z 14 października 2015 r., sygn. Ts 264/14.

Zmiana art. 446 § 1 k.p.k. dokonana ustawą nowelizującą z 2016 r. powoduje, że uwagi poczynione w pierwszej części artykułu, dotyczące ratio restryktywnego ujęcia przymusu adwokacko-radcowskiego, stają się aktualne także w odniesieniu do apelacji od wyroków wydawanych w pierwszej instancji przez sądy okręgowe.

Zgodność restryktywnie ujętego przymusu adwokacko-radcowskiego z gwarancjami konstytucyjnymi

Uwzględniając przedstawioną powyżej ratio restryktywnego ujęcia przymusu adwokacko-radcowskiego w obowiązującym art. 446 § 1 k.p.k., art. 526 § 2 k.p.k. oraz w art. 545 § 2 zdanie pierwsze k.p.k., rozważenia wymaga, czy tak surowe warunki dostępu do środków zaskarżenia są możliwe do usprawiedliwienia w świetle konstytucyjnych zasad: prawa do obrony (art. 42 ust. 2 Konstytucji) oraz prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Wobec abstrakcyjnego charakteru czynionych tu rozważań ostatnia nowelizacja art. 446 § 1 k.p.k. nie dezaktualizuje pytania, czy zróżnicowanie zasad dostępu do sądu rozpoznającego apelację od wyroku wydanego w pierwszej instancji przez sąd okręgowy oraz do nadzwyczajnych środków zaskarżenia, jakie przyjmował ustawodawca pod rządami Kodeksu postępowania karnego w brzmieniu obowiązującym do 14 kwietnia 2016 r., jest możliwa do pogodzenia z konstytucyjną zasadą równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji) w dostępie do korzystania z prawa do obrony (art. 42 ust. 2 Konstytucji) oraz w dostępie do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji).

1. Znaczenie konstytucyjnej zasady dwuinstancyjnego postępowania sądowego

Analizę przedstawionego powyżej problemu należy poprzedzić uwagą, że art. 176 ust. 1 Konstytucji, poręczający minimalny standard drogi sądowej, zgodnie z którym postępowanie sądowe ma być co najmniej dwuinstancyjne, zakłada, iż kontrolę orzeczenia wydanego w pierwszej instancji w wystarczającym stopniu gwarantuje postępowanie przewidujące jedną tylko instancję kontrolnąPor. wyrok TK z 17 maja 2004 r., SK 32/03, OTK ZU 2004, nr 5A, poz. 44.. W orzecznictwie TK podkreślano, że z powyższego nie wynika jednak, iżby ustawodawca, decydując się na wyjście poza minimalny standard gwarantowany przez art. 176 ust. 1 Konstytucji i dopuszczenie dalszych środków zaskarżenia, w szczególności takich, które są wnoszone od orzeczeń prawomocnych, mógł działać na zasadzie pełnej dowolności. W tym zakresie skrępowany jest bowiem innymi przepisami konstytucyjnymi.

Relewantna jest tu w szczególności zasada równości wobec prawa Zob. w szczególności wyrok TK powołany w poprzednim przypisie. , która – według orzecznictwa TK – nakazuje identyczne traktowanie wszystkich adresatów określonej normy prawnej znajdujących się w takiej samej lub w podobnej sytuacji prawnie relewantnej. Z zasady równości wobec prawa wynika zatem nakaz równego, czyli jednakowego traktowania wszystkich adresatów normy prawnej, co oznacza zarówno zakaz dyskryminowania, jak i zakaz faworyzowania takich osób. Ustalenie, czy zasada równości wobec prawa została w konkretnym wypadku naruszona, wymaga określenia kręgu adresatów, do których odnosi się dana norma prawna, oraz wskazania elementów określających ich sytuację prawną, które są prawnie istotne. Zasada równości wobec prawa wymaga jednocześnie zasadności kryterium, na podstawie którego dokonano zróżnicowania sytuacji określonych podmiotówPor. np. wyroki TK: z 24 lutego 1999 r., SK 4/98, OTK ZU 1999, nr 2, poz. 24; z 17 stycznia 2001 r., K 5/00, OTK ZU 2001, nr 1, poz. 2 oraz z 17 maja 2004 r., SK 32/03..

Rozważając kwestię zasadności kryterium, według którego ustawodawca pod rządami Kodeksu postępowania karnego w brzmieniu obowiązującym do 14 kwietnia 2016 r. zróżnicował sytuację stron uprawnionych do wniesienia kasacji oraz wniosku o wznowienie postępowania w porównaniu z sytuacją stron wnoszących apelację od wyroku wydanego w pierwszej instancji przez sąd okręgowy, nie można tracić z pola widzenia faktu, że dopuszczenie nadzwyczajnych środków zaskarżenia w postępowaniu z perspektywy konstytucyjnego wymogu postępowania co najmniej dwuinstancyjnego (art. 176 ust. 1 Konstytucji) jest naddatkiem.

2. Stabilność prawomocnych orzeczeń sądowych

Jednocześnie dopuszczenie nadzwyczajnych środków zaskarżenia w postępowaniu karnym stanowi wyjątek od zasady stabilności orzeczeń sądowych. Odstępstwo to motywowane jest potrzebą eliminacji z porządku prawnego orzeczeń co prawda prawomocnych, lecz dotkniętych szczególnie poważnymi wadamiPor. wyrok TK z 17 maja 2004 r., SK 32/03., a zatem należy je uznać za usprawiedliwione w świetle art. 45 ust. 1 Konstytucji, który jako element prawa do sądu poręcza prawo do uzyskania orzeczenia sprawiedliwegoPor. w szczególności dwa orzeczenia TK wskazujące na konstytucyjne zakorzenienie zasady prawdy materialnej: wyrok z 18 lutego 2009 r., Kp 3/08, OTK ZU 2009, nr 2/A, poz. 9 oraz postanowienie z 7 marca 2011 r., P 3/09, OTK ZU 2011, nr 2/A, poz. 13..

Według ujęcia przyjętego w art. 45 ust. 1 Konstytucji elementem zasady prawa do sądu jest także szybkość postępowania sądowego, która w znacznym stopniu wpływa na skuteczność ochrony praw i wolności jednostki gwarantowanych w Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny wskazywał w swoim orzecznictwie, że dążenie do szybkiego zakończenia postępowania nie powinno jednak przynosić uszczerbku właściwej wykładni i prawidłowemu zastosowaniu norm prawnych. Strony postępowania sądowego mają prawo do bezzwłocznego rozpatrzenia sprawy, ale równocześnie przysługuje im prawo do uzyskania prawidłowego rozstrzygnięcia, odpowiadającego normom prawa materialnegoPor. np. powołany w poprzednim przypisie wyrok TK z 18 lutego 2009 r., Kp 3/08.. Poziom ogólności gwarancji wynikającej z art. 45 ust. 1 Konstytucji pozwala na przyjęcie, że wzgląd na szybkość postępowania nakłada na ustawodawcę powinność takiego ukształtowania przepisów m.in. postępowania karnego, aby uzyskanie orzeczenia kończącego postępowanie w zwartej perspektywie czasowej było możliwe nie tyle w jednostkowej sprawie toczącej się pomiędzy konkretnymi stronami, ile raczej aby abstrakcyjnie postrzegane rozwiązania systemowe stwarzały możliwość sprawnego procedowania przez sądy w sprawach należących do ich właściwości. To spostrzeżenie z kolei uprawnia do sformułowania konkluzji, że stanowiąc przepisy odnoszące się do etapów postępowania niekoniecznych z perspektywy konstytucyjnej, ustawodawca musi mieć na względzie „wydolność” wymiaru sprawiedliwości.

Ze względu na konstytucyjną gwarancję postępowania co najmniej dwuinstancyjnego (art. 176 ust. 1 Konstytucji) powyższe stwierdzenie nie może być odpowiednio odniesione do środków odwoławczych od wyroków i postanowień pierwszoinstancyjnych.

3. Odmienność kontekstu normatywnego w wypadku nadzwyczajnych środków zaskarżenia

W świetle powyższych argumentów nie jest możliwe do zaakceptowania tak restryktywne ujęcie dostępu do apelacji wnoszonych od wyroków wydawanych w pierwszej instancji przez sądy okręgowe, jakie wyznacza art. 446 § 1 k.p.k. w aktualnym brzmieniu.

Co do zasady za usprawiedliwione należałoby natomiast uznać odmienne ukształtowanie przymusu adwokacko-radcowskiego w odniesieniu do apelacji wnoszonych od wyroków wydanych w pierwszej instancji przez sądy okręgowe oraz w stosunku do nadzwyczajnych środków zaskarżenia.

Powyższe stwierdzenie zdaje się implikować konkluzję o zgodności restryktywnego ujęcia przymusu adwokacko-radcowskiego w art. 526 § 2 k.p.k. oraz w art. 545 § 2 zdanie pierwsze k.p.k. z gwarancjami konstytucyjnymi. Taki wniosek opierałby się jednak na nadmiernym uproszczeniu. Rozważając tę kwestię, nie można bowiem pomijać tej okoliczności, że nadzwyczajne środki zaskarżenia różnią się między sobą, a odmienności te, z perspektywy konstytucyjnej zasady równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji) widzianej w zbiegu z zasadami: prawa do obrony (art. 42 ust. 2 Konstytucji) oraz prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji), są prawnie relewantne z perspektywy tej ratio przymusu adwokacko-radcowskiego, która wiąże się z ochroną właściwych sądów przed zalewem oczywiście bezzasadnymi kasacjami oraz wnioskami o wznowienie postępowania.

Mając na uwadze powyższe, odnotować należy, że zgodnie z art. 522 k.p.k. „[k]asację w stosunku do tego samego oskarżonego i od tego samego orzeczenia każdy uprawniony może wnieść tylko raz”. Wniesienie kasacji, pomimo ograniczenia wprowadzonego we wskazanym powyżej przepisie, powoduje, że kasacja jest niedopuszczalna z mocy ustawy, a w konsekwencji odmawia się jej przyjęcia (art. 429 § 1 i art. 530 § 2 k.p.k.).

Ze względu na mnogość podstaw wznowienia postępowania, a w szczególności z uwagi na ich specyfikę powodującą, że w odniesieniu do tego samego orzeczenia może się w różnym czasie ujawnić więcej niż jedna z nich, w odniesieniu do tego środka zapobiegawczego ustawodawca nie przewidział uregulowania zbieżnego z tym, które w odniesieniu do kasacji przewiduje art. 522 k.p.k.

Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, że obawa, iż mniej restryktywne ujęcie przymusu adwokacko-radcowskiego doprowadzi do kolizji z konstytucyjną zasadą prawa do sądu w aspekcie gwarancji szybkiego rozstrzygnięcia sprawy, jest bardziej realna w wypadku wniosku o wznowienie postępowania. Niebezpieczeństwo takie nie aktualizuje się natomiast w odniesieniu do kasacji, zwłaszcza jeżeli zważyć na ograniczenia dopuszczalności wnoszenia tego środka zapobiegawczego, które co do kasacji stron wynikają z art. 523 k.p.k.

Ze względu na powyższe restryktywne ujęcie przymusu adwokacko-radcowskiego w wypadku kasacji jest w mojej ocenie nadmierną ingerencją w konstytucyjne prawo do obrony (art. 42 ust. 2 Konstytucji) oraz w prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji).

Nie wydaje się, żeby za argument uzasadniający takie ujęcie przymusu adwokacko-radcowskiego w odniesieniu do tego środka zapobiegawczego można było uznać myśl zawartą w uzasadnieniu powołanego powyżej postanowienia TK z 14 października 2015 r., sygn. Ts 264/14 (zapadłego w kontekście art. 545 § 2 k.p.k. przewidującego przymus adwokacko- ‑radcowski w sprawie o wznowienie postępowania karnego). Chodzi tu o ten fragment wskazanego powyżej postanowienia, w którym stwierdzono, że wniosek o wznowienie prawomocnie zakończonego postępowania należy do nadzwyczajnych środków zaskarżenia, które nie mieszczą się w systemie zwykłych środków odwoławczych, i właśnie ze względu na ten ekstraordynaryjny, sformalizowany charakter tego środka ustawodawca przyznał profesjonalnemu pełnomocnikowi możliwość odmowy sporządzenia takiego wniosku, jeżeli nie znajduje ku temu podstaw, co ma zapobiegać pochopnemu składaniu wniosków, zwłaszcza w sytuacji gdy nie istnieją obiektywne przesłanki wznowienia postępowania. Jak już wskazano powyżej, kasacja różni się od wniosku o wznowienie postępowania cechami prawnie relewantnymi z perspektywy oceny konstytucyjności takiej limitacji, jaka wiąże się z restryktywnie ujętym przymusem adwokacko-radcowskim, pozbawiającym stronę będącą adwokatem lub radcą prawnym prawa do samodzielnego działania we własnej sprawie.

Przywołane powyżej, wcześniejsze postanowienie TK z 4 listopada 2003 r., sygn. Ts 52/03, nie dostarcza argumentów, które byłyby relewantne dla oceny konstytucyjności art. 526 § 2 k.p.k. oraz art. 545 § 2 zdanie pierwsze k.p.k. w zakresie, w jakim zawarte w nich uregulowania pozbawiają stronę będącą adwokatem lub radcą prawnym możliwości samodzielnego wnoszenia nadzwyczajnych środków zaskarżenia. W sprawie rozstrzygniętej tym postanowieniem art. 526 § 2 k.p.k., stanowiący o przymusie adwokacko-radcowskim do wniesienia kasacji, został bowiem zakwestionowany przez skarżącego niebędącego adwokatem ani radcą prawnym.

Podsumowanie

Z powołanych powyżej judykatów TK oraz trybunału strasburskiego płynie konkluzja, że takie ujęcie przymusu adwokacko-radcowskiego, jakie przyjmował art. 446 § 1 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym do 14 kwietnia 2016 r., nie koliduje ze standardem konstytucyjnym ani konwencyjnym. Tym bardziej zatem za konstytucyjnie i konwencyjnie dopuszczalne należałoby uznać ograniczenie dostępu do nadzwyczajnych środków zaskarżenia tak ujętym przymusem adwokacko-radcowskim, który nie pozbawiałby strony będącej adwokatem lub radcą prawnym prawa do samodzielnego działania we własnej sprawie.

Ze względu na gwarancję dwuinstancyjnego postępowania zapisaną w art. 176 ust. 1 Konstytucji pozbawienie strony będącej adwokatem lub radcą prawnym prawa do samodzielnego wnoszenia apelacji od wyroków wydawanych w pierwszej instancji przez sądy okręgowe, jakie wiąże się z uregulowaniem przyjętym w art. 446 § 1 k.p.k. w aktualnym brzmieniu, jest moim zdaniem niekonstytucyjne.

Kwestia możliwości limitacji dostępu do nadzwyczajnych środków zaskarżenia kryterium restryktywnie ujętego przymusu adwokacko-radcowskiego jest bardziej skomplikowana. Moim zdaniem w wypadku wniosku o wznowienie postępowania restryktywne ujęcie tej instytucji, wyłączające dopuszczalność samodzielnego działania przez stronę będącą adwokatem lub radcą prawnym we własnej sprawie, jest możliwe do usprawiedliwienia względem na zasadę prawa do sądu w omówionym powyżej aspekcie. W wypadku kasacji natomiast, z uwagi na przedstawioną powyżej odmienność tego środka zaskarżenia, takiego ujęcia przymusu adwokacko-radcowskiego, które pozbawia stronę będącą adwokatem lub radcą prawnym prawa do samodzielnego inicjowania postępowania w tym trybie we własnej sprawie, w świetle konstytucyjnej gwarancji prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) nie sposób jest usprawiedliwić.

Podkreślenia wymaga tu, że w powołanym powyżej wyroku z 21 czerwca 2016 r., sygn. SK 2/15, który zapadł już po złożeniu niniejszego artykułu do druku, w odniesieniu do restryktywnego ujęcia przymusu adwokacko-radcowskiego ograniczającego możliwość wniesienia kasacji, uwzględniając charakter kasacji jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia w kontekście konstytucyjnej gwarancji postępowania co najmniej dwuinstancyjnego (art. 45 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 176 ust. 1 Konstytucji) Trybunał Konstytucyjny sformułował tezę zbieżną z powyżej przedstawioną. W uzasadnieniu powołanego powyżej wyroku, uwzględniając tę okoliczność, że wprowadzenie obowiązku sporządzenia kasacji przez profesjonalnego pełnomocnika wiąże się ściśle z charakterem oraz celami postępowania kasacyjnego, a nadto i to, iż posługiwanie się kasacją, która jest nadzwyczajnym oraz sformalizowanym instrumentem prawnym, wymaga odpowiedniego poziomu wiedzy oraz umiejętności podmiotu decydującego się na jej wniesienie, Trybunał uznał, że obowiązek nakazujący profesjonalnemu pełnomocnikowi zwracanie się do innego adwokata albo radcy prawnego w celu sporządzenia, a potem podpisania kasacji w jego imieniu nie spełnia kryterium niezbędności.

0%

In English

Obligatory assistance of a lawyer by lodging legal remedies in criminal proceedings (part two)

The Code of Criminal Procedure limits the possibility of effective lodging of certain remedies by the obligatory assistance of a lawyer if they come from a party other than the public prosecutor. Rules of this issue may be expressed more or less strictly. Obligatory assistance of a lawyer shaped liberally allows for bringing a legal remedy, to which access is limited, by the party who is an advocate or a legal advisor. Restrictive expression of this issue rejects such a possibility. The question of the compatibility of those provisions with the Constitution and guarantees under the European Convention on human rights arises.

Informacja o plikach cookies

W ramach Strony stosujemy pliki cookies. Korzystanie ze Strony bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza zgodę na ich zapis lub wykorzystanie. Możecie Państwo dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies w przeglądarce internetowej w każdym czasie. Więcej szczegółów w "Polityce Prywatności".