W projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw z 16.09.2021 r. przewiduje się liczne zmiany, których celem jest zaostrzenie odpowiedzialności karnej. Dotyczy to także przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. Okolicznością, na której w znacznej mierze bazuje planowane zaostrzenie odpowiedzialności karnej za takie przestępstwa, jest zachowanie sprawcy polegające na spożywaniu alkoholu lub zażywaniu środka odurzającego po zdarzeniu przestępnym, a przed poddaniem owego sprawcy przez uprawniony organ badaniu w celu ustalenia w organizmie zawartości alkoholu lub obecności środka odurzającego. Niniejszy artykuł poświęcony jest analizie tej okoliczności.

W glosie odniesiono się do problemu konstytucyjności art. 117 Kodeksu karnego wykonawczego. Przy czym rozważania w tym zakresie zostały ograniczone do trzech kwestii. Po pierwsze, nieokreślenia czasu trwania przymusowego leczenia lub przymusowej rehabilitacji skazanego, u którego stwierdzono uzależnienie od alkoholu. Po drugie, nałożenia na sąd obowiązku orzeczenia o zastosowaniu leczenia lub rehabilitacji wobec skazanego, u którego stwierdzono uzależnienie od alkoholu. Po trzecie, braku możliwości zaskarżenia postanowienia o przymusowym leczeniu lub przymusowej rehabilitacji skazanego.

W artykule podjęto problem konstytucyjności art. 168b Kodeksu postępowania karnego. Nastąpiło to w związku z wnioskiem Prokuratora Generalnego do Trybunału Konstytucyjnego, w którym zarzucono, że przepis ten – rozumiany w ten sposób, że użyte w nim sformułowanie „innego przestępstwa ściganego z urzędu lub przestępstwa skarbowego niż przestępstwo objęte zarządzeniem kontroli operacyjnej” obejmuje swoim zakresem wyłącznie te przestępstwa, co do których sąd może wyrazić zgodę na zarządzenie kontroli operacyjnej – jest niezgodny z licznymi wzorcami konstytucyjnymi. Przeprowadzona w artykule analiza wykazała, że tak sformułowany zarzut jest bezzasadny.

W glosie zaprezentowano krytyczne uwagi wobec stanowiska Sądu Najwyższego, zgodnie z którym pracownikiem w rozumieniu art. 218 § 1a Kodeksu karnego jest osoba pozostająca w stosunku pracy opisanym w art. 22 § 1 Kodeksu pracy. W opozycji do tego stanowiska podjęto próbę wykazania, że użyte w art. 218 § 1a k.k. pojęcie „pracownik” przybiera różne znaczenie w zależności od tego, czy chodzi o naruszanie praw pracownika wynikających z ubezpieczenia społecznego, czy też o naruszanie praw pracownika wynikających ze stosunku pracy.

Teza glosowanej uchwały brzmi: Zawarty w art. 115 § 11 k.k. zwrot „osoba pozostająca we wspólnym pożyciu” określa osobę, która pozostaje z inną osobą w takiej relacji faktycznej, w której pomiędzy nimi istnieją jednocześnie więzi duchowe (emocjonalne), fizyczne oraz gospodarcze (wspólne gospodarstwo domowe). Ustalenie istnienia takiej relacji, tj. „pozostawania we wspólnym pożyciu”, jest możliwe także wtedy, gdy brak określonego rodzaju więzi jest obiektywnie usprawiedliwiony. Odmienność płci osób pozostających w takiej relacji nie jest warunkiem uznania ich za pozostające we wspólnym pożyciu w rozumieniu art. 115 § 11 k.k.

Glosowany wyrok jest pierwszą tak obszerną wypowiedzią najwyższej instancji sądowej na temat podmiotu przestępstwa z art. 220 § 1 k.k. i już z tego powodu zasługuje na bliższe zainteresowanie. Warto przy tym pamiętać, że problematyka będąca przedmiotem analizy SN jest trudna i złożona, wymaga bowiem uwzględnienia nie tylko art. 220 § 1 k.k. i innych regulacji karnoprawnych, ale również licznych unormowań z zakresu prawa pracy, a nawet – jak pokazuje sprawa, w której wydano glosowany wyrok – z obszaru innych gałęzi prawa. Ustalenie podmiotu przestępstwa z art. 220 § 1 k.k. wymaga zatem analiz międzygałęziowych, nawiązujących do różnych dziedzin prawa, co może rodzić większe trudności niż zabiegi interpretacyjne prowadzone w granicach jednej z tych dziedzin.

Teza glosowanego wyroku brzmi: Przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej są przestępstwami podobnymi, niezależnie od tego, czy cel osiągnięcia korzyści majątkowej należy do zespołu ich ustawowych znamion.