Biegły psycholog występuje w procesie karnym z reguły w jednej z dwóch ról. Pierwszą rolą jest udział w przesłuchaniu świadka w sytuacjach, gdy istnieje wątpliwość co do jego stanu umysłowego, stopnia rozwoju, zdolności spostrzegania lub odtwarzania spostrzeżeń (por. art. 192 § 2 k.p.k.). Inną rolą jest badanie oskarżonego (podejrzanego) jako uzupełnienie badania psychiatrycznego, wykonywanego przez dwóch biegłych psychiatrów (art. 202 § 2 k.p.k.), gdy opinia biegłego psychologa uzupełnia opinię psychiatryczną.Wprawdzie art. 192 § 2 k.p.k. wyraźnie zakreśla zakres opiniowania psychologa, w praktyce biegli psychologowie często wykraczają poza ten zakres, opiniując o wiarygodności świadka i jego zeznań. Wykroczenie w ten sposób poza zakres wyznaczony przez art. 192 § 2 k.p.k. jest równocześnie niedopuszczalnym wkroczeniem biegłego w kompetencje sądu, a także wykroczeniem poza zakres merytorycznych kompetencji psychologa, poza zakres jego „wiadomości specjalnych”. Niestety ta praktyka jest przez sądy tolerowana.O ile ta rola biegłego psychologa jest przeceniana, o tyle na ogół niedoceniana jest jego rola w opiniowaniu wspólnym z psychiatrami w zakresie poczytalności oskarżonego (podejrzanego). Stwierdzane przez biegłych psychologów zaburzenia osobowości oskarżonych (podejrzanych) często, poprzez umniejszenie możliwości pokierowania przez nich swoim postępowaniem, ograniczają ich poczytalność co najmniej w stopniu „mniej niż znaczny”, co tym samym umniejsza winę i w świetle art. 53 k.k. powinno mieć wpływ na wymiar kary.

Badania genetyczno-sądowe (badania DNA) w oczywisty sposób zrewolucjonizowały badania śladów biologicznych w sprawach karnych i profilowanie w celu określenia stosunków rodzinnych. Wartość diagnostyczna takich testów zbliża się do 100%, jednak tylko w przypadku testów przeprowadzonych prawidłowo, przez wykwalifikowanych ekspertów i laboratoria przystosowane do tego celu. Od kilku lat powstają prywatne podmioty wykonujących takie testy, które nie podlegają procedurom certyfikacyjnym uznawanym w Polsce i za granicą. W związku z tym wiarygodność przeprowadzanych przez nie testów, a w konsekwencji dowodów z takich testów, pozostaje nieznana. Artykuł opisuje, jakie warunki muszą zostać spełnione przez laboratorium, jego pracowników i kierownictwo, aby – zgodnie z prawem polskim – mogło ono zostać uznane za instytucję specjalistyczną w rozumieniu Kodeksu postępowania karnego. Ponadto wyjaśnia procedury certyfikacji oraz pokazuje, w jaki sposób sąd i strony postępowania sądowego mogą kontrolować jakość testów DNA przeprowadzanych dla organów sądowych.

Teza glosowanego wyroku: Niewątpliwie Centrum Badań Kryminalistycznych Modus Spectrum sp. z o.o. sp.k. w Szczecinie nie jest instytucją specjalistyczną w rozumieniu art. 193 § 2 k.p.k. Wprawdzie przepisy w żaden sposób nie doprecyzowują tego pojęcia, lecz na aprobatę zasługuje sformułowany w doktrynie pogląd, iż specjalistyczna jest taka instytucja, w której profilu działalności mieści się wykonywanie ekspertyz, co zostało potwierdzone przez właściwe organy państwowe i jest przez nie na bieżąco nadzorowane.

Kodeks postępowania karnego po nowelizacji z 2003 roku dopuszcza expressis verbis wykorzystanie badania poligraficznego w procesie karnym, tak w celach eliminacyjnych (art. 192a § 2 k.p.k.), jak i w celach dowodowych (art. 199a k.p.k.). Sąd Najwyższy w postanowieniu z 29 stycznia 2015 r. (sygn. I KZP 25/14) stwierdził, że „użyte przez ustawodawcę w art. 171 § 5 pkt 2 k.p.k. wyrażenie «w związku z przesłuchaniem» rozumieć należy w ten sposób, że omawiany zakaz dotyczy nie tylko samej czynności procesowej przesłuchania, ale również czynności pozostających w bezpośredniej relacji z przesłuchaniem”. Badanie poligraficzne wykonywane przez biegłego w ramach ekspertyzy nie może być bardziej „substytucyjne” wobec czynności procesowej przesłuchania, niż wynika to z samej istoty tego badania, w tym także wywiadu przedtestowego. Sąd Najwyższy stwierdził ponadto, że dowód z badań poligraficznych dostarcza „dowodu pomocniczego”. Z faktu, że badanie poligraficzne wykonywane może być w procesie karnym tylko w formie ekspertyzy, wynika szereg daleko idących konsekwencji, między innymi w zakresie procesu kwalifikacji ekspertów, formy decyzji organu sądowego (prokuratora, sądu) o wyznaczeniu takiego eksperta, określenia przedmiotu badania oraz sformułowania pytań, na które należy odpowiedzieć. Istotna jest także kwestia formy samej opinii oraz sposób jej dopuszczenia jako dowód w postępowaniu przed Sądem.

Nowelizacja Kodeksu karnego oraz Kodeksu postępowania karnego dokonana ustawą z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz ustawy Kodeks postępowania karnego w zakresie dotyczącym przestępstw przeciwko wolności seksualnej budzić musi wiele wątpliwości.

W zasadzie każda nowa metoda identyfikacji wprowadzona w celach dowodowych do procesu przechodzi przez trzy fazy. Faza pierwsza to nieufność.

Józef Rosenblat (1853–1917) znany jest, a i to raczej niewielkiemu gronu specjalistów, przede wszystkim jako profesor prawa i procesu karnego c.k. Uniwersytetu Jagiellońskiego. Szkoda, bo jego prace, często inspirowane doświadczeniami praktyki, w pewnej mierze do dziś zachowały swą aktualność. Inspiracja praktyką była możliwa, Józef Rosenblatt był bowiem także czynnym adwokatem. Ta ostatnia jego działalność współczesnym znana jest jeszcze mniej niż dokonania naukowe.

Ocena prawdomówności podejrzanego (oskarżonego) lub świadka w procesie, a także informatora w procedurach operacyjno-rozpoznawczych, jest czymś rutynowym.