1. Stosownie do art. 139 §  5 ustawy Kodeks postępowania cywilnegoUstawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1822 ze zm. (dalej k.p.c.), dodanego do k.p.c. ustawą z  dnia 10 maja 2013  r. o  zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (dalej nowelizacja),Art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 10 maja 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, Dz.U. z 2013 r. poz. 654.na wniosek strony sąd albo referendarz sądowy na posiedzeniu niejawnym wydaje zaświadczenie, w  którym stwierdza, że wyrok zaoczny lub nakaz zapłaty został uznany za doręczony na oznaczony adres w  trybie określonym w  art.  139 §  1 k.p.c., tj. per awizo.Art. 139 § 1 k.p.c. stanowi, że w razie niemożności doręczenia w sposób przewidziany w artykułach poprzedzających pismo przesłane za pośrednictwem operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe należy złożyć w placówce pocztowej tego operatora, a doręczane w inny sposób – w urzędzie właściwej gminy, umieszczając zawiadomienie o tym w drzwiach mieszkania adresata lub w oddawczej skrzynce pocztowej ze wskazaniem, gdzie i kiedy pismo pozostawiono, oraz z pouczeniem, że należy je odebrać w terminie siedmiu dni od dnia umieszczenia zawiadomienia. W przypadku bezskutecznego upływu tego terminu czynność zawiadomienia należy powtórzyć.  Z  art.  139 §  5 k.p.c. koresponduje inny przepis dodany tą samą nowelizacją – art. 820³ k.p.c., którego §  1 zd. 1 stanowi, że komornik zawiesza na wniosek dłużnika postępowanie prowadzone na podstawie tytułu wykonawczego w  postaci zaopatrzonego w  klauzulę wykonalności wyroku zaocznego, nakazu zapłaty wydanego w  postępowaniu nakazowym, upominawczym albo elektronicznym postępowaniu upominawczym, jeżeli dłużnik przedstawi zaświadczenie określone w  art.  139 §  5 k.p.c., z  którego wynika, że wyrok zaoczny lub nakaz zapłaty został doręczony na inny adres aniżeli miejsce zamieszkania dłużnika ustalone w  postępowaniu egzekucyjnym. W  przypadku, gdy tytułem egzekucyjnym jest nakaz zapłaty wydany w  elektronicznym postępowaniu upominawczym, dłużnik nie ma obowiązku przedstawienia powyższego zaświadczenia, jeżeli okoliczności, które mają być nim stwierdzone, wynikają z  dokumentu, o jakim mowa w  art.  797 §  3 k.p.c., czyli dokumentu uzyskanego z  systemu teleinformatycznego, umożliwiającego organowi egzekucyjnemu weryfikację istnienia i  treści tego tytułu.

2. W  opiniach prawnych tworzonych na etapie procedowania nad projektem nowelizacji nie można znaleźć zbyt wielu informacji na temat celu wprowadzenia instytucji zaświadczenia o doręczeniu per awizo. Opinia Prokuratora Generalnego milczy na ten temat,Opinia Prokuratora Generalnego do druku nr 988, http://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/360B86FA4DCA BF8EC1257AE2003F9BF8/%24File/988-001.pdf, data dostępu 1.03.2017 r. podobnie opinia Krajowej Rady Sądownictwa.OpiniaKrajowejRady Sądownictwa do druku nr 988, http://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/0AF09B07D289D9C9 C1257AFA0041BE61/%24File/988-002.pdf, data dostępu 1.03.2017 r. Opinia Sądu Najwyższego skupia się na ocenie proponowanej projektem nowelizacyjnym zmiany dotyczącej art.  822 k.p.c.Opinia Sądu Najwyższego do druku nr 988, http://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/0099E33BF7B57C73C1257 B080045316F/%24File/988-003.pdf, data dostępu 1.03.2017 r. Więcej uwagi tej regulacji poświęca opinia Biura Analiz Sejmowych, która ocenia ją zasadniczo pozytywnie. Zdaniem Autora opinii instytucja doręczenia zastępczego w  przypadku braku wiedzy strony o  toczącym się postępowaniu (art.  139 §  1 k.p.c.) jest nadużywana, nadto praktyka wskazuje, że niejednokrotnie pozwany, który dowiedział się (najczęściej w  toku egzekucji) o  wydanym nakazie (wyroku), musi oczekiwać wiele miesięcy na rozpoznanie wniosku o  przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty (wyroku zaocznego) czy wniosku o  wstrzymanie wykonalności tytułu egzekucyjnego. Możliwość prowadzenia przez komornika egzekucji w  tym czasie (w  okresie oczekiwania na rozstrzygnięcie wniosku) pozostawia pozwanego, poddanego czynnościom egzekucyjnym, w  stanie zawieszenia i  może nie tylko rażąco naruszyć jego bieżące interesy (zajęcie kont bankowych, zajęcie nieruchomości i  ruchomości), ale i  uniemożliwić mu później odzyskanie zajętych przez komornika i  przekazanych wierzycielowi środków. W  ocenie Autora opinii fakt uznania nakazu zapłaty za doręczony jedynie w  oparciu o  fikcję doręczenia z  art.  139 §  1 k.p.c. (lub wydania wyroku zaocznego po uznaniu za prawidłowe zawiadomienia o  rozprawie na podstawie tej fikcji), w  połączeniu z  podjętym przez pozwanego działaniem zmierzającym do uchylenia skutków takiego fikcyjnego doręczenia, stanowi dostateczne usprawiedliwienie ograniczenia praw wierzyciela w omawianym przypadku poprzez zawieszenie postępowania.Opinia Biura Analiz Sejmowych dotycząca projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego – wersja z 28 stycznia 2013 r. (druk sejmowy nr 988), przygotowana przez J. Lipskiego, http://orka.sejm.gov.pl/ rexdomk7.nsf/Opdodr?OpenPage&nr=988, data dostępu 1.03.2017 r.

3. Zaświadczenie o  doręczeniu wyroku zaocznego lub nakazu zapłaty per awizo jest jednym ze sposobów obrony dłużnika w  postępowaniu egzekucyjnym, obok takich środków jak m.in.: skarga na czynności komornika, zażalenie na postanowienie sądu co do nadania klauzuli wykonalności, wniosek o  wydanie postanowienia o  stwierdzeniu utraty mocy orzeczenia, powództwo przeciw egzekucyjne czy złożenie sprzeciwu (zarzutów) od nakazu zapłaty wraz z  wnioskiem o  przywrócenie terminu do złożenia tego środka zaskarżenia. Powyższe sposoby obrony dłużnika nie wykluczają się wzajemnie. Dłużnik może skorzystać jednocześnie z  kilku z  nich i  tak najczęściej dzieje się w  praktyce – w  szczególności często z  innymi sposobami obrony łączone jest złożenie sprzeciwu (zarzutów) od nakazu zapłaty wraz z  wnioskiem o  przywrócenie terminu do jego złożenia, z  uwagi na krótki, siedmiodniowy termin do złożenia takiego wniosku. Należy dodać, że stosownie do art.  2 nowelizacji przepisy art.  139 §  5 i  art.  820³ k.p.c. stosuje się do postępowań wszczętych i  niezakończonych przed dniem wejścia w  życie nowelizacji,Ustawa weszła w życie po upływie miesiąca od dnia jej ogłoszenia, tj. 7 lipca 2013 r. (art. 3 nowelizacji). co niewątpliwie odpowiada interesom dłużników. Dodatkowo podkreślenia wymaga, że komornik powinien przy pierwszej czynności egzekucyjnej pouczyć dłużnika o  możliwości złożenia wniosku do sądu albo referendarza sądowego o  wydanie zaświadczenia stwierdzającego, że doręczenie wyroku zaocznego lub nakazu zapłaty nastąpiło w  warunkach określonych w  art.  139 §  1 k.p.c. (art.  805 §  1¹ k.p.c.).

4. Zaświadczenie o  doręczeniu wyroku zaocznego lub nakazu zapłaty per awizo wydawane jest przez sąd albo przez referendarza sądowego na posiedzeniu niejawnym. W  mojej ocenie nie ma jednak przeszkód, aby wyznaczona została rozprawa, na której dopuszczone zostaną dowody z  zeznań świadków na okoliczność miejsca zamieszkania dłużnika. Sąd może bowiem skierować sprawę na posiedzenie jawne i  wyznaczyć rozprawę także wówczas, gdy sprawa podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym (art.  148 §  2 w  zw. z  art.  13 §  2 k.p.c.). Zaświadczenie o  doręczeniu wyroku zaocznego lub nakazu zapłaty per awizo nie jest orzeczeniem.Kodeks postępowania cywilnego zna inne przypadki, kiedy sąd wydaje zaświadczenie. W drodze przykładu, zgodnie z art. 665 § 1 k.p.c. sąd spadku albo notariusz wyda osobie powołanej na wykonawcę testamentu, na jej wniosek, zaświadczenie, w którym wymieni imię, nazwisko, miejsce ostatniego zamieszkania oraz datę i miejsce śmierci spadkodawcy, imię, nazwisko i miejsce zamieszkania wykonawcy testamentu, jak również zamieści stwierdzenie, że dana osoba została powołana na wykonawcę testamentu. Orzeczeniami są jedynie wyroki, nakazy zapłaty i  postanowienia (art.  316–366 k.p.c.). Wydanie zaświadczenia następuje zawsze na wniosek strony, nigdy z  urzędu. Wniosek nie jest obwarowany żadnym terminem, nie podlega także opłacie. Sąd weryfikuje wniosek i  wydaje zaświadczenie jedynie wówczas, gdy wyrok zaoczny lub nakaz zapłaty został uznany za doręczony na oznaczony adres w  trybie określonym w  art.  139 §  1 k.p.c., tj. per awizo. Jeżeli doręczenie nastąpiło zgodnie z  art.  133 lub 138 k.p.c., sąd odmówi wydania zaświadczenia, nawet jeśli adres był błędny. Sąd odmówi wydania zaświadczenia także w przypadku, gdy adres był prawidłowy, a  doszło do nieprawidłowej awizacji (np. listonosz nie pozostawił zawiadomienia/zawiadomienia powtórnego, przesyłka została pozostawiona w innym miejscu niż oznaczone w  zawiadomieniu o  nadejściu przesyłki).J. Jagieła, Kodeks postępowania cywilnego. Tom III. Komentarz do art. 730–1088, red. A. Marciniak, K. Piasecki, Warszawa 2015, s. 425. Wydanie zaświadczenia zgodnego z  wnioskiem bądź odmowa wydania zaświadczenia nie podlega zaskarżeniu. Ponieważ, jak wyżej wskazano, zaświadczenie nie jest orzeczeniem, nie można zastosować w  stosunku do niego środków rektyfikacyjnych (brak jest odpowiednika art.  353² i  361 k.p.c.). W  przypadku gdy zaświadczenie zawiera błąd, sąd bądź referendarz sądowy powinien wydać nowe zaświadczenie. Zaświadczenie może być wydane wielokrotnie i  w  każdym czasie. Zaświadczenie nie ma powagi rzeczy osądzonej. W  literaturze przedmiotu zwrócono uwagę, że choć przepis art. 820³ §  1 k.p.c. traktuje wyłącznie o  miejscu zamieszkania, należy przyjąć dopuszczalność jego stosowania także wówczas, gdy dłużnikiem nie jest osoba fizyczna, lecz osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną.Tamże.

5. Komornik nie może kwestionować zaświadczenia wydanego w  trybie art.  139 §  5 k.p.c., nie może także badać przyczyny niezgodności.K. Golinowska, Kodeks postępowania cywilnego. Tom II. Komentarz do art. 730–1217, red. J. Jankowski, Warszawa 2015, s. 503. Treść art.  820³ § 1 k.p.c. („Komornik zawiesza…”) jednoznacznie wskazuje, że musi wydać postanowienie o  zawieszeniu postępowania.Stosownie do art. 767 § 1 k.p.c. na postanowienie komornika przysługuje skarga do sądu rejonowego. Nie jest konieczne, a  nawet celowe, wysłuchanie stron. Założeniem ustawodawcy, towarzyszącym wprowadzeniu w  życie omawianej regulacji, było udzielenie szybkiej ochrony dłużnikowi, któremu faktycznie nie doręczono nakazu zapłaty (wyroku). Powyższe koresponduje z  rygorystycznym orzecznictwem Sądu Najwyższego dotyczącym doręczenia zastępczego. W  postanowieniu z  12 stycznia 2016  r., sygn. II UZ 38/15, Sąd Najwyższy wskazał, że doręczenie zastępcze oparte jest na domniemaniu, iż pismo sądowe dotarło do rąk adresata i  że w  ten sposób doręczenie zostało dokonane prawidłowo. Jednak podstawowym warunkiem skuteczności doręczenia w  trybie art.  139 §  1 k.p.c. jest to, by adresat rzeczywiście mieszkał pod wskazanym adresem.Postanowienie SN z 12 stycznia 2016 r., II UZ 38/15, http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia3/ II%20UZ%2038-15.pdf, data dostępu 15.04.2017 r. Z  kolei w  postanowieniu z  17 listopada 2016  r., sygn. IV CZ 69/16, Sąd Najwyższy podniósł, że ze względu na to, iż art.  139 §  1 k.p.c. pozwala na uznanie pisma za doręczone, mimo że odbiorca go nie otrzymał, dla skuteczności doręczenia konieczne jest rygorystyczne przestrzeganie wymagań określonych w tym przepisie oraz w  przepisach, wydanego na podstawie art.  131 §  2 k.p.c., rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z  dnia 12 października 2010  r. w  sprawie szczegółowego trybu i  sposobu doręczania pism sądowych w  postępowaniu cywilnym.Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 października 2010 r. w sprawie szczegółowego trybu i sposobu doręczania pism sądowych w postępowaniu cywilnym, tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 1222. Naruszenie tych wymagań czyni doręczenie nieskutecznym. Samo złożenie pisma w  placówce pocztowej lub w  urzędzie gminy nie wywoła skutków doręczenia w  sposób przewidziany w  art.  139 §  1 k.p.c., jeżeli nie zostanie dwukrotnie umieszczone we właściwym miejscu i  we właściwy sposób zawiadomienie, o  którym mowa w  tym przepisie.Postanowienie SN z 17 listopada 2016 r., IV CZ 69/16, http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia3/ IV%20CZ%2069-16.pdf, data dostępu 15.04.2017 r. Wreszcie w  uchwale z  16 lutego 2017  r., sygn. III CZP 105/16, Sąd Najwyższy wskazał, że doręczenie w  sposób przewidziany w  art.  139 §  1 k.p.c. może być uznane za dokonane wtedy, gdy przesyłka sądowa została wysłana pod aktualnym adresem oraz imieniem i nazwiskiem odbiorcy.Uchwała SN z 17 lutego 2017 r., III CZP 105/16, http://www.sn.pl/orzecznictwo/SitePages/Najnowsze_orzeczenia. aspx?Izba=Cywilna, data dostępu 15.04.2017 r.

6. Zawieszenie postępowania egzekucyjnego na podstawie art.  820³ §  1 k.p.c. nie wyłącza jednakże możliwości podejmowania przez komornika czynności mających na celu wykonanie w  przyszłości tytułu wykonawczego, nie wyłączając zajęcia majątku dłużnika (art.  820³ §  3 k.p.c.). Komornik może zatem wezwać dłużnika do złożenia wykazu majątku w  warunkach określonych w  art.  801 k.p.c., nie może jednak dokonywać czynności zmierzających do rozporządzenia danym składnikiem majątku dłużnika.H. Pietrzkowski, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom V. Postępowanie egzekucyjne,red. T. Ereciński, Warszawa 2016, s. 313. W  literaturze przedmiotu wskazano, że art.  820³ §  3 k.p.c. jest przepisem szczególnym, derogującym zasadę wynikającą z  odpowiedniego stosowania art.  179 §  3 w  zw. z  art.  13 §  2 k.p.c., zgodnie z  którą podczas zawieszenia postępowania egzekucyjnego organ egzekucyjny nie podejmuje żadnych czynności, z  wyjątkiem tych, które mają na celu podjęcie zawieszonego postępowania.K. Golinowska, Kodeks, s. 305; J. Jankowski, Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego dokonana mocą ustawy z 10.5.2013 r., „Monitor Prawniczy” 2013, nr 15, s. 797. Tego stanowiska nie sposób podzielić, gdyż zgodnie z  treścią art. 179 §  3 k.p.c. (który poprzez art.  13 §  2 k.p.c. znajduje zastosowanie do postępowania egzekucyjnego) podczas zawieszenia sąd nie podejmuje żadnych czynności z  wyjątkiem tych, które mają na celu podjęcie postępowania, ale także tych, które mają na celu zabezpieczenie powództwa lub dowodu.

7. Stosownie do art.  820³ §  2 k.p.c. komornik podejmie na wniosek wierzyciela postępowanie zawieszone na podstawie art.  820³ §  1, jeżeli sąd lub referendarz sądowy, przed którym sprawa się toczyła albo się toczy, stwierdzi, że doręczenie wyroku zaocznego lub nakazu zapłaty było prawidłowe, albo – w  razie ponownego doręczenia – że upłynął termin do wniesienia środka zaskarżenia, chyba że zachodzi inna podstawa zawieszenia postępowania albo postępowanie podlega umorzeniu.W przypadku, gdy wierzyciel złoży komornikowi takie zaświadczenie przed rozpatrzeniem wniosku dłużnika o zawieszenie postępowania egzekucyjnego, komornik powinien wydać postanowienie o oddaleniu wniosku dłużnika. H. Ciepła, Kodeks postępowania cywilnego. Tom IV,red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, Warszawa 2014, s. 304. W  tym celu sąd albo referendarz sądowy wydaje, na posiedzeniu niejawnym, na wniosek wierzyciela odpowiednie zaświadczenie. Podobnie jak zaświadczenie wydane w  trybie art.  139 §  5 k.p.c., zaświadczenie to nie jest orzeczeniem. Jego wydanie następuje wyłącznie na wniosek wierzyciela, na posiedzeniu niejawnym, choć może być wydane także po przeprowadzeniu rozprawy. Przepis art. 820³ §  2 k.p.c. daje wierzycielowi możliwość przeciwdziałania zastojowi postępowania spowodowanego przedłożeniem zaświadczenia przez dłużnika. W  literaturze przedmiotu podkreśla się nierównowagę stron postępowania spowodowaną tym, że wierzyciela nie poucza się o  możliwości złożenia wniosku o  podjęcie zawieszonego na wniosek dłużnika postępowania egzekucyjnego. Z  treści art.  805 §  1¹ k.p.c. wynika natomiast, że komornik powinien przy pierwszej czynności egzekucyjnej pouczyć dłużnika, że jeżeli zażądał on zawieszenia postępowania egzekucyjnego na podstawie art.  820³ §  1 k.p.c., wierzyciel uzyska zaś zaświadczenie sądu albo referendarza sądowego, o  którym mowa w  art.  820³ §  2 k.p.c., postępowanie może zostać, na wniosek wierzyciela, podjęte.J. Jankowski, Nowelizacja, s. 797.