1. Wstęp

W warunkach izolacji penitencjarnej prawo podmiotowe do składania petycji, wniosków, a zwłaszcza będących przedmiotem zainteresowania niniejszego artykułu skarg, ma szczególne znaczenie, m.in. z tych względów, że o ile nie stanowi nadużycia prawa, o tyle jest społecznie aprobowanym sposobem rozładowywania negatywnych emocji, rodzących się w obliczu krytycznie ocenianych zachowań osób reprezentujących władzę publiczną. Ponadto pozbawienie człowieka wolności powoduje, że zobowiązany jest on do życia w warunkach sprzecznych ze swoją naturą, co już samo przez się jest okolicznością sprzyjającą powstawaniu napięć, wymagających redukcji.

Istota izolacji penitencjarnej to tylko jedna z okoliczności sprzyjających składaniu skarg przez osoby pozbawione wolności. Nakładają się na nią również powody tkwiące niekiedy w samych osadzonych, takie jak np. asocjalna i patologiczna osobowośćA. Osowska-Rembecka, Zasady dobrej administracji w więziennictwie, referat wygłoszony podczas seminarium naukowego: „Wnioski i skargi skazanych a reakcja administracji więziennej”, zorganizowanego 28 listopada 2014 r. przez Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego, Okręgową Radę Adwokacką w Warszawie oraz Stowarzyszenie Interwencji Prawnej..

Występowanie właściwie ukształtowanego systemu skargowego ma istotne znaczenie nie tylko dla osób izolowanych od społeczeństwa, ale również dla organów wykonujących orzeczenia, na mocy których osadzeni zostali pozbawieni wolności, jak i podmiotów te organy nadzorujących. Analiza liczby skarg i ich treści pozwala bowiem na ocenę nastrojów w populacji więziennej. Jest również źródłem informacji o działalności poszczególnych jednostek penitencjarnych i osób w nich zatrudnionych. Zasadne skargi wpływają na jakość funkcjonowania administracji więziennej, wskazując kierunki działania, jakie należy podjąć w celu wyeliminowania w przyszłości przypadków ewentualnego naruszenia praw osób pozbawionych wolności. Są niekiedy również asumptem do zmiany ustalonej praktyki i poprawy prowadzonych oddziaływań penitencjarnychTamże..

Ewentualne skorzystanie (zaniechanie) przez osadzonych z przeznaczonych dla nich instytucji skargowych w sytuacjach uzasadniających podjęcie takich kroków jest z kolei okolicznością, która w realiach poszczególnych spraw może mieć znaczenie przy ocenie wiarygodności zarzutów podnoszonych przez osadzonych, w sytuacji występowania przez nich z roszczeniami przeciwko Skarbowi Państwa na drodze cywilnejPor. T. Przesławski, Odpowiedzialność Skarbu Państwa związana z działalnością Służby Więziennej. Roszczenia osób pozbawionych wolności. Roszczenia funkcjonariuszy Służby Więziennej, Warszawa 2016, s. 89 i przywołany tam wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z 14 marca 2014 r., II C 240/13, www.orzeczenia.ms.gov.pl.

Znaczenie systemu skargowego dla całego systemu penitencjarnego jest zatem niebagatelne. Większe, niż mogłoby się to niekiedy prima facie wydawać.

Nie może więc dziwić, że funkcjonowanie systemów skargowych w poszczególnych krajach pozostaje w stałym zainteresowaniu podmiotów międzynarodowych, powołanych w celu przeciwdziałania stosowaniu tortur oraz wszelkich form niehumanitarnego traktowania osób pozbawionych wolności.

W ostatnich zaleceniach końcowych wobec naszego kraju Komitet przeciwko TorturomKomitet przeciwko Torturom to jeden z podmiotów traktatowych ONZ (tzw. treaty monitoring bodies), powołany na podstawie art. 17 Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 10 grudnia 1984 r. (Dz.U. z 1989 r. nr 63, poz. 378). Rolą Komitetu jest nadzorowanie realizacji postanowień tej Konwencji. poddał niektóre z naszych rodzimych regulacji krytyce, rekomendując, by nasz kraj podjął „wszystkie konieczne działania w celu zapewnienia, że osoby pozbawione wolności mogły w pełni korzystać z prawa do skargi, w tym:

• a) uchylić kryteria dotyczące uzasadniania skarg dotyczących tortur i niewłaściwego traktowania;
• b) przyznać osobom pozbawionym wolności reprezentację prawną w celu złożenia skargi;
• c) zapewnić, że wszystkie skargi będą szybko, skutecznie i bezstronnie rozpatrywane.

Ponadto Komitet zaleca, by państwo-strona gromadziło dane statystyczne (zagregowane ze względu na rodzaj przestępstwa, pochodzenie etniczne, wiek i płeć [pokrzywdzonego – przyp. tłum.] na temat skarg dotyczących tortur i niewłaściwego traktowania rzekomo popełnionych przez personel zakładów karnych lub przedstawicieli organów ścigania oraz na temat postępowań przygotowawczych, liczby oskarżonych oraz sankcji karnych i dyscyplinarnych [orzeczonych w takich sprawach – przyp.tłum.]”Zob. Zalecenia końcowe Komitetu Przeciwko Torturom, dotyczące połączonego V i VI sprawozdania okresowego Polski, opublikowane na stronach Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka: http://tbinternet. ohchr.org/_layouts/treatybodyexternal/Download.aspx?symbolno=CAT/C/POL/CO/5-6&Lang=En [data dostępu: 27.12.2015 r.], wersja polskojęzyczna: https://bip.ms.gov.pl/Data/Files/_public/bip/prawa_czlowieka/onz/tekst-zalecenkoncowych-wersja-pl.doc [data dostępu: 27.12.2015 r.]..

Mając powyższe na uwadze oraz zważając, że wewnętrzny system skargowy stanowi podstawowy tryb kontroli zarówno decyzji podejmowanych przez organy wykonujące orzeczenia, ich funkcjonariuszy oraz pracowników, jak i dokonywanych przez nich czynności o charakterze faktycznym, oraz uwzględniając, iż głównie dzięki temu systemowi osadzeni w czasie pozbawienia wolności korzystają z przysługującego każdemu w naszym kraju prawa petycjiSzeroko rozumiane prawo petycji obejmuje uprawnienie do składania zarówno petycji, wniosków, jak i skarg. Wynika ono z art. 63 Konstytucji RP (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483 z późn. zm.), który stanowi, że: „Każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania petycji, wniosków i skarg określa ustawa”., warto jest bliżej przeanalizować przepisy konstytuujące ten system, w tym również te jego regulacje, które poddane zostały krytyce Komitetu przeciwko Torturom.

2. Charakter prawny i charakterystyka skargi osadzonych do organów wykonujących orzeczenia

Regulacją, która stanowi punkt wyjścia do rozważań na temat wewnętrznego systemu skargowego w naszym kraju, jest art. 6 § 2 zd. 1 Kodeksu karnego wykonawczego, który stanowi, że: „Skazany może składać wnioski, skargi i prośby do organów wykonujących orzeczenie”. Jest to przepis o charakterze ogólnym, stanowiący nie tylko podstawę prawną wewnętrznego systemu skargowego w jednostkach penitencjarnych, ale również podstawę systemu skargowego mającego zastosowanie do wszystkich skazanych, i to w szerokim znaczeniu. W oparciu o ten przepis wnioski, skargi i prośby będą mogły składać np. osoby internowane do kierownika zakładu zamkniętego, w którym wykonuje się wobec nich środek zabezpieczający, jak również skazani na karę ograniczenia wolności do sądowego kuratora zawodowego, czy też będący podmiotem zainteresowania niniejszego artykułu osadzeni w jednostkach penitencjarnych, którzy na tej podstawie prawnej mogą składać wnioski, skargi i prośby nie tylko do organów organizacyjnie związanych ze Służbą Więzienną, ale do wszystkich organów wykonujących wobec nich orzeczenia, a więc np. sądu pierwszej instancji, sądu penitencjarnego czy też sędziego penitencjarnego, o ile przedmiotem wniosku lub prośby będą kompetencje wykonawcze tego organuTak słusznie np. T. Kalisz, Skarga skazanego w kodeksie karnym wykonawczym, „Prokuratura i Prawo” 2013, nr 5, s. 94. Kompetencje sędziego penitencjarnego o charakterze wykonawczym związane są z tymi czynnościami, których wykonanie ustawodawca zastrzega dla sędziego penitencjarnego, np. zarządzenie o przeprowadzeniu badań psychologicznych lub psychiatrycznych bez zgody osadzonego (art. 83 § 1 k.k.w. oraz art. 212c § 1 k.k.w.), czy też zarządzenie o zmianie kolejności wykonywania kar i środków przymusu (art. 80 § 2 k.k.w.). Jeżeli zatem przykładowo skazany złoży do sędziego penitencjarnego wniosek o wykonanie w pierwszej kolejności kary orzeczonej w sprawie, w której wyrok jako ostatni uzyskał walor prawomocności, podstawą prawną takiego wniosku będzie art. 6 § 2 k.k.w. Jeśli natomiast skazany zwróci się do sędziego penitencjarnego o uchylenie decyzji dyrektora zakładu karnego o udzielaniu widzeń w sposób uniemożliwiający bezpośredni kontakt z osobami odwiedzającymi, z powodu jej sprzeczności z prawem, albowiem nie jest on skazanym, o którym mowa w art. 88a § 2 k.k.w., to podstawą prawną takiego wniosku będzie art. 33 § 2 k.k.w. Uchylenie takiej decyzji będzie bowiem kompetencją nadzorczą tego organu.. W zakresie bowiem podstawowych kompetencji tego podmiotu, czyli nadzorczych, podstawą prawną składania wniosków, skarg i próśb będzie art. 33 § 2 k.k.w., poprzez który skazani również korzystają z poręczonego każdemu w art. 63 ustawy zasadniczej prawa petycji.

Bardziej szczegółowe regulacje dotyczące wewnętrznego systemu skargowego osadzonych w naszym kraju ujęte są w wydanym na podstawie art. 249 § 3 pkt 3 Kodeksu karnego wykonawczego rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości w sprawie sposobów załatwiania wniosków, skarg i próśb osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych z dnia 13 sierpnia 2003 r. (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 647).

Skarga uregulowana w art. 6 § 2 i 3 k.k.w. i ww. akcie wykonawczym do tej ustawy jest – najkrócej rzecz ujmując – odformalizowanym środkiem obrony i ochrony interesów osadzonego. Jej wniesienie uruchamia jednoinstancyjne postępowanie administracyjne o charakterze uproszczonym, które kończy się czynnością materialnotechniczną – zawiadomieniem.

Skargi można wnosić pisemnie, w tym przy użyciu telefaksu oraz poczty elektronicznej, jak i ustnie do protokołu (§ 7 ust. 1 Rozporządzenia). Skarga może dotyczyć czynności zarówno prawnych (np. wadliwe zastosowanie przepisu przy podejmowaniu decyzji), jak i faktycznychM. Jaśkowska, A. Wróbel, Komentarz aktualizowany do Kodeksu postępowania administracyjnego, Lex 2014, teza 1 do art. 227 k.p.a., za: P. Kledzik, Postępowanie administracyjne w sprawie skarg i wniosków, Wrocław 2012, s. 35. (np. okazanie braku szacunku przy zwracaniu się do osadzonego). Przedmiotem omawianej skargi może być każda negatywna ocena działalności organów wykonujących orzeczenia, jak i osób przez te organy zatrudnionych, w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań, naruszenie praworządności, czy też przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw (art. 227 k.p.a.).

Powyższe informacje ukazują nam trzy podstawowe elementy różniące ten instrument prawny od mylonejPor. np. pytanie prawne Sądu Okręgowego w Ś. z 4 września 2009 r., rozpoznane przez Sąd Najwyższy postanowieniem z 10 grudnia 2009 r., I KZP 25/09, OSNKW 2010, nr 2, poz. 10, czy też postanowienie Sądu Okręgowego w W.z 27 kwietnia 2007 r., uchylone z powodu niedopuszczalności skargi przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu 31 sierpnia 2007 r., II Akzw 607/07, OSA 2008, nr 9, poz. 44.  niekiedy z nią instytucji, tj. skargi z art. 7 k.k.w

Pierwsza różnica to możliwość wnoszenia skargi z art. 6 § 2 k.k.w. także na czynności o charakterze faktycznym, podczas gdy substratem materialnym zaskarżenia skargą z art. 7 k.k.w. może być jedynie decyzja, rozumiana jako rozstrzygnięcie przez uprawniony organ o indywidualnych interesach konkretnego podmiotu.

Druga odmienność to szerszy zakres przedmiotowy skargi ujętej w art. 6 § 2 i 3 k.k.w. Jej przedmiotem może być każda negatywna ocena działalności podmiotów wykonujących kary i środki polegające na pozbawieniu wolności, a więc także sytuacja, w której organ postępowania karnego wykonawczego nie skorzysta z pozostawionej przez prawodawcę jego uznaniu możliwości określonego postąpienia (w prawie karnym wykonawczym występuje w szczególności szereg przepisów, w których prawodawca przewidział, że adresat normy prawnej może zachować się w określony sposób, po spełnieniu wskazanych przez prawodawcę przesłanek), podczas gdy przedmiotem kontroli skargi z art. 7 k.k.w. jest jedynie „zgodność z prawem”Skoro ustawodawca uznał, że kwestionowanie danego rozstrzygnięcia w trybie skargi z art. 7 k.k.w. może być poddane kontroli pod kątem jej zgodności z prawem, to przyjąć należy, że skarga ukonstytuowana w tym przepisie może opierać się wyłącznie na zarzucie obrazy prawa procesowego albo materialnego, ale już nie na zarzucie błędu w ustaleniach faktycznych czy też rażąco niewspółmiernej kary. Tymczasem w myśl ugruntowanych poglądów zarówno nauki prawa karnego procesowego (por. np. W. Grzeszczyk, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, wyd. 7, Warszawa, LexisNexis 2010, s. 488, czy też T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz, Warszawa 2014, teza 3 do art. 438 k.p.k., na LEX Omega), jak i orzecznictwa Sądu Najwyższego (por. np. postanowienia: z 10 grudnia 2008 r., II KK 307/08; LEX nr 477901, czy też z 24 lutego 2015 r., V KK 455/14; LEX nr 1654756), jeżeli akt prawny stwarza jedynie możliwość zastosowania określonego przepisu prawa materialnego, to niezastosowanie takiego przepisu nie stanowi naruszenia prawa materialnego. Ewentualną wadliwość decyzji procesowej w tym zakresie, w zależności od sytuacji, należy podnosić w ramach zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych, względnie rażącej niewspółmierności kary. weryfikowanej decyzji.

Trzecia różnica to szerszy zakres podmiotowy skargi z art. 6 § 2 i 3 k.k.w. Skarga ta może dotyczyć bowiem nie tylko działalności wybranych organów postępowania karnego wykonawczego, ale również osób przez te organy zatrudnionych.

Czwarta odmienność dotyczy podmiotu, do którego kierowana jest skarga. Wszystkie skargi z art. 7 k.k.w., niezależnie od organu, którego decyzja jest podważana, kierowane są do jednego adresata, tj. sądu penitencjarnego. Krąg podmiotów rozpoznających skargi z art. 6 § 2 i 3 k.k.w. jest natomiast zróżnicowany. W warunkach izolacji penitencjarnej podstawowym adresatem skarg z tego przepisu jest kierownik jednostki organizacyjnej, a więc z reguły dyrektor zakładu karnego albo aresztu śledczegoNie jest to rozwiązanie odosobnione. Podobnie przyjęto np. we Włoszech czy też w Szwecji. Dla porządku warto zauważyć, że są również kraje, w których rozpoznawanie skarg w systemie wewnętrznym rozpoczyna się na niższym szczeblu. Przykładowo w Anglii i Walii, gdzie do rozpoznania skarg uprawnieni są pracownicy jednostek penitencjarnych, czy też na Węgrzech, gdzie skargi kieruje się w pierwszej kolejności do Zarządcy Oddziału. Por. szerzej P. Tarwacki, M. Warchoł, Prawo do wnoszenia skarg przez osadzonych w systemie penitencjarnym Polski i w wybranych krajach członkowskich Unii Europejskiej, „Palestra” 2012, nr 11–12, s. 177 i n..

Pozostałe organy uprawnione do rozpoznania skarg na podstawie art. 6 § 2 k.k.w. w warunkach izolacji penitencjarnej i sytuacje, w których w gestii tych podmiotów leży rozpoznanie przedmiotowych skarg, zostały wymienione w przepisach § 3 ust. 1 pkt 2–4 Rozporządzenia. Podmiotami tymi są, w zależności od tego, czyjej działalności dotyczy skarga: dyrektor okręgowy Służby Więziennej, Dyrektor Generalny Służby Więziennej lub osoba przez niego wyznaczona oraz Minister Sprawiedliwości lub osoba przez niego wyznaczonaProblematyka rozpatrywania skarg przez te podmioty oraz kierowników jednostek organizacyjnych w rozumieniu § 3 ust. 1 pkt 1 ww. Rozporządzenia, niebędących dyrektorami jednostek penitencjarnych, została szeroko omówiona przez T. Przesławskiego [por. T. Przesławski, Skarga osoby pozbawionej wolności składana do organów postępowania wykonawczego (art. 6 § 2 k.k.w.), PWP 2011, nr 71, s. 59 i n.]..

3. Stadia postępowania skargowego z art. 6 § 2 i 3 k.k.w.

W ślad za literaturą prawa administracyjnego w piśmiennictwie dotyczącym procedury karnej wykonawczej wskazuje się, że postępowanie z art. 6 § 2 i 3 k.k.w., jako będące urzeczywistnieniem prawa petycji, można podzielić na trzy etapy:

1. wszczęcie postępowania i kontrola wstępna skargi;
2. rozpoznanie i załatwienie skargi;
3. zawiadomienie zainteresowanych podmiotów o sposobie załatwienia skargi z art. 6 § 2 i 3 k.k.w.Por. np. T. Kalisz, Skarga, s. 92, za: B. Adamiak, Rozdział XXXVII. Postępowanie w sprawach skarg i wniosków, (w:) B. Adamiak, J. Borkowski, Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne, Warszawa 2003, s. 582.

W tym miejscu należałoby pokrótce przedstawić powyższe stadia postępowania w warunkach izolacji penitencjarnej.

3.1. Wszczęcie postępowania i kontrola wstępna skargi

Pierwsze stadium postępowania skargowego polega przede wszystkim na zbadaniu skargi pod względem formalnym oraz przeanalizowaniu jej treści pod kątem ewentualnego wystąpienia negatywnych przesłanek do przeprowadzenia postępowania skargowego, o których mowa w art. 6 § 3 k.k.w.

Kontrola rozpoczyna się od sprawdzenia właściwości miejscowej i rzeczowej. Czynność ta winna być dokonana bezzwłocznie, albowiem zgodnie z § 5 Rozporządzenia kierownik jednostki organizacyjnej, jeżeli nie jest właściwy do jej załatwienia, przekazuje ją niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni od dnia otrzymania, właściwemu organowi, zawiadamiając o tym skarżącego, albo wskazuje mu ten organ.

Dalsze czynności polegają na przeanalizowaniu treści skargi w celu ustalenia, czy są podstawy do zbadania sprawy przedstawionej w skardze, czy też występują okoliczności nakazujące rozważenie zasadności pozostawienia skargi bez rozpoznania. Czynności te polegają na sprawdzeniu:

1. Czy skarga umożliwia identyfikację nadawcy (§ 7 pkt 4b Rozporządzenia).
2. Czy na podstawie treści skargi można „należycie” ustalić jej przedmiot. Jeśli nie można ustalić przedmiotu skargi, ewentualne pozostawienie jej bez rozpoznania winno poprzedzić wezwanie nadawcy do uzupełnienia skargi w ciągu 7 dni, z pouczeniem, że nieusunięcie braków spowoduje taki skutek. Nie dotyczy to przypadku, gdy organem właściwym do jej załatwienia jest dyrektor zakładu karnego lub dyrektor aresztu śledczego, których działalności wniosek, skarga lub prośba dotyczą, a skarżący przebywa w tym zakładzie karnym lub areszcie śledczym (§ 7 pkt 5 Rozporządzenia).
3. Czy żądania skarżącego uzasadnione są w stopniu umożliwiającym ich rozpoznanie (art. 6 § 3 pkt 3 k.k.w., § 7 pkt 4a zd. 1 Rozporządzenia). Jeśli nie są, pozostawienie skargi bez rozpoznania winno poprzedzić wezwanie nadawcy do uzupełnienia skargi w ciągu 7 dni, z pouczeniem, że nieusunięcie braków spowoduje taki skutek (§ 7 pkt 4a zd. 2 Rozporządzenia).
4. Czy skarga nie jest oparta na tych samych podstawach faktycznych, co poprzednia skarga/skargi (art. 6 § 3 pkt 1 k.k.w., § 10 pkt 1 Rozporządzenia).
5. Czy skarga nie zawiera wyrazów lub zwrotów powszechnie uznawanych za wulgarne lub obelżywe (art. 6 § 3 pkt 2 in principio k.k.w., § 10 pkt 2 in principio Rozporządzenia).
6. Czy skarga nie zawiera gwary przestępców (art. 6 § 3 pkt 2 in fine k.k.w., § 10 pkt 2 in fine Rozporządzenia).

Należy przy tym podkreślić, że weryfikacja pod kątem wystąpienia powyższych negatywnych przesłanek wszczęcia postępowania skargowego jest dalszym etapem kontroli skargi. Wystąpienie tych okoliczności nie implikuje pozostawienia skargi bez rozpoznania. Ma ono charakter fakultatywny (zarówno w art. 6 § 3 in fine k.k.w., jak i w § 10 Rozporządzenia ustawodawca użył zwrotu „może”) i jest zawsze prerogatywą wyłącznie organu właściwego do rozpoznania skargiTym samym jeżeli np. wpływa do dyrektora zakładu karnego skarga na jego decyzje, to wówczas organ ten nie może pozostawić jej bez rozpoznania, uznając, że oparta jest ona na tych samych podstawach faktycznych co poprzednia skarga, uznana przez Dyrektora Okręgowego Służby Więziennej za niezasadną. Do zbadania, czy istotnie podstawy faktyczne skargi są tożsame z podstawami faktycznymi poprzedniego środka kontroli o tym charakterze, jak i uznania, że w realiach konkretnej sprawy okoliczność ta uzasadnia pozostawienie kolejnej skargi bez rozpoznania, uprawniony jest wyłącznie organ właściwy do jej rozpoznania, a więc w przedstawionym przykładzie dyrektor okręgowy Służby Więziennej.. Prawodawca przewidział natomiast dwie sytuacje, w których, interpretując przepisy przy zastosowaniu wykładni językowej, wniesione skargi pozostawia się bez rozpoznania. Prawodawca ujął te sytuacje w § 7 ust. 4 oraz § 7 ust. 6 Rozporządzenia.

Pierwszy z tych przepisów stanowi, że: „Przesłane do wiadomości organu wnioski, skargi lub prośby, które są adresowane do innego organu, pozostawia się bez rozpoznania”. Drugi z przepisów przewiduje natomiast, iż: „Cofnięcie wniosku, skargi lub prośby przez wnoszącego powoduje pozostawienie ich bez rozpoznania”.

3.1. Rozpoznanie i załatwienie skargi

Niniejsze stadium postępowania skargowego również można umownie podzielić na dwa etapy:

1. przygotowanie materiału niezbędnego do załatwienia skargi oraz
2. zajęcie stanowiska w sprawie będącej przedmiotem skargi.

3.1.1. Przygotowanie materiału niezbędnego do załatwienia skargi

Treść skarg nadsyłanych przez osadzonych bywa przeróżna. Niekiedy przedstawione przez nich sytuacje faktyczne są proste i bezsporne, a dla rozpoznania skargi wystarczające jest przytoczenie skarżącemu treści określonego przepisu. Zdarzają się jednak również sytuacje dużo bardziej złożone, co powoduje, że dla odniesienia się do zarzutów zawartych w skardze niezbędne jest podjęcie określonych czynności, uregulowanych przepisami prawa powszechnie obowiązującego, co uzasadnia wyodrębnienie w systematyce niniejszego opracowania jednostki redakcyjnej poświęconej temu zagadnieniu i skrótowe przedstawienie sposobu procedowania organów przy rozpoznawaniu tego rodzaju skarg.

Stosowne regulacje w powyższym zakresie zawierają poszczególne przepisy § 8 omawianego Rozporządzenia. Stanowią one, że:

• organ właściwy do rozpoznania skargi w razie potrzeby może zwrócić się do innych organów o przekazanie w określonym terminie dokumentacji, informacji i wyjaśnień niezbędnych do rozpoznania wniosku, skargi lub prośby (§ 8 ust. 3 Rozporządzenia);
• organ właściwy do rozpoznania sprawy, gdy jest to uzasadnione treścią wniesionych wniosków, skarg i próśb, przekazuje je, przed ich załatwieniem, właściwej merytorycznie komórce organizacyjnej danej jednostki organizacyjnej, w celu zajęcia stanowiska w określonym terminie (§ 8 ust. 5 Rozporządzenia);
• w szczególnie uzasadnionych przypadkach skargę rozpoznaje się bezpośrednio na miejscu zdarzenia przez przedstawicieli jednostki organizacyjnej nadrzędnej nad jednostką organizacyjną, której skarga dotyczy (§ 8 ust. 6 Rozporządzenia);
• wyniki czynności prowadzonych w celu zbadania zasadności skargi dotyczącej działalności zakładu karnego lub aresztu śledczego opisuje się w sprawozdaniu, które powinno przedstawiać fakty stanowiące podstawę do oceny rozpoznawanych zarzutów, a w szczególności konkretne nieprawidłowości i uchybienia, jeżeli je stwierdzono, ich przyczyny i skutki, a także wnioski wynikające z dokonanych ustaleń, zaakceptowane przez kierownika jednostki organizacyjnej, który zlecił zbadanie skargi. Do sprawozdania załącza się niezbędne dowody związane z jego treścią (§ 8 ust. 7 Rozporządzenia).

O tym, w jakich sytuacjach faktycznych będą miały zastosowanie przepisy powyższych regulacji, decydują realia konkretnej sprawy. Jak widać z ich treści, na drugim biegunie wskazanego na wstępie sposobu rozpoznania skargi pozostaje zbadanie sprawy bezpośrednio na miejscu zdarzenia i przygotowanie sprawozdania opisującego wyniki czynności prowadzonych w celu zbadania zasadności skargi. Taki sposób procedowania wymaga od Służby Więziennej dużego zaangażowania zarówno czasowego, jak i personalnego w rozpoznanie skarg. W pewnych kategoriach spraw jest jednak niezbędny, czego zresztą Służba Więzienna (jak deklarują jej przedstawiciele) jest świadoma, albowiem w sprawach, w których zarzuty skargi dotyczą nieludzkiego traktowania przez pracowników lub funkcjonariuszy zakładu karnego, zbadanie sprawy przez zespół osób w miejscu pozbawienia wolności skarżącego ma charakter obligatoryjnyA. Osowska-Rembecka, Zasady dobrej administracji..

Niekiedy treść skargi zawierającej poważne zarzuty jest asumptem do zbadania z urzędu podnoszonego w niej problemu na szerszą skalę. Jak wynika z informacji przekazanych przez Dyrektora Okręgowego Służby Więziennej w WarszawieTamże. , w rekordowym pod tym względem w ostatnim czasie postępowaniu, przeprowadzonym w związku ze skargą dotyczącą nieprawidłowości przy stosowaniu, w podległej inspektoratowi warszawskiemu jednostce penitencjarnej, jednego z najbardziej dolegliwych środków przymusu bezpośredniego, tj. przetrzymywania osoby pozbawionej wolności w pasach obezwładniających wieloczęściowych, przesłuchanych zostało ponad 500 osób w celu ustalenia, czy zbyt długie przetrzymywanie osadzonego w tych pasach miało charakter jednostkowy, czy też było praktyką przyjętą na szerszą skalę.

Podkreślić należy, że w sprawach o najbardziej doniosłym charakterze, zwłaszcza zawierających zarzuty, z których wynika, iż w warunkach izolacji penitencjarnej mogło dojść do popełnienia przestępstwa na szkodę osoby pozbawionej wolności, taki sposób procedowania jest bardzo cenny. Rzetelnie i wyczerpująco sporządzone sprawozdanie jest bowiem pomocne także dla organów ścigania, a w razie takiej potrzeby również organu ochrony prawa, jakim jest Rzecznik Praw Obywatelskich uprawniony do badania przedmiotowych spraw po zakończeniu postępowania. Dokument taki wskazuje bowiem już na wstępie, kto spośród osób osadzonych, jak również służbowo związanych ze Służbą Więzienną, może mieć wiedzę na temat rzekomo popełnionego przestępstwa, kogo należy przesłuchać na potrzeby postępowania przygotowawczego i na jaką okoliczność.

Na zakończenie niniejszej problematyki podkreślić wypada, że do każdej skargi należy podchodzić indywidualnie. Niekiedy przy przygotowywaniu materiału niezbędnego do załatwienia skargi konieczne będzie podjęcie również dodatkowych czynności, niewymienionych w przytoczonych przepisach. Przykładowo przed przesłuchaniem określonego osadzonego zasadne może okazać się przetransportowanie go do innej jednostki penitencjarnej, jeżeli z okoliczności sprawy i jej wagi wynikać będzie uzasadnione podejrzenie, że w obecnym miejscu pozbawienia wolności nie mogą być mu zapewnione warunki poczucia swobody i bezpieczeństwa, a tylko w takich warunkach jest on w stanie odpowiedzieć na zadane mu podczas przesłuchania pytania w sposób wyczerpujący i przekazać informacje w pełni odpowiadające przebiegowi inkryminowanego zdarzenia.

3.1.2. Zajęcie stanowiska w sprawie będącej przedmiotem skargi

Po zgromadzeniu materiału niezbędnego do zweryfikowania zarzutów podniesionych przez skarżącego właściwy organ poddaje go analizie i opracowuje stanowisko w sprawie będącej przedmiotem skargi.

Na pierwszy plan tego etapu rozpoznawania skargi, jak i całego postępowania skargowego, wysuwają się 3 zasady: wszechstronnego wyjaśnienia sprawy będącej przyczyną skargi, obiektywizmu oraz szybkości postępowania.

Zasada wszechstronnego wyjaśnienia sprawy nie jest wyrażona expressis verbis w żadnym przepisie konstytuującym skargę z art. 6 § 2 k.k.w. i przepisach omawianego Rozporządzenia. Niemniej jednak wszechstronne wyjaśnienie sprawy jest wpisane immanentnie w istotę każdego postępowania skargowego, będącego urzeczywistnieniem prawa petycji. Brak wskazania explicite tej zasady w przedmiotowych regulacjach nie jest zatem okolicznością dającą podstawy do przyjęcia, że zasada ta w tym przypadku nie obowiązuje. Prawodawca wprowadził regulację mającą na celu przestrzeganie tej zasady w praktyce. Jest nią § 9 ust. 3 Rozporządzenia, nakazujący, by w sytuacjach, w których rozpatrujący skargę nie przychyli się do zawartych w niej zarzutów, pouczył jednocześnie jej nadawcę o możliwości złożenia skargi na sposób jej załatwienia do właściwego organu. Tym samym, pomimo że omawiane postępowanie skargowe jest jednoinstancyjne, została zagwarantowana możliwość zarówno zbadania przez przełożonych, m.in. czy organ właściwy do rozpatrzenia skargi wszechstronnie wyjaśnił sprawę, jak i to, by skarżącemu została dostarczona wiedza o tym, do jakiego podmiotu może się zwrócić w przypadku, gdy w jego ocenie postępowanie skargowe nie zostało przeprowadzone w sposób należyty.

Również dyrektywa zachowania bezstronności jest inherentnie wpisana w istotę każdego postępowania skargowego. Przepisem mającym na celu jej przestrzeganie jest z kolei § 4 Rozporządzenia, w myśl którego: „Skarga dotycząca wskazanej w niej osoby nie może być przekazana do rozpoznania tej osobie, ani osobie, wobec której pozostaje ona w stosunku nadrzędności służbowej”.

Zasada szybkości postępowania przejawia się z kolei tym, że:

• w sytuacji gdy nie ma potrzeby zebrania dowodów, informacji lub przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego oraz zbadania akt, sprawa powinna być załatwiona bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż  w terminie 14 d n iDla porządku można wskazać, że na ogólnych zasadach organ właściwy do załatwienia skargi powinien załatwić skargę bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w ciągu miesiąca [art. 237 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego z dnia 14 czerwca 1960 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 267 z późn. zm.)], reguła ta ma zastosowanie również do wniosków (art. 244 § 1 k.p.a.), natomiast petycja, co do zasady, winna być rozpatrzona bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia jej złożenia (ustawa o petycjach z dnia 11 lipca 2014 r., Dz.U. z 2014 r. poz. 1195). (§ 8 ust. 1 Rozporządzenia),
• w innych sytuacjach termin ten można przedłużyć o czas niezbędny do dokonania tych czynności. O przedłużeniu terminu załatwienia informuje się pisemnie nadawcę wniosku, skargi lub prośby (§ 8 ust. 2 Rozporządzenia),
• możliwość zawieszenia postępowania ma charakter zupełnie wyjątkowy; następuje ono wówczas, gdy dokumentacja stanowiąca dowód niezbędny do rozpoznania wniosku, skargi lub prośby jest w posiadaniu innych organów lub instytucji i nie może zostać zwrócona w terminie żądanym przez organ właściwy do załatwienia wniosku, skargi lub prośby, ich załatwienie zawiesza się do czasu przekazania tej dokumentacji organowi rozpoznającemu wniosek, skargę lub prośbę, o czym informuje się osobę, która je wniosła (§ 8 ust. 4 Rozporządzenia).

3.2. Zawiadomienie zainteresowanych podmiotów o sposobie załatwienia skargi z art. 6 § 2 i 3 k.k.w.

W ramach skargi powszechnej, w której, jak wcześniej wspomniano, mieści się postępowanie skargowe z art. 6 § 2 k.k.w., nie ma stron postępowania i nie wydaje się rozstrzygnięć adresowanych do skarżącego, a jedynie zawiadamia się go o swoich działaniach wewnętrznych zmierzających do wyjaśnienia okoliczności będących podstawami skargiPor. T. Kalisz, Skarga, s. 92, za: J. Lang, Struktura prawna skargi w prawie administracyjnym, Wrocław 1972, s. 11 i n.; J. Borkowski, (w:) B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, wyd. 9, Warszawa 2008, s. 843..

W przypadku gdy dyrektor jednostki penitencjarnej nie przychyli się do skargi, obowiązany jest w zawiadomieniu pouczyć wnoszącego skargę o możliwości złożenia skargi na sposób jej załatwienia do właściwego organu, wymienionego w § 3 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia, tj. dyrektora okręgowego Służby Więziennej.

Jak słusznie wskazuje T. Przesławski, w świetle treści § 3 i 9 Rozporządzenia dopuszczalny jest „łańcuszkowy” sposób rozpatrywania skargi. Najpierw co do funkcjonowania jednostki lub jej funkcjonariuszy (pracowników), a następnie co do sposobu jej załatwieniaT. Przesławski, Skarga, s. 56..

Na zawiadomienie o załatwieniu skargi na funkcjonowanie administracji penitencjarnej, względnie bezczynność organów SW, niedopuszczalna jest natomiast skarga administracyjnaWnoszona w trybie przepisów ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.).do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, owo zawiadomienie (względnie jego brak) nie jest bowiem czynnością (bezczynnością) z zakresu administracji publicznej, lecz prawa karnego wykonawczego, załatwianą w trybie przepisów szczególnychPor. T. Przesławski, Służba Więzienna w Polsce. Administracja i podstawy działania, Warszawa 2012, s. 38 oraz T. Przesławski, Skarga, s. 54 i przywołane tam postanowienie WSA w Gliwicach z 15 stycznia 2009 r., IV SAB/GL 35/08, CBOSA..

Omawiane zawiadomienie spoczywa zawsze na organie właściwym do załatwienia skargi. Zasadą jest, że następuje ono w drodze pisemnej, niezależnie od tego, którego szczebla organ rozpoznaje skargę (§ 9 ust. 1 Rozporządzenia). Reguła pisemności zawiadomienia ma charakter gwarancyjny. Forma ustna stanowi wyjątek i ma miejsce wyłącznie w odniesieniu do skarg osadzonych składanych przez nich osobiście w swojej sprawie i załatwionych bezpośrednio po zgłoszeniu (§ 9 ust. 2 Rozporządzenia).

Przepisy Rozporządzenia nie zawierają dodatkowych regulacji dotyczących strony formalnej zawiadomienia. Zastosowanie więc będzie miał tutaj odpowiednio przepis art. 238 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego, który stanowi, że: „Zawiadomienie o sposobie załatwienia skargi powinno zawierać: oznaczenie organu, od którego pochodzi, wskazanie, w jaki sposób skarga została załatwiona, oraz podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego osoby upoważnionej do załatwienia skargi lub, jeżeli zawiadomienie sporządzone zostało w formie dokumentu elektronicznego, powinno być opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Zawiadomienie o odmownym załatwieniu skargi powinno zawierać ponadto uzasadnienie faktyczne i prawne oraz pouczenie o treści art. 239”Artykuł 239 k.p.a. stanowi, że: „W przypadku gdy skarga, w wyniku jej rozpatrzenia, została uznana za bezzasadną i jej bezzasadność wykazano w odpowiedzi na skargę, a skarżący ponowił skargę bez wskazania nowych okoliczności – organ właściwy do jej rozpatrzenia może podtrzymać swoje poprzednie stanowisko z odpowiednią adnotacją w aktach sprawy – bez zawiadamiania skarżącego”..

4. Wewnętrzny system skargowy w praktyce

Z początkiem roku 2012 ustawodawca wprowadził do Kodeksu karnego wykonawczego istotne zmiany w materii skargowej, rozszerzające możliwość organom właściwym do rozpoznania skarg pozostawienia ich w określonych sytuacjach bez rozpoznania. Zmiany te wywołały kontrowersje, w tym również wśród podmiotów zagranicznych.

W zaleceniach końcowych wobec naszego kraju, przyjętych dnia 19 listopada 2013 r., a będących wynikiem rozpatrzenia V i VI sprawozdania okresowego, Polski Komitet przeciwko Torturom stwierdził, że nowelizacja ta wprowadziła sztywne kryteria uzasadniania skarg osób pozbawionych wolności (zmiany te dotyczyły skarg wszystkich osób uprawnionych do ich składania na podstawie przepisów art. 6, a nie tylko tych, które są pozbawione wolności – przyp. PT), a w rezultacie tych zmian większość skarg uznawanych jest za bezpodstawne i nieuzasadnione, co powoduje, że w praktyce prawo do złożenia skargi nie jest zapewnione.

W związku z powyższym Komitet wydał zalecenia wskazane na wstępie niniejszego artykułu.

Podkreślić w pierwszej kolejności wypada, że nowelizacja ta, wbrew ocenie Komitetu, w istocie nie ma wpływu na liczbę skarg potraktowanych jako bezpodstawne. Uznanie skargi za zasadną bądź też niezasadną jest bowiem wynikiem jej rozpoznania. Zmiany w treści art. 6 k.k.w. nie dotyczyły natomiast procesu weryfikacji zarzutów zawartych w skargach pod względem merytorycznym, a jedynie podstaw warunkujących w ogóle przyjęcie skarg do rozpoznania.

Dla porządku należy dodać, że analiza dokumentów Centralnego Zarządu Służby Więziennej dotyczących lat 2009–2013 (dane za rok 2014 w momencie gromadzenia danych do niniejszego artykułu nie były jeszcze dostępne) nie wykazała, ażeby nowelizacja przepisów art. 6 k.k.w. dawała podstawy do uzasadnionych podejrzeń, że prawo do pozostawienia skargi bez rozpoznania z przyczyn formalnych jest przez Służbę Więzienną nadużywane. Okoliczność ta oczywiście nie wyklucza, że w pewnych przypadkach taka sytuacja mogła mieć miejsceOdpowiedź na to pytanie wymagałaby przeanalizowania każdego przypadku skorzystania przez Służbę Więzienną z tego uprawnienia, co przekracza ramy tego artykułu, albowiem nie jest jego celem ustalenie, czy w każdej sytuacji przepisy te były prawidłowo stosowane.. Z drugiej strony brak przesłanek do powzięcia podejrzeń, że przepisy te są nadużywane, nie przesądza żadną miarą o trafności wprowadzenia tych rozwiązań.

Służba Więzienna przetwarza dane o pozostawianiu skarg bez rozpoznania i ich powodach. W pierwszych 2 latach obowiązywania nowych przepisów skargi były pozostawiane bez rozpoznania z następujących powodów i we wskazanych poniżej ilościach.

Jak wynika z powyższych danych, krytykowany przez Komitet przepis, dający podstawę do pozostawienia skargi osadzonego bez rozpoznania w przypadku, gdy zawarte w niej żądania nie są uzasadnione w stopniu umożliwiającym ich rozpoznanie, spowodował nierozpoznanie w 2012 r. 63 skarg, a w 2013 r. 65 skarg, co stanowiło 0,19% łącznej liczby skarg załatwionych w tych latach.

Warto natomiast zwrócić uwagę, że w pierwszym roku obowiązywania nowych przepisów spośród wszystkich skarg złożonych przez osadzonych łącznie 7,86% pozostawionych zostało bez rozpoznania, z czego, co istotne, ponad połowę, bo 4,37%, stanowiły skargi nierozpoznane z powodu ich cofnięcia przez wnoszącego. W roku 2013 bez rozpoznania pozostawionych zostało 12,31% spośród wszystkich wniesionych skarg, przy czym aż 70% spośród nich (8,67% ogółu załatwionych skarg) stanowiły skargi, których nierozpoznanie spowodowane zostało ich cofnięciem przez osadzonego.

Tym samym to nie budzące kontrowersje zmiany Kodeksu karnego wykonawczego, wprowadzone w życie dnia 1 stycznia 2012 r. wspomnianą wyżej nowelizacją, są odpowiedzialne za większość skarg pozostawianych bez rozpoznania, ale przytaczany już wcześniej przepis pozaustawowy, tj. § 7 ust. 6 Rozporządzenia, który zmienił swą treść w zbliżonym czasie, tj. dnia 25 stycznia 2012 r. Stanowi on, że: „Cofnięcie wniosku, skargi lub prośby przez wnoszącego powoduje pozostawienie ich bez rozpoznania”.

Poprzedzające ten akt prawny RozporządzenieRozporządzenie z dnia 13 sierpnia 2003 r. w sprawie załatwiania skarg, próśb i wniosków osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych (Dz.U. z 2003 r. nr 151, poz. 1467). w § 7 ust. 6 stanowiło, że: „Cofnięcie skargi przez wnoszącego nie wstrzymuje jej załatwienia. Cofniętą prośbę lub wniosek pozostawia się bez rozpoznania”. Identyczną treść miał odpowiedni przepis pierwszego aktu wykonawczego do Kodeksu, regulującego kwestie załatwiania skarg, próśb i wniosków osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych, tj. § 7 ust. 4 zd. 1 Rozporządzenia z dnia 5 października 1999 r.Rozporządzenie z dnia 5 października 1999 r. w sprawie załatwiania skarg, próśb i wniosków osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych (Dz.U. z 1999 r. nr 85, poz. 945).

Zarówno przepisy Kodeksu karnego wykonawczego, jak i postępowania administracyjnego, regulujące prawo petycji, nie zawierają przepisów odnoszących się do możliwości cofnięcia zarówno skarg, jak i wniosków oraz próśb skazanego. W celu ustalenia prawnej dopuszczalności uwzględnienia takiego oświadczenia woli trzeba zatem, zgodnie z treścią art. 1 § 3 k.k.w., odpowiedzi szukać w Kodeksie postępowania karnego, stosowanym odpowiednio w kwestiach nieuregulowanych w ustawie karnej wykonawczej.

Odpowiedź na to pytanie wprost z Kodeksu postępowania karnego nie wynika. Dopuszczalność odwołalności czynności procesowych w postępowaniu karnym, w tym w stadium postępowania wykonawczego, w sytuacji gdy ustawodawca nie wypowiada się w tym zakresie wprost, ma tak swych zwolenników, jak i przeciwników zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie Sądu Najwyższego, chociaż dominuje pogląd, że dopuszczalne jest odwołanie takiej czynnościPor. szerzej np.: K. Postulski, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa, LEX 2012, s. 72 i 73 oraz K. Dąbkiewicz, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa, LexisNexis 2012, s. 50 oraz 108–109..

Jest wiele argumentów za przyjęciem, co do zasady, dopuszczalności cofnięcia oświadczeń woli, poprzez które osadzony korzysta z poręczonego mu prawa petycji. Treść § 7 ust. 6 Rozporządzenia budzi jednak wątpliwości. Mianowicie prawodawca w tym przepisie użył zwrotu kategorycznego: „Cofnięcie wniosku, skargi lub prośby przez wnoszącego powoduje pozostawienie ich bez rozpoznania”, podczas gdy w innych przepisach, wskazujących podstawy do pozostawienia wniosku, skargi lub prośby bez rozpoznania, dominuje zwrot może (por. przepisy § 10 Rozporządzenia, korespondujące z treścią art. 6 § 3 k.k.w.), wskazujący na fakultatywność pozostawienia skargi bez rozpoznania w sytuacji zaistnienia podstaw w tych przepisach określonych. Taka redakcja § 7 ust. 6 Rozporządzenia nie jest właściwa. Rodzi niebezpieczeństwo automatyzmu organów wykonujących orzeczenia, na zasadzie skarga została wycofana – sprawę będącą jej przedmiotem uznajemy za niebyłą, bo gdyby celem ustawodawcy było rozważenie zasadności rozpoznania skargi, pomimo jej cofnięcia ustawodawca użyłby zwrotu może, tak jak postąpił w innych miejscach Rozporządzenia, np. w § 10 tego aktu prawnego.

Z dokumentów sporządzanych przez Służbę Więzienną wynika, że formacja ta dostrzega, iż zdecydowanie najwięcej spośród skarg pozostawionych bez rozpoznania jest wynikiem cofnięcia skargi przez jej autora. Taki stan rzeczy Służba Więzienna łączy z tym, że skargi składane są często pod wpływem emocji, które gdy ustąpią, dają możliwość spojrzenia na sprawę będącą jej przedmiotem z dystansu i zrozumienia, iż nie zawsze były powody do wniesienia skargiInformacja o sposobie załatwiania wniosków, skarg i próśb osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych przez kierowników jednostek organizacyjnych Służby Więziennej w 2012 r., Warszawa 2013, s. 22–23.. Cofnięcia skarg łączone są też ze zdezaktualizowaniem roszczeń będących ich podstawąTamże..

Nie negując, że taki stan rzeczy rzeczywiście może często mieć miejsce, a być może i w przeważającej liczbie przypadków występuje, nie można równocześnie tracić z pola widzenia, iż omawiane skargi składane są w specyficznych warunkach, tj. izolacji penitencjarnej, w której konflikt na linii osoba pozbawiona wolności a osoba działająca w imieniu pozbawiającego go wolności państwa jest bardzo trudny do wyeliminowania i w praktyce staje się elementem w tej izolacji często występującym, co potwierdzają zresztą również i same statystyki obrazujące przedmiot składanych przez osadzonych skarg w latach 2008–2013.

Wynika z nich, że co roku zdecydowanie najczęstszą problematyką skarg osadzonych jest szeroko pojęte traktowanie ich przez funkcjonariuszy i pracowników Służby Więziennej.

Analiza przykładów skarg uznanych za zasadne w ostatnich latach daje asumpt do dłuższego zatrzymania się na problemie wycofywanych skarg. W dokumencie sprawozdawczym Służby Więziennej za rok 2013 dotyczącym wniosków, skarg i próśbInformacja o sposobie załatwiania wniosków, skarg i próśb osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych przez kierowników jednostek organizacyjnych Służby Więziennej w 2013 r., Warszawa 2014, s. 54. możemy np. znaleźć skargę zarzucającą funkcjonariuszowi aresztu śledczego używanie zwrotów wulgarnych i obraźliwych, budzenie w godzinach, w których – zgodnie z porządkiem wewnętrznym – osadzony mógł spać, a także straszenie wypisaniem wniosków o wymierzenie kary dyscyplinarnej. W tym przypadku uznanie skargi za zasadną nie było problematyczne, albowiem funkcjonariusz przyznał się do formułowanych przez osadzonego w skardze zarzutów. Musimy jednak pamiętać, że w warunkach izolacji penitencjarnej, zwłaszcza w sytuacji, gdy skargi dotyczą zachowań mających miejsce bez osób bezstronnych, zarzuty w nich zawarte są bardzo trudne do udowodnienia, a możliwości dowodowe ograniczone. Powoduje to, że niejednokrotnie zasady domniemania niewinności oraz rozstrzygania wątpliwości na korzyść domniemanego sprawcy nakazywać będą uznawanie skargi za niepotwierdzone, pomimo iż jednocześnie nie da się wykluczyć, że zabronione zachowania będące przedmiotem skarg w rzeczywistości miały miejsce, co może być czynnikiem skłaniającym niekiedy osadzonego do cofnięcia skargi, pomimo że zawarte w skardze zarzuty były prawdziwe, a ich wyjaśnienie leżało nie tylko w interesie skarżącego, ale również Służby Więziennej.

Należy ze wszech miar unikać sytuacji, w której osadzony przekonany o słuszności podniesionych zarzutów zmuszony byłby de facto do dokonywania kalkulacji: cofnąć skargę na osobę, od której jestem częstokroć w dużym stopniu zależny, która tak składa, jak i opiniuje wnioski o wymierzenie kary dla mnie, jak i od której stanowiska uzależnione jest w dużej mierze nagradzanie mnie i rygor całej stosowanej wobec mnie izolacji penitencjarnej, czy skargę podtrzymywać, będąc świadomym występujących niejednokrotnie trudności w udowodnieniu swoich racji.

Krytyka ta dotyczy redakcji powyższego przepisu, mogącego prowadzić do niezasadnego automatyzmu przeciążonej licznymi skargami administracji poszczególnych jednostek penitencjarnych, nie zaś samej możliwości pozostawienia cofniętych skarg bez rozpoznania, w sytuacji gdy w sposób niebudzący wątpliwości z uzasadnienia cofnięcia skargi będzie wynikać, że podstawy skargi zdezaktualizowały się.

Reasumując, autor jest zdania, że w sytuacjach bezspornych możliwość pozostawienia skargi bez rozpoznania, w przypadku jej cofnięcia, winna być organom właściwym do ich rozpoznania zapewniona. Przepis ten powinien być zatem w ten sposób zmodyfikowany, aby organ fakultatywnie pozostawiał skargę cofniętą bez rozpoznania.

Równocześnie wprowadzony powinien być wyjątek w odniesieniu do skarg, których przedmiotem są zarzuty dotyczące traktowania przez funkcjonariuszy i pracowników Służby Więziennej. W tej ostatniej kategorii spraw, ze względów gwarancyjnych, możliwość pozostawienia cofniętej skargi bez rozpoznania powinna być wyłączona.

Odnosząc się natomiast do zmian w treści wspomnianego powyżej § 10 Rozporządzenia, rozszerzających przesłanki fakultatywnego pozostawienia skarg bez rozpoznania (pkt 2 i 3 tego paragrafu), a będących konsekwencją nowelizacji przepisów art. 6 § 2 i 3 k.k.w., zaadresowanego do wszystkich skazanych, a nie tylko pozbawionych wolności, wskazać należy, że niezależnie od skali ich wykorzystania w praktyce zmiany te poszły zbyt daleko, co skutkowało zaskarżeniem tych przepisów, a także art. 6 § 2 pkt 2 k.k.w., przez Rzecznika Praw Obywatelskich do Trybunału Konstytucyjnego, jako niezgodnych z art. 32 oraz art. 63 w zw. z art. 31 ust. 3 ustawy zasadniczej www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Wniosek_do_TK_ws_ograniczenia_skazanym_prawa_do_skargi.pdf [data dostępu: 27.12.2015]..

Inną rzeczą jest, że za pożądane należy uznać wprowadzenie regulacji mających na celu ograniczenie nadużywania prawa petycji. Jednakże zmiany, jak się wydaje, winny pójść w nieco innym kierunku i objąć nie tylko skazanych, ale wszystkich, którzy korzystając z tego prawa, zamieszczają w treści pism będących jego urzeczywistnieniem np. sformułowania wyczerpujące znamiona gróźb karalnych z art. 190 k.k., czy też zniewag z art. 226 k.k.

Warto w tym miejscu nadmienić, że w niemieckim systemie prawa karnego kierowanie tego rodzaju skarg traktowane jest jako nadużycie prawa, co daje właściwym organom prawo do pozostawienia ich bez rozpoznaniaPor. szerzej: P. Tarwacki, M. Warchoł, Prawo do wnoszenia skarg, s. 179..

Dla porządku wskazać należy, że pozostawienie skargi bez rozpoznania, zawierającej w swej treści np. groźby karalne, nie zwalniałoby oczywiście organu właściwego do jej rozpoznania od zbadania zasadności zarzutów w sytuacji, gdy ich treść wymagałaby przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, tak samo, jak i obecnie, gdy treść skargi wskazuje na potrzebę przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, organy nie są zwolnione z jego przeprowadzenia, gdy zachodzą podstawy do pozostawienia skargi bez rozpoznania, na podstawie art. 6 § 3 k.k.w., czy też w przypadku cofnięcia skargi.

Podkreślić bowiem raz jeszcze wypada, że skarżący nie jest stroną omawianego postępowania skargowego. W postępowaniu tym nie wydaje się rozstrzygnięć adresowanych do skarżącego, a jedynie zawiadamia się go o swoich działaniach wewnętrznych, zmierzających do wyjaśnienia okoliczności będących podstawami skargi.

Obrazując powyższe twierdzenia, można wskazać, że jeżeli, przykładowo, w obecnym stanie prawnym, wbrew wynikającemu z art. 116a pkt 2 k.k.w. zakazowi posługiwania się wyrazami lub zwrotami powszechnie uznawanymi za wulgarne lub obelżywe, osadzony, używając tych pojęć, skarży się na zbyt niską temperaturę w celi, to jeśli nawet właściwy organ, w oparciu o przesłanki z art. 6 § 3 pkt 2 k.k.w., podejmie decyzję o pozostawieniu skargi bez rozpoznaniaInną sprawą jest zasadność pozostawienia skargi bez rozpoznania w sytuacji sformułowania zarzutów o takim charakterze. Przy korzystaniu z możliwości wykorzystania tej instytucji organy ją stosujące niewątpliwie powinny kierować się empatią i roztropnością. , to i tak charakter podniesionych zarzutów zobowiązywać go będzie do podjęcia działań wewnętrznych zmierzających do wyjaśnienia okoliczności będących podstawą skargi. Z uwagi jednak na pozostawienie skargi bez rozpoznania nie będzie zobowiązany przy wyjaśnianiu tych okoliczności do zachowania procedur obowiązujących w omówionym powyżej Rozporządzeniu.

Przykładem skargi pozostającej na drugim biegunie w aktualnym stanie prawnym będzie sytuacja, w której osadzony, używając powyżej wskazanych zwrotów i wyrazów, skarży się na zachowania funkcjonariuszy, ale już z treści samej skargi wynika, w sposób niebudzący wątpliwości, że zachowania te, chociaż ograniczające jego prawa i wolności, znajdują oparcie w obowiązujących przepisach, związane są bowiem ze statusem tego osadzonego. W takim stanie faktycznym organ właściwy do rozpoznania skargi, w razie podjęcia na podstawie przesłanki z art. 6 § 3 pkt 2 k.k.w. decyzji o pozostawieniu jej bez rozpoznania, nie będzie zobowiązany do podjęcia dalszych działań. Przedmiot skargi nie będzie bowiem wymagał podjęcia działań wewnętrznych zmierzających do wyjaśnienia  okoliczności będących podstawą skargi.

Należy przyjąć, że skoro prawodawca w art. 6 § 3 k.k.w. wskazał, iż właściwy organ, po spełnieniu przesłanek określonych w tym przepisie, może pozostawić wniosek, skargę lub prośbę bez rozpoznania, to czynność taka nie powinna być dokonywana na zasadzie dowolności, ale w uzasadnionych wypadkach, czyli przede wszystkim takich, w których takie potraktowanie skargi osadzonego stanowiłoby zarazem przeciwdziałanie traktowaniu osób zatrudnionych w jednostkach penitencjarnych w sposób instrumentalny oraz postawom roszczeniowym u skarżących, których to postaw u wielu nadawców skarg niestety nie brakuje.

Przykładem mogłyby być tutaj skargi oparte na tych samych podstawach faktycznych (art. 6 § 3 pkt 1 k.k.w.), zawierające zarzuty niewymagające wszczęcia postępowania wyjaśniającego, z których treści wynikałoby, że skarżący po prostu nie chcą przyjąć do wiadomości, iż ograniczenie w korzystaniu przez nich z praw i wolności obywatelskich ma swoją podstawę prawną lub też gdy skarżący dokonują wykładni przepisów w sposób dla siebie najdogodniejszy i nieuprawniony, próbując na siłę ją narzucić organom i nie chcąc zarazem przyjąć do wiadomości, że ogólnie przyjęta interpretacja tych regulacji jest inna. Na odmienne potraktowanie zasługiwałyby natomiast skargi oparte na tych samych podstawach faktycznych, a z których treści wynikałoby, że ich autor, pomimo dobrej woli i okazanej otwartości na stanowisko organu, nie zrozumiał do końca treści udzielonej mu odpowiedzi, czy też dąży do weryfikacji, w celu upewnienia się, iż jego intencja została przez organ właściwie odczytana.

Praktycy zwracają niekiedy uwagę, że poważnym problemem przy stosowaniu instytucji skargi jest występowanie osadzonych składających oczywiście niezasadne skargi na niemal każde działania i rzekome zaniechania Służby Więziennej. Jak wynika z danych zgromadzonych przez Okręgowy Inspektorat Służby Więziennej w Warszawie, niektórzy osadzeni składają kilkadziesiąt skarg miesięcznie, skarżąc się niemal na wszystkoPrzykładowo, że surówka nie pasowała do obiadu, czy też że oddziałowy odmówił wzięcia udziału w rozwiązywaniu krzyżówki – A. Osowska-Rembecka, Zasady dobrej administracji.. Rekordowy pod względem liczby złożonych skarg osadzony w ciągu 2 lat złożył ich 559A. Osowska-Rembecka, Zasady dobrej administracji.. Osoby, które składają tak liczne skargi, o tego rodzaju treści, niewątpliwie nadużywają swojego prawaSzerzej nt. koncepcji nadużycia prawa por. np. M. Warchoł, Pojęcie „nadużycia prawa” w procesie karnym, Prok. i Pr. 2007, z. 11, s. 48 i n.. Wydaje się uprawnione przyjęcie, że wobec osadzonych, w sytuacjach skrajnych, niepozostawiających wątpliwości co do tego, że instytucję skargi traktują instrumentalnie, jako środek do dokuczenia administracji więziennej i kontestacji otaczającej ich rzeczywistości, i gdy skala nadużycia tego prawa jest taka, że w praktyce w sposób istotny zakłóca prawidłowe funkcjonowanie zakładów karnych i ustalonych w nich porządków, Służba Więzienna uprawniona jest do pociągnięcia ich z tego tytułu do odpowiedzialności dyscyplinarnej, z uwagi na zawinione naruszenie zakazów wynikających z ustawy, czy też aktów prawnych niższego rzędu (art. 104 i 142 § 1 k.k.w.)Por. np. S. Lelental, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, wyd. 3, Warszawa, C. H. Beck 2010, s. 432–433..

Wydaje się, że ukaranie dyscyplinarne osadzonego w takiej sytuacji faktycznej nie będzie pozostawało w opozycji do reguły 70.4 Europejskich Reguł Więziennych z 2006 r., która stanowi, że: „Z powodu wniesienia skargi lub wniosku więzień nie może być karany”, o ile za podstawę wymierzenia kary zostałoby w sposób wyraźny, jak i dowodowo niebudzący wątpliwości, przyjęte, że podstawą ukarania było nie samo wnoszenie skarg, czy też ich oczywista niezasadność lub nagminność, ale nadużycie, polegające na traktowaniu instytucji skargi jako środka do celu, jakim jest dokuczenie administracji więziennej, skutkujące zakłóceniem prawidłowego funkcjonowania zakładu karnego i ustalonego w nim porządku.

Uwagi wymagają jednocześnie sytuacje, w których zarzuty podnoszone przez skarżącego były słuszne i potwierdziły się. Jeżeli po rozpoznaniu skargi właściwy organ stwierdzi, że doszło do nieuzasadnionego naruszenia praw osoby pozbawionej wolności, Służba Więzienna winna pamiętać, iż nie zawsze wystarczające będzie poinformowanie skarżącego, że skarga została uznana za zasadną. W sytuacjach tego wymagających formacja ta winna starać się zadośćuczynić osadzonemu ten stan rzeczy, np. poprzez odpowiednie korzystanie z katalogu nagród i ulgTak słusznie np. M. Zoń, Władztwo administracyjne i stosunek administracyjnoprawny między państwem a więźniem, referat wygłoszony podczas seminarium naukowego: „Wnioski i skargi skazanych a reakcja administracji więziennej”, zorganizowanego 28 listopada 2014 r. przez Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego, Okręgową Radę Adwokacką w Warszawie oraz Stowarzyszenie Interwencji Prawnej..

5. Uwagi końcowe

Analiza wewnętrznego systemu skargowego w naszym kraju rodzi ambiwalentne odczucia. Z jednej strony wśród rodzimych regulacji można znaleźć przykłady i takich rozwiązań, które lepiej chronią interesy osadzonych niż w poszczególnych krajach rozwiniętej demokracji. Przykładowo rozwiązania o charakterze gwarancyjnym, dotyczące najniższego szczebla, na którym następuje rozpoznanie skargi oraz formy zawiadomienia o zajętym stanowisku, z drugiej strony występują również przepisy, co do których można zdecydowanie postawić tezę, że wymagają one modyfikacji, w tym niektóre niezwłocznej.

Twierdzenia Komitetu przeciwko Torturom, że nowelizacja Kodeksu karnego wykonawczego, która „wprowadziła sztywne kryteria uzasadniania skarg osób pozbawionych wolności”, powoduje, iż „w rezultacie tych zmian większość skarg uznawanych jest za bezpodstawne i nieuzasadnione”, nie znajduje oparcia w rzeczywistości. Chociażby z samego faktu, że zmiany te dotyczyły kryteriów formalnych, warunkujących przyjęcie skarg do rozpoznania, podczas gdy uznanie skargi za zasadną, względnie niezasadną, jest wynikiem już jej merytorycznej oceny.

Niemniej jednak same rekomendacje dotyczące postulowanych zmian, zawarte w Zaleceniach Końcowych, odnoszące się do poręczonego osadzonym w naszym kraju prawa do skargi, należy podzielić w pełnej rozciągłości.

W razie pojawienia się zarzutów stosowania tortur, czy też pozostałych postaci ill-treatmentu w stosunku do osadzonych, ciężar wykazania, że te formy niehumanitarnego traktowania nie miały miejsca, spoczywa na organie wykonującym daną karę czy też środek związany z pozbawieniem wolności. Z uwagi na powyższe, w szczególności wobec osadzonych składających skargi w tym przedmiocie, nie powinny być wprowadzane dodatkowe kryteria uzasadniania skarg.

Na aprobatę zasługują również rekomendacje wskazujące na potrzebę gromadzenia danych statystycznych na temat skarg na czyny rzekomo popełnione przez personel jednostek penitencjarnych, dotyczących tortur i niewłaściwego traktowania, jak i ich agregowania z wyszczególnieniem wskazanych przez Komitet kryteriów. Odnotowanie bowiem ewentualnych znacznych różnic pod względem liczby skarg składanych w tym przedmiocie w porównaniu do pozostałych jednostek penitencjarnych może świadczyć o ewentualnym wystąpieniu nieprawidłowości w danym zakładzie karnym czy też areszcie śledczym i wskazywać na potrzebę bliższego przyjrzenia się pracy tej jednostki.

Osobom ubogim, przebywającym na wolności, potrzebującym pomocy prawnej w realizacji prawa petycji, ustawodawca od początku 2016 r. gwarantuje pomoc prawną, albowiem zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz.U. z 2015 r. poz. 1255) nieodpłatna pomoc prawna obejmuje m.in. udzielenie osobie uprawnionej pomocy w sporządzeniu projektu pisma w sprawach związanych z realizacją przysługujących jej uprawnień.

Ustawa ta adresowana jest przede wszystkim do osób ubogich, tj. takich, którym „w okresie 12 miesięcy poprzedzających zwrócenie się o udzielenie nieodpłatnej pomocy prawnej zostało przyznane świadczenie z pomocy społecznej na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2015 r. poz. 163 z późn. zm.) i wobec której w tym okresie nie wydano decyzji o zwrocie nienależnie pobranego świadczenia”. Beneficjentami tej pomocy nie będą jednak, co do zasady, osoby ubogie osadzone w jednostkach penitencjarnych, albowiem zgodnie z treścią art. 13 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. odbywającemu karę pozbawienia wolności nie przysługuje prawo do świadczeń z pomocy społecznej (ust. 1), a tymczasowo aresztowanemu zawiesza się prawo do tych świadczeń (ust. 2).

Bezsprzecznie owa nieodpłatna pomoc prawna, obejmująca m.in. udzielenie osobie uprawnionej pomocy w sporządzeniu projektu pisma w sprawach związanych z realizacją przysługujących jej uprawnień, może dotyczyć również pisma w postaci skargi, wniosku czy też prośby, w ramach konstytucyjnego prawa petycji.

Można odnieść wrażenie, że zapotrzebowanie na nieodpłatną pomoc prawną jest większe niż zasoby, które może zaoferować państwo w ramach powyższego aktu prawnego, i pomoc oferowana w tym zakresie nie będzie w stanie zaspokoić potrzeb wszystkich obywateli do niej uprawnionych, zwłaszcza w sprawach o charakterze terminowym. Rodzi się jednak wątpliwość, czy w ramach tej ustawy nie należało również uwzględnić ubogich osadzonych, by – tak jak osoby przebywające na wolności – mogły i one, w porównywalnym zakresie, mieć dostęp do pomocy prawnej o tym charakterze.

Wydaje się, że pozostawienia osadzonych ubogich, co do zasady, poza zakresem „osób uprawnionych” do uzyskania pomocy na podstawie tego aktu prawnego nie uzasadnia ani odformalizowany charakter prawa petycji, ani okoliczność, że w innym postępowaniu skargowym, tj. przed sądem, osadzeni z uwagi na odpowiednie stosowanie przepisów k.p.k. mogą korzystać z pomocy obrońcy z urzędu. Inny jest bowiem zakres skargi z art. 7 k.k.w. od omawianego w niniejszym opracowaniu instrumentu prawnego. Podkreślić przy tym należy, że rolą obrońcy skazanego na karę pozbawienia wolności w stadium postępowania wykonawczego jest przede wszystkim pomoc skazanemu w realizacji przysługującego mu również na tym etapie procesu prawa do obrony. Zastrzeżona jest ona wyłącznie dla tych czynności, które zgodnie z obowiązującymi przepisami inicjowane są przed sądem, oraz tych czynności, na które przysługuje skarga do sądu, a więc związanych wyłącznie z decyzjami wydanymi przez podmioty posiadające status organów postępowania karnego wykonawczego. Osadzony z racji samego skazania na karę pozbawienia wolności czy też tymczasowego aresztowania nie jest natomiast pozbawiony zagwarantowanych mu konstytucyjnie praw i wolności w szerszym zakresie, niż wynika to z treści samego orzeczenia, na mocy którego został pozbawiony wolności i istoty izolacji penitencjarnej. Tak więc korzysta nie tylko z prawa do obrony w prowadzonym przeciwko niemu postępowaniu karnym, ale tak jak osoba przebywająca na wolności może mieć, i nierzadko miewa, potrzebę skorzystania z pomocy prawnej przy realizacji innych, przysługujących również jemu, konstytucyjnie chronionych praw podmiotowych, np. prawa do ochrony zdrowia, życia prywatnego czy też prawa do nauki. Realizacji tych praw w praktyce dochodzić będzie w pierwszej kolejności za pomocą poręczonego mu, na takich samych zasadach, jak osobom przebywającym na wolności, prawa petycji i w takim samym zakresie, jak te osoby, powinien mieć zapewniony dostęp do tej pomocy prawnej.

Jedynie dla porządku dodać godzi się, że pominięcia osadzonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz.U. z 2015 r. poz. 1255) nie może usprawiedliwiać również występująca w Kodeksie karnym wykonawczym instytucja „przedstawiciela skazanego” (art. 42 k.k.w.). Przedstawiciele skazanego podejmują bowiem działania w tym stadium postępowania na zasadzie dobrowolności. Już zatem z tego powodu występowanie tych podmiotów nie może być traktowane jako rozwiązanie systemowe, stanowiące surogat pomocy prawnej oferowanej przez państwo ubogim przebywającym na wolności, na podstawie przedmiotowego aktu prawnego.

Reasumując, należy stwierdzić, że choć nie wszystkie regulacje dotyczące wewnętrznego systemu skargowego w naszym kraju, a w zasadzie zmiany w nim dokonane, zostały przez Komitet właściwie zinterpretowane, to jednak Zalecenia Końcowe Komitetu w materii odnoszącej się do skarg osadzonych są trafne i wymagają uwzględnienia. Analiza przepisów konstytuujących wewnętrzny system skargowy wykazała jednocześnie potrzebę szerszych zmian na płaszczyźnie stanowienia prawa. Dotyczą one przede wszystkim treści § 7 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie sposobów załatwiania wniosków, skarg i próśb osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych z dnia 13 sierpnia 2003 r. (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 647), który od dnia 25 stycznia 2012 r. stanowi, że: „Cofnięcie wniosku, skargi [w tym również w sytuacji, gdy przedmiotem skargi jest niewłaściwe traktowanie osadzonego przez funkcjonariuszy Służby Więziennej i pracowników tej formacji – przyp. PT] lub prośby przez wnoszącego powoduje pozostawienie ich bez rozpoznania”.

W odniesieniu do skarg, których przedmiotem są zarzuty dotyczące traktowania przez funkcjonariuszy i pracowników Służby Więziennej, ze względów gwarancyjnych, możliwość pozostawienia cofniętej skargi bez rozpoznania powinna być wyłączona.

Należy bowiem ze wszech miar unikać sytuacji, w której osadzony przekonany o słuszności podniesionych zarzutów zmuszony byłby de facto do dokonywania kalkulacji: cofnąć skargę na osobę, od której jestem częstokroć w dużym stopniu zależny, która tak składa, jak i opiniuje wnioski o wymierzenie kary dla mnie, a także od której stanowiska uzależnione jest w dużej mierze nagradzanie mnie i rygor całej stosowanej wobec mnie izolacji penitencjarnej, czy skargę podtrzymywać, będąc świadomym występujących niejednokrotnie trudności w udowodnieniu swoich racji.