Opracowanie dotyczy problematyki konsekwencji werdyktu TK z 22.10.2020 r., K 1/20, stwierdzającego niezgodność z Konstytucją art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, a w konsekwencji eliminującego możliwość powoływania się na przesłankę embriopatologiczną, dopuszczającą dotychczas przerwanie ciąży, gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu. Eksponuje przyczyny merytorycznej nietrafności decyzji TK, uznania za wadliwy wybranego mechanizmu orzeczniczego, prawne zastrzeżenia co do prawidłowości działania organu rozstrzygającego, brak rozpoznania konsekwencji w innych płaszczyznach prawnych, medycznych i społecznych. W opracowaniu ukazano kilka płaszczyzn wymagających analizy, które już dziś eksponują istotne uchybienia i zaniechania, mogące tłumaczyć społeczne reakcje i konsekwencje.

10.04.2010 r. był dniem, który wstrząsnął całą Polską. O godzinie 8.41 zatrzymał się czas. Dosłownie i w przenośni. Zwłaszcza dla adwokatów. Przed oczami wszystkich z nas stanął bowiem samolot i czwórka wybitnych przedstawicieli adwokatury. Adwokat Joanna Agacka-Indecka – prezes NRA, adwokat Jolanta Szymanek-Deresz, posłanka na Sejm i szefowa Kancelarii Prezydenta, adwokat Stanisław Mikke – redaktor naczelny „Palestry” i adwokat Stanisław Zając – senator RP i wicemarszałek Sejmu.

Kolejny w tym roku numer tematyczny „Palestry” poświęcony został problematyce ostatniej nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z lipca 2019 r. Regulacji stanowiącej jeden z fundamentów adwokackiej praktyki. Ustawy określającej reguły prowadzenia procesów cywilnych i gospodarczych, stanowiącej dla pełnomocników procesowych podstawowe źródło rekonstrukcji norm wykorzystywanych przy wykonywaniu codziennych obowiązków zawodowych. Uchwalona w 2019 roku obszerna nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego, wpisująca się w trwający od 1989 r. stały proces zmian polskiego systemu prawa, ma charakter szczególny z dwóch zasadniczych powodów. Pierwszy związany jest z zakresem i liczbą wprowadzanych zmian, a także ich zawartością treściową, oddającą przyjmowane przez ustawodawcę nie w pełni spójne założenia modelowe oraz odzwierciedlającą filozofię procesów cywilnych i gospodarczych wedle nowego ujęcia. Drugi wynika z kontekstu normatywnego i społecznego, w jakim ustawa nowelizująca wchodzi w życie.

W niniejszym artykule autor przeprowadził analizę instytucji prawnej tajemnicy adwokackiej w ramach świadczonej przez adwokata pomocy prawnej – zarówno z perspektywy istoty, treści, jak i granic tajemnicy adwokackiej w ujęciu praktycznym, tzn. dającym odpowiedź na pytanie, co jest przedmiotem tajemnicy adwokata, czyli w istocie o to, co powinno na zawsze pozostać ukryte w umyśle adwokata, a co i w jaki sposób podlega ujawnieniu jako niemieszczące się w granicach tajemnicy.

Oddajemy w Państwa ręce numer „Palestry” poświęcony w całości zagadnieniom związanym z instytucją tajemnicy adwokackiej. Naszym zamierzeniem jest przedstawienie możliwie całościowej i kompleksowej analizy obejmującej problematykę tajemnicy adwokackiej, postrzeganej z perspektywy: procesu cywilnego, procesu karnego, postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego, postępowania podatkowego, postępowań szczególnych, w tym postępowań przed sejmowymi komisjami śledczymi oraz innego typu komisjami parlamentarnymi; postępowania dyscyplinarnego. Kontekst analiz tworzy szkic prawnoporównawczy prezentujący tytułową tematykę w ujęciu rozwiązań i praktyki kilku państw europejskich dopełnionych spojrzeniem przyjmowanym w systemach common law.

Gdy ukaże się ten numer miesięcznika „Palestra”, będziemy zapewne w trakcie uroczystych obchodów Jubileuszu 100-lecia Odrodzenia Adwokatury Polskiej. Listopadowy numer miesięcznika był pomyślany inaczej niż wszystkie. Miał uświetniać kulminacyjny moment roku jubileuszowego adwokatury, w której historii pismo odegrało niezwykle istotną rolę. Wydarzenia ostatnich miesięcy sprawiły jednak, że realizacja pierwotnych założeń co najmniej w części okazała się niemożliwa. Śmierć legendarnego Redaktora Naczelnego „Palestry” śp. adw. Czesława Jaworskiego oraz wynikające z różnorakich okoliczności zmiany w redakcji spowodowały, że czasopismo znalazło się w szczególnym położeniu.

Dostęp do zawodów prawniczych oraz zasady odbywania aplikacji od lat stanowią przedmiot kontrowersji, sporów i różnych, czasami radykalnych „reform”. Od momentu transformacji ustrojowej w zasadzie każda większość polityczna wprowadzała do modelu kształcenia prawników zmiany, konsekwentnie pomijając przy tym sprawdzoną w wielu systemach koncepcję uczynienia z godności sędziego korony zawodów prawniczych. Szczęśliwie, niezależnie od modyfikacji otwierających ponad – jak się wydaje – racjonalnie postrzegane społeczne potrzeby dostęp do zawodu adwokata, dotychczas nie kwestionowano zasady prowadzenia praktycznego kształcenia przyszłych adwokatów w ramach samorządu adwokackiego.

Opracowanie poświęcone jest analizie związku między konstytucyjnie wyodrębnionymi władzami w kontekście bezpośredniego stosowania konstytucji przez sądy wraz z obowiązkiem uwzględniania w procesie decyzyjnym przepisów zawartych w prawie UE oraz w aktach prawa międzynarodowego. W pracy przedstawiono zestaw wskazań określających bezpośrednie stosowanie konstytucji przez sądy w aspekcie walidacji materialnej oraz warunki, których spełnienie w ramach indywidualnej procedury umożliwia rozstrzyganie kwestii konstytucyjnych przez sądy.

Opracowanie zostało poświęcone analizie modelu kontroli konstytucyjności prawa wynikającego z wiążących regulacji Konstytucji z 1997 roku. Opartych na zasadzie nadrzędności i bezpośredniości stosowania Konstytucji wyrażonych w art. 8 Konstytucji RP, jak również postanowień art. 178 par. 1, art. 188 i art. 193 Konstytucji RP, nadto zostało omówione czy Konstytucja RP zawiera jednolity model scentralizowanej kontroli konstytucyjności ustawodawstwa przeprowadzany przez Trybunał Konstytucyjny. Odnosząc się do wspomnianych powyżej zasada i pojęcia roszczenia do słuszności prawa i prawidłowych orzeczeń zostało zaprezentowane, że Konstytucja RP bazuje na mieszanym modelu kontroli, w którym w skrócie w wymiarze ogólnym kontrola konstytucyjności jest przeprowadzana przez Trybunał Konstytucyjny a w danych, indywidualnych przypadkach przeprowadzana jest przez sądy powszechne i sądy administracyjne. Przyjmując koncept prokonstytucyjnej interpretacji zostało wskazane, że w przypadkach, w których nie ma możliwości zrekonstruowania normy zgodnej z Konstytucją RP, a jej zastosowanie prowadziłoby do wydania złej decyzji procesowej, naruszającej konstytucyjnie chronione prawa i wolności jednostki, sąd ma możliwość odmówić zastosowania takiej niekonstytucyjnej regulacji. Jednakże, zostało podkreślone, że taka odmowa zastosowania niekonstytucyjnej regulacji jest wyłącznie ważna w pojedynczym przypadku i nie powinna wyłączać możliwości oceny zgodności takiej regulacji z Konstytucją RP w scentralizowanej kontroli przeprowadzanej przez Trybunał Konstytucyjny. W końcu wywód zawiera konkluzje wskazującą na funkcjonowanie mieszanego modelu kontroli konstytucyjności prawa na kanwie Konstytucji RP z 1997 r.

Niniejsze opracowanie poświęcone jest analizie relacji między demokratycznymi regułami wyboru przedstawicieli władzy publicznej a przepisami prawnymi, przeprowadzonej w kontekście normatywnych cech współczesnych demokracji konstytucyjnych. Zawiera rozważania na temat roli prawa, w tym w szczególności konstytucji, prawa Unii Europejskiej, a także aktów prawa międzynarodowego w dziedzinie praw podstawowych we współczesnej demokracji konstytucyjnej. Opierając się na idei państwa prawa, opracowanie przedstawia koncepcję, w której regulacje prawne dotyczące praw podstawowych są elementami wyznaczającymi granice działalności demokratycznie wybranych przedstawicieli władzy publicznej. W opracowaniu autorzy przedstawiają i uzasadniają koncepcję postrzegania zasady demokratycznych wyborów i praworządności jako uzupełniających się wartości współczesnych demokracji konstytucyjnych. Praca zawiera także analizy dotyczące amerykańskiego i europejskiego modelu kontroli konstytucyjności prawa.