Artykuły

Nowelizacja art. 53(1) k.p.c. w świetle postulatu urzeczywistnienia konstytucyjnej zasady prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej)

Wprowadzony nowelą z 2 lipca 2004 r. model postępowania o wyłączenie sędziego (art. 53(1) k.p.c. stał się od samego początku przedmiotem licznych kontrowersji. Powstawały one w wyniku prób oceny konstytucyjności przepisu oraz związanych z tą oceną sporów na tle jego wykładni.

Artykuły

Konstytucja z 1997 r. a model kontroli konstytucyjności prawa

Opracowanie zostało poświęcone analizie modelu kontroli konstytucyjności prawa wynikającego z wiążących regulacji Konstytucji z 1997 roku. Opartych na zasadzie nadrzędności i bezpośredniości stosowania Konstytucji wyrażonych w art. 8 Konstytucji RP, jak również postanowień art. 178 par. 1, art. 188 i art. 193 Konstytucji RP, nadto zostało omówione czy Konstytucja RP zawiera jednolity model scentralizowanej kontroli konstytucyjności ustawodawstwa przeprowadzany przez Trybunał Konstytucyjny. Odnosząc się do wspomnianych powyżej zasada i pojęcia roszczenia do słuszności prawa i prawidłowych orzeczeń zostało zaprezentowane, że Konstytucja RP bazuje na mieszanym modelu kontroli, w którym w skrócie w wymiarze ogólnym kontrola konstytucyjności jest przeprowadzana przez Trybunał Konstytucyjny a w danych, indywidualnych przypadkach przeprowadzana jest przez sądy powszechne i sądy administracyjne. Przyjmując koncept prokonstytucyjnej interpretacji zostało wskazane, że w przypadkach, w których nie ma możliwości zrekonstruowania normy zgodnej z Konstytucją RP, a jej zastosowanie prowadziłoby do wydania złej decyzji procesowej, naruszającej konstytucyjnie chronione prawa i wolności jednostki, sąd ma możliwość odmówić zastosowania takiej niekonstytucyjnej regulacji. Jednakże, zostało podkreślone, że taka odmowa zastosowania niekonstytucyjnej regulacji jest wyłącznie ważna w pojedynczym przypadku i nie powinna wyłączać możliwości oceny zgodności takiej regulacji z Konstytucją RP w scentralizowanej kontroli przeprowadzanej przez Trybunał Konstytucyjny. W końcu wywód zawiera konkluzje wskazującą na funkcjonowanie mieszanego modelu kontroli konstytucyjności prawa na kanwie Konstytucji RP z 1997 r.

Artykuły

Ustawowy test niezawisłości i bezstronności sędziego w sprawach karnych

Wprowadzony ustawą z 9.06.2022 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw tzw. test niezawisłości i bezstronności sędziego stanowić miał remedium na problemy wymiaru sprawiedliwości związane z wadliwościami procedury powoływania sędziów po nowelizacji ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa z grudnia 2017 r. W artykule przeprowadzono analizę „testu” uregulowanego w Prawie o ustroju sądów powszechnych i ustawie o Sądzie Najwyższym. Autor dochodzi do wniosku, że przepisy ustanawiające ów test są wadliwie ukształtowane w stopniu, który podaje w wątpliwość możliwość jego zastosowania. Językowo bowiem rzecz ujmując, w celu zagwarantowania prawa do niezawisłego i bezstronnego sądu ustawodawca przewidział procedurę, która sama ma móc naruszyć prawo do sądu. Ponadto wiele warunków ograniczających faktyczną możliwość skorzystania z „testu” powoduje, że adekwatniejszym – i w wyższym stopniu zapewniającym konwencyjny standard rzetelnego procesu – instrumentem badania wątpliwości co do bezstronności sędziego w jej aspekcie instytucjonalnym pozostaje wniosek o wyłączenie sędziego składany w trybie art. 41 § 1 Kodeksu postępowania karnego lub następcza kontrola orzeczenia przeprowadzana w trybie art. 439 § 1 pkt 2 Kodeksu postępowania karnego.

Artykuły

O konstytucyjnych aspektach pactum de non petendo

Artykuły

Forma poinformowania sądu przez obrońcę wyznaczonego z urzędu o braku podstaw do wniesienia środka zaskarżenia wymienionego w art. 84 § 3 k.p.k. – uwagi de lege ferenda

Artykuł porusza zagadnienie formy, w jakiej obrońca z urzędu, wyznaczony na potrzeby sporządzenia kasacji, wniosku o wznowienie postępowania karnego lub skargi na wyrok kasatoryjny sądu odwoławczego, powinien poinformować sąd, że nie stwierdza podstaw do wniesienia takiego środka. Dokonując przeglądu aktualnych stanowisk prezentowanych w piśmiennictwie, judykaturze krajowej i Europejskim Trybunale Praw Człowieka, autor konkluduje, że prawidłową formą takiej informacji jest opinia prawna, która jednakże nie powinna trafić do akt sprawy, co – wobec aktualnego brzmienia ustawy – czyni konieczną interwencję ustawodawcy w kształcie proponowanym przez autora opracowania.

Artykuły

Konstytucyjne prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia a cofnięcie pozwu bez zezwolenia pozwanego

Sprawy cywilne rozpoznawane są w procesie lub w postępowaniu nieprocesowym. Zasadą jest, że proces stanowi główny tryb postępowania rozpoznawczego w sprawach cywilnych. Zgodnie z art. 13 § 1 k.p.c. sąd rozpoznaje sprawy w procesie, chyba że ustawa stanowi inaczej. Zatem w postępowaniu nieprocesowym rozpoznawane są tylko te sprawy, które na mocy przepisu ustawowego zostały do tego postępowania przekazane.

Artykuły

Wznawianie postępowań zakończonych orzeczeniem nienależycie obsadzonego Sądu Najwyższego

Zdecydowanie wyższe niż dotychczas niebezpieczeństwo zapadania przed Sądem Najwyższym rozstrzygnięć dotkniętych uchybieniami odpowiadającymi bezwzględnym przyczynom odwoławczym z art. 439 § 1 pkt 1 i 2 Kodeksu postępowania karnego skłania do ponownego spojrzenia na zagadnienie możliwości wznawiania postępowań zakończonych orzeczeniem tego Sądu. Kwestii tej dotyczy również szereg postanowień zapadłych ostatnio w najwyższej instancji sądowej. W artykule przeanalizowano ich treść, krytycznie odnosząc się do postanowienia SN z 23.03.2023 r. (I KZP 17/22) i przyjmując, że z perspektywy systemowej i funkcjonalnej konieczne jest dopuszczenie wznowienia postępowań zakończonych orzeczeniami Sądu Najwyższego oddalającymi kasację lub wnioski o wznowienie postępowania, jak również odmawiającymi wyłączenia sędziego lub pozostawiającymi bez rozpoznania złożone w tym przedmiocie wnioski.

Artykuły

Udział podejrzanego i jego obrońcy w postępowaniu zażaleniowym na etapie postępowania przygotowawczego

Artykuł dotyczy analizy obowiązujących przepisów Kodeksu postępowania karnego uprawniających podejrzanego i jego obrońcę do udziału w postępowaniu zażaleniowym na etapie postępowania przygotowawczego i warunków korzystania z niego, w kontekście realizacji prawa do sądu, prawa do obrony i zasady fair trial na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego

Artykuły

Prawo do sądu jako element zasady dobrego rządzenia w świetle orzecznictwa z zakresu praw człowieka

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie prawa do sądu jako podstawowej gwarancji realizacji zasady dobrego rządzenia (the principle of good governance) w rozumieniu Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Znaczenie zasady dobrego rządzenia w relacjach między władzami publicznymi a obywatelami zostało wielokrotnie podkreślone w orzecznictwie strasburskim. W artykule omówiono następujące zagadnienia: pojęcie prawa do sądu, relacje między prawem do sądu a postępowaniami quasi-sądowymi, standardami europejskimi oraz modelami kontroli konstytucyjności prawa.

Glosy

Kwestia konstytucyjności art. 1 pkt 4 i 2 ustawy z 13.12.2016 r. o zmianie ustawy – Prawo o zgromadzeniach – glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 16.03.2017 r. (Kp 1/17)

Trybunał Konstytucyjny w glosowanym wyroku z 16.03.2017 r. stwierdził zgodność z Konstytucją nowelizacji ustawy – Prawo o zgromadzeniach. Ustawa ta wprowadziła tzw. zgromadzenia cykliczne... (...)