S łużbę Więzienną (dalej: SW) trudno jest jednoznacznie zakwalifikować z punktu widzenia struktury władz konstytucyjnych. Z jednej strony przez wyodrębnienie organizacyjne i podporządkowanie Ministrowi Sprawiedliwości należy ona ustrojowo do administracyjnego aparatu państwaArt. 24 ust. 1 pkt 3 i ust. 4 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 743 z późn. zm.): „Dział sprawiedliwość obejmuje sprawy: wykonywania kar (…) oraz sprawy pomocy postpenitencjarnej; (…) Ministrowi właściwemu do spraw sprawiedliwości podlega Centralny Zarząd Służby Więziennej”., z drugiej ze względu na wykonywaną funkcję stanowi przedłużenie wymiaru sprawiedliwości sensu largo,Wymiar sprawiedliwości sensu stricto określony jest w art. 175 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. nr 78, poz. 483 z późn. zm.), zgodnie z którym sprawują go: Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe. jako instytucja ochrony prawnej, wykonująca rozstrzygnięcia sądówT. Przesławski, Służba Więzienna. Administracja i podstawy działania, WUW, Warszawa 2012, s. 32–50..

Służba Więzienna, jak i poszczególne organy SW, będąc wyodrębnionymi organizacyjnie jednostkami w aparacie państwowym, w zakresie wykonywanych ustawowych zadań (wykonywania kary pozbawienia wolności i innych środków przymusu skutkujących pozbawieniem wolności) nie posiadają kompetencji w rozumieniu nauk administracyjnych.

Taka kompetencja przysługuje organom SW, ale wyłącznie w wąskim zakresie przy trwałej zmianie stosunku służbowego na płaszczyźnie organizacji służby, czyli w relacji organu SW do funkcjonariusza SW. Dlatego w dużej części ustawa z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 1415 z późn. zm.), dalej: ustawa o SW, stanowi samodzielnie wyróżnione prawo organizacyjne, materialne i procesowe, które reguluje stosunki zachodzące wewnątrz systemu organów SW oraz prawa i obowiązki funkcjonariuszy SW (pracowników SW), jak również tryb ich realizacji.

Jest to więc prawo ustrojowe regulujące stosunki zachodzące wewnątrz struktury organizacyjnej SW, które w zasadzie nie stanowi części „typowego” prawa administracyjnegoSprawa ta wydaje się mieć charakter określonej konwencji. Jeżeli prawem administracyjnym obejmowalibyśmy przepisy prawne regulujące stosunki wewnątrz jednostek niebędących organami administracji państwowej, tak ukształtowane prawo nie byłoby wyłącznie prawem ustrojowym danej instytucji. W literaturze daleko wysunięty postulat rozbicia systemu prawa na dwie gałęzie prawa: ustrojowego i administracyjnego przedstawił W. Dawidowicz, Zagadnienia ustroju administracji państwowej w Polsce, PWN, Warszawa 1970, s. 29.. Stosunek prawny pomiędzy organem SW a funkcjonariuszem SW charakteryzuje się nierównorzędnością typu administracyjnoprawnego, który jednak nie wyklucza w zakresie części uprawnień dotyczących świadczeń pieniężnych istnienia równoległego stosunku cywilnego łączącego funkcjonariusza SW ze Skarbem Państwa reprezentowanym przez organ SW. Dla uprawnień organów SW wobec funkcjonariuszy SW w tej sferze organizacji służby rezerwujemy termin kompetencje wewnętrzne.

Z punktu widzenia dziedziny zewnętrznych stosunków społecznych regulowanych więzienną pragmatyką służbową (podobnie jak w przypadku przepisów ustrojowych) ustawa o SW nie stanowi prawa administracyjnego w rozumieniu norm prawnych, które wyodrębniają organizacyjnie i kompetencyjnie organy administracji państwowej i umożliwiają tym organom jednostronne wyznaczanie sytuacji prawnej obywateli w formie decyzji administracyjnych wydawanych w trybie ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 267 z późn. zm.), dalej: k.p.a.

W ustawie o SW poza normami regulującymi organizację samej tylko służby daje się wyróżnić wiele przepisów poświęconych organizacji służby do realizacji świadczeń na rzecz osób pozbawionych wolnościPrzykładowo wskazać można art. 11 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o SW: „Do zakresu działania Dyrektora Generalnego należy w szczególności: ustalanie kierunków prowadzenia oddziaływań penitencjarnych i nadzór nad ich realizacją; tworzenie warunków prawidłowego i praworządnego wykonywania kar pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania”; art. 12 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy o SW: „Do zakresu działania dyrektora okręgowego należy w szczególności: koordynacja oddziaływań penitencjarnych prowadzonych w podległych jednostkach organizacyjnych i nadzór nad nimi; koordynacja sposobu i nadzór nad warunkami prawidłowego i praworządnego wykonywania kar pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania w podległych jednostkach organizacyjnych oraz kontrola przestrzegania w nich praw osób pozbawionych wolności”.. Tę sferę działalności SW ze względu na cel organizacji kary pozbawienia wolności (i innego środka przymusu prowadzącego do pozbawienia wolności) umownie nazywamy penitencjarną o charakterze wewnętrznym, chociaż od strony podmiotów uczestniczących w stosunku prawnym będzie to realizacja kompetencji zachodząca pomiędzy organem SW a funkcjonariuszem SW. W tej sferze będą się mieścić także stosunki prawne pomiędzy organami SWWskazać można formy współdziałania SW z Policją określone w art. 23 ust. 2 ustawy o SW: „Siły Policji można wezwać w razie zagrożenia lub naruszenia bezpieczeństwa jednostki organizacyjnej albo konwoju w szczególności związanego z przygotowywaniem, usiłowaniem lub dokonaniem zamachu terrorystycznego, napadem, buntem, zbiorową ucieczką osadzonych, najściem tłumu, pożarem, katastrofą lub klęską żywiołową”. występującymi także w roli organów postępowania wykonawczego a innymi podmiotami uczestniczącymi w tym postępowaniuChodzi tutaj o stowarzyszenia, fundacje, organizacje oraz instytucje, kościoły, związki wyznaniowe, osoby godne zaufania, których celem działania jest realizacja zadań z zakresu pomocy w społecznej readaptacji skazanych i pomocy postpenitencjarnej. Zgodnie z art. 38 ust. 2 k.k.w. podmioty te „mogą w porozumieniu z dyrektorem zakładu karnego lub aresztu śledczego uczestniczyć w prowadzeniu działalności resocjalizacyjnej, społecznej, kulturalnej, oświatowej, sportowej i religijnej w tych zakładach lub aresztach”.. Funkcja tych podmiotów została wzmocniona ustawą z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 396) przez dodanie przepisu art. 38 § 1a. W ramach tej regulacji podmioty wymienione w art. 38 k.k.w. w zakresie zapobiegania przestępczości i readaptacji społecznej mają podejmować działania w celu zwiększenia efektywności działania organów państwowych oraz wzmacniania praworządnego działania tych organów.

I wreszcie ostatnia z wyróżnionych sfer działania SW, którą możemy nazywać penitencjarną o charakterze zewnętrznym, obejmująca stosunki prawne pomiędzy organami SW pełniącymi funkcję organów postępowania wykonawczego zgodnie z art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. nr 90, poz. 557 z późn. zm.), dalej: k.k.w.Art. 2 pkt 5 ustawy o SW: „Organami postępowania wykonawczego są: (…) dyrektor zakładu karnego, aresztu śledczego, a także dyrektor okręgowy i Dyrektor Generalny Służby Więziennej albo osoba kierująca innym zakładem przewidzianym w przepisach prawa karnego wykonawczego oraz komisja penitencjarna”. Na marginesie zauważyć należy, że ustawą z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 396) rozszerzono katalog organów postępowania wykonawczego w art. 2 pkt 6 k.k.w. o kierownika zespołu kuratorskiej służby sądowej., a także funkcjonariuszami i pracownikami SW występującymi w roli przełożonychPor. art. 72 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. nr 90, poz. 557 ze zm.), dalej: k.k.w. „Funkcjonariusze i pracownicy zakładu karnego, w którym skazany przebywa, a także osoby kierujące jego pracą lub innymi zajęciami są, w zakresie wykonywanych przez nich czynności służbowych, przełożonymi skazanego”. Zob. też przyp. 8. a osobami pozbawionymi wolności. Stosunki te, podobnie jak stosunki typu administracyjnoprawnego, charakteryzują się nierównością, podporządkowaniem jednego podmiotu wobec drugiego, który wyposażony jest w funkcje władcze.

Prawo do organizowania wszelkich czynności związanych z wykonywaniem kary pozbawienia wolności (i innych środków przymusu), jak również prawo do rozstrzygania sytuacji prawnej i faktycznej osób pozbawionych wolności przez organy i funkcjonariuszy SW, stanowi kompetencję penitencjarną i stosować do niej można niektóre pojęcia wypracowane w doktrynie prawa administracyjnego.

Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że ustawowe zadania określone w ustawie o SW związane z wykonywaniem kary pozbawienia wolności i innych środków przymusu przynależą do całej struktury organizacyjnej SWArt. 2 ust. 1 ustawy o SW: „ Służba Więzienna realizuje na zasadach określonych w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. nr 90, poz. 557 z późn. zm.) zadania w zakresie wykonywania tymczasowego aresztowania oraz kar pozbawienia wolności i środków przymusu skutkujących pozbawieniem wolności”.. To SW, traktowana jako system organów oraz ogół funkcjonariuszy w zakresie szczególnych czynności władczych wymienionych w rozdziale 3 ustawy o SW zatytułowanym Zakres uprawnień Służby Więziennej, jest pierwszym podmiotem kompetencji penitencjarnej. W drodze ustawy o SW kompetencja penitencjarna dekoncentrowana jest w postaci zakresów działań na poszczególne organy SWTytułem przykładu podać można art. 13 ust. 2 pkt 1 ustawy o SW: „Do zakresu działania dyrektora zakładu karnego i dyrektora aresztu śledczego należy w szczególności: koordynacja oddziaływań penitencjarnych prowadzonych w podległej jednostce organizacyjnej i nadzór nad nimi”..

Rozważając pojęcie kompetencji penitencjarnej, rozróżnić należy dwie płaszczyzny analizowanego zagadnienia. Odnosząc ten termin do sytuacji prawnej organu SW, podejmowanych działań przez ten konkretny organ SW, w odróżnieniu od pozycji prawnej i działań pozostałych organów SW, możemy mówić o kompetencji w znaczeniu statycznym, co pozwala utożsamiać z nią normy zadaniowe czy też normy określające zakres działania, którymi posługuje się ustawa o SW. Jeżeli jednak interesuje nas kompetencja penitencjarna w znaczeniu dynamicznym, kompetencja w działaniu, a więc od strony treści, musimy sięgnąć do przepisów k.k.w.Posiłkujemy się tutaj siatką pojęciową wypracowaną w literaturze prawa administracyjnego, por. M. Matczak, Kompetencja w prawie administracyjnym, (w:) System Prawa Administracyjnego, tom 1, Instytucje prawa administracyjnego, pod red. R. Hausera, Z. Niewiadomskiego, A. Wróbla, Wydawnictwo C. H. Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa 2010, s. 372–380., w szczególności określających sytuacje, w których wydawana jest decyzja w postępowaniu wykonawczym.

Przez akt stosowania prawa rozumiemy kompetencję do dokonania czynności konwencjonalnej, która nie jest stanowieniem prawa powszechnie obowiązującego w świetle wyróżnionych źródeł prawa w Konstytucji RPNa gruncie art. 87 ust. 1–2 Konstytucji RP nastąpiło zamknięcie systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego. Por. wyrok TK z 28 czerwca 2000 r., K 25/99; L. Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne, Warszawa 2009, s. 118–120. Charakterystyczny w tym kontekście jest pogląd J. Zimmermanna, Prawo administracyjne, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2008, s. 280–281, na temat przepisów administracyjnych, które stanowią akty stosowania prawa w sensie tworzenia następnych norm powszechnie obowiązujących, podobnie jak rozporządzenia. Użyte określenie „powszechnie obowiązujące” należy odnosić w takim wypadku do skutków rzeczywistych przepisów administracyjnych, skoro konstytucyjnie przymiot prawny powszechności obowiązywania przypisany jest do aktów wymienionych w art. 87 Konstytucji. Sam termin powszechnego obowiązywania ma charakter względny, od strony prawnej chodzi bardziej o uznanie potencjalnej możliwości uczynienia ogółu (wszystkich) adresatami norm prawnych, por. H. Rot, Akty prawotwórcze w PRL. Koncepcja i typy, Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, Seria A, nr 213, Wrocław 1980, s. 42–44. Por. także definicje aktów stosowania prawa: A. Michalska, S. Wronkowska, Zasady tworzenia prawa, UAM, Poznań 1983, s. 15; J. Wróblewski, Sądowe stosowanie prawa, PWN, Warszawa 1988, s. 7–9. . Tak szerokie rozumienie aktu stosowania prawa pozwala na zaliczenie do tej kategorii wszelkich prawnych form działalności SW, w tym czynności faktycznych mających postać zachowania językowego (wypowiedzi słownych, pisemnych czy gestów). Poza tak określonymi aktami pozostaną czynności faktyczne o charakterze nielingwistycznym z zakresu stosowania prawa typu organizatorskiego, np. czynność przeszukania więźnia, wykonawczego, np. zastosowanie siły fizycznej dla realizacji polecenia zakładowego, czy gospodarskiego, np. remont celi więziennej. Aktem stosowania prawa będzie więc zarówno wykorzystanie kompetencji organów SW do wydawania decyzji ustalającej prawa lub obowiązki adresata decyzji w określonym trybie (k.k.w., k.p.a.), wydawania aktów generalnych, przez które rozumiemy bądź tworzenie norm generalno-konkretnych, bądź tworzenie reguł do interpretacji norm prawnych, wydawanie aktów normatywnych w rozumieniu tworzenia norm generalno-abstrakcyjnych, jak również wykonywanie innych uprawnień i obowiązków na podstawie przepisów prawa, np. przez wydawanie opinii, poleceń służbowych czy poleceń zakładowych.

Akty stosowania prawa w kontekście działalności SW możemy rozpatrywać więc na trzech płaszczyznach: organizacji samej służby, penitencjarnej (organizacji wykonania kary i innych środków przymusu prowadzących do pozbawienia wolności), wreszcie administracyjnej.

Na poziomie organizacji samej służby, której celem jest utrzymanie jej funkcjonowania, będziemy mieli do czynienia z aktami indywidualnymi typu poleceń służbowych, rozkazów personalnych będących formą indywidualnych, jednostronnych, władczych aktów organów SW, a także decyzji, ale w rozumieniu zajęcia stanowiska, wypowiedzi sprawozdawczej, oświadczenia wiedzy co do spełnianych przez funkcjonariuszy kryteriówPor. np. art. 184 ust. 1 ustawy o SW: „Funkcjonariuszowi w służbie stałej, który spełnia warunki do przydziału lokalu mieszkalnego, a który lokalu tego nie otrzymał na podstawie decyzji administracyjnej o przydziale, przysługuje pomoc finansowa na uzyskanie lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej albo domu jednorodzinnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, położonych w miejscowości pełnienia służby lub miejscowości pobliskiej”, art. 41 ust. 1 u.s.w.: „Podejmując służbę, funkcjonariusz składa pisemne ślubowanie według następującej roty: „Ja, obywatel Rzeczypospolitej Polskiej, wstępując do Służby Więziennej, ślubuję uroczyście: rzetelnie wykonywać powierzone mi zadania funkcjonariusza tej Służby i polecenia przełożonych, przestrzegając Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i wszystkich przepisów prawa, jak również tajemnic związanych ze służbą, a także zasad etyki zawodowej, ze szczególnym uwzględnieniem poszanowania godności ludzkiej oraz z dbałością o dobre imię służby”. Ślubowanie może być złożone z dodaniem słów „Tak mi dopomóż Bóg”. Art. 157 ust. 1: „Funkcjonariusz jest obowiązany postępować zgodnie ze złożonym ślubowaniem oraz przestrzegać przepisów prawa, w szczególności niniejszej ustawy i przepisów wydanych na jej podstawie”.. Ponadto mamy do czynienia z aktami kierownictwa wewnętrznego typu zarządzeń, instrukcji, wytycznych, regulaminówArt. 11 ust. 2 u.s.w.: „W ramach realizacji swoich zadań Dyrektor Generalny może wydawać zarządzenia, instrukcje lub wytyczne”. Art. 14 ust. 6: „Dyrektor Generalny określa, w drodze zarządzenia, ramowy regulamin pobytu w Centralnym Ośrodku Szkolenia Służby Więziennej oraz ośrodkach szkolenia Służby Więziennej i ośrodkach doskonalenia kadr Służby Więziennej”. Art. 33 ust. 1 pkt 2–3: „Dyrektor Generalny określa w drodze regulaminu: sposób pełnienia służby przez funkcjonariuszy, z uwzględnieniem hierarchicznego podporządkowania funkcjonariuszy, drogi służbowej, obowiązków przełożonego i podwładnego, zasad usprawiedliwiania nieobecności lub spóźnień w służbie, uczestniczenia w naradach, szkoleniach i odprawach służbowych; ceremoniał Służby Więziennej oraz musztrę ceremonialną, z uwzględnieniem zasad oddawania honorów, służbowego przedstawiania się i składania meldunków przez funkcjonariuszy, zasad i form organizowania uroczystości, w tym z asystą honorową”., zawierających normy generalne i abstrakcyjne, które nie stanowią aktów prawnych w sensie formalnego konstytucyjnego źródła prawa (akty normatywne) bądź zawierających normy, które określić możemy jako hybrydowe, przede wszystkim akty generalno‑konkretne (ale także indywidualno-abstrakcyjne w postaci zakresów czynności). W grupie aktów organizacji służby znajdą się również nienormatywne akty indywidualne o charakterze informacyjnym, np. opinie służbowe czy ocenyArt. 39 ust. 3 pkt 7 u.s.w.: „Postępowanie kwalifikacyjne składa się z następujących etapów: sporządzenia arkusza oceny predyspozycji kandydata”., jak również nienormatywne akty generalne o charakterze wyjaśniającym (zarządzenia, instrukcje, wytyczne, regulaminy).

W obszarze penitencjarnym, gdy chodzi o wewnętrzną organizację świadczeń na rzecz osób pozbawionych wolności, podobnie jak przy organizacji służby, wśród aktów stosowania prawa wskazać należy polecenia służboweArt. 78 § 2 k.k.w.: „Dyrektor Generalny lub dyrektor okręgowy Służby Więziennej mogą wydawać dyrektorom zakładów karnych polecenia niezbędne dla prawidłowego i praworządnego wykonywania kary pozbawienia wolności oraz realizowania kierunków pracy resocjalizacyjnej (…)”., rozkazy, decyzje, ale w rozumieniu podejmowanego stanowiska, a nie władczego rozstrzygnięciaArt. 73a § 7 k.k.w.: „Jeżeli utrwalony obraz lub dźwięk jest istotny dla bezpieczeństwa zakładu karnego lub bezpieczeństwa skazanego, dyrektor zakładu karnego podejmuje decyzję o czasie jego przechowywania i sposobie wykorzystania”., akty kierownictwa wewnętrznego ukierunkowane na osadzonych w formie zarządzeńArt. 72 § 4a k.k.w.: „Dyrektor Generalny Służby Więziennej, w drodze zarządzenia, określa przeznaczenie zakładów karnych, uwzględniając w szczególności potrzebę zapewnienia oraz racjonalnego wykorzystania miejsc zakwaterowania dla wszystkich grup skazanych”., instrukcji, wytycznych, regulaminówArt. 33 ust. 1 pkt 1 u.s.w.: „Dyrektor Generalny określa w drodze regulaminu: zasady etyki zawodowej, po zasięgnięciu opinii związku zawodowego funkcjonariuszy, z uwzględnieniem ogólnych wartości i norm moralnych, zasad postępowania i zachowania się funkcjonariusza wobec osadzonych, wzajemnych relacji funkcjonariuszy oraz specyfiki zawodu funkcjonariusza”., a także opinie, oceny komisji penitencjarnejArt. 76 § 1 pkt 4 k.k.w.: „Do zakresu działania komisji penitencjarnej należy: dokonywanie ocen okresowych postępów skazanego w resocjalizacji”., zawiadomienia kierowane do sędziego penitencjarnegoArt. 35 § 2 k.k.w.: „Organ wymieniony w § 1 zawiadamia sędziego penitencjarnego, w terminie 14 dni albo w innym wyznaczonym przez sędziego terminie, o zajętym stanowisku”. czy wspomniane wcześniej porozumienia z podmiotami uczestniczącymi w resocjalizacjiArt. 38 § 2 k.k.w..

Jeżeli chodzi o zewnętrzną organizację skazanymi w sferze penitencjarnej, będą to akty indywidualne w postaci decyzji zapadających w postępowaniu wykonawczymPrzykładowo decyzja o ukaraniu karą dyscyplinarną, przewidzianą w art. 144 k.k.w., polecenia zakładowe wydawane przez funkcjonariuszy SW (pracowników SW)Zgodnie z art. 116 § 1 k.k.w.: „skazany ma obowiązek przestrzegania przepisów określających zasady i tryb wykonywania kary, ustalonego w zakładzie karnym porządku oraz wykonywania poleceń przełożonych i innych osób uprawnionych (…)”. oraz akty generalne typu zarządzeń o ograniczeniu lub wstrzymaniu praw skazanychArt. 247 § 1 k.k.w.: „W wypadkach uzasadnionych szczególnymi względami sanitarnymi lub zdrowotnymi albo poważnym zagrożeniem bezpieczeństwa dyrektor zakładu karnego lub aresztu śledczego może na czas określony wstrzymać lub ograniczyć zatrudnienie osadzonych, kontakty między nimi, udzielanie widzeń i spacerów, przeprowadzanie zajęć o charakterze zbiorowym, odprawianie nabożeństw i udzielanie posług religijnych, dokonywanie zakupów, otrzymywanie paczek, a także korzystanie z samoinkasujących aparatów telefonicznych, nakazać zamknięcie cel lub innych pomieszczeń, w których przebywają lub pracują osadzeni, zabronić posiadania w celi niektórych przedmiotów oraz zawiesić funkcję rzecznika skazanych”. czy wprowadzające porządek wewnętrznyArt. 73 § 2. Dyrektor ustala porządek wewnętrzny zakładu karnego., a także indywidualne akty typu informacyjnego, np. zawiadomienie o załatwieniu skargi skazanegoZgodnie z § 9 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobów załatwiania wniosków, skarg i próśb osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 647): „Organ właściwy do załatwienia wniosku, skargi lub prośby jest obowiązany zawiadomić pisemnie wnoszącego wniosek, skargę lub prośbę o sposobie ich załatwienia”. W orzecznictwie administracyjnym na podstawie przepisów działu VIII k.p.a. zawiadomienie kwalifikuje się jako czynność materialno-rzeczową niepodlegającą zaskarżeniu w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Por. T. Przesławski, Skarga osoby pozbawionej wolności składana do organów postępowania wykonawczego (art. 6 § 2 k.k.w.), „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 2011, nr 71, s. 54..

O ile zarządzenie o ograniczeniu praw stanowi akt generalny przez stanowienie norm generalnych i konkretnych (konkretnych w sensie czasu wymaganego zachowania), o tyle porządek wewnętrzny może być zakwalifikowany do aktu normatywnego, jeżeli poza wypowiedziami dyrektywalnymi typu wskazówek (wyjaśnień) dostrzegalne będą w nim uzupełnienia (konkretyzacja) norm prawnych wyższego rzęduT. Przesławski, Analiza prawna aktu „porządku wewnętrznego” w zakładzie karnym/areszcie śledczym, „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 2011, nr 71, s. 93–94.. Reguły takie konkretyzują wówczas wymagane zachowanie nieoznaczonym imiennie adresatom, którymi jest nie tylko grupa więźniów w danym zakładzie, ale także osoby odwiedzające. Podkreślić wypada, że granica pomiędzy aktem generalnym i normatywnym w tym znaczeniu może być płynna, ze względu na różną interpretację postanowień danego aktu. Postanowienia porządku wewnętrznego mają charakter ogólny i mogą być traktowane jako wewnętrzne normy prawne bądź reguły objaśniające obowiązywanie norm prawnych.

Niezależnie, czy uznajemy, że porządek wewnętrzny ma związek z normami, w sensie normotwórczym czy interpretacyjnym, pozostaje w stosunku do skazanych aktem zewnętrznym i nie mieści się w formule przewidzianej dla aktów prawa wewnętrznego (art. 93 Konstytucji RP ), wkraczając na pole zastrzeżone dla norm powszechnie obowiązującego prawaAkt prawa wewnętrznego może być wydawany na podstawie ustawy, adresowany do jednostki organizacyjnej podległej organowi, obowiązuje tylko tę jednostkę i nie może być podstawą decyzji wobec obywateli. L. Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne, Warszawa 2009, s 121.. W szczególności obowiązuje wszystkie osoby pozbawione wolności oraz osoby odwiedzające, które znajdują się w obrębie jednostki organizacyjnej, chociaż nie są podporządkowane służbowo dyrektorowi zakładu karnego (aresztu śledczego), jak to ma miejsce przy aktach kierownictwa wewnętrznego, poza tym naruszenie postanowień porządku może być podstawą wydania decyzji dyscyplinarnej w stosunku do skazanego w postępowaniu wykonawczymArt. 142 § 1 k.k.w.: „Skazany podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej za zawinione naruszenie nakazów lub zakazów wynikających z ustawy, regulaminu lub innych przepisów wydanych na jej podstawie albo ustalonego w zakładzie karnym lub miejscu pracy porządku, zwane dalej «przekroczeniem»”..

W ramach ostatniej z rozważanych płaszczyzn, działalności SW z zakresu administracji publicznej, organy SW występują w roli organów administracji publicznej w znaczeniu funkcjonalnym jako organy powołane na mocy ustawy do załatwiania spraw indywidualnych funkcjonariuszy SW w drodze decyzji administracyjnychArt. 5 § 2 pkt 3 k.p.a.: „Ilekroć w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego jest mowa o: organach administracji publicznej – rozumie się przez to ministrów, centralne organy administracji rządowej, wojewodów, działające w ich lub we własnym imieniu inne terenowe organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej), organy jednostek samorządu terytorialnego oraz organy i podmioty wymienione w art. 1 pkt 2”; Art. 1 k.p.a.: „Kodeks postępowania administracyjnego normuje postępowanie: 2) przed innymi organami państwowymi oraz przed innymi podmiotami, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw określonych w pkt 1”.. Organy SW w tej sferze posiadają kompetencję do podejmowania decyzji administracyjnych w trybie k.p.a. Wydają na tej płaszczyźnie typowe akty stosowania prawa w formie stanowienia norm indywidualnych i konkretnychArt. 218 ust. 1 ustawy o SW: „Sprawy dotyczące: 1) zwolnienia ze służby, 2) przeniesienia z urzędu do pełnienia służby w innej jednostce organizacyjnej, 3) przeniesienia na niższe stanowisko służbowe, 4) zawieszenia w czynnościach służbowych – rozstrzyga się w formie decyzji”..