P ublikowanie w mediach danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze, jest materią niezwykle delikatną, albowiem każda taka publikacja, na którą podejrzany nie wyraził zgody, wkracza w konstytucyjnie chronione prawa i wolności, w szczególności te, które gwarantowane są w art. 47 KonstytucjiZgodnie z art. 47 Konstytucji: „Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu”. .

Zagadnienia dotyczące publikowania w mediach danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze, regulują przepisy ustawy z 26 stycznia 1984 r. – Prawo prasoweDz.U. nr 5, poz. 24 ze zm.. Zgodnie z art. 13 ust. 2 tej ustawy: „nie wolno publikować w prasie danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe, jak również danych osobowych i wizerunku świadków, pokrzywdzonych i poszkodowanych, chyba że osoby te wyrażą na to zgodę”.

Wyjątek od powyższej zasady przewiduje natomiast art. 13 ust. 3 cyt. ustawy, który stanowi, że: „właściwy prokurator lub sąd może zezwolić, ze względu na ważny interes społeczny, na ujawnienie danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe”.

Literalne brzmienie art. 13 ust. 3 ustawy Prawo prasowePrzed zmianą art. 13 ustawy Prawo prasowe przewidzianą na mocy ustawy z 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo prasowe (Dz.U. z 2011 r. nr 205, poz. 1204). Ustawa weszła w życie w dniu 14 października 2011 r. oznaczało, że ustawodawca, przy regulacji dotyczącej udzielania zezwolenia przez prokuratora na ujawnienie danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze, pominął kwestię dopuszczalności zaskarżenia tej decyzji do sądu. Dodatkowo przepis tenPrzed wspomnianą wyżej zmianą. nie precyzował, w jakiej formie prokurator ma udzielić tego zezwolenia, tj. czy w formie postanowienia, czy zarządzenia.

W doktrynie i w orzecznictwie sądowym prezentowane były rozbieżne stanowiska co do formy, w jakiej prokurator winien udzielać przedmiotowego zezwolenia. Podnoszone były głosy, że zezwolenie to prokurator miał wydawać w formie postanowienia z uzasadnieniem, na które jednak nie przysługiwało zażaleniePor. J. Sobczak, Komentarz do art. 13 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe, (w:) J. Sobczak, Prawo prasowe. Komentarz, publ. LEX; E. Ferenc-Szydełko, Komentarz do art. 13 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r., publ. LEX; uchwała SN z 21 lutego 1990 r., sygn. akt V KZP 30/84, OSN 1990, nr 4–6, poz. 11., bądź też w formie zarządzenia, na które również nie przysługiwało zażalenie. Wskazać jednak należy, że skoro  w ustawie Prawo prasowe ustawodawca nie uregulował formy i kwestii zaskarżalności decyzji prokuratora w omawianym zakresie, to zastosowanie w tej materii miały przepisy Kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z art. 93 § 2 i 3 k.p.k. w sytuacjach, gdy ustawa nie wymaga wydania postanowienia, prokurator wydaje zarządzeniePor. T. Grzegorczyk, (w:) T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowanie karne, Warszawa 2003, s. 396.. Z kolei w myśl art. 459 § 1 i 2 w zw. z art. 465 § 1 w zw. z art. 466 § 1 k.p.k. zażalenie przysługuje na postanowienia (zarządzenia) prokuratora zamykające drogę do wydania wyroku, chyba że ustawa stanowi inaczej; na postanowienia (zarządzenia) prokuratora co do środka zabezpieczającego; na inne postanowienia (zarządzenia) prokuratora w wypadkach przewidzianych w ustawie. W tym stanie rzeczy, skoro zezwolenie prokuratora na ujawnienie danych osobowych i wizerunku podejrzanego nie zamykało drogi do wydania wyroku i nie dotyczyło środka zabezpieczającego, a nadto żaden przepis ustawy Prawo prasowe nie przewidywał, iż na decyzję tę przysługuje zażalenie, stwierdzić należy, że w świetle art. 93 § 2 i 3 k.p.k. w zw. z art. 459 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 465 § 1 k.p.k. w zw. z art. 466 § 1 k.p.k. w zw. z art. 99 § 2 k.p.k. decyzja prokuratora w przedmiocie wyrażenia zgody na ujawnienie danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze, była wydawana w formie zarządzenia, na które nie przysługiwał żaden środek zaskarżenia i które nie wymagało pisemnego uzasadnienia.

Jak podkreśla się chociażby w orzecznictwie Sądu Najwyższego: „w brzmieniu art. 13 ust. 2 Prawa prasowego przez pojęcie wizerunku należy rozumieć wyłącznie podobiznę, bez względu na technikę jej wykonania. Przez dane osobowe, o których mowa w tym przepisie, należy natomiast rozumieć wszelkie informacje pozwalające na identyfikację osoby chronionej. Należą do nich nie tylko informacje o imieniu i nazwisku, dacie i miejscu urodzenia czy miejscu zamieszkania, lecz także inne informacje dotyczące np. stosunków rodzinnych, wykonywanego zawodu czy miejsca pracy, które umożliwiają identyfikację osoby w danym środowisku”Wyrok Sądu Najwyższego z 6 czerwca 2003 r., sygn. akt IV CKN 191/01, LEX nr 424237..

Mając na względzie powyższe, należy uznać, że zarządzenie prokuratora w przedmiocie wyrażenia zgody na ujawnienie danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze, stanowiło ingerencję w konstytucyjnie chronione prawa i wolności obywatelskie, a brak zaskarżalności tej decyzji rodził wątpliwości natury konstytucyjnej.

W tym stanie rzeczy na zaskarżenie do Trybunału Konstytucyjnego przepisu art. 13 ust. 3 ustawy Prawo prasoweW brzmieniu sprzed nowelizacji. zdecydował się Rzecznik Praw Obywatelskich, który we wniosku z 5 września 2009 r.Sygn. RPO-577368-II/07/MK. wniósł o stwierdzenie, że przepis art. 13 ust. 3 Prawo prasowe – w zakresie, w jakim nie przewiduje zażalenia do sądu na wydane przez prokuratora zezwolenie na ujawnienie danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze – jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i z art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W uzasadnieniu powołanego wniosku Rzecznik Praw Obywatelskich w szczególności wskazał, że brak sądowej kontroli zezwolenia prokuratora na ujawnienie danych osobowych i wizerunku podejrzanego sprawia, iż w omawianym zakresie nie istnieje zewnętrzna kontrola decyzji procesowych podejmowanych przez prokuraturę na etapie postępowania przygotowawczego. Rzecznik podkreślił, że skoro decyzja prokuratora w tym przedmiocie ingeruje w bezpośredni sposób w sferę prawa do prywatności – bez możliwości weryfikacji takiego rozstrzygnięcia przez niezależny sąd – to w świetle utrwalonej linii orzeczniczej Trybunału Konstytucyjnego i wzorców wynikających z art. 45 ust. 1 i z art. 77 ust. 2 Konstytucji przepis art. 13 ust. 3 Prawa prasowego w omawianym brzmieniu jest nie do zaakceptowania. Rzecznik, powołując się na utrwalone stanowisko Trybunału KonstytucyjnegoPor. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 3 lipca 2008 r., sygn. akt K 38/07, OTK ZU 2008, nr 6/A, poz. 102; por. wyroki TK z: 9 czerwca 1998 r., sygn. K 28/97, OTK ZU 1998, nr 4, poz. 50; 16 marca 1999 r., sygn. SK 19/98, OTK ZU 1999, nr 3, poz. 36; 14 grudnia 1999 r., sygn. SK 14/98, OTK ZU 1999, nr 7, poz. 163; 10 lipca 2000 r., sygn. SK 12/99, OTK ZU 2000, nr 5, poz. 143; 19 lutego 2003 r., sygn. P 11/02, OTK ZU 2003, nr 2/A, poz. 12; 14 marca 2005 r., sygn. K 35/04, OTK ZU 2005, nr 3/A, poz. 23; 24 października 2007 r., sygn. SK 7/06, OTK ZU 2007, nr 9/A, poz. 108., podniósł, że prawo do sądu jest jednym z podstawowych praw jednostki. Stanowi ono jedną z fundamentalnych gwarancji praworządności. Na konstytucyjne prawo do sądu składa się również prawo dostępu do sądu, tj. prawo do uruchomienia procedury przed sądem (niezależnym, bezstronnym i niezawisłym). Prawo do sądu, wyrażone w art. 45 ust. 1 Konstytucji, nie może zostać ograniczone przez zamknięcie w ustawie drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności i praw konstytucyjnych, gdyż takie ograniczenie byłoby oczywiście sprzeczne z art. 77 ust. 2 Konstytucji. W tym sensie art. 77 ust. 2 Konstytucji wyznacza, obok art. 31 ust. 3, zakres dopuszczalnych ograniczeń prawa do sąduWyroki TK z: 9 czerwca 1998 r., sygn. K 28/97; 14 czerwca 1999 r., sygn. K 11/98; 16 marca 1999 r., sygn. SK 19/98; 10 maja 2000 r., sygn. K 21/99; 14 marca 2005 r., sygn. K 35/04.. W rezultacie Rzecznik stwierdził, że konieczność ochrony w demokratycznym państwie takich wartości, jak: bezpieczeństwo państwa, porządek publiczny, ochrona środowiska, zdrowia i moralności publicznej, wolności i praw innych osób nie może uzasadniać zamknięcia drogi sądowej w odniesieniu do praw objętych zakresem zastosowania art. 77 ust. 2 Konstytucji. Może natomiast, co najwyżej, uzasadniać pewne ograniczenia ochrony sądowej, przejawiające się w odmiennym ukształtowaniu zasad postępowania sądowego w stosunku do ogólnych reguł proceduralnychWyrok TK z 3 lipca 2008 r., sygn. akt K 38/07.. Rzecznik wskazał również, iż brak możliwości zaskarżenia decyzji prokuratora zezwalającej na ujawnienie danych osobowych i wizerunku podejrzanego jest tym bardziej dolegliwy, że dotyczy publikacji wizerunku i ujawnienia danych osobowych osób, które korzystają z domniemania niewinności. Powołując się na stanowisko doktryny, Rzecznik podkreślił, iż powyższe ma tym większe znaczenie, że raz udzielone zezwolenie na ujawnienie danych osobowych i wizerunku nie wymaga ponawiania na dalszych etapach sprawy, tj. po wniesieniu aktu oskarżenia – przed sądem pierwszej instancji, a następnie przed sądem drugiej instancji. Ponadto zezwolenie na ujawnienie danych osobowych i wizerunku osoby podejrzanej, wydane na wniosek określonego dziennikarza czy redakcji, jest skuteczne wobec wszystkich innych dziennikarzy i redakcjiPor. J. Sobczak, Komentarz do art. 13.. Co istotne, Rzecznik podkreślił również, że za niekonstytucyjnością art. 13 ust. 3 ustawy Prawo prasowe – w zaskarżonej we wniosku części – przemawia dodatkowo okoliczność, iż omawiana regulacja zawiera zwrot niedookreślony, tj. przesłankę „ważny interes społeczny”, którą winien kierować się prokurator, wydając zezwolenie na ujawnienie danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze. Rzecznik nie kwestionował przy tym zasadności posługiwania się w pewnych wypadkach zwrotami niedookreślonymi, jednakże powołując się na linię orzeczniczą Trybunału Konstytucyjnego, wskazał, że zwroty niedookreślone przesuwają obowiązek konkretyzacji norm na etap stosowania prawa i w związku z tym dają sądom pewną swobodę decyzyjną. Trybunał Konstytucyjny twierdzi natomiast, że swobody tej nie można utożsamiać „z dowolnością i wolnością od zewnętrznej kontroli”Wyrok TK z 31 marca 2005 r., sygn. akt SK 26/02.. Mając na względzie przedstawione racje, Rzecznik Praw Obywatelskich zawarł we wniosku postulat de lege ferenda, by decyzja prokuratora w przedmiocie udzielenia zezwolenia na ujawnienie danych osobowych i wizerunku podejrzanego była udzielana w formie postanowienia z uzasadnieniem, na które przysługiwałoby stronom zażalenie.

W tym miejscu pragnę zaznaczyć, że słusznie we wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich wskazano, iż niekonstytucyjność art. 13 ust. 3 Prawa prasowego może być potęgowana posłużeniem się w nim przez ustawodawcę zwrotem niedookreślonym, tj. przesłanką „ważny interes społeczny”. Jak podkreśla się w doktrynie, nie jest bez znaczenia, jakiemu podmiotowi przyznaje się kompetencję wypełniania zwrotów niedookreślonych. Z reguły powinno to dotyczyć sądów, albowiem to one cieszą się cechami bezstronności i niezawisłości, a także są wyposażone w lepsze gwarancje proceduralne, chroniące przed arbitralnościąE. Łętowska, Interpretacja a subsumpcja zwrotów niedookreślonych i nieostrych, „Państwo i Prawo” 2011, z. 7–8, s. 18..

Wreszcie podkreślić należy, że omawiana regulacja art. 13 ust. 3 Prawa prasowego w mojej opinii nie sprostała standardom Europejskiej konwencji praw człowieka i podstawowych wolnościDz.U. z 1993 r. nr 61, poz. 284., która w art. 8 ust. 1 statuuje prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego. Europejski Trybunał Praw Człowieka uznaje wprawdzie za dopuszczalną możliwość ingerencji organów ścigania w prawa człowieka, w tym w prawo do prywatności, jednakże pod warunkiem zapewnienia jednostce adekwatnych i skutecznych środków/gwarancji przeciwko ewentualnym nadużyciomPor. wyrok ETPCz z 16 kwietnia 2002 r. w sprawie Société Colas Est and Others v. Francji, skarga nr 37971/97, publ. baza HUDOC.. W komentowanej sprawie takich skutecznych środków/gwarancji nie zapewniała podejrzanemu ani ustawa Prawo prasowe, ani też ustawa Kodeks postępowania karnego.

Dodatkowo, co niezwykle istotne w komentowanej sprawie, kwestia braku zażalenia na postanowienie w przedmiocie publikacji danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze, jest tym donioślejsza, że w istocie obywatele o wiele dotkliwiej odczuwają skutki publikacji ich wizerunku i danych osobowych w mediach niż sam wyrok. Skutki takich publikacji są częstokroć dla nich nieodwracalne i rzutują na ich relacje w środowisku pracy, miejscu zamieszkania,  a także są niezwykle dotkliwe dla członków ich rodzin. Nawet jeśli zapadnie w sprawie wyrok uniewinniający. W tym stanie rzeczy ww. postulaty de lege ferenda zgłoszone we wniosku przez Rzecznika Praw Obywatelskich wydawały się słuszne, a sugerowane zmiany prawa konieczne.

Wskazać należy, że przed rozpoznaniem wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich przez Trybunał Konstytucyjny, w dniu 17 marca 2011 r. do Sejmu wpłynął komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo prasowe (druk sejmowy nr 4150), w którym zaproponowano zmianę art. 13 Prawa prasowego poprzez dodanie do niego ust. 4 w brzmieniu: „Na postanowienie w przedmiocie ujawnienia danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe przysługuje zażalenie. Zażalenie na postanowienie prokuratora rozpoznaje sąd rejonowy, w którego okręgu toczy się postępowanie”.

Wskazany projekt zmian Prawa prasowego nie tylko czynił zadość postulatom Rzecznika Praw Obywatelskich (w uzasadnieniu ww. projektu wprost powołano się na podany wyżej wniosek Rzecznika, w którym Rzecznik zakwestionował konstytucyjność art. 13 ust. 3 Prawa prasowego, co oznaczało, że wniosek Rzecznika był asumptem do wskazanych zmian w Prawie prasowym), ale nowelizacja art. 13 Prawa prasowego we wskazanym wyżej kształcie wprowadzała również kontrolę odwoławczą sądowego postanowienia w przedmiocie ujawnienia danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie jurysdykcyjne, co z kolei pozwoliłoby na pełną realizację standardu dwuinstancyjności, wynikającego z art. 78 KonstytucjiPor. uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo prasowe, druk sejmowy nr 4150..

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 18 lipca 2011 r. (sygn. akt K 25/09) uznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich za uzasadniony i orzekł, że art. 13 ust. 3 Prawa prasowego w zaskarżonym zakresie jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji.

Trybunał przystąpił do rozpoznania wniosku Rzecznika, mimo że na rozprawie przedstawiciel Sejmu wystąpił z wnioskiem o odroczenie rozprawy. Przedstawiciel Sejmu, uzasadniając wniosek o odroczenie, powoływał się na wskazany wyżej projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo prasowe (druk sejmowy nr 4150) i stwierdził, że proponowana zmiana czyni zadość wnioskowi Rzecznika. Trybunał Konstytucyjny postanowił nie uwzględnić jednak wniosku, albowiem uznał, że kontynuowanie rozprawy i wydanie wyroku w niniejszej sprawie zapewni ochronę praw osób wskazanych w art. 13 ust. 3 Prawa prasowego szybciej niż realizacja inicjatywy ustawodawczej, której wynik nie jest jeszcze przesądzony, a nadto przysłużyć się może ochronie praw tych osób, co do których zgoda prokuratora została już wydana, a jeszcze nie nastąpiła publikacja ich wizerunku lub danych w mediach. Dodatkowo Trybunał podniósł, że wstrzymywanie rozpoznawania sprawy zawisłej przed nim ze względu na toczący się proces legislacyjny może być niewłaściwie wykorzystywanym precedensem w innych, mniej oczywistych sprawach.

Uzasadniając wyrok w komentowanej sprawie, Trybunał w szczególności wskazał, że publikacja danych wymienionych w art. 13 ust. 3 Prawa prasowego niesie ze sobą wysokie ryzyko stygmatyzacji zarówno dla samych podejrzanych, jak i dla ich rodzin. Skutki publikacji, chociaż dotyczą osób podejrzanych, czyli chronionych przez domniemanie niewinności, mogą być nawet bardziej dotkliwe i długotrwałe niż zastosowanie środka karnego podania wyroku skazującego do publicznej wiadomości. Wartości takie jak życie prywatne, rodzinne, cześć i dobre imię podlegają ochronie prawnej z mocy art. 47 Konstytucji. W razie ich naruszenia każdy ma możliwość poszukiwania ochrony na drodze sądowej. Konstytucja nakłada też na władze publiczne ograniczenia i obowiązki w postaci: zakazu zamykania tej drogi ustawą oraz zapewnienia realizacji prawa do sądu z zachowaniem odpowiednich standardów. Trybunał wskazał, że słusznie zauważył Rzecznik Praw Obywatelskich, iż za potrzebą zewnętrznej kontroli rozstrzygnięć prokuratorskich na gruncie art. 13 ust. 3 Prawa prasowego przemawia również użycie w tym przepisie przesłanki „ważnego interesu społecznego”. Zdaniem Trybunału wykładnia pojęć nieostrych, otwierających duże możliwości interpretacyjne, powinna podlegać weryfikacji przez sąd, zwłaszcza gdy jej wynik kształtuje sferę praw i wolności jednostki chronionych konstytucyjnie. Badanie przez sądy, tj. organy z założenia niezależne, bezstronne i niezawisłe, prawidłowości stosowania w praktyce niedookreślonych zwrotów ustawowych służy ujednoliceniu sposobu ich rozumienia, a w konsekwencji zapobiega nieprzewidywalności rozstrzygnięć zapadających w indywidualnych sprawach. Trybunał, powołując się na swoją wcześniejszą linię orzeczniczą, podkreślił, że wyjątkowego znaczenia gwarancja ta nabiera w obszarze szeroko rozumianego prawa karnego. Trybunał wskazał nadto, że potrzeba sądowej weryfikacji decyzji procesowej prokuratora o ujawnieniu danych podejrzanego dyktowana jest również pozostawioną temu organowi swobodą oznaczenia zakresu przedmiotowego wydawanych zezwoleń. Organ postępowania przygotowawczego może regulować warunki publikacji, jak również ograniczyć rodzaj i ilość informacji przeznaczonych do udostępnienia szerszej publiczności, co również winno być poddane mechanizmowi kontroli zapobiegającemu dowolności i arbitralności. Otwarcie dostępu do sądu uruchomiłoby także kontrolę prawidłowości wyważenia przez prokuratora krzyżujących się interesów: indywidualnego (podejrzanego, objętego domniemaniem niewinności) i grupowego (społeczeństwa, uprawnionego do pozyskiwania informacji). Zdaniem Trybunału pozwalałaby ona sprawdzić, czy u podstaw zgody na ujawnienie danych osobowych i wizerunku podejrzanego legły wystarczająco doniosłe racje, jak chociażby potrzeba zapobieżenia dalszej przestępczej działalności podejrzanego, ustalenia przez organy ścigania nowych faktów i pozyskania dowodów, realizacja funkcji wychowawczej postępowania karnego, ostrzeżenie i uspokojenie opinii publicznej. Co istotne, Trybunał podkreślił w powołanym wyroku, że należy odróżnić instytucję z art. 13 ust. 3 Prawa prasowego od uregulowanego na gruncie procedury karnej listu gończego. W tym stanie rzeczy, w ocenie Trybunału, brak możliwości zakwestionowania zezwolenia prokuratora na ujawnienie danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze, narusza możliwość skorzystania z sądowej ochrony konstytucyjnie gwarantowanych wolności (art. 77 ust. 2 Konstytucji) oraz pozbawia jednostkę prawa do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd (art. 45 ust. 1 Konstytucji)Por. sentencję i uzasadnienie wyroku TK z 18 lipca 2011 r., sygn. akt K 25/09..

Ostatecznie ustawą z 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo prasowe ustawodawca zadośćuczynił ww. wyrokowi Trybunału Konstytucyjnego i postulatom  Rzecznika Praw Obywatelskich, albowiem w art. 13 Prawa prasowego po ust. 3 dodał ust. 4 w brzmieniu: „Na postanowienie w przedmiocie ujawnienia danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe przysługuje zażalenie. Zażalenie na postanowienie prokuratora rozpoznaje sąd rejonowy, w którego okręgu toczy się postępowanie. Postanowienie wydane w toku postępowania przygotowawczego staje się wykonalne z chwilą uprawomocnienia”.

Co istotne, ostatnie zdanie nowego ust. 4 art. 13 Prawa prasowego zostało uwzględnione wskutek poprawki SenatuPor. uchwałę Senatu RP z 29 lipca 2011 r. w sprawie ustawy o zmianie ustawy – Prawo prasowe., który w uzasadnieniu uchwały przewidującej tę poprawkę słusznie wskazał, że uchwalony przez Sejm w pierwotnym brzmieniu przepis art. 13 ust. 4 (druk sejmowy nr 4150) nie regulowałby w sposób szczególny kwestii wykonalności postanowienia w przedmiocie ujawnienia danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze, co powodowałoby, że do postanowień tych zastosowanie miałby art. 462 § 1 k.p.k., zgodnie z którym: „jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, zażalenie nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia, sąd jednak, który je wydał, lub sąd powołany do rozpoznania zażalenia może wstrzymać wykonanie postanowienia”. W uzasadnieniu tej uchwały podkreślono, że szczególny charakter postanowienia wydanego w trybie art. 13 ust. 3 Prawa prasowego, zwłaszcza w toku postępowania przygotowawczego, gdy stopień uprawdopodobnienia przestępstwa jest zwykle niższy niż w toku postępowania sądowego, może narażać na szwank dobre imię i cześć podejrzanego i wpływać istotnie na jakość życia prywatnego jego i jego rodziny. Stąd też, kierując się potrzebą ochrony życia prywatnego i rodzinnego podejrzanego, Senat wniósł ww. poprawkę, która spowoduje wstrzymanie wykonalności postanowienia do chwili jego uprawomocnienia. Powyższe stanowić będzie o ochronie praw skarżącego, albowiem prawa skarżącego – bez poprawki Senatu – byłyby prawami iluzorycznymi, skoro wniesienie zażalenia i tak nie powodowałoby wstrzymania wykonania zaskarżonego postanowienia w przedmiocie ujawnienia danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze1 Por. uzasadnienie uchwały Senatu RP z 29 lipca 2011 r. w sprawie ustawy o zmianie ustawy – Prawo prasowe..

Na koniec wskazać wypada, że ochronę dóbr osobistych przewidują art. 23 i 24 Kodeksu cywilnegoDochodzenie szkody od Skarbu Państwa wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej reguluje art. 417 k.c., jednakże – jak słusznie wywodzi Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 3 lipca 2008 r. (sygn. akt K 38/07): „Ochrona w ramach prawa cywilnego nie może całkowicie zastąpić ochrony wynikającej z prawa karnego procesowego. Ochrona cywilnoprawna pozwala na zasądzenie odszkodowania lub zadośćuczynienia. Istnieje też możliwość wniesienia powództwa o ustalenie faktu naruszenia, co powoduje uzyskanie satysfakcji moralnej (…) Ochrona cywilnoprawna nie może być jednak uznawana za wystarczająco skuteczny środek odwoławczy. Cywilna droga sądowa ma jedynie charakter pomocniczy”.

Rekapitulując, można stwierdzić, że na mocy ustawy z 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo prasowe decyzja prokuratora w przedmiocie zgody na opublikowanie w mediach danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze, wymaga formy postanowienia z uzasadnieniem, na które przysługuje zażalenie do sądu, co czyni art. 13 ustawy Prawo prasowe zgodnym z Konstytucją.