U stawą z 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustawDz.U. nr 172, poz. 1804, dalej jako nowelizacja. dokonano wielu znaczących zmian w przepisach procedury cywilnej, a w szczególności w przepisach regulujących postępowanie egzekucyjne. Wśród tych zmian wprowadzono instytucję tytułu wykonawczego skutecznego przeciwko wszystkim, tj. umożliwiającego wierzycielowi wszczęcie egzekucji obowiązku wydania indywidualnie oznaczonych ruchomości, nieruchomości lub statku albo opróżnienia pomieszczenia nie tylko przeciwko dłużnikowi wymienionemu w tytule wykonawczym, ale przeciwko każdemu, kto tymi rzeczami włada (art. 791 § 1 k.p.c.). Wierzyciel nie musi uzyskiwać klauzuli wykonalności przeciwko osobom, które weszły w posiadanie tych rzeczy. Wraz z wprowadzeniem istotnego novum w postaci tytułu wykonawczego skutecznego erga omnes ustawodawca wykreował środek prawny umożliwiający ochronę osobie, przeciwko której skierowana została egzekucja, a która włada egzekwowanymi rzeczami na podstawie tytułu prawnego niepochodzącego od dłużnika (art. 791 § 2 k.p.c.). Jak wynika z uzasadnienia nowelizacji, nowy system ochrony prawnej ma służyć ochronie praw osoby, która w dobrej wierze nabyła przedmiot egzekucji od osoby niebędącej dłużnikiem. Niewątpliwie chodzi tutaj o ochronę merytoryczną, a nie formalną, która realizowana jest przede wszystkim w postaci skargi na czynność komornika z art. 767 k.p.c. Obronie merytorycznej w postępowaniu egzekucyjnym służą powództwa przeciwegzekucyjne. Należy zatem rozpatrzeć, czy powództwo z art. 791 § 2 k.p.c. można zakwalifikować jako jedno z powództw przeciwegzekucyjnych, czy też jest to odrębny środek prawny, a jeśli tak, to jaki jest jego stosunek do powództw przeciwegzekucyjnych, w końcu – czy wprowadzenie nowego środka prawnego było w ogóle potrzebne. Przed przejściem do dalszych rozważań warto przytoczyć poglądy na temat charakteru powództwa z art. 791 § 2 k.p.c. prezentowane w literaturze postępowania cywilnego.

POWÓDZTWO Z ART. 791 § 2 K.P.C. W POGLĄDACH DOKTRYNY

Orzecznictwo, przynajmniej na poziomie Sądu Najwyższego lub sądów apelacyjnych, nie wypowiedziało się do tej pory na temat charakteru prawnego powództwa z art. 791 k.p.c. Doktryna zaś jest w tym zakresie mocno podzielona. Zdaniem P. TelengiP. Telenga, (w:) A. Jakubecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Oficyna 2008, s. 1167. jest to szczególne powództwo o ukształtowanie stosunku prawnego, które  posiada pewne cechy powództwa opozycyjnego (zmierza do pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego skutecznego erga omnes w części, to jest co do powoda), jak również ekscydencyjnego (legitymowana czynnie jest osoba niewymieniona w treści tytułu egzekucyjnego, w stosunku do której skierowano egzekucję na podstawie tytułu wykonawczego skutecznego erga omnes). Pogląd ten podziela, jak się wydaje, H. PietrzkowskiH. Pietrzkowski, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, cz. 3, Postępowanie egzekucyjne, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis 2006, s. 103.. Według M. UliaszaM. Uliasz, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, C.H. Beck 2008, komentarz do art. 791, teza nr 5. powództwo z art. 791 § 1 k.p.c. stanowi nową swoistą formę powództwa przeciwegzekucyjnego. Jego istota jest zbliżona do powództwa o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, przy czym chodzi tu o pozbawienie wykonalności tylko wobec powoda. Ponadto cel tego powództwa zbliżony jest do celu powództwa o wyłączenie przedmiotu spod egzekucji. Z. SzczurekZ. Szczurek, (w:) Z. Szczurek (red.), Egzekucja sądowa w Polsce, Currenda 2007, s. 325–326. traktuje powództwo z art. 791 § 2 k.p.c. jako rodzaj powództwa ekscydencyjnego, podobnie jak A. MarciniakA. Marciniak, Postępowanie egzekucyjne w sprawach cywilnych, Warszawa 2005, s. 193.. M. MulińskiM. Muliński, (w:) J. Jankowski (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie egzekucyjne, komentarz do art. 758–1066, C.H. Beck 2011, s. 293. uznaje powództwo o ustalenie, że tytuł wykonawczy nie może być wykonywany, za powództwo opozycyjne. W podobny sposób przedmiotowe powództwo kwalifikuje S. ZemanekS. Zemanek, Powództwa przeciwegzekucyjne w świetle nowelizacji k.p.c. z dnia 2 lipca 2004 r., (w:) Czterdziestolecie kodeksu postępowania cywilnego. Zjazd katedr postępowania cywilnego w Zakopanem (7–9.10.2005 r.), Zakamycze 2006, s. 190–191., zdaniem którego art. 791 § 2 k.p.c. jest przepisem szczególnym do art. 840 k.p.c. Jednocześnie autor ten uważa, że powództwo z art. 791 § 2 k.p.c. jest powództwem o ustalenie. Pogląd ten popiera P. PogonowskiP. Pogonowski, Egzekucja i postępowanie egzekucyjne, (w:) T. Wiśniewski (red.), Postępowanie sądowe w sprawach gospodarczych, C.H. Beck 2007, s. 388.. A. JarochaA. Jarocha, Charakter prawny powództwa o ustalenie, że tytuł wykonawczy nie może być wykonywany względem władającego rzeczą (art. 791 § 2 k.p.c.), „Przegląd Prawa Egzekucyjnego” 2010, nr 9, s. 18. przyjmuje, że jest to sui generis powództwo o ustalenie istnienia (nieistnienia) stosunku prawnego lub prawa, a po jego rozpoznaniu sąd wydaje wyrok deklaratoryjny. K. Flaga-GieruszyńskaK. Flaga-Gieruszyńska, (w:) A. Zieliński (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, C.H. Beck 2010, s. 1366–1367. stwierdza z kolei, że powództwo o ustalenie, iż tytuł wykonawczy nie może być egzekwowany w stosunku do władającego rzeczą, nie jest ani powództwem o ustalenie w trybie art. 189 k.p.c., choćby ze względu na brak wymogu wykazania interesu prawnego przez powoda, ani też powództwem przeciwegzekucyjnym, ponieważ nie dość, że ustawodawca nie przywołał w tym względzie art. 840 i n. k.p.c., to jeszcze powództwo nie ma jednoznacznych cech żadnego z powództw przeciwegzekucyjnych. Ostatecznie, zdaniem tej autorki, można uznać, że jest to powództwo o charakterze hybrydowym, którego charakter prawny należy rozstrzygnąć w przyszłości.

CHARAKTER PRAWNY ORZECZENIA ZAPADŁEGO W WYNIKU UWZGLĘDNIENIA POWÓDZTWA Z ART. 791 § 2 K.P.C.

W zależności od zawartej w żądaniu powództwa treści wniosku o udzielenie ochrony prawnej powszechnie wyróżnia się w nauceZamiast wielu patrz: J. Jodłowski, J. Lapierre, (w:) J. Jodłowski, Z. Resich, J. Lapierre, T. Misiuk-Jodłowska, Postępowanie cywilne, Wydawnictwo Prawnicze PWN 1997, s. 228. trzy zasadnicze rodzaje powództw w procesie cywilnym:

• powództwo o zasądzenie świadczenia,
• powództwo o ustalenie stosunku prawnego lub prawa,
• powództwo o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa.

Przedstawiony powyżej podział powództw jest podstawą wyróżnienia orzeczeń zasądzających świadczenie, ustalających i kształtujących. Z kolei orzeczenia, ze względu na formę ochrony jurysdykcyjnej, dzielą się na deklaratywne i konstytutywneSzerzej na temat klasyfikacji i podziałów orzeczeń patrz K. Piasecki, Wyroki sądów pierwszej instancji, sądów apelacyjnych oraz Sądu Najwyższego w sprawach cywilnych, handlowych i gospodarczych, Oficyna 2007.. Przedstawiony podział orzeczeń będzie pomocny w ustaleniu charakteru powództwa określonego w art. 791 § 2 k.p.c., gdyż między określonego rodzaju powództwami a wyrokami zachodzi swoista łączność (iunctim)Por. K. Piasecki, Wyrok pierwszej instancji w procesie cywilnym, Warszawa 1981, s. 142.. Z całą pewnością powództwo z art. 791 § 2 k.p.c. nie jest powództwem o zasądzenie. Może więc przybrać formę powództwa o ustalenie bądź powództwa o ukształtowanie. Określenie charakteru skutku prawnego orzeczenia zapadłego w wyniku uwzględnienia tego powództwa pozwoli dokonać klasyfikacji samego powództwa.

W literaturzeS. Zemanek, Powództwa przeciwegzekucyjne, s. 190. wyrażono pogląd, że powództwo z art. 791 § 2 k.p.c. ma charakter deklaratoryjny, gdyż w przypadku uwzględnienia powództwa sąd tylko potwierdzi, iż wierzyciela egzekwującego i osoby władającej wskazanymi w treści tytułu przedmiotami nie łączył stosunek prawny. Wyrok uwzględniający powództwo o ustalenie, o którym mowa w art. 791 k.p.c., ma określić, że ze względu na brak stosunku prawnego między wierzycielem a władającym rzeczą tytuł wykonawczy nie może być względem władającego egzekwowanyA. Jarocha, Charakter prawny, s. 18.. Jak się wydaje, zwolennicy przedstawionego poglądu uważają, że nie istnieje przedmiot kształtowania (stosunek prawny) lub potrzeba ukształtowania stosunku prawnego. Pomijają przy tym kluczową okoliczność, tj. istnienie wykonalnego (erga omnes) tytułu wykonawczego. Zapadły wyrok ustalający nie będzie oddziaływał na tytuł wykonawczy stanowiący podstawę egzekucji. Wątpliwe jest również, aby wyrok deklaratoryjny mógł stanowić podstawę do umorzenia postępowania egzekucyjnego w stosunku do władającego rzeczą. Z oczywistych względów nie wchodzi w grę umorzenie postępowania z urzędu, natomiast w art. 825 k.p.c. brak jest podstawy do umorzenia postępowania na wniosek. Artykuł 825 pkt 3 k.p.c. nie może stanowić podstawy umorzenia postępowania z uwagi na treść art. 791 § 1 k.p.c., skoro tytuł wykonawczy jest skuteczny przeciwko wszystkim władającym rzeczą, a nie tylko przeciwko dłużnikowi określonemu w treści tytułuPodobnie, jak się wydaje, H. Pietrzkowski, Kodeks, s. 165.. Koncepcji uznania powództwa z art. 791 § 2 k.p.c.  za powództwo o ustalenie nie da się pogodzić z celem tego powództwa, tj. spowodowaniem (w przypadku uwzględnienia powództwa) umorzenia postępowania egzekucyjnego przeciwko władającemu rzeczą. Tego celu nie da się osiągnąć bez ingerencji w stosunek prawny, którego głównym elementem jest tytuł wykonawczy skuteczny przeciwko wszystkim. Uwzględnienie powództwa powinno wywołać skutek procesowy w postaci pozbawienia (w całości lub części) wykonalności tytułu wykonawczego, co może nastąpić jedynie w drodze wyroku konstytutywnego (prawotwórczego). Przy tym wykonalność należy rozumieć ściśle, czyli jako możność przymusowego wykonania tytułu w drodze egzekucjiPor. E. Wengerek, Przeciwegzekucyjne powództwa dłużnika, Wydawnictwo Zrzeszenia Prawników Polskich 1998, s. 20.. Skutek wyroku ustalającego, że tytuł wykonawczy nie może być egzekwowany w stosunku do władającego rzeczą, wyczerpie się w pozbawieniu tego tytułu wykonalności w stosunku do władającego rzeczą. Stosownie do okoliczności pozbawienie wykonalności może być częściowe lub całkowite. Wyrok w żadnym stopniu nie dotyka treści tytułu egzekucyjnego, w szczególności nie narusza ustalonego tym tytułem dotychczasowego stosunku prawnego, lecz jedynie obezwładnia tytuł wykonawczy poprzez pozbawienie go wykonalności. Wyrok konstytutywny wydany w wyniku uwzględnienia powództwa z art. 791 § 2 k.p.c. wywoła skutek procesowy, a nie materialnoprawny, podobnie jak wyrok wydany na podstawie art. 840 k.p.cPor. K. Korzan, Orzeczenia konstytutywne w postępowaniu cywilnym, Wydawnictwo Prawnicze 1972, s. 215.. Po uzyskaniu korzystnego dla siebie wyroku władający rzeczą spowoduje umorzenie toczącego się przeciwko niemu postępowania, składając wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego oparty na art. 825 pkt 2 k.p.c.

Przeciwko deklaratoryjnemu charakterowi orzeczenia zapadłego z art. 791 § 2 k.p.c. przemawia już sam fakt istnienia tego środka prawnego. Jeśliby sąd, rozpoznając powództwo, poprzestać miał jedynie na ustaleniu faktu nieistnienia żadnego stosunku prawnego między wierzycielem a dłużnikiemOsoba władająca, mimo że nie jest wymieniona w treści tytułu wykonawczego, z chwilą wszczęcia przeciwko niej postępowania egzekucyjnego stanie się dłużnikiem egzekwowanym; podobnie P. Telenga, (w:) A. Jakubecki (red.), Kodeks, s. 1165. (władającym rzeczą), a w efekcie na ustaleniu, że postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte przeciwko osobie niebędącej według treści tytułu egzekucyjnego dłużnikiem, to powództwo z art. 791 § 2 k.p.c. byłoby zbędne, gdyż w celu ochrony swoich praw władający rzeczą, przeciwko któremu skierowano egzekucję, mógłby skorzystać z prawa żądania umorzenia postępowania na podstawie art. 825 pkt 3 k.p.c., a w przypadku odmowy uwzględnienia tego żądania przez komornika – żądania umorzenia postępowania przez sąd w trybie skargi na czynność komornika lub w trybie art. 759 § 2 k.p.cPor. K. Korzan, Sądowe postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne w sprawach cywilnych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1986, s. 221–222.. Zarówno takie rozwiązanie, jak i uznanie powództwa z art. 791 § 2 k.p.c. za powództwo ustalające, wynika z jednopłaszczyznowego pojmowania stosunków prawnych łączących wierzyciela i władającego rzeczą, tj. jedynie na płaszczyźnie prawnomaterialnej. W jednym i drugim przypadku pominięty zostaje bardzo ważny element ustalający stosunek prawny między stronami, a mianowicie tytuł wykonawczy, prawomocny i wykonalny. Nie sposób w obliczu istnienia tytułu wykonawczego nie uwzględnić zmiany stanu prawnego wywołanego  jego wydaniem. Uzasadnia to wyrażoną już wcześniej tezę, że nie da się osiągnąć celu powództwa z art. 791 § 2 k.p.c. bez ingerencji w stosunek prawny, którego głównym elementem jest tytuł wykonawczy skuteczny przeciwko wszystkim. Ingerencji takiej można zaś dokonać jedynie wyrokiem konstytutywnym.

POWÓDZTWO Z ART. 791 § 2 K.P.C. POWÓDZTWEM O UKSZTAŁTOWANIE

Poczynione wyżej uwagi dotyczące konstytutywnego charakteru wyroku zapadłego w wyniku uwzględnienia powództwa z art. 791 § 2 k.p.c. pozwalają zakwalifikować to powództwo do kategorii powództw o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa. Tylko bowiem wyrok zapadły z powództwa o ukształtowanie wywiera zawsze skutek konstytutywny. Przedmiotem kształtowania jest wyłącznie stan procesowy w postaci wykonalności tytułu wykonawczego, przy czym powództwo zmierza do pozbawienia tej wykonalności w stosunku do powoda. Istotą orzeczenia konstytutywnego jest właśnie zmiana stanu prawnego, przy czym może to nastąpić wyłącznie na podstawie upoważnienia ustawowego. Nie może zatem zapaść takie orzeczenie w zakresie stosunków, co do których normy prawa cywilnego nie przewidują ingerencji sądu w postaci przekształcenia prawaTak Z. Resich, Istota procesu cywilnego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1985, s. 33–34.. Powództwo o ukształtowanie ma więc charakter szczególny, gdyż w odróżnieniu od powództwa o ustalenie czy powództwa o zasądzenie może być wytoczone tylko w wypadkach przewidzianych w ustawie. Z tego względu w doktrynieW. Broniewicz, Postępowanie cywilne w zarysie, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis 2008, s. 175. wyrażono pogląd, że należałoby mówić nie tyle o powództwie, ile raczej o powództwach o ukształtowanie, powództw tych istnieje bowiem tyle, ile jest ich przewidzianych w odpowiednich przepisach. Ustawodawca w swoisty sposób reglamentuje liczbę powództw o ukształtowanie, jak się wydaje, z uwagi na daleko idący skutek orzeczeń zapadłych w wyniku rozpoznania powództwa. Podstawa prawna powództwa o ukształtowanie determinuje zakres i przedmiot kształtowania. W przypadku powództwa z art. 791 § 2 k.p.c. przedmiotem kształtowania jest wykonalność, która w wyniku uwzględnienia powództwa zostaje ograniczona (zakres kształtowania). Orzeczenia zapadłe z powództwa o ukształtowanie prócz podstawowego skutku – konstytutywnego, wywierają również skutki uboczne (ex tunc, ex nunc i erga omnes), które są zależne od podstawy uzasadniającej kształtowanie. Szczegółowe omówienie tych skutków przekracza ramy niniejszego opracowaniaSzerzej patrz K. Korzan, Orzeczenia konstytutywne w postępowaniu cywilnym, Wydawnictwo Prawnicze 1972, s. 125–140..

POWÓDZTWO Z ART. 791 § 2 K.P.C. A POWÓDZTWA PRZECIWEGZEKUCYJNE

Powództwo z art. 791 § 2 k.p.c. jest powództwem o ukształtowanie stosunku prawnego, podobnie jak powództwa przeciwegzekucyjne: opozycyjne (art. 840 k.p.c.) i ekscydencyjne (art. 841 k.p.c.), przy czym z poczynionych wcześniej ustaleń wynika, że  w zakresie skutków przedmiotowe powództwo jest tożsame z powództwem opozycyjnym. Czy wprowadzenie nowego rodzaju powództwa, budzącego przy tym wiele wątpliwości w nauce, było konieczne dla ochrony praw uczestników postępowania egzekucyjnego? Przed udzieleniem odpowiedzi należy ustalić, czy któreś z wymienionych wyżej powództw przeciwegzekucyjnych zapewniłoby władającemu rzeczą należytą obronę.

Powództwo ekscydencyjne może wytoczyć osoba trzecia, która przeciwstawia się prowadzeniu egzekucji z określonego przedmiotu, gdy egzekucja z tego przedmiotu narusza jej prawa. Artykuł 841 § 1 k.p.c. określa dwie przesłanki warunkujące dopuszczalność wytoczenia powództwa ekscydencyjnego: powodem musi być osoba trzecia i egzekucja musi naruszać jej prawaSzerzej patrz G. Tracz, Przesłanki wytoczenia powództwa eskcydencyjnego, „Przegląd Sądowy” 1996, nr 7–8, s. 89 i n.. Przesłanki te muszą być zawsze spełnione łącznie. W przypadku przesłanki naruszenia prawa nie ma wątpliwości, że niemające podstawy materialnej żądanie wydania rzeczy skierowane do władającego rzeczą narusza jego prawa. Wątpliwości powstają przy drugiej przesłance, tj. że powodem musi być osoba trzecia. O tym, kto jest stroną postępowania egzekucyjnego, decydują kryteria procesowe, a więc treść tytułu wykonawczego. Osobą trzecią jest więc osoba niebędąca stroną właściwego postępowania egzekucyjnego. W szczególności nie jest to osoba, przeciwko której jako dłużnikowi skierowana została egzekucjaP. Bieżuński, M. Bieżuński, Powództwo zastawnika o zwolnienie spod egzekucji, „Nowa Currenda” 2010, nr 3, s. 35 i n.. Z treści tytułu wykonawczego skutecznego przeciwko wszystkim wynika, że potencjalnym dłużnikiem może być każdy aktualnie władający określoną w tytule rzeczą. Władający rzeczą nie będzie mógł więc skorzystać z ochrony, jaką daje powództwo ekscydencyjne, gdyż nie będzie osobą trzecią z uwagi na treść tytułu wykonawczego, jak również z uwagi na skierowanie przeciwko niemu egzekucji. Dodatkowo w literaturzeJ. Jankowski, (w:) K. Piasecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, C.H. Beck 2006, komentarz do art. 1041, teza nr 7. wyrażono słuszne wątpliwości co do samej dopuszczalności wytoczenia powództwa z art. 841 k.p.c. w przypadku egzekucji świadczeń pieniężnych, a przecież egzekucji takich świadczeń dotyczy art. 791 k.p.c.

Jak już wcześniej wspomniano, powództwo z art. 791 § 2 k.p.c. i powództwo z art. 840 k.p.c. wiele łączy: są to powództwa o ukształtowanie stosunku prawnego, zmierzające do pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego. Powództwo opozycyjne może wytoczyć dłużnik wymieniony w tytule wykonawczym, jednak z uwagi na skuteczność erga omnes tytułu z art. 791 k.p.c. legitymacja posiadacza rzeczy wydaje się oczywista. Wydaje się więc uzasadniona teza, że kreowanie odrębnego powództwa w art. 791 § 2 k.p.c. nie jest konieczne dla zapewnienia należytej ochrony uczestników postępowania egzekucyjnego. Dodatkowo w aktualnym stanie prawnym wytoczenie powództwa z art. 791 § 2 k.p.c. obwarowane jest ostrzejszymi rygorami niż powództwo opozycyjne (wystarczy wspomnieć obowiązek uprawdopodobnienia swoich praw przed komornikiem, czy też tygodniowy termin do wytoczenia powództwa).

WNIOSKI

Rozważania poczynione w niniejszym opracowaniu pozwalają na stwierdzenie, że: 

1. powództwo o ustalenie, iż tytuł wykonawczy nie może być wykonywany, jest powództwem o ukształtowanie stosunku prawnego, wyrok zapadły w wyniku rozpoznania tego powództwa ma zaś charakter konstytutywny i działa od chwili jego uprawomocnienia (ex nunc);
2. konstytutywny charakter wyroku ustalającego, że tytuł wykonawczy nie może być egzekwowany, powoduje, iż nie może być zaopatrzony w klauzulę wykonalności, jak również w rygor natychmiastowej wykonalności;
3. przedmiotem kształtowania w postępowaniu z art. 791 § 2 k.p.c. jest wykonalność tytułu wykonawczego rozumiana jako możność przymusowego wykonania tytułu w drodze egzekucji;
4. strony nie mogą samodzielnie zlikwidować sporu (ukształtować stosunku prawnego), pozbawiając tytuł wykonawczy wykonalności (nie mogą zawrzeć ugody);
5. wyrok ustalający, że tytuł wykonawczy nie może być wykonywany, stanowi podstawę umorzenia postępowania egzekucyjnego w całości lub w części, w zależności od zakresu pozbawienia wykonalności, na wniosek dłużnika (władającego rzeczą) na podstawie art. 825 pkt 3 k.p.c.;
6. powództwo z art. 791 § 2 k.p.c. i powództwa przeciwegzekucyjne pełnią tę samą funkcję – służą merytorycznej obronie dłużnika przed egzekucją, stąd umiejscowienie art. 791 § 2 k.p.c. poza Działem VI Części trzeciej Kodeksu postępowania cywilnego należy uznać za przeoczenie ustawodawcy, niewpływające jednak na możliwość zaliczenia przedmiotowego powództwa do powództw przeciwegzekucyjnych;
7. nie ma konkurencji między powództwem z art. 791 § 2 k.p.c. a powództwem z art. 841 k.p.c.;
8. powództwo z art. 791 § 2 k.p.c. można zakwalifikować jako podtyp powództwa opozycyjnego z art. 840 k.p.c.

Wydaje się, że nawet mimo braku odrębnego powództwa o ustalenie, iż tytuł wykonawczy nie może być wykonywany, władający rzeczą miałby zapewnioną skuteczną ochronę swoich praw w postępowaniu egzekucyjnym w postaci powództwa opozycyjnego. Różnice między obydwoma powództwami sprowadzają się do dodatkowych przesłanek warunkujących wytoczenie powództwa z art. 791 § 2 k.p.c., tj. uprzedniego uprawdopodobnienia dokumentem zasadności roszczenia oraz zachowania tygodniowego terminu do wytoczenia powództwa. Brak tych dodatkowych przesłanek byłby obojętny dla sytuacji procesowej zarówno poszukującego ochrony dłużnika, jak też i dla wierzyciela. Obecnie istniejące rozwiązania powodują zbyt wiele kontrowersji, których wyrazem jest chociażby zaprezentowany na wstępie niniejszego opracowania przegląd poglądów doktryny na charakter powództwa z art. 791 § 2 k.p.c. Pogląd przedstawiony w niniejszym artykule podzielił ustawodawca: 3 maja 2012 r. wchodzi w życie ustawa z 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustawDz.U. nr 233, poz. 1381., nowelizująca m.in. art. 791 k.p.c. Zgodnie z nowym brzmieniem tego przepisu środkiem prawnym przysługującym dłużnikowi będzie powództwo  o pozbawienie w stosunku do niego tytułu wykonawczego (art. 791 § 3 k.p.c.), a więc powództwo opozycyjne, przewidziane w art. 840 k.p.c.