Przez oddziały zbrojne powstania styczniowego przewinęło się 100.000 ludzi, z których 20.000 oddało życie w walce i na szubienicach. Żadna z ówczesnych formacji militarnych nie miała jednolitego umundurowania. Charakterystyczne, improwizowane elementy ubiorów uczestników zrywu stanowiły czwórgraniaste czapki ze srebrnym orłem i przypięte do stroju kokardy biało-czerwone. Naczelnik państwa wydał 21.01.1919 r. rozkaz specjalny o nadaniu weteranom lat 1863–1864 statusu żołnierzy Wojska Polskiego. Każdemu z żyjących bojowników (w tamtej dacie naliczono ich 3.644) przyznano państwową pensję; każdy z nich otrzymał również specjalne, pełne umundurowanie w kolorze fioletowym, z rogatywką. Napotkanemu wiarusowi inny żołnierz, niezależnie od posiadanego stopnia, miał obowiązek pierwszy zasalutować. W 75. rocznicę irredenty obchodzoną w 1938 r. pozostawało przy życiu jeszcze 52 jej uczestników. Jeśli uświadomić sobie, że najstarsi weterani styczniowego zrywu dożyli połowy lat 40. XX w., to staje się jasne, że wielu członków podziemnej polskiej armii, którym przyszło od 1939 r. toczyć walkę z dwoma najeźdźcami, niewątpliwie zetknęło się wcześniej z kombatantami drugiej połowy XIX w.

Po 75 latach od wybuchu powstania warszawskiego, w którym walczyło ogółem 50.000 żołnierzy, a za cały uniform służyła im nieraz biało-czerwona opaska, liczba pozostających przy życiu uczestników wynosiła około 1.000. Nie zapewniono im urzędowo stałego wsparcia, z wyjątkiem corocznej od 2018 r. nagrody w kwocie kilku tysięcy zł fundowanej przez miasto stołeczne Warszawa, a także przyznania przez władze miejskie uprawnień do darmowego pobytu w domach spokojnej starości oraz do korzystania poza kolejnością z opieki zdrowotnej. W tym samym czasie 82% Polaków deklarowało czczenie rocznic 1.08.1944 r.

foto na okładce: Weterani powstania styczniowego na dachu Pałacu Prasy. Siedzi Wiktor Malewski, stoją od lewej: Antoni
Suss, Mamert Wandali, Walenty Milczarski, Kraków 1939, autor zdjęcia nieznany, Narodowe Archiwum Cyfrowe.