P rzepisy ustawy Prawo upadłościoweUstawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 2171) – dalej: p.u. Do 31 grudnia 2015 r. ustawa ta nosiła nazwę Prawo upadłościowe i naprawcze. Ustawą z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. z 2015 r. poz. 978) zmieniono zarówno nazwę ustawy, jak również w sposób istotny zmieniła się jej treść. nakładają na określone podmioty obowiązek wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości w przypadku wystąpienia stanu niewypłacalności. Niewystąpienie z takim wnioskiem – poza odpowiedzialnością odszkodowawczą oraz możliwością orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej – może prowadzić do odpowiedzialności karnej. Tymczasem zgodnie z obowiązującymi od 1 stycznia 2016 r. przepisami ustawy Prawo restrukturyzacyjneUstawa z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. z 2015 r. poz. 978) – dalej: p.r. niewypłacalność umożliwia dłużnikowi złożenie wniosku restrukturyzacyjnego. Niewypłacalność stanowi zatem zarówno przesłankę wszczęcia postępowania upadłościowego, jak również postępowania restrukturyzacyjnego. Istnieje zależność pomiędzy potencjalną odpowiedzialnością odszkodowawczą i możliwością orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej a postępowaniem restrukturyzacyjnym. Powstaje natomiast pytanie, czy w obecnym stanie prawnym możliwe jest wyłączenie odpowiedzialności karnej z tytułu niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie w związku ze złożeniem wniosku restrukturyzacyjnego, skoro podstawą obu wniosków jest niewypłacalność.

Niewypłacalność jako przesłanka upadłości i restrukturyzacji

Zgodnie z art. 10 p.u. przesłanką ogłoszenia upadłości jest powstanie u dłużnika stanu niewypłacalności, natomiast w myśl art. 6 ust. 1 p.r. postępowanie restrukturyzacyjne może być prowadzone w stosunku do dłużnika niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością. Stan niewypłacalności stanowi zatem przesłankę wszczęcia zarówno postępowania upadłościowego, jak również postępowania restrukturyzacyjnego. Pojęcie niewypłacalności należy rozumieć tożsamo na potrzeby obu postępowań, o czym wprost stanowi art. 6 ust. 2 p.r. Przepisy Prawa upadłościowego szeroko opisują, kiedy zachodzi stan niewypłacalności, odwołując się do dwóch przesłanek – przesłanki płynnościowej, która odnosi się do wszystkich dłużników, oraz przesłanki nadmiernego zadłużenia, mającej zastosowanie wyłącznie do określonych podmiotów. Pierwsza z przesłanek sprowadza się do utraty przez dłużnika zdolności do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Ustawa zawiera domniemanie, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące (art. 11 ust. 1a p.u.). Gdy opóźnienie w wykonywaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące, wierzyciel ma uprzywilejowaną pozycję i to dłużnik musi wykazać, że pomimo opóźnienia nie utracił zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnychA. J. Witosz (red), Prawo upadłościowe. Komentarz, Warszawa: Wolters Kluwer 2017, s. 79 i n..

Drugą z przesłanek niewypłacalności, polegającą na przewadze zobowiązań nad majątkiem, stosuje się uzupełniająco wyłącznie w odniesieniu do dłużników będących osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (przesłanka zadłużeniowa). Dłużnik taki, poza sytuacją utraty zdolności płatniczej, jest również niewypłacalny, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące. Dodane do art. 11 p.u. ustawą Prawo restrukturyzacyjne ust. 3–5 doprecyzowują opisywaną przesłankęArt. 11 ust. 3–5 p.u. określają, jak ustalić przesłankę nadmiernego zadłużenia, oraz zawierają w tym zakresie domniemania.. Wspomniana definicja niewypłacalności nie dotyczy spółek osobowych, w których co najmniej jednym wspólnikiem odpowiadającym za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem jest osoba fizycznaWyłączenie takich podmiotów związane jest z faktem, że nie dochodzi do definitywnego zakończenia bytu prawnego dłużnika rozumianego w ten sposób, że osoba fizyczna może w przyszłości spłacić zadłużenie. . Warto wspomnieć, że sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości oparty na przesłance zadłużeniowej, jeśli nie ma zagrożenia utraty przez dłużnika zdolności do wykonywania jego wymagalnych zobowiązań pieniężnych w niedługim czasie (art. 11 ust. 6 p.u.).

Podmioty zobowiązane do złożenia wniosku o upadłość

Zaistnienie stanu niewypłacalności u dłużnika wiąże się z obowiązkiem określonych podmiotów wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od zaistnienia tego stanu. Zasadniczo podmiotem zobowiązanym do terminowego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest dłużnik (art. 21 ust. 1 p.u.). W przypadku dłużników będących osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej wyposażonymi w zdolność prawną obowiązek wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości spoczywa na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami (art. 21 ust. 2 p.u.). Osobami takimi będą więc przede wszystkim wspólnicy spółki jawnej, partnerzy, komplementariusze, członkowie zarządu spółki partnerskiej, członkowie organów zarządzających osób prawnych oraz likwidatorzy.

Odpowiedzialność cywilna z tytułu niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości a postępowanie restrukturyzacyjne

Artykuł 21 ust. 1 p.u. przewiduje obowiązek dłużnika złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie trzydziestu dni od wystąpienia podstawy do tego wniosku. Przepisy nie zawierają żadnych odstępstw od wspomnianego obowiązku, co oznacza, że dłużnik, nawet gdy chce wszcząć postępowanie restrukturyzacyjne, powinien w terminie 30 dni od powstania niewypłacalności złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Niezłożenie przez dłużnika (jego reprezentantów) wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie wiąże się z odpowiedzialnością cywilną. Artykuł 21 ust. 3 p.u. przewiduje odpowiedzialność odszkodowawczą dłużnika, a w przypadku osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną – osób mających na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu prawo do prowadzenia spraw dłużnika i jego reprezentowania, z tytułu niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie, chyba że osoby te nie ponoszą winy. Osoby te mogą uwolnić się od odpowiedzialności, w szczególności jeżeli wykażą, że w terminie 30 dni od powstania stanu niewypłacalności otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu.

Jednocześnie art. 299 k.s.h.Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 1577) – dalej: k.s.h. przewiduje solidarną odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w przypadku bezskutecznej egzekucji wobec spółki. Członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności, m.in. jeżeli wykaże, że w terminie zakreślonym do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu.

Przesłanką zwolnienia odpowiednich osób z odpowiedzialności odszkodowawczej wynikającej zarówno z art. 21 ust. 3 p.u., jak również z art. 299 k.s.h., jest więc otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego lub zatwierdzenie układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu w terminie 30 dni od powstania niewypłacalności. Wniosek restrukturyzacyjnyZgodnie z art. 7 ust. 2 p.r. wnioskiem restrukturyzacyjnym jest wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego oraz wniosek o zatwierdzenie układu przyjętego w postępowaniu o zatwierdzenie układu. będzie musiał zostać złożony na tyle wcześnie, by w terminie 30 dni od zaistnienia stanu niewypłacalności sąd wszczął postępowanie restrukturyzacyjne lub zatwierdził układ w postępowaniu o zatwierdzenie układuA. Czornik, E. Tkaczuk, Ochrona przed odpowiedzialnością z tytułu niezłożenia lub nieterminowego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w świetle nowelizacji, „Doradca Restrukturyzacyjny” 2016, nr 2, s. 91. . Bez znaczenia przy tym jest, kto wystąpił z wnioskiem restrukturyzacyjnymR. Adamus, Prawo upadłościowe. Komentarz, Warszawa: C. H. Beck 2016, s. 99.. Możliwe jest zatem wyłączenie odpowiedzialności cywilnej osoby zobowiązanej do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w braku jej aktywności, np. w razie otwarcia postępowania sanacyjnego z inicjatywy wierzyciela, o ile orzeczenie sądu zostanie wydane w terminie 30 dni od powstania niewypłacalności dłużnikaZgodnie z art. 283 ust. 1 i 2 p.r. wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego w stosunku do osoby prawnej wpisanej do Krajowego Rejestru Sądowego może zgłosić również kurator ustanowiony na podstawie art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym. Wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego w stosunku do niewypłacalnej osoby prawnej może zgłosić również jej wierzyciel osobisty..

Zgodnie z art. 393 ust. 1 pkt 1 p.u. możliwe jest orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej w stosunku do osoby, która ze swojej winy, będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy, nie złożyła w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości. Artykuł 393 ust. 1a p.u. upoważnia sąd do oddalenia wniosku o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli został złożony wniosek o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego, postępowania układowego lub postępowania sanacyjnego, a rozmiar pokrzywdzenia wierzycieli jest nieznaczny. Wskazane przepisy wiążą więc możliwość oddalenia wniosku o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej nie z otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego, lecz ze złożeniem wniosku restrukturyzacyjnego (z wyłączeniem wniosku o zatwierdzenie układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu).

Odpowiedzialność karna z tytułu niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości a postępowanie restrukturyzacyjne

Zgodnie z art. 586 k.s.h. odpowiedzialności karnej podlega osoba, która będąc członkiem zarządu spółki albo likwidatorem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki. Zakres podmiotowy ww. czynu obejmuje członków zarządu spółki i likwidatora, a zatem jest znacznie węższy niż przewidziany w ustawie Prawo upadłościowe katalog osób zobowiązanych do wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. Przepis ten nie obejmuje więc m.in. osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, a także reprezentantów osób prawnych niebędących spółkami. Artykułu 586 k.s.h. nie stosuje się również do innych podmiotów zobowiązanych do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w oparciu o przepisy Kodeksu spółek handlowych, a zatem wspólników spółki jawnej, partnerów, komplementariuszy. Wspólnicy spółek osobowych reprezentujący spółkę nie ponoszą zatem odpowiedzialności karnej z art. 586 k.s.h., jako że nie mieszczą się w pojęciu „członek zarządu”, niemniej jednak ich sytuacja może się zmienić w razie likwidacji spółki. W przypadku bowiem likwidacji spółki osobowej wspólnicy co do zasady stają się likwidatoramiZgodnie z art. 70 § 1 k.s.h. znajdującym zastosowanie do wszystkich spółek osobowych likwidatorami są wszyscy wspólnicy. Wspólnicy mogą powołać na likwidatorów tylko niektórych spośród siebie, jak również osoby spoza swego grona. . W odniesieniu do reprezentantów spółek osobowych odpowiedzialność z art. 586 k.s.h. może powstać więc wyłącznie w fazie postępowania likwidacyjnegoP. Pinior, (w:) J. Strzępka (red), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa: C. H. Beck 2015, s. 1461.. Na marginesie należy wspomnieć, że osoby, do których nie stosuje się art. 586 k.s.h., mogą ponosić odpowiedzialność karną na podstawie innych przepisów karnych, niemniej jednak ramy niniejszego artykułu nie pozwalają na szczegółowe omówienie tej materii.

Krąg osób ponoszących odpowiedzialność karną z tytułu niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie jest węższy od kręgu osób zobowiązanych do złożenia tego wniosku. Katalog osób ponoszących odpowiedzialność karną z tego tytułu nie pokrywa się z katalogiem osób ponoszących odpowiedzialność odszkodowawczą z tytułu niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie, jak również z katalogiem osób, wobec których możliwe jest w związku z tym orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej. Ponadto zakres podmiotowy art. 586 k.s.h. nie pokrywa się z zakresem podmiotowym przepisów karnych zawartych w ustawie Prawo upadłościowe, gdzie mowa o dłużniku (upadłym) oraz osobie uprawnionej do reprezentowania dłużnika (upadłego), będącego osobą prawną lub spółką handlową niemającą osobowości prawnejKrytycznie do ograniczonego zakresu zastosowania art. 586 k.s.h. odnosi się R. Zawłocki, wskazując, że możliwości ponoszenia odpowiedzialności karnej na jego podstawie są ograniczone; por. R. Zawłocki (w:) J. Bieniak i inni, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, wyd. 4, Warszawa: C. H. Beck 2015, s. 1529..

Niewątpliwie art. 586 k.s.h., przewidujący odpowiedzialność karną członków zarządu spółki lub likwidatorów z tytułu niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie, nie wiąże wyłączenia odpowiedzialności karnej z tego tytułu z otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego (zatwierdzeniem układu) lub złożeniem wniosku restrukturyzacyjnego. Biorąc jednak pod uwagę, że odpowiedzialność odszkodowawcza przewidziana w art. 21 ust. 3 p.u. i art. 299 k.s.h. jest wyłączona w przypadku otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego lub zatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, natomiast podstawą do oddalenia wniosku o orzeczenie zakazu działalności gospodarczej jest m.in. złożenie wniosku restrukturyzacyjnego, warto zastanowić się nad powiązaniem odpowiedzialności karnej z tytułu niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie z postępowaniem restrukturyzacyjnym, zapewniając w ten sposób spójność przepisów regulujących odpowiedzialność cywilną i karną członków zarządu spółek i likwidatorów.

Przede wszystkim odpowiedzialność karna z art. 586 k.s.h. związana jest ściśle z odpowiedzialnością cywilną przewidzianą w przepisach Kodeksu spółek handlowychR. Zawłocki (w:) J. Bieniak i inni,, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, s. 1526; D. Czura-Kalinowska, (w:) Z. Jara (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa: C. H. Beck 2014, s. 1934.. Przepis ten służy wzmocnieniu odpowiedzialności cywilnej określonej w art. 299 k.s.h. i art. 21 p.u.A. Kidyba, Komentarz do art. 586 k.s.h., LEX/el. 2017. Zważywszy, że odpowiedzialność cywilna osób zobowiązanych do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, w tym członków zarządu spółki i likwidatorów, jest wyłączona w razie otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego lub zatwierdzenia układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu, logiczne wydaje się zwolnienie z tego samego powodu członków zarządu i likwidatorów z odpowiedzialności karnej z art. 586 k.s.h.

Co więcej, celem postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie upadłości dłużnikaZgodnie z art. 3 ust. 1 p.r. celem postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami, a w przypadku postępowania sanacyjnego – również przez przeprowadzenie działań sanacyjnych, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli.. Wprowadzeniu do polskiego porządku prawnego postępowań restrukturyzacyjnych przyświecało założenie, że upadłość ma być ostatecznością wobec ekonomicznego fiaska restrukturyzacjiUzasadnienie projektu ustawy Prawo restrukturyzacyjne, s. 10, https://www.ms.gov.pl/pl/restrukturyzacja-iupadlosc/download,2585,5.html (dostęp: 9.10.2017 r., godz. 14.20).. Założeniem ustawodawcy było pierwszeństwo restrukturyzacji przed upadłością, czego potwierdzeniem jest m.in. art. 9b ust. 1 p.u., zgodnie z którym w razie zbiegu wniosku restrukturyzacyjnego i wniosku o ogłoszenie upadłości wniosek restrukturyzacyjny korzysta co do zasady z pierwszeństwa. Jednoczesne złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz wniosku restrukturyzacyjnego skutkować będzie tym, że wniosek o ogłoszenie upadłości nie zostanie rozpoznany do czasu wydania prawomocnego orzeczenia w sprawie wniosku restrukturyzacyjnego (art. 9b ust. 2 p.u.). W razie natomiast wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego nie będzie możliwe ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy do czasu jego zakończenia lub prawomocnego umorzenia (art. 9a p.u.). W takim wypadku postępowanie w sprawie ogłoszenia upadłości powinno zostać umorzoneA. J. Witosz (red.), Prawo upadłościowe. Komentarz, s. 73.. Trudno zatem uzasadnić odpowiedzialność karną członków zarządu i likwidatorów z tytułu niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w sytuacji, gdy wszczęto postępowanie restrukturyzacyjne, którego celem jest uniknięcie upadłości, w szczególności że otwierając postępowanie restrukturyzacyjne, sąd pośrednio potwierdza, iż jego skutkiem nie będzie pokrzywdzenie wierzycieliZgodnie z art. 9 ust. 1 p.r. sąd odmawia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli skutkiem tego postępowania byłoby pokrzywdzenie wierzycieli.. Warto przy tym zauważyć, że zgodnie z obowiązującymi przepisami w razie wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego w terminie 30 dni od dnia powstania niewypłacalności członkowie zarządu spółki i likwidatorzy składaliby wniosek o ogłoszenie upadłości tylko w celu uwolnienia się od odpowiedzialności karnejW takim wypadku odpowiedzialność cywilna byłaby wyłączona, a sąd mógłby oddalić wniosek o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności., a wniosek ten i tak nie mógłby zostać uwzględniony przez sąd.

De lege lata złożenie przez członków zarządu spółki lub likwidatora wniosku restrukturyzacyjnego zamiast wniosku o ogłoszenie upadłości paradoksalnie może być dla tych osób bardziej kłopotliwe z punktu widzenia odpowiedzialności karnej z art. 586 k.s.h. niż niezłożenie żadnego z tych wniosków. W razie złożenia wniosku restrukturyzacyjnego z powołaniem się na niewypłacalność dłużnika okoliczność ta niewątpliwie zostanie omówiona w uzasadnieniu wniosku, a tym samym reprezentant potwierdza wiedzę o złej kondycji finansowej spółki. Czyn z art. 586 k.s.h. jest przestępstwem umyślnym, które można popełnić jedynie w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnymR. Zawłocki, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, s. 1532. Dla przypisania czynu z art. 586 k.s.h. niezbędne jest ustalenie świadomości sprawcy istnienia stanu uzasadniającego złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 1 lipca 2016 r., II Aka 97/16, LEX nr 2171296).. Zamiar bezpośredni występuje, gdy sprawca chce popełnić dany czyn zabroniony, natomiast z zamiarem ewentualnym mamy do czynienia, gdy sprawca, przewidując możliwość popełnienia czynu zabronionego, godzi się na toArt. 9 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1137).. Działanie z zamiarem ewentualnym można przypisać sprawcy wówczas, gdy będąc świadomym ujawnienia się przyczyn upadłości, nie dopełnił obowiązku zgłoszenia, licząc na poprawę kondycji finansowej dłużnika, i w ryzyko wyjścia z niekorzystnego położenia gospodarczego wkalkulował ewentualność przekroczenia 30-dniowego terminu zgłoszenia upadłościWyrok Sądu Najwyższego z 23 listopada 2016 r., III KK 225/16, LEX nr 2177092.. Złożenie zatem samego wniosku restrukturyzacyjnego z powołaniem się na niewypłacalność przedsiębiorstwa może świadczyć o popełnieniu czynu z art. 586 k.s.h. z zamiarem ewentualnym, tj. członek zarządu lub likwidator ma świadomość niewypłacalności spółki i obowiązku wystąpienia z wnioskiem o upadłość, jednak liczy na wyjście z trudnej sytuacji poprzez restrukturyzację przedsiębiorstwa. Twierdzenia zawarte we wniosku restrukturyzacyjnym mogą w takim wypadku ułatwić organom ścigania postawienie reprezentantom dłużnika zarzutu z art. 586 k.s.h. Tym samym sytuacja procesowa członka zarządu lub likwidatora, który złożył wyłącznie wniosek restrukturyzacyjny, a zaniechał złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, byłaby trudniejsza niż w razie niezłożenia wniosku restrukturyzacyjnego, kiedy to oskarżyciel publiczny musiałby udowodnić podejrzanemu wypełnienie wszystkich znamion czynu z art. 586 k.s.h., co bywa utrudnione.

Niezależnie od powyższych uwag warto byłoby również zastanowić się nad powiązaniem wyłączenia odpowiedzialności cywilnej i karnej z tytułu niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie nie tyle z otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego lub zatwierdzeniem układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu, ile ze złożeniem takiego wniosku przez zobowiązany podmiot w terminie do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, o ile taki wniosek zostanie uwzględniony przez sąd. Dłużnik (jego reprezentanci), chcąc zrestrukturyzować przedsiębiorstwo, może złożyć w niedługim czasie po zaistnieniu stanu niewypłacalności wniosek restrukturyzacyjny, licząc na to, że wniosek ten zostanie przez sąd rozpoznany w przewidzianych prawem terminach. Wniosek o zatwierdzenie układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu powinien zostać rozpoznany przez sąd w terminie 2 tygodni (art. 223 ust. 1 p.r.), wniosek o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego sąd powinien rozpoznać w terminie tygodnia (art. 232 ust. 2 p.r.), a wniosek o otwarcie postępowania układowego i sanacyjnego w terminie 2 tygodni lub 6 tygodni, gdy zachodzi konieczność wyznaczenia rozprawy (art. 270 ust. 2 i art. 288 w zw. z art. 270 ust. 2 p.r.). Może się jednak zdarzyć, że wniosek restrukturyzacyjny, z przyczyn niezależnych od dłużnika, nie zostanie rozpoznany w terminie i postępowanie restrukturyzacyjne nie zostanie otwarte w terminie przewidzianym do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. W konsekwencji odpowiedzialność cywilna dłużnika (jego reprezentantów), pomimo podjęcia działań zmierzających do restrukturyzacji przedsiębiorstwa i uniknięcia upadłości, nie zostanie automatycznie wyłączona. Jednocześnie odpowiedzialność cywilna dłużnika (reprezentantów) może zostać wyłączona w sytuacji braku jego aktywności, gdy w terminie do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości wszczęto postępowanie sanacyjne z inicjatywy wierzyciela.

Podsumowanie

Pomimo że postępowania restrukturyzacyjne w założeniu miały stanowić alternatywę dla upadłości, obecne brzmienie przepisów wymusza na osobach zobowiązanych do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości wystąpienie z takim wnioskiem, nawet w sytuacji zamiaru przeprowadzenia restrukturyzacji przedsiębiorstwa. W razie wczesnego wszczęcia wyłącznie postępowania restrukturyzacyjnego przepisy wprawdzie wyłączają odpowiedzialność cywilną osób zobowiązanych do złożenia wniosku upadłościowego, niemniej jednak członkowie zarządu i likwidatorzy w spółkach mogą ponosić z tego tytułu odpowiedzialność karną. Z uwagi na to, że przepisy przewidujące odpowiedzialność karną z tytułu niezłożenia w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości są ściśle powiązane z przepisami przewidującymi z tego tytułu odpowiedzialność odszkodowawczą, postulowane byłoby powiązanie odpowiedzialności karnej członków zarządu spółki i likwidatorów z tytułu niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie z wczesnym wszczęciem postępowania restrukturyzacyjnego.