P ojęcie utworu podlegało daleko idącej ewolucji od zarania prawnej regulacji ochrony twórczości w początkach XIII w. aż do czasów współczesnych, poczynając od dzieł literackich wydawanych drukiem w formie książekTak przedmiot ochrony określał pierwszy historycznie akt normujący prawo autorskie – Statut Królowej Anny z 1710 r., do specyfikacji istotnych warunków zamówienia publicznego. Można śmiało postawić tezę, że niewielu efektom pracy umysłowej człowieka nie przypisano jeszcze statusu utworu, przedmiotu prawa autorskiego, czy to w doktrynie, orzecznictwie, czy choćby w deklaracjach zainteresowanych osóbE. Ferenc-Szydełko, Wybrane problemy ochrony prawnej dzieł haute couture, ZNUJ PZWiOWI 2011, s. 1..

Z zagadnieniem sposobu wyrażenia łączy się kwestia formy wyrażenia utworu16 czerwca 2006 r. holenderski Sąd Najwyższy (Hoge Raad) w swoim precedensowym orzeczeniu przyznał perfumom ochronę autorskoprawną. Nie było to pierwsze orzeczenie w Europie dopuszczające taką możliwość, ale z uwagi na konsekwencje wiążące się z przyjęciem ze strony Sądu Najwyższego takiej tezy wzbudziło zainteresowanie i dyskusję co najmniej w kilku krajach. Było ono tym bardziej nurtujące, że zaledwie kilka dni wcześniej Francuski Sąd Kasacyjny (Cour de Cassation) wydał orzeczenie zdecydowanie odrzucające taką możliwość. W niniejszym artykule autor przedstawia pokrótce te orzeczenia oraz podejmuje próbę ich podsumowania. Przed wydaniem tego precedensowego orzeczenia przemysł perfumiarski chronił swoje interesy poprzez stosowanie tajemnic handlowych, patentowanie formuł chemicznych, rejestrowanie znaków towarowych i wzorów przemysłowych oraz korzystanie z ochrony, jaką umożliwiają instytucje prawa nieuczciwej konkurencji. Jednak te środki chroniły perfumy tylko w zakresie obejmującym ich nazwy, opakowania, wzory buteleczek i chemiczne formuły. Oznacza to, że ochrona perfum, a właściwie ich najistotniejszego elementu – zapachu – była bardzo ograniczona. . Nie ma ona większego znaczenia w przypadku utworów utrwalonych w tzw. formie płaskiej (np. na papierze, nośniku elektronicznym). Jednak w przypadku utworów przestrzennych forma wyrażenia staje się znacząca. Forma wyrażenia utworu w przypadku utworów przestrzennych, trójwymiarowych, architektonicznychUtwory architektoniczne i architektoniczno-urbanistyczne mogą być wyrażone – „ucieleśnione” – w kilku postaciach: rysunkach, planach, makietach oraz w realizacjach, czyli wzniesionych budowlach, tak m.in.: J. Barta, R. Markiewicz, (w:) Prawo autorskie. System Prawa Prywatnego. Tom 13, Warszawa 2010, s. 276., Anna Stasiak-Apelska Programy komputerowe jako przedmiot ochrony niektórych plastycznych, czy we wzornictwie przemysłowym lub w przypadku właśnie programów komputerowych, często ma znaczenie decydujące. Ustawodawca zamieszcza termin „forma wyrażenia” utworu w art. 1 ust. 2(1) ustawy Prawo autorskie i prawa pokrewneUstawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, Dz.U. z 1994 r. nr 24, poz. 83 ze zm.(dalej: p.a.p.p.), stanowiąc, że ochroną „może być objęty wyłącznie sposób wyrażenia utworu”, oraz w art. 74 ust. 2 p.a.p.p., gdzie zapisano w odniesieniu do programu komputerowego, że ochroną objęte są „wszystkie formy jego wyrażenia”.

Reżim ustawy prawo autorskie i prawa pokrewne

Artykuł 1 ust. 2 pkt 1 p.a.p.p. zawiera wyliczenie wielu rodzajów utworów: utwory literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputeroweUtwory te są wytworami intelektu, ich wyjątkowy charakter tworzą cechy dające się percypować zmysłem wzroku lub słuchu. Pojawia się coraz więcej teorii, by zaangażować także inne zmysły do postrzegania utworów, np. zmysł węchu.. Wszystkie te rodzaje utworów łączy wspólna cecha – podstawową formą ich wyrażenia jest zapis na papierze lub nośniku elektronicznym.

Ramy prawne ochrony programów komputerowych wyznacza w Polsce p.a.p.p., która w zakresie ochrony programów wzorowana jest na dyrektywie Rady EWG z 14 maja 1991 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowychDyrektywa Rady EWG z 14 maja 1991 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych (Dz. Urz. UE L 122 z 17 maja 1991 r., s. 42). . Wskazana dyrektywa była podstawą do opracowania Rozdziału 7 p.a.p.p., który stanowi niemalże wierne jej tłumaczenie.

W maju 2009 r. opublikowano nową dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/24/ WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowychDyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/24/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych (Dz. Urz. UE L 111 z 5 maja 2009 r., s. 16). Dyrektywa ta nie wnosiła żadnych zmian merytorycznych. Jej publikacja podyktowana była „zapewnieniem jasności i zrozumiałości dyrektywy”.(dalej: dyrektywa 2009/24/WE). Wymienione wyżej dyrektywy, a w konsekwencji unormowania polskie, nie zawierają definicji programu komputerowego. Dyrektywa wprowadzała ochronę programów komputerowych w taki sposób, jak dzieł literackich w rozumieniu Konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych z 1886 r.

Artykuł 74 ust. 1 p.a.p.p. również zawiera deklarację, że programy komputerowe podlegają ochronie takiej, jakIstotne jest przy tym zwrócenie uwagi na fakt, że utwory te chronione są „jak” utwory literackie, a nie „jako” utwory literackie. Wskazuje to wyraźnie, że programy komputerowe nie stanowią rodzaju utworu literackiego o szczególnym charakterze, lecz są utworami jakościowo odmiennymi. Warto podkreślić, że utwory literackie chronione są na zasadach ogólnych, podobnie jak inne rodzaje utworów, które nie są wymienione wprost w p.a.p.p.utwory literackieO ile na gruncie ustawy Prawo autorskie i prawa pokrewne z 1952 r. uznanie programów komputerowych za przedmiot prawa autorskiego miało charakter kontrowersyjny, o tyle w świetle jednoznacznych przepisów obecnie obowiązującego p.a.p.p. z 1994 r. nie budzi żadnych zastrzeżeń stwierdzenie, że program taki stanowi objęty ochroną utwór, o ile tylko spełnia ogólne przesłanki podane w art. 1 p.a.p.p.. Faktycznie jednak regulacja dotycząca programów daleko odbiega od tej, która znajduje zastosowanie w odniesieniu do utworów literackich. Programy komputerowe są też wprost wymienione w art. 1 ust. 2 pkt. 1 p.a.p.p., jako przedmiot prawa autorskiegoProgram komputerowy podlega ochronie niezależnie od formy wyrażenia, a więc m.in. w postaci programu źródłowego, programu maszynowego, programu wpisanego do pamięci stałej komputera itd.; podlega on ochronie również wówczas, gdy jest utrwalony w odręcznie sporządzonych notatkach, w dokumentacji projektowej, wytwórczej, użytkowej. Tak jak każdy inny utwór, również program komputerowy nie musi mieć postaci ukończonej po to, aby korzystać z prawnoautorskiej ochrony.. Po to, aby program komputerowy uzyskał status „utworu”, tj. dobra zasługującego na prawnoautorską ochronę, niezbędne jest stwierdzenie, że „stanowi on przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze”. Należy przy tym stosować takie same kryteria jak przy dokonywanej w podobnym celu ocenie dzieł literackich.

Obowiązujące w Polsce prawo nie definiuje szeregu pojęć z zakresu informatyki, w tym m.in. pojęcia „program komputerowy”Wyrok NSA (w składzie 7 sędziów) z 24 listopada 2003 r., FSA 2/03 (http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/E2D1790C48, 4.05.2016, godz. 23.00), który stwierdził, że polskie prawo nie definiuje pojęcia „program komputerowy” również w p.a.p.p. Definicji „programu komputerowego” nie zawiera także dyrektywa nr 91/250/EEC Rady Ministrów z 14 maja 1991 r. o ochronie programów komputerowych (Oj. No L 122 z 17 maja 1991 r.), gdyż uznano, że definicja przedmiotu ochrony nie jest w tym dokumencie konieczna, a jej zamieszczenie byłoby niewłaściwe ze względu na szybki postęp technologii..

Komisja Wspólnot Europejskich wskazała również, że na obecnym etapie rozwoju techniki pod pojęciem programu należy rozumieć wyrażenie, w jakiejkolwiek formie, w jakimkolwiek języku, w formie jakiegokolwiek zapisu lub kodu, zbioru instrukcji mających na celu umożliwienie komputerowi wypełnienia szczególnego zadaniaPor. Opinia Rzecznika Generalnego w sprawie C-393/09 i powołane tam przepisy dotyczące projektu dyrektywy. http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A62010CC0406, 8.11.2017, godz. 21.00..

Przejaw działalności twórczej, czyli każdy uzewnętrzniony rezultat działania o charakterze kreacyjnym, spełniać będzie przesłankę ochrony już wtedy, gdy rezultat ten będzie stanowił w subiektywnym odczuciu twórcy nowy wytwór intelektu. Nie jest to jednak wystarczające dla przyznania ochrony, konieczne jest bowiem także, aby wytwór ten miał indywidualny charakter. Interpretacja tej przesłanki pozostaje kwestią otwartą. J. Barta i R. Markiewicz wskazują J. Barta, R. Markiewicz, (w:) Prawo autorskie. System Prawa Prywatnego, s. 68., że możliwe jest stosowanie różnych „mierników indywidualności”, a także poprzestanie na zbadaniu, czy dany utwór był zdeterminowany przez opisywany przedmiot czy też założony cel.

W doktrynie podnosi się, że można mówić o podobieństwie oprogramowania komputerowego do dzieła naukowegoŁ. Maśko, P. Żerański, „Normalne korzystanie” z programów komputerowych przy świadczeniu usług finansowych i medialnych z użyciem systemów teleinformatycznych na tle europeizacji prawa polskiego, ZNUJ 2010, z. 1, s. 39.. Rzeczywiście w obu sytuacjach niejako na drugi plan, z perspektywy prawa autorskiego, schodzi zawartość informacyjna dzieła, mająca jednak szczególnie istotne znaczenie dla odbiorców utworów. Niemniej jednak, zważywszy na specyfikę tego rodzaju wytworów pracy intelektualnej człowieka, niezbędne pozostawało wprowadzenie odrębnych regulacji prawnych poświęconych oprogramowaniu komputerowemu.

W przypadku chronionego programu komputerowego korzystanie z niego w zakresie autorskiego prawa majątkowego do programu komputerowego wymaga zezwolenia uprawnionego, licencjobiorcy, nabywcy autorskich praw majątkowych, jeśli nie następuje w ramach dozwolonego użytku. Konstrukcja wyczerpania prawa odnosi się jedynie do egzemplarzy programu komputerowego i jedynie do obrotu tymi egzemplarzami.

Komentowany przepis nie różnicuje ochrony przyznawanej oprogramowaniu komputerowemu w zależności od tego, czy mamy do czynienia z systemem operacyjnym, czy też aplikacją użytkową. Bez wątpienia szczególny rodzaj oprogramowania komputerowego to systemy operacyjne. Ich zadaniem jest stworzenie środowiska, w którym funkcjonować będzie sprzęt komputerowy i inne aplikacje. Specyfika systemu operacyjnego polega na tym, że stanowi on swoistą podbudowę, fundament dla działania innych programów. W tym sensie system operacyjny faktycznie definiuje język, który pozwala programistom na pracę na wyższych stopniach abstrakcjiD. Karjala, The limitations on the Protection of program works under Japanese copyright law, 8 Mich YBL Legal Stud 25, s. 22..

Podobnie jak w przypadku innych kategorii utworów, przepisy prawa autorskiego premiują jedynie formę wyrażenia programu komputerowego, a nie idee i zasady, które stanowią swego rodzaju fundament.

Dodatkowo zauważyć należy, że wiele wątpliwości praktycznych budzi objęcie ochroną prawnoautorską samej struktury wewnętrznej programu komputerowegoW sprawie Digital Communications Assocs przeciwko Softklone Distributing Corp. przedmiotem orzekania było podobieństwo ekranów głównych programu, które obrazowały status programu. Ekran wyświetlał zestawienia komend, których dwie litery były podkreślone i powiększone. Wpisanie tych dwóch liter uruchamiało przypisaną im funkcję programu. Sąd uznał, że zestawienie poszczególnych komend, a także sposób oznaczenia liter, które należało wpisać w celu ich uruchomienia, miały twórczy charakter i wykraczały poza idee programu. Sąd odrzucił jednocześnie argumenty pozwanego dotyczące potrzeby standaryzacji programów. http://law.justia.com/cases/federal/district-courts/ FSupp/659/449/1957220/, 3.05.2016, godz. 20.00. Podobnie w sprawie Nova Productions przeciw Mazooma Games przyjęto, że uzyskanie podobnych efektów przy użyciu zupełnie innego kodu nie może stanowić naruszenia praw do programu. http://www.musiclawupdates. com/?p=3075, 8.11.2017, godz. 20.30.. W przypadku konkretnego sporu niezbędne jest sięganie przede wszystkim po wiedzę związaną z zastosowanym językiem programowania, w celu określenia zakresu swobody, jaki wyłania się przed programistą. Generalne oceny dotyczące zakwalifikowania ogólnie struktury wewnętrznej programu komputerowego jako przedmiotu ochrony prawa autorskiego będą bowiem nieprzydatne z praktycznego punktu widzenia. Istotne jest przy tym to, że stworzenie programu komputerowego, po poznaniu jego struktury, zawartych w nim sekwencji oraz wewnętrznej organizacji, wymaga i tak napisania kodu źródłowego, który nie jest zbieżny z wykorzystanym w analizowanej aplikacji, i wymaga poddania następnie stosownym testomD. Karjala, Copyright Protection of Computer Documents, Reverse Engineering, and Professor Miller, Dayton L. Rev. 1994, s. 535..

Ocena, czy program komputerowy stanowi przedmiot ochrony prawa autorskiego, odbywa się na zasadach ogólnych wyrażonych w p.a.p.p. Wyraźnie podkreśla to art. 1 ust. 2 dyrektywy 2009/24/WE, zakładający, że program komputerowy podlega ochronie, jeżeli jest oryginalny w takim rozumieniu, że jest własną intelektualną twórczością jego autora. Żadnych innych kryteriów nie stosuje się przy dokonywaniu jego kwalifikacji do ochrony.

W przypadku oprogramowania komputerowego kreatywność jest powiązana z wyborem i odrzucaniem elementów dokonywanym na etapie programowania, podyktowanym względami powiązanymi z osobowością twórcyE. Derclaye, Software copyright protection: can Europe learn from American case law. Parts 1 and 2, „European Intellectual Property Review”, 22 (1, 2), ISSN 0142-0461, s. 15..

Jednak przesłanka kreatywności, jak już autor wskazał wcześniej, nie jest wystarczająca do przyznania ochrony. Z uwagi na otwarte pojęcie przesłanki indywidualności w prawie polskim nic nie stoi na przeszkodzie, aby wypracowane w innych jurysdykcjach zasady zastosować także na gruncie prawa polskiego.

Gra komputerowa jako program komputerowy

Często spotykanym przez przeciętnego użytkownika oprogramowaniem komputerowym, są gry komputerowePodstawą tworzenia gry komputerowej, tak samo jak oprogramowania komputerowego, jest jej programowanie. Poza programistami udział w tworzeniu gier mają często projektanci (rzadziej reżyserzy), kompozytorzy, scenarzyści, artyści i inne osoby.. Gry komputerowe kwalifikowaneOdpowiedź na pytanie o charakter prawny gier komputerowych wymaga rozważenia ich struktury i roli poszczególnych elementów, ale także sposobu ich powstania i udziału konkretnych twórców. są jako programy komputerowe albo w ramach tzw. utworów multimedialnychTak J. Barta, R. Markiewicz, Prawo autorskie, Warszawa 2010, s. 301; D. Flisak, Utwór multimedialny w prawie autorskim, Warszawa 2008, s. 95.. Kwalifikacja gry komputerowejKażda gra komputerowa jest bez wątpienia rezultatem pracy człowieka. Ponadto rezultat działania twórców gier posiada przymiot oryginalności. Kwestia indywidualnego charakteru rozstrzygana powinna być – podobnie jak w przypadku innych utworów – w oparciu o kryteria wypracowane przez doktrynę i orzecznictwo. jako utworu multimedialnego ma charakter wybitnie zbiorczy, w którym znajdą się zarówno encyklopedie, jak i skomplikowane gry komputerowe, wymagające dla swego działania dedykowanych urządzeń. Wskazuje się, że reżim ochrony dla utworów multimedialnych winien być kształtowany casum ad casum.J. Barta, R. Markiewicz, (w:) Prawo autorskie. System Prawa Prywatnego, s. 883; P. Ślęzak, Dzieło multimedialne w świetle polskiego prawa autorskiego, ZNUJ 2003, z. 83, s. 22. Autorzy nie wykluczają także kwalifikacji kumulatywnej.

Przepisy dotyczące programów komputerowych nie są zdolne do objęcia ochroną wszystkich elementów gry komputerowej jako całości. Jednak nie ulega wątpliwości, że w świetle budowy gry komputerowej może ona zostać uznana za program komputerowy. Jednocześnie należy podkreślić, że w grach komputerowych możliwości kształtowania przebiegu akcji zdają się być najszersze spośród wszystkich utworów opartych na technice wizualnej prezentacji.

W większości orzeczeń dotyczących gier komputerowych przyjmuje się, że wpływ na kolejność wyświetlanych obrazów nie zmienia faktu, że utwór ma audiowizualny charakterPor. Oberlandesgericht Hamburg, GRUR 1990, 127, 128 w sprawie Super Mario III; Oberlandesgericht Bayern, GRUR 1992, 508, 509; Oberlandesgericht Köln, GRUR 1992, 312, 313 w sprawie Amiga-Club..

Wszelkie pojawiające się wątpliwości dotyczące statusu gier komputerowych, prawa własności twórcy, określenia samego twórcy, wynikają z faktu, że obecny stopień skomplikowania gier komputerowych oraz proces ich powstawania znacząco zbliżył je charakterem do utworów audiowizualnych, a nawet filmowych. Po raz kolejny należy podkreślić, że niezwykle ważnym czynnikiem jest rozwój technologii.

Tytuły takich gier, tak jak i innych utworów w rozumieniu przepisów prawa, jeśli spełniają przesłanki wskazane w p.a.p.p., są utworami samymi w sobie, charakteryzującymi się często dużą wartością materialną.

Praktyka Stanów Zjednoczonych

Największym doświadczeniem w odniesieniu do gier charakteryzuje się orzecznictwo amerykańskieJednak w odniesieniu do klasyfikacji programów komputerowych oba systemy – europejski i amerykański – nie różnią się od siebie, uznając programy komputerowe za utwory wyrażone słowem i chronione jak utwory literackie. W obu systemach wyraźnie chronione są wszystkie postaci kodu. W obu regulacjach do czynienia mamy właściwie z tymi samymi wyłączeniami spod ochrony, które dotyczą koncepcji i zasad działania programu. W dyrektywie tylko forma wyrażenia programu komputerowego podlega ochronie, podczas gdy koncepcje i zasady, na których opierają się wszystkie elementy programu, włącznie z tymi, na których opierają się jego „interfejsy”, nie podlegają ochronie. W prawie amerykańskim kwestię elementów niepodlegających ochronie reguluje § 102(b), który stanowi, że ochronie nie podlegają ideas, procedures, processes, systems, methods of operation, concepts, principles or discoveries, regardless of the form in which it is described, explained, illustrated, or embodied in such work. Jest to ogólna regulacja, która odnosi się do wszelkich rodzajów utworów. Nie zmienia to jednak faktu, że w odniesieniu do programów komputerowych powoduje identyczne skutki jak regulacja europejska.. Pierwsze sprawy dotyczyły głównie prawa patentowego, z uwagi na fakt, że pierwsze gry wbudowane były w ogromne urządzenia i nie były przedmiotem samodzielnego obrotu. Jednak mimo wielu zmian oraz coraz częstszego odnoszenia się do prawa autorskiego w zakresie gier do dziś nie ma jednolitej linii orzeczniczej.

Z powodu problemów z uzyskaniem patentu prawo autorskie stało się w szybkim czasie głównym środkiem ochrony programów komputerowych, a w konsekwencji także gier, w Stanach Zjednoczonych.

Ustawodawstwa światowe nie wymieniają wśród utworów chronionych prawem autorskim gier komputerowych expressis verbis. W Stanach Zjednoczonych programy komputerowe uważane są z reguły za utwory literackie i w takiej też formie podlegają one rejestracji. Obecnie rejestracja nie jest już warunkiem przyznania ochrony, lecz jest konieczna w przypadku dochodzenia roszczeń związanych z naruszeniem praw autorskichA. Saunders Lipson, R. D. Brain, Computer and video game law. Cases, statutes, forms, problems & materials, Durham 2009, s. 209..

Copyright Office zapewnia szereg formularzy, które odpowiadają poszczególnym rodzajom utworówTamże.. Problematyczny stał się zatem dla twórców gier komputerowych wybór stosownego formularzaMożliwe są bowiem dwie opcje, a mianowicie rejestracja na formularzu TX, który właściwy jest dla utworów literackich, bądź na formularzu PA, który stosowany jest do rejestracji utworów audiowizualnych. w przypadku rejestracji praw do gry komputerowejPrzykładem może być Williams Electronics, Inc., które złożyło trzy odrębne formularze podczas rejestracji praw do gry Defender. Jeden w wersji TX dla ochrony programu komputerowego oraz dwa w wersji PA dotyczące prezentacji audiowizualnych..

Prawnoautorska ochrona dotycząca prezentacji ekranowych, włączając w to gry wideo, jest kwestią prawną będącą przedmiotem rozstrzygnięć sądowych już pewien czas. Sądy różniły się w opiniach, czy prezentacje ekranowe mogą być rejestrowane oddzielnie. Copyright Office nieustannie uważało, że pojedyncza rejestracjaPolityka „jednego formularza” jest rozwiązaniem praktycznym i generalnie uznawanym przez sądy. Przykładem może tu być sprawa Manufacturers Technologies Inc. przeciwko Cams Inc., w której stwierdzono, że pojedyncza rejestracja jest wystarczająca dla objęcia ochroną zarówno kodu programu, jak i prezentacji ekranowych, czy też interfejsu użytkownika tego programu, w zakresie, w jakim mogą być chronione przez prawo autorskie. Takie podejście tworzy fikcję prawną dwóch oddzielnych rejestracji, gdyż oczywiste jest, że dla celów prawa autorskiego program komputerowy i prezentacje ekranowe są fundamentalnie różne. http://law.justia.com/cases/federal/district-courts/ FSupp/706/984/1589377/, 9.11.2017, godz. 21.00. Jednakże w innej sprawie, Digital Communications Assocs Inc. przeciwko Softklone Distrib. Corp., sąd stwierdził, że ochrona prawem autorskim przyznawana programom komputerowym nie rozciąga się na prezentacje ekranowe generowane przez ten program. W sprawie tej sąd, opierając się na wcześniejszych sprawach, stwierdził, że prezentacje audiowizualne gry komputerowej podlegają w ramach prawa autorskiego oddzielnej ochronie. Sąd, po rozważeniu argumentów za jednolitą ochroną i przeciw jednolitej ochronie, stwierdził, że prezentacje ekranowe powinny podlegać oddzielnej rejestracji i ochronie, gdyż nie są to „kopie” ani „reprodukcje” warstwy tekstowej programu komputerowego. W omawianej sprawie sąd poszedł nawet o krok dalej, stwierdzając, że jeśli można uzyskać takie same prezentacje ekranowe przy użyciu różnego kodu, to nie można mówić o naruszeniu praw do programu komputerowego, jeśli nie ma dowodu na skopiowanie kodu źródłowego, wynikowego, sekwencji, organizacji lub struktury programu. http://law.justia.com/cases/federal/district-courts/FSupp/659/449/1957220/, 9.11.2017, godz. 20.00. Powyższe potwierdza tylko, jak trudno wypracować jednolitą linię orzeczniczą. jest wystarczająca dla ochrony programu komputerowego i związanych z nim prezentacji ekranowych, nie wyłączając gier wideo, bez potrzeby oddzielnej ich rejestracji albo konkretnego do nich odniesienia w treści wniosku o rejestrację programu komputerowego. Wniosek może w rubryce nature of autorship zawierać generalny opis, taki jak „cały utwór” albo „program komputerowy”. Taki opis obejmuje swoim zakresem każdy rodzaj twórczości zawartej w programie komputerowym i prezentacjach ekranowych, bez względu na to, czy zdeponowane zostały materiały identyfikujące prezentacje ekranowe. Nie stoi to na przeszkodzie zawarciu wyraźnego żądania zapewnienia ochrony prezentacjom ekranowym w treści wniosku. W takim jednak wypadku dołączone powinny zostać materiały identyfikujące te prezentacjeCopyright Registration for Computer Programs, U.S. Copyright Office Circular 61 (December 2004), www. copyright.gov/circs/circ61.pdf, 10.11.2017, godz. 23.30..

Pozostawienie możliwości wyboru formularza rejestracji nie zmienia jednak zasadniczo stanowiska Copyright Office, które w każdym przypadku traktuje grę komputerową jako jeden utwór, chroniony w każdym aspekcie, zarówno wizualnym, jak i programistycznym, niezależnie od zastosowanego formularzaW 2015 r. amerykański urząd patentowy odmówił jednej z wiodących firm rejestracji nazwy gry komputerowej. Planowana produkcja nie uzyskała praw do tytułu, gdyż inna gra, tyle że planszowa, ma już taki tytuł. .

Jedną z pierwszych spraw dotyczących możliwości objęcia gry komputerowej, w postaci, w jakiej pojawia się ona na ekranie monitora, ochroną prawa autorskiego była sprawa Stern Electronics, Inc. przeciwko Kaufmanhttp://openjurist.org/669/f2d/852/stern-electronics-inc-v-kaufman, 10.11.2017, godz. 22.00. rozstrzygana w pierwszej połowie lat 80. XX w. Dotyczyła ona gry Scramble, która rozpowszechniona była w postaci tzw. arcade game, czyli maszyny z wbudowaną grą wideo, uruchamianej za pomocą wrzucanych do niej monet. W 1981 r. wydany został przez Copyright Office certyfikat rejestracji, dla potrzeb którego złożone zostały kasety wideo zawierające nagrania gry Scramble w trybie attract mode i play mode. Co ciekawe – rejestrująca grę firma Konami Industry Co.W 1981 r. Stern Electronics nabył wyłączną licencję od japońskiego producenta gier do dystrybucji gry Scramble na terenie USA. zaniechała zgłoszenia kodu programu komputerowego, a w to miejsce dokonała rejestracji gry jako utworu audiowizualnego. Było to podstawą do podniesienia przez stronę pozwaną zarzutów, że utwór audiowizualny w postaci gry nie jest ani utrwalony, ani też oryginalny w rozumieniu § 102(a) Copyright Act. Oba zarzuty wynikały z faktu, że sekwencja obrazów pojawiających się na ekranie podczas każdej gry będzie inna, zależnie od tego, jakie działania podejmie gracz podczas danej rozgrywki. Gdyby na wyświetlane prezentacje audiowizualne gracz nie miał żadnego wpływu, nie byłoby wątpliwości, że są one zdatne do objęcia ochroną prawa autorskiego, gdyż spełnione są przesłanki statuujące utwór audiowizualny w rozumieniu § 101 Copyright Act, a także uznać można, że pamięć wewnętrzna, na jakiej zapisana była gra, stanowi jej kopię. Mimo że kolejność obrazów może być inna, a dźwięki odtwarzane w różnym czasie, to sekwencję obrazów uznać należy za utrwaloną i możliwą do wielokrotnego odtworzenia, a przez to zdolną do objęcia ochroną przyznawaną utworom audiowizualnymPozwany w apelacji podniósł, że utwór w postaci gry wyświetlanej na ekranie stanowi za każdym razem nowy utwór, właśnie z powodu udziału gracza w jego „tworzeniu”. Miał to być dowód na to, że zdeponowana w procesie rejestracji kaseta wideo z nagranym przebiegiem gry pozwalała na objęcie ochroną tylko tego jednego, utrwalonego na niej przebiegu. Argument ten został jednak odrzucony z tych samych powodów, które były uzasadnieniem dla objęcia gry ochroną przyznawaną utworom audiowizualnym. Poza tym pozwany starał się dowieść, że prezentacje ekranowe w postaci wyświetlanej gry w ogóle nie spełniają przesłanki oryginalności, gdyż zdeterminowane są przez program komputerowy, który je generuje. Sąd słusznie odrzucił tę linię argumentacji, przyznając, że oba utwory mają niezależną zdolność do objęcia ochroną, choć oba utrwalone są na tym samym nośniku..

Sąd uznał, że powtarzające się sekwencje obrazów i dźwięku, które pojawiają się na ekranie gry, stanowią utwór audiowizualny w rozumieniu Copyright Act.Podobne stanowisko zajął sąd w sprawie M. Kramer Mfg. Co. przeciwko Andrews, rozważając prezentacje ekranowe gry w pokera. Sąd stwierdził, że „kształt i charakterystyka kart” oraz „kształty, rozmiary, kolory i dźwięki gry” stanowią chroniony prawem autorskim utwór audiowizualny. http://openjurist.org/783/f2d/421/kramer-manufacturing -co-inc-v-andrews, 3.05.2016, godz. 22.30.

Podsumowując dotychczasowe orzecznictwo, należy przyjąć, że sąd amerykański uznał, iż powtarzające się sekwencje obrazów i dźwięku, które pojawiają się na ekranie gry, stanowią utwór audiowizualny w rozumieniu US Copyright Act.http://www.copyright.gov/title17/, 10.11.2017, godz. 20.00.

Regulacje europejskie

Przy porównywaniu stanowiska judykatury europejskiej z amerykańską trudności sprawia porównanie przesłanek oryginalności utworu. Regulacja europejska stanowi wyraźnie, że program komputerowy podlega ochronie, jeżeli jest oryginalny w takim rozumieniu, że jest własną intelektualną twórczością jego autora. Stosowanie wszelkich innych kryteriów oryginalności zostało wyraźnie w dyrektywie 2009/24/WE wyłączone. W regulacji amerykańskiej brak jest definicji oryginalności. Sądy wskazują, że warunek oryginalnościOdróżnia się oryginalność od twórczości (creativity), czemu orzecznictwo dało wyraz w wyroku dotyczącym sprawy Apple Computer, Inc. przeciwko Franklin Computer Corp., stwierdzając, że oryginalne dzieło nie musi być dziełem genialnym. Tak: 714 F.2d 1240 (3d Cir. 1983); 464 U. S. 1033 (1984). jest wymogiem minimalnym. Przyjmuje się, że utwór jest oryginalny, jeśli zawiera w sobie chociaż minimalny ładunek kreatywności. Przejaw działalności twórczej, czyli każdy uzewnętrzniony rezultat działania o charakterze kreacyjnym, spełniać będzie przesłankę ochrony już wtedy, gdy rezultat ten będzie stanowił w subiektywnym odczuciu twórcy nowy wytwór intelektu. Dodatkowo, zgodnie z amerykańskim orzecznictwem, program komputerowy, by mógł korzystać z ochrony wynikającej z prawa autorskiego, powinien być utrwalony na fizycznym środku wyrazu (tangible medium of expression).