Od momentu wejścia w życie art. 168a Kodeksu postępowania karnego (15.04.2016 r.) sądy powszechne stają przed koniecznością znalezienia odpowiedzi na pytanie, jak procedować z dowodami, co do których legalności można mieć wątpliwości. Treść tego przepisu wskazuje jasno (co do zasady i skrótowo rzecz ujmując), że sądy (i inne organy procesowe) powinny korzystać w procesie czynienia ustaleń faktycznych z dowodów prima facie nielegalnych, a więc dowodów uzyskanych z naruszeniem prawa lub w sposób sprzeczny z przepisami prawa wykorzystywanych. Wprowadzenie do systemu postępowania karnego tego przepisu uczyniło system postępowania dowodowego – już od początku dość szczątkowy i niejasny – jeszcze bardziej niejasnym i sprzecznym wewnętrznie. W niniejszym opracowaniu zostanie przedstawiona analiza modelu polskiego systemu prawa dowodowego pod kątem elementów mechanizmu wykluczania z procesu dowodów niepożądanych. Za takie elementy można uznać: sposób wprowadzania dowodów na rozprawę; etap oceny dopuszczalności dowodu; etap powstania niedopuszczalności – czy chodzi o zakaz uzyskania dowodu, czy zakaz jego wykorzystania – a wreszcie model przyjętej procedury decydowania o dopuszczalności dowodu. Istotne jest bowiem ustalenie nie tylko „dlaczego” dowód jest uznany za niedopuszczalny (w perspektywie jego nielegalności), ale przede wszystkim „jak”, czyli w jakiej procedurze dochodzi do podjęcia takiej decyzji. Wynikiem tej analizy musiały się stać postulaty de lege ferenda, wskazujące na konieczne zmiany, których należy dokonać w celu stworzenia funkcjonalnego modelu mechanizmu oceny dopuszczalności dowodów.

Przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym (MTK) jednostki odpowiadają za zbrodnie prawa międzynarodowego, które zostały ujęte w art. 5 Rzym-skiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego. Jest to obecnie jedyny międzynarodowy trybunał, który sprawuje uniwersalną jurysdykcję w sprawach karnych na forum międzynarodowym. Za popełnienie zbrodni prawa międzynarodowego można więc ścigać tylko konkretne osoby, które swoimi czynami wypełniły znamiona zbrodni. Rozważania dotyczące tego, czy dana osoba może ponieść odpowiedzialność karną na tym forum, należy prowadzić na kolejnych szczeblach analizy.

W tym artykule postawiono pytanie, czy model postępowania karnego funkcjonujący w Stanach Zjednoczonych Ameryki (znany również jako przeciwny model postępowania karnego) ma na celu rozstrzygnięcie prawdziwych faktów w sprawie. Analiza istniejących mechanizmów i warunków proceduralnych doprowadziła do wniosku, że procedura kontradyktoryjna nie jest skutecznym narzędziem ustalania prawdy. Jest zbyt wiele warunków wstępnych, które uniemożliwiają osiągnięcie tego celu, do których możemy zaliczyć: ustalenie faktów przez jury (którego wyrok jest nieprzewidywalny), brak organu zainteresowanego ustaleniem prawdziwej relacji z wydarzeń, brak możliwości wpłynięcia na materiał dowodowy zarówno przez profesjonalnego sędziego, jak i poszukiwacza afektu (jury), a na koniec podporządkowując wynik procesu (w większości przypadków) przebiegłości i umiejętnościom prawnika, a nie sile merytorycznych argumentów.

Instytucja „szkolenia świadków” (proofing of witnesses) oznacza spotkanie strony postępowania karnego – prokuratora lub obrońcy – z wezwanym przez siebie świadkiem, w trakcie którego to spotkania przygotowuje się świadka do przesłuchania w czasie rozprawy.

Teza glosowanego orzeczenia brzmi: „Zakres obowiązków ciążących na gwarancie (art. 160 § 2 k.k.) musi być definiowany w odniesieniu do tego momentu czasowego, w którym on działa, w oparciu o wtedy dostępne mu informacje o okolicznościach stanu faktycznego. W odniesieniu do tego momentu formułowane powinny być wnioski co do zakresu realizacji tychże obowiązków i niebezpieczeństw, które wynikać mogą z ich zaniechania”.