I zba do spraw Adwokatury przy Sądzie Najwyższym (dalej także: Ids.A bądź Izba) istniejąca w latach 1938–1950 to bardzo ważny, lecz mało znany element ustroju Adwokatury w Polsce. Nie doczekała się ona dotąd osobnego opracowania, autorzy prac naukowych dotyczących Adwokatury Polskiej w XX w. ograniczali się zaś w większości do skonstatowania istnienia tego organu, ewentualnie do omówienia, z reguły pobieżnie, stosownych przepisów ustawy z dnia 4 maja 1938 r. Prawo o ustroju adwokaturyPor.: T. J. Kotliński, Samorząd adwokacki w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 2008, s. 168–170; M. Materniak- ‑Pawłowska, Adwokatura II Rzeczypospolitej. Zagadnienia prawno-ustrojowe, Poznań 2009, s. 133, 136–138; A. Redzik, T. J. Kotliński, Historia Adwokatury, wyd. 2, Warszawa 2012, s. 208–209. . Nieco szerzej organ ten opisał Arkadiusz Bereza w monografii nt. Sądu Najwyższego w Polsce w latach 1945–1962Zob.: A. Bereza, Sąd Najwyższy w latach 1945–1962. Organizacja i działalność, Warszawa 2012, s. 29 i 85. .

Izba do spraw Adwokatury została powołana do życia na mocy art. 5 Prawa o ustroju adwokatury z dnia 4 maja 1938 r. [dalej: PouA z 1938 r.]. Przepis ten stwierdzał, że „tworzy się Izbę do spraw Adwokatury przy Sądzie Najwyższym, jako ostatnią instancję sądową do orzekania w sprawach wyraźnie w prawie niniejszym przewidzianych”. Nowe PouA weszło w życie z dniem 12 maja 1938 r.Ustawa z dnia 4 maja 1938 r. Prawo o ustroju adwokatury, Dz.U. z 1938 r. nr 33, poz. 289.  – a więc data powyższa wyznacza początek istnienia prawnego Ids.A.

Koniec istnienia Izby należy natomiast wiązać z wejściem w życie uchwalonej już w Polsce Ludowej ustawy z dnia 27 czerwca 1950 r. o ustroju adwokatury – tj. z dniem 27 lipca 1950 r. W art. 126 ust. 1 pkt 1 tej ustawy stwierdzono bowiem wyraźnie, że „uchyla się” PouA z 1938 r. Wydawać by się mogło więc, że rozwiązaniu z mocy samego prawa z dniem 27 lipca 1950 r. uległa także Ids.AZob.: ustawa z dnia 27 czerwca 1950 r. o ustroju adwokatury, Dz.U. z 1950 r. nr 30, poz. 275. . To jednak pogląd uproszczony. Istnieją bowiem niepodważalne dowody na to, że Izba funkcjonowała do końca 1950 r. – swoje sesje odbywała jeszcze w grudniu 1950 r. Wytłumaczenie tego fenomenu znajduje się prawdopodobnie w przepisie przechodnim, zawartym w art. 124 ust. 1 i 2 ustawy o ustroju adwokatury z 1950 r. W przepisie tym wskazano, że dotychczasowe władze Adwokatury sprawują nadal swoje czynności do momentu przekazania tych czynności nowym władzom, które zostaną zorganizowane w drodze zarządzenia przez Ministra Sprawiedliwości. Zarządzenie to zaś Minister wydał dopiero w dniu 21 marca 1951 r. – na jego mocy powołano nową komisaryczną NRA, z adw. Edwardem Grabowskim na czeleZarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 marca 1951 r., L. dz. W. A. 990/51. . Ostatecznie więc tę datę należy przyjąć za koniec prawnego istnienia Ids.A.

Okres istnienia Izby – od 1938 r. do 1950/ 1951 r. – to lata szczególne w historii Polski. Podokres od 12 maja 1938 r. do 1 września 1939 r. to schyłek II RP. Następnie, do przełomu lat 1944/1945, to okres II wojny światowej i funkcjonowania naczelnych organów Państwa Polskiego głównie na emigracji. W końcu od II połowy 1944 r. – to okres instalowania się i „umacniania się” nowej, komunistycznej władzy. Jeśli więc przyjmie się, że w okresie II wojny światowej Izba nie istniała de facto (a o jej istnieniu w tym okresie nic nie wiadomo), to dochodzi się do wniosku, że okres jej istnienia przypada przede wszystkim na lata Polski Ludowej, tj. lata 1945–1950. Przy czym wyraźnie należy podkreślić, że w powyższym okresie Ids.A istniała nie tylko w sensie prawnym, ale także w rzeczywistości.

Odpowiedź na pytanie, czy Ids.A była „nowym” elementem ustroju Adwokatury w Polsce w porównaniu z poprzednio obowiązującymi ordynacjami adwokackimi – jest złożona. Podobne instytucje istniały co prawda w obowiązujących uprzednio w RP aktach prawnych o ustroju Adwokatury, ale ich podobieństwo do Izby było w istocie pozorne.

Poprzedzające bezpośrednio PouA z 1938 r. rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 7 października 1932 r. o tym samym tytule przewidywało istnienie organu o nazwie Senat Dyscyplinarny przy Sądzie NajwyższymRozporządzenie Prezydenta RP z dnia 7 października 1932 r. Prawo o ustroju adwokatury, Dz.U. z 1932 r. nr 97, poz. 839 – a szczególnie art. 86 pkt a, art. 87 i art. 91. . Był to jednak typowy organ dyscyplinarny-odwoławczy, orzekający w składzie mieszanym: trzech sędziów SN i dwóch członków NRA, delegowanych przez tę Radę na poszczególne posiedzenia. Senat ów rozpoznawał środki odwoławcze od niektórych orzeczeń wydanych w toku adwokackich postępowań dyscyplinarnychSenat Dyscyplinarny rozpoznawał, po pierwsze, odwołania od wyroków sądów dyscyplinarnych pierwszej instancji, ale tylko w takich sprawach, których wszczęcie nastąpiło na skutek skargi sądu lub urzędu państwowego, a także w sprawach, w których w pierwszej instancji oskarżenie reprezentował prokurator, oraz w sprawach, w których prokurator wniósł środek odwoławczy. Po drugie – Senat ów rozpoznawał zażalenia na uchwały o umorzeniu postępowania dyscyplinarnego lub o oddaleniu wniosku o przeprowadzenie takiego postępowania, a także zażalenia na uchwały o odmowie tymczasowego zawieszenia adwokata w czynnościach. W sprawach, w których wniesiono odwołanie, Senat orzekał w składzie trzech sędziów SN i dwóch członków NRA, zażalenia zaś – w składzie dwóch sędziów SN i jednego członka NRA. Składowi zawsze przewodniczył sędzia najstarszy służbą. Odwołania były rozpoznawane na rozprawach, zażalenia zaś na posiedzeniach niejawnych. .

Zbliżone instytucje przewidywały ordynacje adwokackie obowiązujące do unifikacji ustroju Adwokatury w Polsce, tj. do 1932 r. I tak Statut tymczasowy Palestry Państwa Polskiego z dnia 24 grudnia 1918 r., obowiązujący na ziemiach byłego zaboru rosyjskiego, zapowiedział utworzenie Senatu dla spraw dyscyplinarnych adwokackich przy Sądzie Najwyższym. Senat ten miał w swojej kognicji rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń sądów dyscyplinarnych pierwszej instancji w sprawach dotyczących naruszenia obowiązków zawodowych przez adwokata lub naruszenia przez adwokata wolności słowa i pismaDekret Naczelnika Państwa z dnia 24 grudnia 1918 r. w przedmiocie statutu tymczasowego Palestry Państwa Polskiego, Dz. P. P. P. 1918, nr 22, poz. 75. Senat ten orzekał w składach sześcioosobowych, złożonych z trzech sędziów SN, powołanych uchwałą izb połączonych SN oraz trzech adwokatów – członków NRA, wybranych przez tę Radę. Składowi orzekającemu przewodniczył zawsze sędzia SN (art. 53). .

Z kolei niemiecka ordynacja adwokacka z 1878 r. (w brzmieniu nadanym polską ustawą z dnia 18 lipca 1924 r.), obowiązująca do unifikacji ustroju Adwokatury w okręgach sądów apelacyjnych w Poznaniu, w Toruniu i w górnośląskiej części katowickiego okręgu apelacyjnego, powołała do życia organ o nazwie Senat Dyscyplinarny dla adwokatów przy Sądzie Najwyższym. Senat ten rozpoznawał odwołania od wyroków wydanych przez Wydział Izby, działający jako sąd dyscyplinarny (zażalenia rozpoznawał natomiast właściwy sąd apelacyjny)Ordynacja adwokacka niemiecka z 1878 r., w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 18 lipca 1924 r., (w:) T. J. Kotliński, A. Redzik, M. Zaborski, Historia ustroju Adwokatury Polskiej w źródłach, Warszawa 2013, s. 170, art. 90. Senat Dyscyplinarny dla adwokatów przy Sądzie Najwyższym składał się z przewodniczącego, zastępcy, dwóch członków i dwóch zastępców członków – wybieranych corocznie przez zgromadzenie ogólne sędziów SN oraz z dwóch członków i dwóch ich zastępców z każdej izby adwokackiej objętej rządami ordynacji niemieckiej, wybieranych przez Walne Zgromadzenia tych izb. Senat Dyscyplinarny orzekał w składach złożonych z przewodniczącego Senatu lub jego zastępcy oraz z dwóch sędziów SN i dwóch adwokatów – członków tej izby adwokackiej, do której przynależał obwiniony adwokat. .

Najstarsza ordynacja adwokackaPomijam w tym miejscu rosyjskie przepisy o ustroju Adwokatury z lat 1864/1875, obowiązujące do 1 lipca 1922 r. na tzw. Ziemiach Wschodnich i na tzw. Ziemi Wileńskiej. Ordynacja rosyjska nie przewidywała istnienia zbliżonego organu.  – obowiązujący w izbach małopolskich (ziemie b. za­boru austriackiego) Statut dla adwokatów z 1868 r., uzupełniony w 1872 r. Statutem porządkowokarnym dla adwokatów i kandydatów adwokackich ustanowiła zasadę, że środki odwoławcze w postępowaniu dyscyplinarnym („odwołania” i „skargi”) będą rozpoznawane przez Sąd Najwyższy orzekający w „Senacie” złożonym z dziewięciu sędziów tego sądu, w tym przewodniczącego, zaś w sprawach skarg na odmowę wszczęcia postępowania dyscyplinarnego dopuszczalny był skład pięcioosobowyStatut porządkowo-karny dla adwokatów i kandydatów adwokackich, (w:) T. J. Kotliński, A. Redzik, M. Zaborski, Historia ustroju Adwokatury Polskiej w źródłach, s. 96, § 50 i 54. Środki odwoławcze złożone przez obwinionego skazanego w pierwszej instancji jedynie na grzywnę były rozstrzygane bez rozprawy, ale po wysłuchaniu prokuratora generalnego. Podobnie – skargi na odmowę wszczęcia postępowania dyscyplinarnego. .

Porównując charakter Ids.A do uprzednio istniejących „senatów”, należy zauważyć, że Izba miała także charakter najwyższego organu dyscyplinarnego, ale poza tym posiadała szerokie uprawnienia odwoławcze w sprawach innego rodzaju – w istocie administracyjnych.

Pod względem ustrojowym jedną z najistotniejszych do rozważenia kwestii jest, czy Ids.A była częścią Sądu Najwyższego, a pytając wprost: czy Izba do spraw Adwokatury przy Sądzie Najwyższym była kolejną „izbą” Sądu Najwyższego, obok Izby Cywilnej i Izby Karnej? Całokształt okoliczności wskazuje jednak, że Ids.A nie była ani częścią SN, ani tym bardziej jego kolejną izbąW literaturze przedmiotu funkcjonuje pogląd przeciwny, tj. że Ids.A była kolejną, trzecią izbą Sądu Najwyższego. Pogląd ten zaprezentowała Dorota Malec w pracy Sąd Najwyższy w latach 1917–1939 [(w:) Sąd Najwyższy Rzeczypospolitej Polskiej. Historia i współczesność, red. A. Korobowicz, Warszawa 2007, s. 163–164]. Autorka napisała wprost, że „Sąd Najwyższy dzielił się na izby, początkowo dwie, a od 1938 r. trzy” oraz że Prawo o ustroju adwokatury z 1938 r. przewidywało „utworzenie w Sądzie Najwyższym trzeciej izby, do spraw adwokatury”. . Ids.A istniała wszak „przy” Sądzie Najwyższym, a nie „w” tym sądzie. Podział wewnętrzny SN regulował szczegółowo art. 36 Prawa o ustroju sądów powszechnych z 1928 r., który stanowił, że sąd ten dzieli się na Izbę Cywilna i Izbę KarnąRozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 28 lutego 1928 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz.U. z 1928 r. nr 12, poz. 93 (dalej także: Pusp). . Gdyby Ids.A była trzecią izbą SN, to w swojej nazwie nie posiadałaby części końcowej o treści „przy Sądzie Najwyższym” – podobnie jak Izba Cywilna i Izba Karna SN nie są „izbami przy Sądzie Najwyższym”, ale „izbami Sądu Najwyższego”.

Za poglądem, że Ids.A nie była częścią SN, ani tym bardziej jego izbą, przemawia bezsporny skądinąd fakt, że w skład Ids.A wchodzili nie tylko sędziowie SN, ale także adwokaci. Sąd Najwyższy tworzyli zaś wyłącznie jego sędziowie. Dodatkowo SN orzekał – zgodnie z art. 38 Prawa o ustroju sądów powszechnych – w składzie trzyosobowym, a nie pięcioosobowym jak Izba. Nadto na czele Ids.A stał „Przewodniczący”, na czele zaś Izby SN – „Prezes”.

W kwestii powyższej dodatkowo należy wykluczyć możliwość dokonywania jakby faktycznej zmiany (nowelizacji) Prawa o ustroju sądów powszechnych przez przepisy Prawa o ustroju adwokatury dotyczące Ids.A. Analiza obu tych aktów prawnych powinna prowadzić do wniosku, że Izba była organem wyemancypowanym ze struktury SN, posiadającym wiele odrębności w stosunku do ustroju SN i postępowania przed nimPoza innym składem orzekającym różnice dotyczyły m.in. trybu podejmowania uchwał w przedmiocie wyjaśniania zagadnienia prawnego (zasady prawnej) budzącego wątpliwości – wg przepisów PouA z 1938 r. rozstrzygała to Izba w pełnym składzie (art. 50 ust. 1), a wg Pusp skład siedmiu sędziów SN (art. 40 § 1). Inny był także tryb wyjaśniania przepisów budzących wątpliwość lub których stosowanie wywołało rozbieżność w orzecznictwie – wg Pusp wyjaśnienia dokonywała izba, która jednak była uprawniona do przedstawienia problemu do rozpoznania zgromadzeniu ogólnemu sędziów SN (art. 41 ust. 1), wg zaś PouA z 1938 r. uchwałę w tym przedmiocie mogła powziąć wyłącznie Izba (art. 51 ust. 1). Już tylko ta okoliczność przesądza – moim zdaniem – o tym, że Ids.A nie była kolejną izbą SN. Gdyby bowiem była izbą SN, to pełnemu jej składowi powinno także przysługiwać uprawnienie do przedstawienia sprawy zgromadzeniu ogólnemu sędziów SN. Inny był nadto tryb odstępowania od zasady prawnej (art. 52 ust. 1 PouA z 1938 r. oraz art. 40 § 2–4 Pusp). . Poglądu, że Ids.A była kolejną izbą Sądu Najwyższego, nie wyraził zresztą żaden z autorów komentarzy do PouA z 1938 r. Tezy takiej nie zawierało także uzasadnienie rządowe do projektu tego prawaPor.: J. Basseches, I. Korkis, Ustrój adwokatury. Zasady etyki adwokackiej. Uzasadnienie rządowe. Orzecznictwo Sądu Najwyższego i organów adwokatury. Orzecznictwo dyscyplinarne. Rozporządzenia wykonawcze, Lwów 1938, s. 30–31. Uzasadnienie rządowe zawierało sformułowanie, że: „Obecne prawo stwarza nową, stałą instytucję, podobną co do struktury do dotychczasowego «Senatu»” oraz przeciwstawiało Izbę rozwiązaniom dotychczasowym – czyli kognicji Sądu Najwyższego w zwykłym składzie (tamże). Z kolei komentator Tadeusz Semadeni określił Izbę jako „nową instancję sądową mieszaną” (Prawo o ustroju adwokatury. Komentarz – Orzecznictwo, Warszawa 1938, s. 23). Por. też: A. Katzner, G. Szyk, Prawo o ustroju adwokatury z przedmową adwokata dra Zdzisława Stankiewicza, Dziekana Lwowskiej Rady Adwokackiej. Tekst – Objaśnienia – Przepisy związkowe – Orzecznictwo – Skorowidz, Lwów 1938, s. 12, 35–39 oraz Z. Łączyński, Prawo o ustroju adwokatury. Rozporządzenia wykonawcze. Ustawodawstwo związkowe. Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Orzecznictwo naczelnych organów adwokatury, Kraków 1938, s. 8, 30–32. .

Innym kluczowym zagadnieniem jest kwestia, czy Ids.A była organem AdwokaturyW literaturze przedmiotu funkcjonuje pogląd, że Ids.A była „w pewnym zakresie” jednym z naczelnych organów adwokatury. Zob. M. Materniak-Pawłowska, Adwokatura II Rzeczypospolitej, s. 138.. Odpowiedź na to pytanie również jest negatywna. W skład organu Adwokatury mogli wchodzić bowiem wyłącznie adwokaci. Izba nie była więc organem Adwokatury, podobnie jak obecnie organem Adwokatury nie jest Sąd Najwyższy, właściwy w sprawach dyscyplinarnych. Zresztą przepisy PouA z 1938 r. nie nadały jej takiej rangi. Zasadne natomiast będzie stwierdzenie, że Izba była częścią ustroju Adwokatury.

Jak już wyżej zasygnalizowałem, kognicja Ids.A nie dotyczyła wyłącznie adwokackiego postępowania dyscyplinarnego. Izba była bowiem ponadto organem odwoławczym od uchwał okręgowych rad adwokackich, podejmowanych w sprawach:

1. odmowy wpisu na listę adwokatów (art. 64 ust. 1 PouA z 1938 r.),
2. odmowy „wciągnięcia” do przedstawianego Naczelnej Radzie Adwokackiej wykazu osób zgłaszających się do adwokatury, odpowiadających warunkom formalnym, wraz z opinią co do kolejności, w jakiej należy dokonywać wpisu – mimo zamknięcia listy adwokatów przez Ministra Sprawiedliwości (art. 66 ust. 5),
3. orzeczenia o trwałej niezdolności adwokata do wykonywania zawodu ze względów zdrowotnych (art. 88 ust. 5)Przy czym o trwałej niezdolności adwokata do wykonywania zawodu ze względów zdrowotnych nie orzekała ORA, ale „kolegium” w składzie: dziekan lub wicedziekan jako przewodniczący, sędzia SA, delegowany przez Prezesa właściwego SA oraz trzech adwokatów, wybranych przez ORA spośród członków rady i Sądu Dyscyplinarnego (art. 88 ust. 1). ,
4. skreślenia adwokata z listy adwokatów (art. 91),
5. odmowy wypisu na listę aplikantów adwokackich (art. 92 ust. 2),
6. skreślenia aplikanta z listy aplikantów adwokackich (art. 103 ust. 4)W treści art. 48 ust. 1 PouA z 1938 r. zawarty jest oczywisty błąd, albowiem wskazano tam art. 103 ust. 3, a nie art. 103 ust. 4. Zauważył to także T. Semadeni, pisząc w 1938 r., że: „Powołanie art. 103 ust. (3) w tekście ustawy jest omyłkowe; powinno być art. 103 ust. (4)” (T. Semadeni, Prawo o ustroju adwokatury, s. 59). . 

Celne jest sformułowanie, że w powyższym zakresie Izba orzekała o legalności aktów administracyjnych samorządu adwokackiegoPor. T. Semadeni, Prawo o ustroju adwokatury, s. 23., względnie że była „instancją odwoławczą od uchwał administracyjnych Rad Okręgowych”A. Katzner, G. Szyk, Prawo o ustroju adwokatury, s. 36. . Zastępowała więc Izba w tej materii Najwyższy Trybunał Administracyjny, którego kompetencja do orzekania w sprawach adwokackich została pośrednio wyłączona na podstawie art. 6 pkt 7 rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 27 października 1932 r. o Najwyższym Trybunale AdministracyjnymRozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym, Dz.U. z 1932 r. nr 94, poz. 806. Artykuł ten stanowił, że spod orzecznictwa NTA wyłącza się „inne sprawy, jeżeli przepisy szczególne tak stanowią”. Tym przepisem szczególnym był właśnie art. 5 PouA z 1938 r. W art. 1 tego ww. rozporządzenia stwierdzono, że NTA jest właściwy do orzekania o legalności zarządzeń i orzeczeń „administracji rządowej i samorządowej”. Trzeba pamiętać, że u ówczesnej władzy przeważała tendencja do traktowania Adwokatury jako części szerszego samorządu zawodowego. .

W sprawach z odwołań od uchwał okręgowych rad adwokackich Ids.A wydawała orzeczenia po uprzednim wysłuchaniu przedstawiciela rady adwokackiej, która uchwaliła zaskarżoną uchwałę, oraz po wysłuchaniu skarżącego (art. 48 ust. 2). „Wysłuchanie” nie oznaczało kontradyktoryjnej rozprawy (obligatoryjnej w postępowaniu dyscyplinarnym – art. 53 ust. 1 i 2) i nie musiało odbyć się przy jednoczesnej obecności obu stronPor.: T. Semadeni, Prawo o ustroju adwokatury, s. 59–60. .

W zakresie adwokackiego postępowania dyscyplinarnego Izba była właściwa do rozpoznawania:

1. spraw, w których obwinionymi byli członkowie NRA lub członkowie Komisji Rewizyjnej przy NRA – jako jedyna i ostatnia instancja (art. 115 ust. 3 pkt a),
2. spraw rozpoznawanych w pierwszej instancji przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny, tj. spraw członków ustawowych organów izbadwokackichPojęcie „ustawowe organy izb adwokackich” wyjaśniał art. 11 PouA z 1938 r. Były to: walne zgromadzenie, okręgowa rada adwokacka, sąd dyscyplinarny i komisja rewizyjna. Oczywiste przeto jest, że do treści art. 115 ust. 2 pkt a (stanowiącego, że Wyższy Sąd Dyscyplinarny jako sąd pierwszej instancji orzeka w sprawach członków ustawowych organów izb adwokackich) wkradło się przeoczenie. W przepisie tym kryje się bowiem absurdalna sugestia, że Wyższy Sąd Dyscyplinarny był właściwy do orzekania w sprawach, w których obwinionymi byli także członkowie walnego zgromadzenia izby – tj. wszyscy adwokaci danej izby. Por. słuszną uwagę krytyczną komentatorów A. Katznera oraz G. Szyka (Prawo o ustroju adwokatury, s. 95.  – jako druga i ostatnia instancja (art. 115 ust. 3 pkt c w zw. z art. 115 ust. 2 pkt a),
3. spraw rozpoznawanych w pierwszej instancji przez sądy dyscyplinarne izb, jeżeli oskarżał w nich lub wniósł środek odwoławczy prokurator – jako instancja druga i ostatnia (art. 115 ust. 3 pkt d),
4. spraw o lekkomyślne lub w celu działania na zwłokę wniesienie kasacji, wszczętych na skutek zawiadomienia składu orzekającego SN rozpoznającego tę kasację – jako instancja pierwsza i ostatnia (art. 115 ust. 3 pkt b). 

Wniesienie kasacji lekkomyślnie lub w celu działania na zwłokę było niedopuszczalne i stanowiło delikt dyscyplinarny tak w postępowaniu karnym (na podstawie wyraźnego przepisu zawartego w art. 531 k.p.k. z 1928 r.Według wersji istniejącej na mocy obwieszczenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 września 1932 r. przepis art. 531 k.p.k. z 1928 r. stanowił następująco: „Uznając, że kasację założono oczywiście lekkomyślnie lub jedynie w celu działania na zwłokę, Sąd Najwyższy zawiadamia o tym władzę dyscyplinarną obrońcy lub pełnomocnika, który podpisał kasację”. ), jak  i w postępowaniu cywilnym (mimo braku stosownego przepisu w obowiązującym k.p.c.)Por. pogląd A. Katznera i G. Szyka (Prawo o ustroju adwokatury, s. 95). . Kwestię tę wyjaśniła stanowczo uchwała Izby w pełnym składzie z 5 listopada 1938 r., wpisana następnie do „Księgi Zasadniczych Orzeczeń Dyscyplinarnych Izby do spraw Adwokatury i Wyższego Sądu Dyscyplinarnego”. W uchwale tej Ids.A stwierdziła, że „Litera b. ust. 3 art. 115 u.a. dotyczy kasacyj w sprawach cywilnych i karnych”Zob. Naczelna Rada Adwokacka, „Palestra” 1939, nr 2, s. 261–262. .

W sprawach tych nie toczyło się w ogóle dochodzenie dyscyplinarne, akt oskarżenia był zaś zastępowany przez zawiadomienie pochodzące od Sądu Najwyższego, który w trakcie badania kasacji stwierdził istnienie podejrzenia o tym, że została ona złożona lekkomyślnie lub w celu działania na zwłokę (art. 135 ust. 3).

W sprawach dyscyplinarnych Izba rozpoznawała wnioski prokuratora o przekazanie sprawy innemu sądowi dyscyplinarnemu równorzędnemu – ze względu na ważny interes publiczny lub powagę stanu adwokackiego (art. 116 ust. 4).

W sprawach dyscyplinarnych toczących się przed Ids.A prawa oskarżyciela wykonywał prokurator Sądu Najwyższego i rzecznik dyscyplinarny NRA (art. 120 ust. 1 pkt c). W sprawach tych obwinionemu nie przysługiwało prawo wyłączenia, bez podania przyczyn, dwóch sędziów ze składu orzekającego (prawo takie istniało w sprawach toczących się przed innymi sądami dyscyplinarnymi – art. 123 ust. 2).

Izba do spraw Adwokatury przy Sądzie Najwyższym składała się z dwudziestu członków: dwunastu sędziów SN oraz ośmiu adwokatów. Członków Izby będących sędziami SN powoływało Kolegium Administracyjne tego sądu. Natomiast członków Izby będących adwokatami powoływała NRA ze swojego składu.

Istniała również instytucja „zastępcy członka Ids.A”. Zastępcami było sześciu sędziów SN oraz pozostali członkowie NRA, z wyjątkiem rzeczników dyscyplinarnych tej rady. Zastępca członka nie był jednak uprawniony do orzekania w „zwykłym” składzie Izby (tj. pięcioosobowym), lecz wyłącznie w posiedzeniu plenarnym Izby w pełnym składzie, w sytuacji gdy któryś z jej członków nie mógł wziąć udziału w tym posiedzeniu (art. 47 ust. 1 i 2 w zw. z art. 50 ust. 2)Por. T. Semadeni, Prawo o ustroju adwokatury, s. 60–61. .

Przewodniczącym Izby był zawsze sędzia SN, wyznaczony przez Kolegium Administracyjne SN (art. 47 ust. 3).

Kadencja Ids.A trwała tylko rok (art. 47 ust. 4)Tymczasem kadencja organów samorządu adwokackiego trwała co do zasady trzy lata (art. 6 ust. 1). . Przepis ten był jednak mało precyzyjny, nie wyjaśniał bowiem cezury owego rocznego okresu. Można zakładać, że początkiem kadencji był dzień powołania pełnego składu Izby, jednak jest to tylko jedna z kilku możliwości. Pomocny powinien okazać się w tej kwestii przepis art. 37 ust. 1 PouA z 1938 r., który stanowił, że NRA „obejmuje” swoje czynności z dniem 1 grudnia każdego roku, przy czym na swoim pierwszym posiedzeniu uzupełnia swój skład, na kolejnym posiedzeniu wybiera zaś spośród swoich członków: prezesa, wiceprezesów, sekretarza, skarbnika, członków Wydziału Wykonawczego, rzeczników dyscyplinarnych i – w końcu – członków Wyższego Sądu Dyscyplinarnego. Czynność powołania ze składu NRA członków Izby w trakcie drugiego posiedzenia rady nie była więc przewidywana przez art. 37 PouA z 1938 r. Wydaje się jednak, co sugerowali zresztą autorzy komentarzy z 1938 r., że pominięcie w treści art. 37 ust. 1 PouA z 1938 r. czynności powołania adwokatów-członków NRA jest wynikiem błędu legislacyjno-redakcyjnego (zresztą jednego z wielu) popełnionego w trakcie procesu tworzenia tej ustawyAdwokaci Juliusz Basseches i Izak Korkis stwierdzili, komentując art. 37 PouA z 1938 r., że NRA „powołuje także ośmiu członków Izby do Spraw Adwokatury” (J. Basseches, I. Korkis, Ustrój adwokatury, s. 56). Uzupełnili w ten sposób oczywisty brak tego przepisu.. Pozostaje więc jednak  przyjąć, że art. 37 PouA powinien mieć zastosowanie także do powoływania co rok części składu Izby.

Kwestia powyższa jednak dodatkowo komplikuje się, gdy zważy się, że Izba składała się także z sędziów SN, powoływanych przez Kolegium Administracyjne tego sądu. Oczywiste jest przeto, że sama czynność powołania przez NRA adwokatów do składu Ids.A nie była wystarczająca do przyjęcia, że Izba zaistniała i że rozpoczęła się jej kadencja. Konieczne było powołanie do Izby sędziów SN i przez to ukonstytuowanie Izby. Dla oceny kwestii, czy rozpoczęła się kadencja Izby, istotny był więc również moment, w którym następowało powołanie jej członków – sędziów SN. Jeden z komentatorów PouA z 1938 r. wyraził pogląd, że skoro NRA dokonuje „podziału czynności w grudniu (art. 37), w tym samym czasie powinno następować powoływanie członków Izby przez Kolegium Administracyjne SN”T. Semadeni, Prawo o ustroju adwokatury, s. 59. Autor, co może być istotne w tej kwestii, był nie adwokatem, ale sędzią Sądu Okręgowego. Nie była to więc adwokacka interpretacja życzeniowa. . Wedle tego poglądu przepis art. 37 PouA z 1938 r. – choć w ogóle nie wymieniał Ids. A – miał mieć, paradoksalnie, zastosowanie nie tylko do członków Izby wywodzących się z NRA, ale także do członków-sędziów SN.

Co ciekawe – praktyka pokazała, że właśnie tak postąpiono przy powoływaniu pierwszego składu Izby. Otóż powołania ośmiu członków Izby spośród adwokatów dokonano w trakcie posiedzenia NRA w dniu 25 czerwca 1938 r., powołania zaś dwunastu sędziów SN – wcześniejInformację o powołaniu dwunastu sędziów do składu Ids.A podała „Gazeta Sądowa Warszawska” z 13 czerwca 1938 r. (nr 24, s. 380, w dziale Różne wiadomości). .

Spośród sędziów SN do pierwszego składu Ids.A powołano: na stanowisko Przewodniczącego Izby – Stanisława Wyrobka, na członków zaś: Eugeniusza Baczyńskiego, Kazimierza Bzowskiego, Bronisława Dobrzańskiego, Stanisława Frycza, Karola Kirsta, Witolda Krzymińskiego, Juliana Potępę, Maksymiliana Rudowskiego, Włodzimierza Sokalskiego, Jana Włoczewskiego i Ryszarda Żółtowskiego.

Zastępcami członka Izby Kolegium Administracyjne SN uczyniło sędziów: Stanisława Juńskiego, Stanisława Kamienobrodzkiego, Karola Konica, Emila Koreckiego, Józefa Parczewskiego i Romana SchwakopfaZob. Naczelna Rada Adwokacka, „Palestra” 1938, nr 6, s. 616 oraz Różne wiadomości, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1938, nr 25, s. 393. . Jak podawała podówczas „Gazeta Sądowa Warszawska”, wielu spośród sędziów SN – członków Izby było wcześniej adwokatami lub aplikantami adwokackimi, zaś Przewodniczący Izby Stanisław Wyrobek „przez długie lata zajmował w Ministerstwie Sprawiedliwości stanowisko Dyrektora Departamentu Administracyjnego, zanim przeszedł do Sądu Najwyższego”Różne wiadomości, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1938, nr 24, s. 380..

Członkami Izby spośród członków NRA zostali: adw. Bolesław Bielawski, będący jednocześnie I Wiceprezesem NRA i członkiem Wydziału Wykonawczego, a dodatkowo Prezesem Zarządu Głównego Związku Adwokatów Polskich (członek NRA mianowany przez Prezydenta RP, z izby warszawskiej), adw. Stanisław Janczewski (mianowany, z izby warszawskiej), adw. Tadeusz Miksiewicz (mianowany, z izby krakowskiej) – członek Wydziału Wykonawczego i Wyższego Sądu Dyscyplinarnego, adw. Jan Morawski (członek „przybrany”, z izby warszawskiej) – członek Wyższego Sądu Dyscyplinarnego, adw. Franciszek Paschalski (mianowany, z izby warszawskiej) – członek Wydziału Wykonawczego, adw. Bruno Pokorny (mianowany, z izby lwowskiej), adw. Franciszek Stoch (wybrany, z izby lubelskiej), członek Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i adw. Wojciech Żytomierski (wybrany, z izby katowickiej)Zob. Różne wiadomości, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1938, nr 26, s. 413–414 oraz Naczelna Rada Adwokacka, „Palestra” 1938, nr 6, s. 616. . Ze strony adwokackiej członkami Ids.A zostały więc wyłącznie postacie wybitne. Nazwiska Bolesława Bielawskiego, Stanisława Janczewskiego czy Franciszka Paschalskiego nie wymagają szerszego komentarza, jednak nawet ci mniej znani, jak adw. Jan MorawskiAdw. Jan Morawski (1878–1940) od 1900 r. był sędzią w zaborze austriackim, od 6 lutego 1920 r. – podsekretarzem stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości, zaś w gabinecie Władysława Grabskiego – kierownikiem Ministerstwa Sprawiedliwości (p.o. Ministra). Od 1 sierpnia 1921 r. orzekał w SN, od 1922 r. objął zaś stanowisko Prezesa Izby w NTA. Do adwokatury przeszedł ok. 1930 r. [zob.: R. Łyczywek, Morawski Jan, (w:) Słownik biograficzny adwokatów polskich, t. II, z. 3–4, Warszawa 2007, s. 375]. czy adw. Franciszek StochAdw. Franciszek Stoch (1887–1947) walczył w Legionach, był oficerem żandarmerii, a następnie od 1921 r. sędzią wojskowym (ostatnio w stopniu majora). Po odejściu z wojska przeszedł do adwokatury i prowadził kancelarię w Lublinie. Politycznie był związany z radykalną prawicą narodową oraz z piłsudczykowskim Obozem Zjednoczenia Narodowego, z list którego w wyborach do Sejmu w 1938 r. został wybrany posłem. W Sejmie działał jako poseł niezależny. Podczas okupacji niemieckiej działał w Organizacji Polskiej, Służbie Cywilnej Narodu i NSZ pod ps. „Radwan” i „Mecenas Pawłowski”. Por.: L. Kania, Stoch Franciszek, (w:) Słownik biograficzny adwokatów polskich, t. II, z. 3–4, Warszawa 2007, s. 484; tamże wadliwa data śmierci; W. J. Muszyński, Duch młodych. Organizacja Polska i Obóz NarodowoRadykalny w latach 1934–1944. Od studenckiej rewolty do konspiracji niepodległościowej, Warszawa 2011, s. 77, 187–189, 198, 249, 274, 276, 282, 331., to osoby zasłużone nie tylko dla samorządu adwokackiego, ale również dla życia państwowego.

Można założyć, że do wybuchu II wojny światowej Izba nie mogła pochwalić się dużą liczbą rozpoznanych spraw, a w szczególności spraw dyscyplinarnych. Po pierwsze z tego względu, że do dnia 1 września 1939 r. istniała prawnie zaledwie nieco ponad 15 miesięcy, w sensie faktycznym zaś – nieco ponad 14 miesięcy. Trzeba nadto pamiętać, że w zakresie postępowania dyscyplinarnego Izba była uprawniona do zajmowania się tylko takimi sprawami, w których wyrok sądu dyscyplinarnego pierwszej instancji nie został wydany przed dniem 12 maja 1938 r. oraz sprawami nowo wpływającymiZob. art. 166 ust. 1 i 2 PouA z 1938 r. . Zgodnie z art. 166 ust. 1 i 2 PouA z 1938 r. w sprawach, w których przed dniem 12 maja 1938 r. wydany został wyrok sądu dyscyplinarnego pierwszej instancji, stosowano nadal przepisy Prawa o ustroju adwokatury z 1932 r. Oznaczało to, że nadal w niektórych sprawach orzekał Senat Dyscyplinarny przy Sądzie Najwyższym. Bez wątpienia Senat ten orzekał nadal po dniu 12 maja 1938 r., na łamach „Palestry” zaś jeszcze w 1939 r. ukazywały się tezy z orzeczeń Senatu wydanych po tym dniuSenat Dyscyplinarny przy Sądzie Najwyższym orzekał jeszcze pod koniec 1938 r. Wyroki wydawał jeszcze np. w dniu 24 września 1938 r. (sygn. DA 17/38), w dniu 8 października 1938 r. (sygn. DA 43/37), w dniu 3 grudnia 1938 r. (sygn. DA 63/37), czy w dniu 10 grudnia 1938 r. (sygn. DA 18/38). Zob.: Z orzecznictwa Senatu Dyscyplinarnego i Izby do Spraw Adwokatury przy Sądzie Najwyższym, „Palestra” 1939, nr 6, s. 814–815 oraz „Palestra” 1939, nr 5, s. 685..

W 1938 r. wpłynęły do Izby nie mniej niż 42 sprawyNp. w sprawie o sygn. DA 21/38 wyrok wydano w dniu 3 grudnia 1938 r.; w sprawie o sygn. DA 22/38 – w dniu 10 grudnia 1938 r. Natomiast postanowienia wydawała Izba: w dniu 24 września 1938 r. w sprawie o sygn. DA 14/38 oraz w sprawie o sygn. DA 31/38; w dniu 22 października 1938 r. w sprawie o sygn. DA 12/38; w dniu 26 listopada 1938 r. w sprawie o sygn. DA 3/38; w dniu 10 grudnia 1938 r. w sprawie o sygn. DA 66/37. Zob.: Z orzecznictwa Senatu Dyscyplinarnego i Izby do Spraw Adwokatury przy Sądzie Najwyższym, „Palestra” 1939, nr 2, s. 260–263; „Palestra” 1939, nr 6, s. 814–816 oraz „Palestra” 1939, nr 5, s. 685–686. . Przy czym znaczna część tych spraw została rozpoznana dopiero w 1939 r. Na przykład sprawa o sygn. DA 42/38 zakończyła się wyrokiem Izby w dniu 11 marca 1939 r., tego samego dnia wydano wyroki w sprawach o sygn. DA 38/38 oraz DA 39/38. Szybciej kończono sprawy w których wydawane były postanowienia, np. sprawa o sygn. DA 30/38  została zakończona wydaniem takiego orzeczenia w dniu 8 października 1938 r.Z orzecznictwa Izby do Spraw Adwokatury przy Sądzie Najwyższym, „Palestra” 1939, nr 7–8, s. 970–972.

W odrębnym trybie Ids.A, orzekając w pełnym składzie, uchwalała uchwały. Na przykład tylko w dniu 5 listopada 1938 r. uchwaliła trzy takie uchwałyDotyczyły te uchwały wykładni art. 115 oraz art. 166 PouA z 1938 r. Zob.: Z orzecznictwa Senatu Dyscyplinarnego i Izby do Spraw Adwokatury przy Sądzie Najwyższym, „Palestra” 1939, nr 2, s. 262–263. .

Izba do spraw Adwokatury przy Sądzie Najwyższym orzekała zawsze – i w postępowaniu administracyjnym, i w postępowaniu dyscyplinarnym – w składach pięcioosobowych, złożonych z trzech sędziów, wyznaczonych przez Przewodniczącego Izby oraz dwóch adwokatów, wyznaczonych przez Prezesa NRA. Składowi orzekającemu przewodniczył zawsze sędzia SN najstarszy służbą (art. 49 ust. 1 i 2 i art. 117 ust. 2)Przepis statuujący pięcioosobowy skład orzekający Izby jest dwukrotnie powtórzony w PouA z 1938 r.: w art. 49 ust. 1 oraz w art. 117 ust. 1. Mimo że art. 117 ust. 1 odnosił się wyraźnie tylko do postępowania dyscyplinarnego, to w istocie był zbędny w tej części, w której odnosił się do Ids.A (nie był natomiast zbędny w części odnoszącej się do składu Wyższego Sądu Dyscyplinarnego)..

Rozprawy przed Izbą były „tajne”, orzeczenia Izby (tj. wyroki, postanowienia i uchwały) były zaś wydawane po wysłuchaniu prokuratora SN (art. 53 ust. 1 i 2).

Wyjątkowe znaczenie miały uchwały podejmowane przez Izbę w pełnym składzie. Istniały dwa rodzaje tych uchwał. Pierwszy rodzaj to uchwały podejmowane na skutek przedstawienia przez pięcioosobowy skład orzekający Izby zagadnienia prawnego budzącego wątpliwości (art. 50 ust. 1). W tym trybie pełny skład Izby rozpoznawał więc zagadnienia prawne, które nasunęły się w toku rozpoznawania konkretnej sprawy w składzie pięcioosobowym. Mogło to być zagadnienie dotyczące wprost przepisów PouA z 1938 r., jak i innych dziedzin prawa, jeśli było związane z rozpoznawaną sprawąPor. T. Semadeni, Prawo o ustroju adwokatury, s. 61. .

Drugi zaś rodzaj to uchwały podejmowane wyłącznie na wniosek albo Ministra Sprawiedliwości, albo NRA, albo Przewodniczącego Izby – i wyjaśniające przepisy PouA z 1938 r. budzące wątpliwości lub których stosowanie wywoływało rozbieżności w orzecznictwie (art. 51 ust. 1). W tym trybie rozpoznawane były zagadnienia prawne w oderwaniu od konkretnych spraw sądzonych przez IzbęPor. tamże, s. 62. . Tematyka uchwał tego rodzaju mogła dotyczyć wyłącznie wykładni przepisów PouA z 1938 r.

Pierwszy rodzaj ww. uchwał mógł być wpisany do „Księgi Zasad Prawnych Izby do spraw Adwokatury przy Sądzie Najwyższym”, drugi zaś rodzaj uchwał pełnego składu Izby podlegał obligatoryjnemu wpisowi do tej księgi (art. 50 ust. 1 i art. 51 ust. 2). Zasady prawne zawarte w księdze wiązały wszystkie organy samorządu adwokackiego (art. 52 ust. 2). Odstąpienie od zasady prawnej wpisanej do księgi mogło nastąpić tylko i wyłącznie w drodze ponownego rozstrzygnięcia Izby w pełnym składzie (art. 52 ust. 1).

Jako niejasne jawi się, czy wpisowi do „Księgi Zasad Prawnych Ids.A” podlegały także uchwały dotyczące postępowania dyscyplinarnego. Wątpliwość ta wyłania się w kontekście tego, że „zasadnicze orzeczenia dyscyplinarne” Ids.A (oraz Wyższego Sądu Dyscyplinarnego) podlegały wpisowi do innej księgi – a mianowicie do „Księgi Zasadniczych Orzeczeń Dyscyplinarnych Izby do spraw Adwokatury i Wyższego Sądu Dyscyplinarnego”. Zbiór tych orzeczeń podlegał publikacji przez NRA (art. 155).

Różnica pomiędzy obiema „księgami” jest zasadnicza. Dysponentem pierwszej była bowiem Ids.A, dysponentem zaś drugiej – NRA. W związku z powyższym przyjąć należy, że nic nie stało na przeszkodzie, żeby rozstrzygnięcia zagadnień prawnych dotyczących adwokackiego postępowania dyscyplinarnego podlegały wpisowi do Księgi Zasad Prawnych Ids.A – o ile, oczywiście, były one wprzód  przedmiotem rozpoznania przez pełny skład Izby, w trybie uchwały.

„Księga Zasadniczych Orzeczeń Dyscyplinarnych Izby do spraw Adwokatury i Wyższego Sądu Dyscyplinarnego” zaistniała w rzeczywistości w okresie do dnia 1 września 1939 r., o tym zaś, które orzeczenia dyscyplinarne należy do niej wpisać, decydował w praktyce Wydział Wykonawczy NRA. Tylko w dniu 4 lutego 1939 r. wydział ten postanowił wpisać do księgi zasadniczych orzeczeń trzy orzeczenia Izby oraz cztery orzeczenia Wyższego Sądu DyscyplinarnegoNaczelna Rada Adwokacka, „Palestra” 1939, nr 2, s. 261–263. Orzeczenia Izby dotyczyły: art. 115 ust. 3 pkt b i d oraz art. 166 PouA z 1938 r..

Pierwszy skład Izby, powołany w czerwcu 1938 r., funkcjonował prawdopodobnie do 1 wrześ­nia 1939 r. Brak jest informacji o powołaniu nowego składu Ids.A w grudniu 1938 r. – czego można by się spodziewać, zważywszy na przepis art. 37 ust. 1 PouA.

Po wybuchu II wojny światowej Sąd Najwyższy przestał funkcjonować. Następnie na mocy dekretu Prezydenta RP z dnia 20 października 1939 r. wszystkim sędziom udzielono bezpłatnego urlopu „na czas trwania wyjątkowych okoliczności, wywołanych wojną”Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 20 października 1939 r. o udzieleniu bezpłatnego urlopu urzędnikom i funkcjonariuszom państwowym, sędziom i prokuratorom oraz urzędnikom i pracownikom samorządu terytorialnego i gospodarczego, przedsiębiorstw państwowych i samorządowych i wszelkich instytucyj publicznych, którzy w związku z wojną opuścili obszar państwa, Dz.U. 1939 (Paryż), nr 100, poz. 1001.. Już tylko te fakty musiały przesądzić o tym, że Ids.A uległa faktycznemu obumarciu. Sądu Najwyższego nie odtworzono w latach 1939–1945 w ramach struktur Państwa Polskiego na emigracji, postanowienia zaś zawarte w rozporządzeniu tymczasowym Krajowej Rady Ministrów z dnia 1 sierpnia 1944 r. o podjęciu czynności urzędowych w sądownictwie, wydanym w Państwie Podziemnym z upoważnienia Prezydenta RP, przewidujące reaktywowanie SN w kraju, pozostały tylko niespełnionym postulatemPor. Rozporządzenie Krajowej Rady Ministrów z dnia 1 sierpnia 1944 r. o podjęciu czynności urzędowych w sądownictwie, „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Część III” 1944, nr 2, poz. 13, (w:) Rzeczpospolita Polska czasu wojny. Dziennik Ustaw i Monitor Polski 1939–1945, red. A. K. Kunert, Warszawa 1995. .

W latach II wojny światowej nie istniał w Polsce także jawny samorząd wolnej adwokatury, natomiast konspiracyjne rozporządzenie tymczasowe Krajowej Rady Ministrów z dnia 1 sierpnia 1944 r. o uruchomieniu adwokatury nie zawierało uregulowań dotyczących odtworzenia i uruchomieniaIds.APor. Rozporządzenie Krajowej Rady Ministrów z dnia 1 sierpnia 1944 r. o uruchomieniu adwokatury, „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Część III”, 1944, nr 2, poz. 14, (w:) Rzeczpospolita Polska czasu wojny. Dziennik Ustaw i Monitor Polski 1939–1945. Rozporządzenie to w ogóle nie zawierało nazwy Ids.A. Co prawda w art. 5 ust. 4 nakazywała pierwszemu składowi odtworzonej NRA dokonanie w terminie dwóch miesięcy czynności, o których mowa w art. 37 PouA z 1938 r., ale powtórzyć w tym miejscu wypada, że art. 37 tego prawa nie dotyczył, w zasadzie, dokonywania wyboru członków Izby..

W Polsce Ludowej powołano Izbę do spraw Adwokatury przy Sądzie Najwyższym w 1946 r. Trudno mówić o „reaktywacji” Izby, albowiem nowa Ids.A powstawała w warunkach totalitarnego państwa komunistycznego. Był to inny organ, choć o tej samej nazwie co przed dniem 1 września 1939 r. – nie funkcjonował bowiem w ramach niepodległego państwa, niezależnego sądownictwa i wolnej, samorządnej adwokatury.

Należy mieć na względzie, że władza komunistyczna zlikwidowała faktycznie i prawnie samorządność adwokacką. Nowa, „ludowa” NRA powstała nie w trybie (skądinąd skomplikowanym) przewidzianym przez PouA z 1938 r., ale z nominacji dokonanych przez Ministra Sprawiedliwości na podstawie przepisów dekretu z dnia 24 maja 1945 r. o tymczasowych przepisach uzupełniających prawo o ustroju adwokaturyDekret Rady Ministrów z dnia 24 maja 1945 r. o tymczasowych przepisach uzupełniających prawo o ustroju adwokatury, Dz.U. z 1945 r. nr 25, poz. 146. , który miał „uzupełniać” PouA  z 1938 r., choć w rzeczywistości prawo to unicestwił w odniesieniu do najistotniejszych kwestii.

Pierwsza NRA została powołana decyzją Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 września 1945 r., L. dz. 15265/45E. Zybert, Historia i kronika Naczelnej Rady Adwokackiej w okresie od 1.I.1946 r. do 30.VI.1970 r., mps, Warszawa 1977, s. 1.. Pierwsze posiedzenie plenarne owa NRA odbyła jednak dopiero w dniu 9 lutego 1946 r. Podczas tego posiedzenia wybrano do Ids.A ośmiu członków tej rady: adw. Mieczysława Ettingera (Izba Adwokacka w Krakowie), adw. Feliksa Jankowskiego (Izba Adwokacka w Poznaniu), adw. Mieczysława Jarosza, adw. Józefa Konopkę, adw. Adama Kitzmana (wszyscy trzej Izba Adwokacka w Warszawie), adw. Stanisława Przysieckiego (Izba Adwokacka w Toruniu), adw. Józefa Stopnickiego i adw. Stefana Sztromajera (obaj Izba Adwokacka w Warszawie)ANRA, Protokół Nr 1 posiedzenia plenarnego Naczelnej Rady Adwokackiej, odbytego w dniu 9 lutego 1946 r. w siedzibie Rady Naczelnej w Warszawie przy ul. Nowogrodzkiej Nr 18 A, s. 3. Przy czym część wybranych członków Ids.A została wybrana także członkami Wyższego Sądu Dyscyplinarnego (adwokaci: Mieczysław Jarosz, Adam Kitzman, Stefan Sztromajer, Feliks Jankowski i Mieczysław Ettinger – przy czym ten ostatni został nawet zastępcą Przewodniczącego WSD). Adwokaci Mieczysław Ettinger i Józef Stopnicki byli nadto wiceprezesami NRA. .

W dniu 20 listopada 1946 r. Minister Sprawiedliwości dokooptował do składu NRA m.in. adw. Stanisława Hejmowskiego (Izba Adwokacka w Poznaniu) i adw. Zdzisława Knappika (Izba Adwokacka w Warszawie), rada zaś na posiedzeniu w dniu 23 listopada 1946 r., w drodze „wyborów uzupełniających”, powołała ich do Ids.AANRA, Protokół Nr 11 posiedzenia plenarnego Naczelnej Rady Adwokackiej, odbytego w dniu 23 listopada 1946 r. w siedzibie Rady Naczelnej w Warszawie przy ul. Nowogrodzkiej Nr 18 A, s. 2, poz. 4. Przyczyny tej kooptacji nie są jasne. .

W dniu 30 maja 1947 r. zmarł członek Izby adw. Mieczysław Ettinger. W konsekwencji NRA na posiedzeniu w dniu 22 maja 1948 r. wybrała do Izby adw. Kazimierza Petrusewicza (Izba Adwokacka w Warszawie)ANRA, Protokół Nr 2 posiedzenia plenarnego Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 22 maja 1948 r., s. 1–2, poz. 2. Wybory na wakujące po adw. Mieczysławie Ettingerze stanowiska, w tym w Ids.A, zapowiedziano już podczas posiedzenia Wydziału Wykonawczego NRA w dniu 13 grudnia 1947 r. Wybory te planowano odbyć na posiedzeniu plenarnym w dniu 17 stycznia 1948 r. (ANRA, Protokół Nr 1 posiedzenia Wydziału Wykonawczego Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 13 grudnia 1947 roku, s. 1, poz. 2). Podczas tego posiedzenia nie wybrano jednak nowego członka Ids.A na wakujące miejsce (choć obsadzono inne funkcje po adw. Mieczysławie Ettingerze). Kwestię tę postanowiono odroczyć do następnego posiedzenia plenarnego NRA (ANRA, Protokół 1 posiedzenia plenarnego Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 17-go stycznia 1948 roku, s. 1–2, poz. 2)., który nieco wcześniej – w dniu 13 maja 1948 r. – został powołany do składu NRA przez Ministra Sprawiedliwości, przedtem zaś, do 31 sierpnia 1947 r., był sędzią SN (w tym także sędzią – członkiem Ids.A).

Podczas posiedzenia plenarnego NRA w dniu 4 grudnia 1948 r. dokonano kolejnego „wyboru uzupełniającego” do Ids.A. Członkiem Izby został adw. Józef Litwin (Izba Adwokacka w Warszawie)ANRA, Protokół posiedzenia plenarnego Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 4 grudnia 1948 r., s. 3, poz. 4. , powołany do składu NRA przez Ministra Sprawiedliwości razem z adw. Kazimierzem Petrusewiczem – tj. w dniu 13 maja 1948 r.

Ostatnia zmiana personalna nastąpiła na skutek kolejnych wyborów uzupełniających, które odbyły się podczas posiedzenia plenarnego NRA w dniu 15 kwietnia 1950 r. Członkami Izby zostali wtedy adw. Stanisław Gross oraz adw. Eugeniusz Popoff (obaj z Izby Adwokackiej w Warszawie)ANRA, Protokół posiedzenia plenarnego Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 15-go kwietnia 1950 r., s. 2, pkt 2. .

Nie jest jasne, z jakich względów doszło do parokrotnych „wyborów uzupełniających” do składu Ids.A. Wyjątek stanowi tu wybór adw. Kazimierza Petrusewicza, który bez wątpienia miał zastąpić zmarłego adw. Mieczysława Ettingera. Można także przypuszczać, że wybór adw. Stanisława Grossa i adw. Eugeniusza Popoffa łączył się ze śmiercią adw. Kazimierza Petrusewicza, która nastąpiła w dniu 11 sierpnia 1949 r. Wiadomo ponadto, że poza wspomnianymi wyżej zmarłymi adwokatami przed końcem kadencji 1946–1951 „ubyli” ze składu NRA także adw. Feliks Jankowski, adw. Józef Konopka i adw. Zdzisław KnappikE. Zybert, Historia i kronika Naczelnej Rady Adwokackiej, s. 4. .

Podobnie niejasne jest, z jakiego względu w składach orzekających Izby zasiadał w 1949 r. adw. Zygmunt Fenichel (Izba Adwokacka w Krakowie)Były to sprawy o sygnaturach Adw. 36/48, Adw. 2/49, Adw. 24/49, Adw. 38/49, Adw. 40/49, Adw. 42/49, Adw. 45/49, Adw. 58/49 i Adw. 61/49 (ASN, Izba ds. Adwokatury, orzeczenia za 1949 r.).. Bez wątpienia był on wtedy członkiem NRA, a więc z mocy art. 47 ust. 2 PouA z 1938 r. – także zastępcą członka Ids.A. Wydaje się więc, że był on powoływany ad hoc do składów Izby jako zastępca członka, wobec nagłej niemożności stawienia się na sesji Izby „zwykłego” członka. Praktyka taka była jednak niezgodna z prawem, albowiem zastępca członka był uprawniony tyko do udziału w posiedzeniach plenarnych Ids.A w pełnym składzie, w przypadku zaś niemożności wzięcia udziału w sesji członek Izby powinien być zastąpiony innym członkiem-adwokatem.

Nie udało mi się ustalić nazwisk osób pełniących funkcję Przewodniczącego Izby w latach 1946–1951. Bez wątpienia jednak były to osoby z grupy sędziów „ludowego” SN: Wacław Kondratowicz, Jan Oleksy, Maksymilian Rudowski, Witold Święcicki (Prezes Izby Cywilnej SN), Jan Witecki, Jan Włoczewski i Stanisław Wyrobek. Oni to bowiem przewodniczyli sesjom Izby w całym okresie jej istnienia w Polsce LudowejWskazuje na to kwerenda orzeczeń Izby z sygnaturami lat od 1945 do 1950, znajdujących się w zasobach ASN. Sędzia Wacław Kondratowicz przewodniczył w sprawach o sygnaturze zawierającej rok 1945 i 1946; sędzia Jan Oleksy – lata 1949–1950 (poza tym był członkiem składów orzekających w sprawach o sygnaturach zawierających lata 1946–1949); sędzia Maksymilian Rudowski – lata 1947–1950 (poza tym był członkiem składów orzekających w sprawach o sygnaturach zawierających lata 1945–1947); sędzia Witold Święcicki – lata 1946–1950 (poza tym był członkiem składów orzekających w sprawach o sygnaturach zawierających 1945 r.); sędzia Jan Witecki – lata 1945–1950 (poza tym był członkiem składów orzekających w sprawach o sygnaturach zawierających 1945 r.); sędzia Jan Włoczewski – lata 1946–1948. . Pewne jest także, że przewodniczącym w poszczególnych latach były różne osoby, choćby z tego względu, że sędzia Stanisław Wyrobek przeszedł w stan spoczynku z dniem 31 sierpnia 1947 r., a sędziowie Wacław Kondratowicz i Jan Włoczewski – w połowie 1948 r.Zob. A. Bereza, Sąd Najwyższy w latach 1945–1962, s. 55 i 57.

Poza tym w Ids.A orzekało w latach 1946– 1950 kilkunastu sędziów z Izby Cywilnej oraz z Izby Karnej SN. Z Izby Cywilnej najczęściej orzekali sędziowie: Aleksander Baziński (sprawy z sygnaturą zawierającą lata 1945–1950), Stanisław Juński (1945–1950), Seweryn Kałamajski (1946–1950), Leon Konic (1945–1950), Tadeusz Kowalski (1946–1950), z Izby Karnej zaś: Roman Schwakopf (1949–1950) oraz Mieczysław Szerer (1947–1950). Pozostali orzekali w mniejszej liczbie sesji Izby oraz w krótszych okresachByli to sędziowie: Zenon Bańkowski (IK) – 1945; Franciszek Buzycki (IK) – 1949–1950; Bronisław Dobrzański (IC) – 1949, 1948; Karol Kirst (IK) – 1945–1947; Franciszek Klasa (IC) – 1945–1946; Karol Kruszyński (brak danych o Izbie SN) – 1946–1947; Tadeusz Kurkowski (IC) – 1946–1948; Juliusz Łopuszański (IC) – 1947; Jan Namitkiewicz (IC) – 1945–1948; Władysław Posemkiewicz (IK) – 1948, 1947 (kwerenda orzeczeń Ids.A w zasobach ASN). .

Szczególną rolę w Ids.A miał Kazimierz Petrusewicz. Był on nie tylko członkiem – adwokatem w latach 1948–1949, ale wcześniej także członkiem – sędzią SN (orzekał w takim charakterze w sprawach o sygnaturach zawierających lata 1946 i 1947).

Wśród członków Izby – sędziów SN znajdowali się m.in. sędziowie SN z okresu II RP. Kilku z nich było członkami IzbyCzłonkami Ids.A od 1938 r. byli: Bronisław Dobrzański, Karol Kirst, Maksymilian Rudowski i Jan Włoczewski.  oraz zastępcami członków IzbyZastępcami członków Ids.A od 1938 r. byli: Stanisław Juński i Roman Schwakopf.  już od 1938 r. Największe  zdziwienie budzi jednak fakt, że pierwszym Przewodniczącym Izby w Polsce Ludowej był prawdopodobnie Stanisław Wyrobek – tj. Przewodniczący z 1938 r.

Z adwokatów – członków Izby najczęściej orzekali adw. Stefan Sztromajer, adw. Adam Kitzman oraz adw. Mieczysław Jarosz (w sprawach o sygnaturach zawierających lata 1945–1950).

W mniejszej liczbie spraw orzekali adw. Stanisław Hejmowski (1945–1949), adw. Zdzisław Knappik (1945–1948), adw. Józef Litwin (1948– 1950), adw. Kazimierz Petrusewicz (1948–1949) i adw. Stanisław Przysiecki (1945–1948).

Najrzadziej, a w zasadzie epizodycznie, brali udział w sesjach Ids.A adw. Mieczysław Ettinger, adw. Józef Stopnicki (1945–1946) oraz adw. Feliks Jankowski (1945). Adwokat Zdzisław Knappik ponadto brał udział w sesjach Izby w innym charakterze, a mianowicie jako Rzecznik Dyscyplinarny NRA (1948–1949). Natomiast najprawdopodobniej w ogóle nie orzekali adw. Józef Konopka, adw. Stanisław Gross i adw. Eugeniusz Popoff.

Adwokatów – członków Ids.A nie da się scharakteryzować w kilku zdaniach. Ograniczę się więc do konstatacji, że znaczna ich część była ściśle związana z władzami Polski Ludowej. Adwokat Stanisław Gross (1903–1976) był posłem do Krajowej Rady Narodowej i Sejmu Ustawodawczego, do 1948 r. był członkiem PPS, a następnie PZPRAORA w Warszawie, akta osobowe S. Grossa; A. K. Kunert, Stanisław Gross, (w:) Słownik Biograficzny Działaczy Polskiego Ruchu Robotniczego, red. nacz. F. Tych, tom 2 (e–j), Warszawa 1987, s. 381–382. . Od kwietnia 1951 r. do 1972 r. był sędzią SN. Adwokat Józef Litwin (1904–1966) również był członkiem PPS, a od 1948 r. – PZPR. W 1947 r. uzyskał doktorat na Uniwersytecie Poznańskim, potem zaś pracował jako wykładowca na Uniwersytecie Łódzkim, gdzie był m.in. dziekanem Wydziału Prawa i prorektoremH. Gajewski, Litwin Józef, (w:) „Polski Słownik Biograficzny”, t. XVII, 1972, s. 489–490. . Za marksistę i komunizującego wolnomyśliciela uchodził adw. Kazimierz Petrusewicz (1872–1949), w kadencjach 1928–1929 oraz 1931–1932 Dziekan Rady Adwokackiej w WilnieJ. Bardach, Petrusewicz Kazimierz, (w:) „Polski Słownik Biograficzny”, t. XXV, 1980, s. 696–699. Zob. też: M. Tarkowski, Adwokatura wileńska 1918–1939. Studium historyczno-prawne, Gdańsk 1914, s. 364–365 i in. Adwokata Kazimierza Petrusewicza nie należy mylić z bardziej znanym jego synem o tym samym imieniu, zdeklarowanym komunistą jeszcze z okresu II RP, biologiem, propagatorem pseudonaukowych teorii Trofima Łysenki, wiceministrem aprowizacji i żeglugi w Polsce Ludowej, kierownikiem wydziału w KC PZPR. . Socjalistą nurtu niepodległościowego był związany z PPS–WRN adw. Józef Stopnicki (1895–1971), który w latach II wojny światowej brał udział w strukturach cywilnych Polskiego Państwa Podziemnego, w latach 1948–1949 opowiadał się zaś przeciwko zjednoczeniu PPS z PPRA. Pacholczykowa, Stopnicki (pierwotnie Szways, Szwajs) Józef Andrzej, (w:) „Polski Słownik Biograficzny”, t. XLIV/1, z. 180, 2006, s. 126–128.. Na całkowicie przeciwnym biegunie należy umieścić adw. Stanisława Hejmowskiego (1900–1969), który w 1954 r. był oceniany przez komunistyczną władzę jako „maskujący się reakcjonista” – czyli przeciwnik nowej władzy.

W latach 1946–1950 Izba rozpoznała łącznie 353 sprawy. Ich wpływ nie był równomierny. W 1945 r., a więc przed powstaniem Ids.A w Polsce Ludowej, wpłynęło 18 spraw (były one rozpoznawane w 1946 r.). W 1946 r. – 76 spraw, w 1947 r. – 45 spraw, w 1948 r. – 79 spraw, w 1949 r. – 73, a w 1950 r. – 63 sprawy.

Poza tym Izba podejmowała uchwały, lecz ich liczba była niewielka, rzędu paru rocznieTezę tę potwierdził Arkadiusz Bereza (Sąd Najwyższy w latach 1945–1962, s. 85). .

Brak informacji o funkcjonowaniu w latach 1946–1950 „Księgi Zasad Prawnych Izby do spraw Adwokatury przy Sądzie Najwyższym” oraz „Księgi Zasadniczych Orzeczeń Dyscyplinarnych Izby do spraw Adwokatury i Wyższego Sądu Dyscyplinarnego”. Faktem natomiast jest, że w archiwum SN zachował się wyodrębniony zespół fiszek zatytułowany „Zbiór  tez z orzeczeń Izby do spraw Adwokatury”, zawierający 56 pozycjiZob.: zbiory ASN.. Wybrane orzeczenia Izby były ponadto publikowane w „Biuletynie Informacyjnym Warszawskiej Rady Adwokackiej”, który stanowił dodatek niesamoistny do miesięcznika „Państwo i Prawo” w latach 1946–1950Np. w „Biuletynie” nr 1 z 1947 r. opublikowano orzeczenie Izby z dnia 7 grudnia 1946 r. („Państwo i Prawo” 1947, z. 2, s. 138–139). W „Państwie i Prawie”1947, z. 5–6, ukazał się nie „Biuletyn”, lecz „Adwokatura. Dodatek poświęcony sprawom zawodu adwokackiego”, w którym opublikowano orzeczenia o sygn. Adw. 32/46, Adw. 6/45, Adw. 24/46 oraz Adw. 37/46. W „Biuletynie” nr 4 z 1947 r. – orzeczenie o sygn. Adw. 64/46 („Państwo i Prawo” 1947, z. 11, s. 190–191). W „Biuletynie” nr 5 z 1947 r. – orzeczenia o sygn. Adw. 49/46 oraz Adw. 51/46 („Państwo i Prawo” 1947, z. 12, s. 148–150). W „Biuletynie” nr 2 z 1948 r. – orzeczenie o sygn. Adw. 45/47 („Państwo i Prawo” 1948, z. 5–6, s. 218–219).. Judykaty Ids.A były nadto sporadycznie podawane w zbiorach orzecznictwa dyscyplinarnegoNp. w zbiorze pt. Orzecznictwo dyscyplinarne w sprawach adwokatów (1946–1960), Warszawa 1960 (wkładka do nr. 12 „Palestry”) zawarto dwa orzeczenia Izby: Adw. 64/46 oraz Adw. 23/48 (s. 3–4). .

Pierwsza sesja Ids.A w Polsce Ludowej odbyła się w dniu 28 lutego 1946 r., pod przewodnictwem sędziego SN Stanisława Wyrobka. Izba rozpoznała podówczas 1 sprawę dyscyplinarną oraz 4 sprawy administracyjneByły to sprawy o sygnaturach: Adw. 4/45, Adw. 5/45, Adw. 11/45, Adw. 12/45 oraz Adw. 13/45 (zob.: ASN, kwerenda orzeczeń Ids.A w sprawach z sygnaturą zawierającą 1945 r.). W składzie orzekającym zasiadali także sędziowie SN Zenon Bańkowski i Jan Witecki oraz adwokaci Adam Kitzman i Mieczysław Jarosz. .

Ostatnia sesja Izby odbyła się najprawdopodobniej 18 grudnia 1950 r. Tego dnia Ids.A wydała swoje ostatnie orzeczenie, dotyczące sprawy dyscyplinarnej. Składowi orzekającemu przewodniczył wtedy sędzia SN Jan WiteckiASN, kwerenda orzeczenia Ids.A za 1950 r. Była to sprawa o sygn. Adw. 39/50. W składzie orzekającym zasiadali także sędziowie SN: Aleksander Baziński i Franciszek Buzycki oraz adwokaci: Stefan Sztromajer i Adam Kitzman. .

Zagadnienie siedziby oraz miejsca orzekania Izby aktualnie nie znajduje stanowczego rozstrzygnięcia. Brak w tej kwestii jednoznacznych i miarodajnych danychW judykatach Izby brak jest wskazania miejsca orzekania. Dość oczywiste wydaje się jednak, że siedzibą Ids.A powinna być siedziba Sądu Najwyższego, zgodnie zaś z art. 2 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych siedzibą SN miała być WarszawaRozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 lutego 1928 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych, tekst jedn.: Dz.U. z 1932 r. nr 102, poz. 863. . Jednak na mocy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 marca 1945 r. ustanowiono nową tymczasową siedzibę SN w ŁodziRozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 marca 1945 r. o tymczasowej siedzibie Sądu Najwyższego, Dz.U. z 1945 r. nr 7, poz. 35. Faktyczna nowelizacja aktu prawnego o mocy ustaw przez rozporządzenie wykonawcze musi budzić zasadnicze wątpliwości. Na ten temat zob. M. Zaborski, Początki ludowego wymiaru sprawiedliwości w Łodzi – wybrane zagadnienia, (w:) Wojskowy Sąd Rejonowy w Łodzi, red. J. Wróbel i J. Żelasko, Warszawa 2004, s. 23–24, która funkcjonowała w sensie prawnym do dnia 1 maja 1950 r.Komunikat w sprawie przeniesienia Sądu Najwyższego od dnia 1 maja 1950 r. do stałej siedziby w Warszawie, „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości” 1950, nr 3, poz. 11.  Wysoce prawdopodobne jest więc, że sesje Izby odbywały się w Łodzi. Tezę tę potwierdza m.in. duża aktywność orzecznicza adwokatów zamieszkałych w Łodzi (m.in. adw. Adam Kitzman, adw. Stefan Sztromajer, adw. Kazimierz Petrusewicz, adw. Józef Litwin). Należy jednak pamiętać, że od przełomu lat 1947 i 1948 istniały Ośrodki Sesji Wyjazdowych Sądu Najwyższego w Krakowie, Lublinie, Poznaniu, Toruniu, Warszawie i Wrocławiu. Nadto po przeniesieniu siedziby SN z powrotem do Warszawy nadal funkcjonował Ośrodek w Łodzi (aż do 1 października 1953 r.)A. Bereza, Sąd Najwyższy w latach 1945–1962, s. 64–69 i 157–161. . Nie można więc wykluczyć, że sesje Izby odbywały się także w Ośrodkach SN – a szczególnie w Ośrodku w Warszawie, za czym przemawia fakt, iż tam właśnie mieściła się siedziba NRA.

Ocena orzecznictwa Izby wymaga osobnego,  szczegółowego opracowania. Wstępna i skrócona ocena dorobku Ids.A za lata 1946–1950 prowadzi jednak do wniosków zaskakujących, osobę analizującą judykaty Izby spotka zaś miłe zaskoczenie. W uzasadnieniach orzeczeń wydanych przez Izbę brak bowiem akcentów politycznych, treść orzeczeń cechuje zaś, ogólnie rzecz ujmując, poprawność merytoryczna. Dyskusyjność niektórych orzeczeń nie wykracza poza normę. Wyroki wydane przez Izbę w sprawach dyscyplinarnych dotyczyły zwykłych, klasycznych uchybień i deliktów, jak najbardziej „normalnych” w pracy adwokackiej (a nie spraw o charakterze politycznym), postanowienia wydane w sprawach administracyjnych opierały się zaś na prawidłowej interpretacji obowiązującego podówczas prawa. Należy jednak wziąć pod uwagę, że sprawy – ogólnie rzecz ujmując – polityczne do Izby nie wpływały.

Izba do spraw Adwokatury przy Sądzie Najwyższym to instytucja ustroju Adwokatury nie tylko oryginalna, ale także pożyteczna. Należy ją ocenić jednoznacznie pozytywnie. Instytucja ta zasługuje na reaktywację w chwili obecnej, przy czym oczywiste jest, że jej kognicję należałoby nieco zmodyfikować. Bez wątpienia jednak w zakres właściwości nowej Izby powinny wchodzić sprawy dyscyplinarne. W tym zakresie nowa Ids.A zastąpiłaby Sąd Najwyższy. Wątpliwości nie powinna budzić także kognicja nowej Izby w sprawach administracyjnych – np. obecny czterostopniowy tryb odwoławczy od odmowy przez ORA wpisu na listę adwokatów jest w dłuższej perspektywie nie do zaakceptowaniaZgodnie z art. 68 ust. 6, 6a, 6b Prawa o adwokaturze z 1982 r. Od uchwały ORA o odmowie wpisu na listę adwokatów przysługuje w pierwszej kolejności odwołanie do Prezydium NRA; od uchwały tego Prezydium – odwołanie do Ministra Sprawiedliwości; od ostatecznej decyzji Ministra – skarga do WSA, a następnie skarga kasacyjna do NSA.. Nie wydaje się natomiast zasadne, żeby adwokaci – członkowie nowej Izby byli jednocześnie członkami NRA.