W dniu 18 grudnia 2008 r. weszła w życie ustawa nowelizująca Kodeks karny i niektóre inne ustawy, zwana dalej ustawą nowelizującąUstawa z 24 października 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2008 r. nr 214, poz. 1344.. Jej przedmiotem stał się m.in. art. 101 k.k., do którego dodano § 4 w następującym brzmieniu: „Przedawnienie karalności przestępstw określonych w art. 199 § 2 i 3, art. 200, art. 202 § 2 i 4 oraz art. 204 § 3, jak również przestępstw określonych w art. 197, art. 201, art. 202 § 3, art. 203 i art. 204 § 4, w przypadku gdy pokrzywdzonym jest małoletni – nie może nastąpić przed upływem 5 lat od ukończenia przez pokrzywdzonego 18 lat”.

Wprowadzenie powyższej zmiany uzasadnione było koniecznością implementacji do krajowego porządku prawnego instrumentu prawnego Unii Europejskiej w postaci decyzji ramowej Rady nr 2004/68/WSiSW z 22 grudnia 2003 r. o zwalczaniu seksualnego wykorzystywania dzieci i pornografii dziecięcej, zwanej dalej decyzją ramowąDecyzja ramowa Rady 2004/68/WSiSW z 22 grudnia 2003 r., Dz. Urz. L 013, 20/01/2004 P. 0044–0048.. Zgodnie z art. 8 ust. 6 decyzji ramowej państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązane zostały do umożliwienia ścigania najpoważniejszych przestępstw w niej określonych po uzyskaniu przez pokrzywdzone dziecko pełnoletności. Katalog tych przestępstw został określony w art. 2 decyzji ramowej i obejmuje umyślne:

a) zmuszanie dziecka do prostytucji lub udziału w przedstawieniach pornograficznych, lub czerpanie z tego zysku, albo wykorzystywanie dziecka w inny sposób do takich celów;

b) nakłanianie dziecka do prostytucji lub udziału w przedstawieniach pornograficznych;

c) uczestnictwo w czynnościach o charakterze seksualnym z udziałem dziecka:

• z użyciem przymusu, siły lub groźby;
• w zamian za pieniądze lub inne wynagrodzenie jako opłatę za udział dziecka w czynnościach o charakterze seksualnym;
• poprzez wykorzystanie stosunku zaufania, władzy lub wpływu na dziecko.

Ratio legis wprowadzonej w art. 101 k.k. zmiany normatywnej zostało określone w uzasadnieniu rządowego projektu ustawy nowelizującej. Zdaniem projektodawcy „prawodawca europejski, wprowadzając ww. regulację [art. 8 ust. 6 decyzji ramowej – dop. J. K.], zmierzał do stworzenia możliwości, aby osoba pokrzywdzona w dzieciństwie przestępstwem seksualnym po uzyskaniu pełnoletniości – a zatem w pełni świadomie i niezależnie od ewentualnej presji ze strony osób najbliższych (jeżeli przestępstwo miało miejsce w tym kręgu osób) – mogła ujawnić popełnienie tego przestępstwa oraz aby takie działanie skutkowało możliwością przeprowadzenia postępowania karnego w tej sprawie”. Dostosowanie prawa polskiego do wskazanych wymogów, w ocenie rządu, umożliwić miała odpowiednia zmiana okresów przedawnienia ścigania przestępstw. W uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej wskazano, że „proponowana regulacja zmierza do umożliwienia wszczęcia i przeprowadzenia postępowania w ciągu 5 lat od ukończenia przez pokrzywdzonego 18 roku życia” i dotyczyć ma „przestępstw, gdzie pokrzywdzonym jest osoba małoletnia, wskazana w art. 197, art. 199 § 2 i 3, art. 200, art. 201, art. 202 § 3 i 4, art. 203 i art. 204 § 3 i 4 k.k.”Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw z 1 kwietnia 2008 r., druk sejmowy nr 458..

Projekt ustawy nowelizującej był przedmiotem czterech opinii specjalistycznych. Uwagi Andrzeja Sakowicza odnośnie do projektowanego art. 101 § 4 k.k. dotyczyły wyłącznie zawartego w nim katalogu przestępstw. Zdaniem eksperta „w treści proponowanego brzmienia § 4 art. 101 k.k. (art. 1 pkt 1 opiniowanego projektu) należałoby dodać art. 202 § 2 k.k., gdyż osobą pokrzywdzoną tym czynem jest małoletni, który nie ukończył 15. roku życia”A. Sakowicz, Opinia o projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (druk nr 458), BAS-WAL-1391/08, s. 6.. Autor opinii uznał zatem, że konieczne jest poszerzenie tego katalogu.

W przeciwnym kierunku argumentował Andrzej Adamski. Opiniując projekt ustawy nowelizującej, zwrócił uwagę, że „zgodnie z art. 8 ust. 6 decyzji ramowej umożliwienie ścigania przestępstw seksualnych popełnionych na szkodę dziecka po osiągnięciu przez pokrzywdzonego pełnoletniości, powinno dotyczyć «przynajmniej najpoważniejszych przestępstw określonych w art. 2» [Decyzji]”. W związku z tym uznał, że „katalog przestępstw wymienionych przez projekt w art. 101 § 4 k.k. wydaje się zbyt obszerny”. W ocenie autora „antycypując problemy związane z dowodzeniem winy sprawców, należałoby zakres tych czynów ograniczyć do rzeczywiście najpoważniejszych, tj. określonych w art. 199 § 2 i 3, art. 200, art. 204 § 3 k.k. oraz art. 197 k.k.”A. Adamski, Opinia do projektu ustawy z druku nr 458 Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, Biuro Studiów i Analiz Sejmowych – opinia zlecona, Toruń, 4 lipca 2008 r., s. 12.. Również A. Adamski ograniczył swe rozważania nad proponowanym brzmieniem art. 101 § 4 k.k. do kwestii zakresu przestępstw objętych przedłużonym terminem przedawnienia karalności.

Jarosław Warylewski w swej opinii skomentował projektowany art. 101 § 4 k.k. stwierdzeniem, że proponowana zmiana w zakresie przedawnienia karalności przestępstw seksualnych zasługuje na pełną akceptację, a „proponowany, wydłużony termin okresu przedawnienia o 5 lat wydaje się być wystarczającym dla zapewnienia ścigania sprawców przestępstw seksualnych, których ofiarami były dzieci (małoletni, czyli osoby poniżej 18. roku życia)”J. Warylewski, Opinia prawna, s. 1–3.. Swoją ocenę oparł na krótkiej analizie dotychczasowego stanu prawnego.

Sporządzona przez Barbarę Nitę ekspertyza wskazała natomiast wątpliwości w zakresie zgodności z przepisami Konstytucji RP projektowanego wydłużenia terminów przedawnienia karalności zachowań, które były już zabronione pod groźbą kary według Kodeksu karnego, w odniesieniu do czynów popełnionych przed dniem, w którym wejdzie w życie analizowane uregulowanie. W opinii podkreślono, że „przed Trybunałem Konstytucyjnym, pod sygnaturą P 32/06, toczy się w pełnym składzie postępowanie zainicjowane pytaniem prawnym Sądu Rejonowego w Legionowie, Wydział II Karny, dotyczące zgodności art. 2 ustawy z 3 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny z art. 42 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 1 pkt 1 lit. a i art. 1 pkt 2 tej ustawy z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 42 ust. 1 i art. 45 Konstytucji RP oraz art. 6 ust. 1 Europejskiej konwencji praw człowieka i podstawowych wolności”B. Nita, Opinia o projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw z 1 kwietnia 2008 r. (druk sejmowy nr 458), s. 3–4.. Wyjaśniono również, że zakwestionowane przepisy spowodowały wydłużenie terminów przedawnienia.

Ostatnia z zaprezentowanych opinii zasługuje na szczególną uwagę, dotyczy bowiem istotnego problemu praktycznego, jakim jest możliwość stosowania art. 101 § 4 k.k. do przestępstw popełnionych przed wejściem w życie ustawy nowelizującej, tj. przed 18 grudnia 2008 r. Dotyka ona zagadnienia zgodności wprowadzonej zmiany normatywnej z przepisami Konstytucji RP.

W przedmiocie dopuszczalności wstecznego wydłużania terminów przedawnienia karalności, w zakresie zgodności takiego zabiegu z przepisami Konstytucji RP, wypowiadali się już przedstawiciele doktryny prawa karnegoPor. A. Balon, Zmiana przepisów o przedawnieniu karalności a zakaz retroakcji (Problemy aksjologiczne i interpretacyjne), PiP 2006, z. 11, s. 67–79; W. Wróbel, Zmiana normatywna i zasady intertemporalne w prawie karnym, Kraków 2003, s. 524–547; A. Zoll, Nowa kodyfikacja karna w świetle konstytucji, CPKiNP 1997, z. 2, s. 97–109. oraz Trybunał KonstytucyjnyZob. wyrok TK z 25 maja 2004 r., SK 44/03, OTK ZU 2004, nr 5A, poz. 46; wyrok TK z 15 października 2008 r., P 32/06, OTK-A 2008, nr 8, poz. 138.. W świetle przedstawianych w tej kwestii poglądów wydaje się, że nie budzi zasadniczych wątpliwości dopuszczalność tego rodzaju zmian legislacyjnych, ale tylko w zakresie czynów, które nie uległy przedawnieniu przed wydłużeniem jego terminówPor. W. Wróbel, Zmiana normatywna, s. 533–534.. Sprawcy przestępstwa nie przysługuje zatem prawo podmiotowe do przedawnienia karalności. W stosunku do przestępstw, których karalność ustała przed wprowadzeniem wydłużonych terminów przedawnienia, uznać jednak należy, że z uwagi na zasadę ochrony zaufania do stabilności prawa wykluczone jest uchylenie skutków przedawnienia i ponowne wprowadzenie ich karalności. Wynika stąd, że wątpliwości sygnalizowane przez B. Nitę w ekspertyzie do projektu ustawy nowelizującej nie znalazły potwierdzenia, zwłaszcza że Trybunał Konstytucyjny w powołanej przez autorkę opinii sprawie orzekł o zgodności art. 2 ustawy z 3 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny z art. 42 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 1 pkt 2 tej ustawy z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 42 ust. 1 i art. 45 Konstytucji RP oraz art. 6 ust. 1 Europejskiej konwencji praw człowieka i podstawowych wolności.

Abstrahując od problematyki zgodności analizowanej zmiany normatywnej z przepisami Konstytucji RP, podkreślić należy, że stosowanie przepisu art. 101 § 4 k.k. do czynów popełnionych przed wejściem w życie ustawy nowelizującej może być kwestionowane z punktu widzenia obowiązujących w prawie karnym zasad intertemporalnych. Punktem odniesienia dla dalszych rozważań powinno być ustalenie zakresu zastosowania art. 15 p.w.k.k.Art. 15 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks karny, Dz.U. z 1997 r. nr 88, poz. 554 z późn. zm.: „Do czynów popełnionych przed wejściem w życie Kodeksu karnego stosuje się przepisy tego kodeksu o przedawnieniu i zatarciu skazania, chyba że termin przedawnienia już upłynął”.

W literaturze oraz judykaturze utrwalił się pogląd, wedle którego art. 15 p.w.k.k. znajduje zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do przestępstw popełnionych przed wejściem w życie Kodeksu karnego z 1997 r., nieprzedawnionych według przepisów Kodeksu karnego z 1969 r.Zob. T. Bojarski, M. Szwarczyk, M. Bojarski, komentarze do art. 15 p.w.k.k. w serwisie LexPolonica; postanowienie SN – Izba Karna z 19 sierpnia 1999 r., I KZP 25/99, LexPolonica nr 337893, „Biuletyn Sądu Najwyższego” 1999, nr 8, s. 5, „Biuletyn Sądu Najwyższego” 1999, nr 9, s. 19; postanowienie SN – Izba Karna z 5 maja 2005 r., V KK 63/05, LexPolonica nr 418334, R-OSNKW 2005, poz. 931; postanowienie SN – Izba Karna z 14 grudnia 2005 r., V KK 264/05, LexPolonica nr 1541922, R-OSNKW 2005, poz. 2430; wyrok SN – Izba Karna z 11 stycznia 2006 r., IV KK 335/05, LexPolonica nr 1608205, R-OSNKW 2006, poz. 102; wyrok SN – Izba Karna z 8 lutego 2006 r., III KK 265/05, LexPolonica nr 1655990, R-OSNKW 2006, poz. 300. Nie stanowi on zatem reguły kolizyjnej w przypadku nowelizacji przepisów Kodeksu karnego z 1997 r. o przedawnieniu, dokonanych po wejściu w życie tego kodeksu. Trybunał Konstytucyjny, uznając, że art. 15 p.w.k.k. jest zgodny z art. 2 i art. 42 ust. 1 Konstytucji RP, stwierdził wprost, iż działanie tego przepisu ma charakter niejako „jednorazowy”. Wskazał, że „przepis ten nie będzie miał zatem żadnego znaczenia prawnego w tych wszystkich sytuacjach, w których do nowelizacji przepisów kodeksu karnego z 1997 r. o przedawnieniu doszłoby ewentualnie po dniu 1 września 1998 r.”Wyrok TK z 25 maja 2004 r., SK 44/03, OTK ZU 2004, nr 5A, poz. 46.. Wynika stąd, że art. 15 p.w.k.k. nie może znaleźć zastosowania do wprowadzonego ustawą nowelizującą art. 101 § 4 k.k. Powstaje zatem pytanie, czy w odniesieniu do przedmiotowego przepisu istnieje reguła kolizyjna, wyjaśniająca możliwość jego stosowania do czynów popełnionych przed wejściem w życie ustawy nowelizującej.

W uzasadnieniu powołanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego podkreślono, że „na gruncie przepisów kodeksu karnego z 1997 r., przed i po ich ewentualnej nowelizacji, zastosowanie powinna mieć w pełni reguła kolizyjna określona w art. 4 § 1 k.k., z jednym wszak zastrzeżeniem, a mianowicie, iż odmiennej reguły kolizyjnej nie określi w wyraźny sposób sam ustawodawca w akcie nowelizującym, tak jak dla granicznej daty 1 września 1998 r. uczynił to w art. 15 p.w.k.k.”Ibidem.. W związku z tym wypada stwierdzić, że w przepisach ustawy nowelizującej, na mocy której wprowadzono do Kodeksu karnego regulację z art. 101 § 4, nie zamieszczono żadnej reguły kolizyjnej dotyczącej stosowania przedmiotowego przepisu do określonych w nim przestępstw, które zostały popełnione przed dniem wejścia tej ustawy w życie, tj. przed 18 grudnia 2008 r. Dlatego też uzasadnione wydaje się zbadanie takiej możliwości poprzez pryzmat regulacji zawartej w art. 4 § 1 k.k., który stanowi, że „jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy”. Tadeusz Bojarski, komentując ten przepis, podkreśla, że „polskie prawo karne rozstrzyga problem kolizji ustaw karnych w czasie, czyli kwestię działania lub niedziałania ustawy wstecz, opierając się na naczelnym założeniu, że zmiana ustawy karnej nie może działać na niekorzyść sprawcy”T. Bojarski, komentarz do art. 4 k.k. w serwisie LexPolonica.. Zasadniczym problemem jest zatem określenie, czy wprowadzona zmiana normatywna jest względniejsza dla sprawcy, czy też jest dokładnie odwrotnie i działa ona na jego niekorzyść.

Andrzej Zoll wskazuje, że „w rozumieniu art. 4 § 1 k.k. ustawą względniejszą dla sprawcy jest ta ustawa, która zastosowana w konkretnej sprawie przewiduje dla sprawcy najłagodniejsze konsekwencje”, dodając, iż „wybór ten musi być oparty na ocenie całokształtu konsekwencji wynikających z zastosowania konkurujących ze sobą ustaw”G. Bogdan, Z. Ćwiąkalski, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Szewczyk, W. Wróbel, A. Zoll, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Kraków 2004, s. 103.. Kryteria tej oceny mogą być bardzo różne, nie wyłączając dyrektyw wymiaru kary przewidzianych w konkurujących ze sobą ustawach. Według Sądu Najwyższego „o tym, która ustawa jest względniejsza dla sprawcy, nie decydują wyłącznie kryteria rodzaju i wysokości sankcji. Oprócz surowości kary przewidzianej ustawą należy też uwzględnić takie kwestie jak warunki zaostrzania i łagodzenia kary, nakładania obowiązków oraz orzekania nawiązek i innych środków karnych, skutki skazania, przedawnienie”Wyrok SN – Izba Karna z 2 lutego 2006 r., V KK 199/05, LexPolonica nr 1655824, R-OSNKW 2006, poz. 271.. Z powołanego orzeczenia wynika, że zmodyfikowanie okresów przedawnienia, dotyczących przestępstw, których karalność jeszcze nie ustała, może podlegać ocenie z perspektywy regulacji zawartej w art. 4 § 1 k.k.

Przepis art. 101 § 4 k.k. wydłuża okres przedawnienia karalności przestępstw określonych w art. 199 § 2 i 3, art. 200, art. 202 § 2 i 4 oraz art. 204 § 3, jak również przestępstw określonych w art. 197, art. 201, art. 202 § 3, art. 203 i art. 204 § 4, w przypadku gdy pokrzywdzonym jest małoletni, o okres 5 lat, liczony od ukończenia przez pokrzywdzonego 18 lat. Podkreślić należy, że ten wydłużony termin nie ma zastosowania do czynów, które uległy przedawnieniu przed wejściem w życie ustawy nowelizującej, tj. przed dniem 18 grudnia 2008 r. Mając powyższe na uwadze, uzasadnione wydaje się twierdzenie, że sprawca określonego w art. 101 § 4 k.k. przestępstwa popełnionego na szkodę małoletniego przed 18 grudnia 2008 r., którego karalność nie ustała przed tym dniem – przeciwko któremu to sprawcy zostanie wszczęte postępowanie karne po upływie terminu przedawnienia przewidzianego w art. 101 § 1 k.k., lecz w okresie „przed upływem 5 lat od ukończenia przez pokrzywdzonego 18 lat” – może podnosić zarzut, iż w stosunku do jego osoby art. 101 § 4 k.k. nie znajduje zastosowania ze względu na regułę zawartą w art. 4 § 1 k.k. Przedstawioną sytuację można zilustrować następującym przykładem.

Przykład:

1 stycznia 2006 r. X dopuszcza się innej czynności seksualnej wobec Y, który w tym dniu obchodzi 2. urodziny. X popełnia zatem przestępstwo określone w art. 200 § 1 k.k.Art. 200 § 1 k.k.: „Kto obcuje płciowo z małoletnim poniżej lat 15 lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12”. Karalność popełnionego przez X przestępstwa, zgodnie z art. 101 § 1 pkt 2a k.k., ustanie po 15 latach, a więc 1 stycznia 2021 r. W tym dniu Y będzie obchodził swoje 17. urodziny. Postępowanie karne przeciwko X rozpoczyna się 1 czerwca 2022 r., a więc przed upływem 5 lat od ukończenia przez pokrzywdzonego Y 18 lat. Broniąc się przed stawianymi przez oskarżyciela publicznego zarzutami, X podnosi, że w czasie czynu nie obowiązywał przepis art. 101 § 4 k.k., który został wprowadzony do Kodeksu karnego dopiero 18 grudnia 2008 r. Natomiast z art. 4 § 1 k.k. wynika, że jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, to należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy. Ustawą względniejszą dla niego bez wątpienia jest ustawa obowiązująca w czasie jego czynu, a więc Kodeks karny w brzmieniu z 1 stycznia 2006 r. Stosując wówczas obowiązujące przepisy, uznać bowiem należy, że karalność jego czynu uległa przedawnieniu w dniu 1 stycznia 2021 r. Dlatego też prowadzone przeciwko niemu postępowanie karne powinno zostać umorzone na zasadzie art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k., wedle którego nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy nastąpiło przedawnienie karalności.

Zarzut podniesiony przez X w powołanym przykładzie, w moim przekonaniu, byłby zarzutem skutecznym. Wobec faktu, że ustawa nowelizująca, na mocy której wprowadzono art. 101 § 4 k.k., nie zawiera żadnej reguły kolizyjnej oraz że nie znajduje zastosowania do tego typu sytuacji art. 15 p.w.k.k., wydaje się, iż jedynie art. 4 § 1 k.k. może stanowić podstawę do rozstrzygnięcia pojawiających się wątpliwości.

Mając na uwadze dotychczasowe ustalenia, należy zastanowić się, czy do przestępstw popełnionych przed wejściem w życie Kodeksu karnego z 1997 r., które nie uległy przedawnieniu według przepisów Kodeksu karnego z 1969 r., należy stosować aktualnie obowiązujące przepisy o przedawnieniu. Wykładnia art. 15 p.w.k.k. prowadzić może bowiem do wniosku, że w odniesieniu do przestępstw popełnionych przed wejściem w życie Kodeksu karnego z 1997 r., nieprzedawnionych według przepisów Kodeksu karnego z 1969 r., należy stosować przepisy Kodeksu karnego z 1997 r., które obowiązują w czasie dokonywania ich prawnokarnej oceny. Przyjęcie przedmiotowej interpretacji prowadzi do konstatacji, że przepis art. 101 § 4 k.k. może znaleźć zastosowanie do niektórych przestępstw seksualnych, skierowanych przeciwko małoletniemu, popełnionych przed wejściem w życie Kodeksu karnego z 1997 r.Przykład: 15 sierpnia 1995 r. X przemocą, działając wspólnie z innymi osobami, doprowadza 2-letniego wówczas Y do poddania się czynowi nierządnemu. Czyn X wyczerpuje znamiona przestępstw określonych w art. 168 § 2 d.k.k. (zgwałcenie) oraz art. 176 d.k.k. (czyn lubieżny wobec osoby poniżej lat 15), podlegających kumulatywnej kwalifikacji, zgodnie z art. 10 § 2 d.k.k. Według obecnie obowiązujących przepisów byłoby to przestępstwo z art. 197 § 3 pkt 1 i 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. Zgodnie z art. 105 § 1 pkt 1 d.k.k. karalność przestępstwa popełnionego przez X ustałaby po 20 latach, tj. w dniu 15 sierpnia 2015 r. Do jego czynu, zgodnie z regułą wyrażoną w art. 15 p.w.k.k., mają zastosowanie przepisy obecnie obowiązującego Kodeksu karnego, który w art. 101 § 1 pkt 2 wyznacza identyczny termin przedawnienia karalności czynu X. Oznacza to, że karalność czynu sprawcy powinna ulec przedawnieniu po 20 latach, tj. w dniu 15 sierpnia 2015 r. Jednakże w odniesieniu do przestępstwa popełnionego przez X znajduje zastosowanie art. 101 § 4 k.k., w myśl którego przedawnienie karalności przestępstwa określonego w art. 197 k.k. – w przypadku gdy pokrzywdzonym jest małoletni – nie może nastąpić przed upływem 5 lat od ukończenia przez pokrzywdzonego 18 lat. Wynika to z faktu, że w dniu 15 sierpnia Y będzie miał ukończone 22 lata. Zakładając zatem, że postępowanie karne przeciwko X rozpocznie się 1 września 2015 r., a więc przed upływem 5 lat od ukończenia przez pokrzywdzonego Y 18 lat, uznać należy, że X nie będzie mógł skutecznie bronić się poprzez postawienie zarzutu przedawnienia karalności swego czynu. X w przedmiotowym zakresie nie miałby także możliwości powołania się na regulację zawartą w art. 4 § 1 k.k., bowiem w odniesieniu do jego czynu w pełni zastosowanie znajduje przepis art. 15 p.w.k.k., nakazujący stosowanie przepisów Kodeksu karnego z 1997 r. o przedawnieniu w aktualnie obowiązującym brzmieniu. Wydaje się jednak, że przedstawiony sposób wykładni art. 15 p.w.k.k. nie zasługuje na akceptację.

Jak wskazano, Trybunał Konstytucyjny, uznając, że art. 15 p.w.k.k. jest zgodny z art. 2 i art. 42 ust. 1 Konstytucji RP, stwierdził wprost, iż działanie tego przepisu ma charakter niejako „jednorazowy”Por. wyrok TK z 25 maja 2004 r., SK 44/03, OTK ZU 2004, nr 5A, poz. 46.. Oznacza to, że nowelizacje obecnego Kodeksu karnego w zakresie przepisów o przedawnieniu dokonane po dniu 1 września 1998 r. nie powinny być oceniane przez pryzmat reguły kolizyjnej wyrażonej w art. 15 p.w.k.k., lecz na podstawie dyspozycji art. 4 § 1 k.k. Wyjątkowo zastosowanie może znaleźć inna reguła kolizyjna, jeżeli taką regułę zawiera akt nowelizujący Kodeks karny (np. „Przepisu art. 4 § 1 k.k. nie stosuje się”). Zaprezentowane stanowisko jest zbieżne z poglądem wyrażonym przez Sąd NajwyższyPor. uzasadnienie uchwały pełnego składu Izby Karnej SN z 11 stycznia 1999 r., I KZP 15/98, OSNKW 1999, nr 1–2, poz. 1..

W tym kontekście podkreślić należy, że z uwagi na brak zamieszczenia w ustawie nowelizującej, na podstawie której wprowadzono do Kodeksu karnego przepis art. 101 § 4 k.k., jakiejkolwiek reguły kolizyjnej wyłączającej albo modyfikującej zastosowanie art. 4 § 1 k.k. w stosunku do przestępstw seksualnych skierowanych przeciwko małoletniemu, popełnionych przed wejściem w życie Kodeksu karnego z 1997 r., lecz nieprzedawnionych według przepisów Kodeksu karnego z 1969 r., nie może znaleźć zastosowania art. 101 § 4 k.k. W tych wszystkich sytuacjach należy stosować przepisy o przedawnieniu karalności w brzmieniu sprzed 18 grudnia 2008 r., jako względniejsze od obowiązujących od dnia następnego. Rozstrzyga o tym reguła zawarta w art. 4 § 1 k.k.

Konkludując, z przeprowadzonej analizy wyciągnąć można następujące wnioski:

1. Wydłużony przez art. 101 § 4 k.k. okres karalności określonych w tym przepisie przestępstw popełnionych na szkodę małoletniego nie ma zastosowania do czynów, które uległy przedawnieniu przed wejściem w życie ustawy nowelizującej, tj. przed dniem 18 grudnia 2008 r. Dotyczy to zarówno czynów popełnionych w czasie obowiązywania Kodeksu karnego z 1969 r., jak również popełnionych po wejściu w życie obecnego kodeksu.
2. Sprawca określonego w art. 101 § 4 k.k. przestępstwa, popełnionego w okresie od 1 września 1998 r. do 18 grudnia 2008 r., którego karalność nie ustała przed dniem 18 grudnia 2008 r., przeciwko któremu zostanie wszczęte postępowanie karne po upływie terminu przedawnienia przewidzianego w art. 101 § 1 k.k., lecz w okresie „przed upływem 5 lat od ukończenia przez pokrzywdzonego 18 lat”, może podnosić zarzut, że w stosunku do jego osoby art. 101 § 4 k.k. nie znajduje zastosowania ze względu na regułę zawartą w art. 4 § 1 k.k. Zarzut taki uznać należałoby za skuteczny i wyłączający możliwość pociągnięcia takiego sprawcy do odpowiedzialności karnej.
3. Przepis art. 101 § 4 k.k. nie znajduje także zastosowania do przestępstw seksualnych skierowanych przeciwko małoletniemu, popełnionych przed 1 września 1998 r., nieprzedawnionych według przepisów Kodeksu karnego z 1969 r., do których należy stosować przepisy Kodeksu karnego z 1997 r. Wyłączenie stosowania przedmiotowego przepisu również wynika z reguły zawartej w art. 4 § 1 k.k.
4. Przepis art. 101 § 4 k.k. znajduje zastosowanie w pełnym zakresie w odniesieniu do przestępstw w nim określonych, które zostały popełnione po 17 grudnia 2008 r.