1. Wstęp

Uchwalona w dniu 20 lutego 2015 r. ustawa o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa nowelizująca) stanowi jedną z najobszerniejszych i najistotniejszych nowelizacji przepisów Kodeksu karnego od momentu jego wejścia w życie. O takim jej znaczeniu świadczy już chociażby ta okoliczność, że wprowadzone zmiany dotyczą przede wszystkim przepisów części ogólnej Kodeksu. Przyświecającym ustawodawcy założeniem było bowiem takie przekształcenie systemu środków reakcji karnej oraz zasad ich stosowania, aby zainicjować w ten sposób zmiany w zakresie struktury i charakteru orzekanych kar w celu dostosowania ich do aktualnego obrazu przestępczości oraz oczekiwanego sposobu funkcjonowania wymiaru sprawiedliwościor. uzasadnienie projektu ustawy nowelizującej: druk sejmowy z 15 maja 2014 r. nr 2393, cz. 1, s. 1–8 oraz 102– 122 (druk dostępny w wersji .docx oraz .pdf pod adresem: http://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/PrzebiegProc.xsp?id=A E8BCC6CA5B2782EC1257CDE003CC471, ostatni dostęp: 29 maja 2015 r.)..

Zakresem ustawy nowelizującej objęte zostały także przepisy o karze łącznej. Już prima facie dostrzec można, że wprowadzone w tej materii zmiany stanowią o fundamentalnym przekształceniu charakterystyki tej instytucji. Wykreślono jedną z dotychczasowych przesłanek jej zastosowania, jaką była tzw. dyrektywa pierwszego wyroku. Uzależniała ona możliwość połączenia kar od wystąpienia określonego układu okoliczności faktycznych, nazywanego realnym zbiegiem przestępstw. Podstawę orzeczenia kary łącznej mogły zatem stanowić jedynie kary za te przestępstwa, które zostały popełnione przed wydaniem pierwszego, choćby nieprawomocnego wyroku, dotyczącego któregokolwiek z tych przestępstwCo do charakteru instytucji kary łącznej w jej kształcie sprzed nowelizacji z 20 lutego 2015 r. por. przede wszystkim obszerne opracowanie P. Kardasa, (w:) T. Kaczmarek, System Prawa Karnego, t. 5, Nauka o karze. Sądowy wymiar kary, Warszawa 2015, s. 525–587 wraz z powołaną tam literaturą przedmiotu. Warto w tym miejscu wspomnieć, że dyrektywa pierwszego wyroku jako przesłanka zastosowania kary łącznej w okresie poprzedzającym wprowadzenie omawianej tutaj nowelizacji była przedmiotem dyskusji na gruncie piśmiennictwa. Wynikało to z faktu, że poprzednie wersje projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw zawierały w swej treści wykreślenie tej przesłanki z art. 85 k.k. (projekty te są dostępne pod adresem: http://legislacja.rcl.gov.pl/lista/2/projekt/194900, ostatni dostęp: 29 maja 2015 r.). Głosy w sprawie zasadności funkcjonowania dyrektywy pierwszego wyroku jako jednej z przesłanek orzeczenia kary łącznej były podzielone – por. zwłaszcza: S. Żółtek, (w:) M. Królikowski, R. Zawłocki, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz. Tom 2, Warszawa 2011, s. 701–705; M. Sławiński, Dyrektywa pierwszego wyroku z art. 85 k.k. i jej konstytucyjne uwarunkowania – rozważania w perspektywie zasady równości, (w:) W. Górowski, P. Kardas, T. Sroka, W. Wróbel, Zagadnienia teorii i nauczania prawa karnego. Kara łączna. Księga Jubileuszowa Profesor Marii Szewczyk, Warszawa 2013, s. 563–584; T. Bojarski, Uwagi o zasadach orzekania i wymiaru kary łącznej w polskich Kodeksach karnych, (w:) Z. Jędrzejewski, M. Królikowski, Z. Wiernikowski, S. Żółtek, Między nauką a praktyką prawa karnego. Księga Jubileuszowa Profesora Lecha Gardockiego, Warszawa 2014, s. 4–6; M. Szewczyk, Kilka uwag o wybranych propozycjach zawartych w projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny z 4.4.2013 r., (w:) Z. Jędrzejewski, M. Królikowski, Z. Wiernikowski, S. Żółtek, Między, s. 318–320 oraz D. Kala, M. Klubińska, Realny zbieg przestępstw – konieczny czy zbyteczny warunek orzeczenia kary łącznej? Uwagi na tle projektowanych zmian Kodeksu karnego, (w:) I. Sepioło-Jankowska, Reforma prawa karnego. Księga po Zjeździe Młodych Karnistów, Warszawa 2015, s. 144–158. Wprowadzona w tym zakresie zmiana tym bardziej nabiera znaczenia, jeśli wziąć pod uwagę, że dyrektywa pierwszego wyroku funkcjonowała w ramach instytucji kary łącznej od czasów kodyfikacji karnej z 1932 r.Odnośnie do rozwoju regulacji dotyczącej kary łącznej i przesłanek jej orzekania od czasów Kodeksu karnego z 1932 r. por. przede wszystkim: K. Witkowska, Postępowanie w sprawie wydania wyroku łącznego, (w:) W. Górowski, P. Kardas, T. Sroka, W. Wróbel, Zagadnienia, s. 634–645; W. Grzyb, Realny zbieg przestępstw. Analiza dogmatyczna na tle kodeksu karnego z 1997 r., Warszawa 2013, s. 4–18; D. Kala, Postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego. Zagadnienia karnomaterialne i procesowe, Toruń 2003, s. 19–25 oraz M. Szewczyk, Kara łączna w polskim prawie karnym. Rozważania na tle doktryny i orzecznictwa sądowego, Kraków 1981, s. 21–41. W kwestii porównania dotychczasowych regulacji w zakresie orzekania i wymiaru kary łącznej por. zwłaszcza: P. Kardas, Jeden czy dwa modele wymiaru kary łącznej? O paradoksach nowej regulacji kary łącznej, złożony do druku w „Prokuraturze i Prawie” oraz P. Kardas, Zbieg przestępstw czy zbieg kar? Rozważania o podstawie wymiaru kary łącznej w świetle nowelizacji kodeksu karnego z dnia 20 lutego 2015 r., złożony do druku w „Czasopiśmie Prawa Karnego i Nauk Penalnych”.

Dokonując tak poważnej zmiany w zakresie instytucji prawnej zakorzenionej w polskim prawie karnym od ponad 80 lat i stanowiącej jeden z jego charakterystycznych elementów, ustawodawca w art. 19 ustawy nowelizującej zawarł regulacje o charakterze intertemporalnym, mające za zadanie rozstrzygać problemy kolizji przepisów aktualnie oraz poprzednio obowiązujących w tej materii. Podstawowe zagadnienie wyłaniające się w kontekście omawianej tutaj nowelizacji można sprowadzić do pytania: do jakich stanów faktycznych stosować przepisy określające przesłanki łączenia kar w ich obecnym brzmieniu, a jakich w brzmieniu sprzed nowelizacji? Spośród wszystkich zmian wprowadzonych do rozdziału IX części ogólnej k.k. najpoważniejsza modyfikacja dotyczy przesłanek zastosowania kary łącznej. Innymi słowy – chodzi zatem o ustalenie, w których sytuacjach przy analizowaniu przypadków wielości przestępstw popełnionych przez tego samego sprawcę należy uwzględniać dyrektywę pierwszego wyroku, a w których nie. Tematem niniejszego opracowania będzie zatem próba interpretacji art. 19 ustawy nowelizującej oraz przedstawienie wynikających z tego przepisu konsekwencji.

2. Ogólna charakterystyka art. 19 ustawy nowelizującej

Wspomniany art. 19 ustawy nowelizującej jest jej jedynym przepisem, który odnosi się do zagadnień intertemporalnych związanych z wprowadzeniem nowych regulacji dotyczących kary łącznej. Przepis ten składa się z dwóch ustępów, które mają następujące brzmienie:

1. "Przepisów rozdziału IX ustawy, o której mowa w art. 1 [a więc przepisów Kodeksu karnego – dop. mój – M. S.], w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, nie stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, chyba że zachodzi potrzeba orzeczenia kary łącznej w związku z prawomocnym skazaniem po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy
2. Jeżeli prawomocnie orzeczona przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy kara łączna jest wyższa niż górna granica wymiaru kary łącznej określona w ustawie, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, wymierzoną karę łączną obniża się do górnej granicy wymiaru kary łącznej określonej w ustawie, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą”.

Obie części tego przepisu normują zatem odmienne kwestie. Jego ust. 1 odnosi się do możliwości zastosowania aktualnie obowiązujących przepisów o karze łącznej do tych stanów faktycznych, które zaistniały przed dniem 1 lipca 2015 r. Z kolei ust. 2 dotyczy problemu mitygacji prawomocnie orzeczonych przed tą datą kar łącznych. Takie brzmienie art. 19 ustawy nowelizującej rodzi zatem dwa zasadnicze problemy warte rozważenia. Pierwszym jest ustalenie przewidzianych przez ten przepis reguł intertemporalnych, drugim zaś określenie jego relacji do art. 4 k.k., zawierającego ogólne zasady intertemporalne obowiązujące na gruncie prawa karnego. Ze względu na odmienność materii normowanej przez art. 19 ustawy nowelizującej w jego obu częściach właściwe wydaje się odrębne ich omówienie.

3. Art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej – możliwość stosowania nowych przepisów o karze łącznej do stanów faktycznych powstałych przed dniem 1 lipca 2015 r.

Podejmując się interpretacji art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej, w pierwszej kolejności wypada zauważyć, że podstawowym pojęciem, którym posługuje się ten przepis, jest „kara prawomocnie orzeczona”. Przyjęcie takiego rozwiązania nie powinno dziwić, jeśli weźmie się pod uwagę nowe brzmienie art. 85 k.k., określającego przesłanki zastosowania kary łącznej. Zgodnie z treścią § 2 tego przepisu podstawą wymierzenia kary łącznej mogą być tylko te kary (lub kary łączne), które „są wymierzone i podlegają wykonaniu”, zgodnie zaś z postanowieniem art. 9 § 2 k.k.w. zasadą jest, że wyroki stają się wykonalne z chwilą uprawomocnienia. W rezultacie przesłanka, od której uzależnione jest orzeczenie kary łącznej, w myśl nowych zasad stanowi zarazem podstawę, w oparciu o którą sformułowano w art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej regulacje intertemporalneW opracowaniu tym nie podejmuję się bliższej analizy nowych przepisów dotyczących kary łącznej, skupiając się wyłącznie na zagadnieniach intertemporalnych. Co się tyczy omówienia tych przepisów – por. przede wszystkim: P. Kardas, M. Bielski, (w:) W. Wróbel, Nowelizacja prawa karnego 2015. Komentarz, Kraków 2015; S. Żółtek, (w:) M. Królikowski, R. Zawłocki, Kodeks karny. Część ogólna. Tom II. Komentarz, Warszawa 2015, oraz M. Gałązka, (w:) A. Grześkowiak, K. Wiak, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2015, s. 554–593 .

Przechodząc do analizy tego przepisu, należy podkreślić, że na podstawie jego treści możliwe jest wyróżnienie trzech kategorii stanów faktycznych.

Pierwsza z nich dotyczy przypadków, kiedy wszystkie kary orzeczone w stosunku do sprawcy stały się prawomocne przed dniem 1 lipca 2015 r. Stosownie do treści art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej in principio: „Przepisów rozdziału IX ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą [a więc przepisów Kodeksu karnego w brzmieniu nadanym ustawą nowelizującą – dop. mój – M. S.] nie stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy (…)”. Tym samym chodzi tutaj o sytuacje, kiedy przed tą datą nie tylko doszło do popełnienia dwóch lub więcej przestępstw, ale także orzeczone za nie kary stały się prawomocne. Jedyny element stanu faktycznego, który pojawia się po dacie wejścia w życie znowelizowanych przepisów, to konieczność rozpatrzenia sprawy w przedmiocie możliwości orzeczenia kary łącznej. Jest to zatem czynnik przemawiający za koniecznością uznania opisanych tutaj stanów faktycznych za wymagające regulacji kolizyjnej. Inne przepisy prawa karnego materialnego obowiązywały w chwili czynu, a inne obowiązują aktualnie w czasie orzekania w przedmiocie kary łącznej. Stosownie do przytoczonej powyżej treści art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej w odniesieniu do opisywanych tutaj stanów faktycznych zastosowanie znajdą przepisy obowiązujące przed dniem 1 lipca 2015 r. Możliwość połączenia kar będzie zatem uzależniona m.in. od konfiguracji czasowej przypisanych sprawcy przestępstw oraz daty wydania pierwszego, choćby nieprawomocnego wyroku skazującego za którekolwiek z nich. Zasady wymiaru kary łącznej w tym wypadku będą również kształtowane przez dotychczasowe przepisy. Tyczy się to w szczególności granic wymiaru tej kary. Wniosek taki wynika ze stanowczego sformułowania art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej. Przepis ten bowiem stwierdza, że do tak ujętych stanów faktycznych „przepisów rozdziału IX ustawy (…) w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą [a więc w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lipca 2015 r. – dop. mój – M. S.], nie stosuje się”.

Druga grupa obejmuje stany faktyczne, w ramach których wszystkie kary orzeczone wobec danego sprawcy uprawomocniły się już po dniu 30 czerwca 2015 r. Dla uznania takich przypadków za problem wymagający regulacji o charakterze intertemporalnym niezbędne jest, aby przynajmniej jedno z przestępstw zostało popełnione przez sprawcę przed dniem 1 lipca 2015 r. Tylko bowiem w takim wypadku mamy do czynienia z koniecznością odwołania się do przepisów kolizyjnych, gdyż w części stan faktyczny został ukształtowany pod rządami poprzednio obowiązujących regulacji. Jakkolwiek zatem, mimo że relewantny z punktu widzenia przepisów o karze łącznej stan faktyczny rozpoczął się pod rządami poprzednio obowiązującej ustawy, tym niemniej jego zasadnicze i istotne z punktu widzenia regulacji prawnej elementy – a więc uprawomocnienie się wyroków – nastąpiły już po wejściu w życie aktualnie obowiązujących przepisów. W świetle art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej nie budzi żadnych wątpliwości, że do tego rodzaju stanów faktycznych zastosowanie znajdują aktualnie obowiązujące przepisy o karze łącznej. Omawianą tutaj sytuację należy zarazem odróżnić od przypadków, kiedy to nie tylko wszystkie orzeczenia skazujące stały się prawomocne po dniu 30 czerwca 2015 r., ale także i same przestępstwa zostały popełnione po tej dacie. Takie stany faktyczne nie wymagają dla swego rozstrzygnięcia przepisów o charakterze kolizyjnym, gdyż w całości zaistniały one pod rządami nowej regulacji prawnej. Nie stanowią zatem problemu o charakterze intertemporalnym.

Trzecia grupa stanów faktycznych dotyczy sytuacji, w której część kar uprawomocniła się do dnia 30 czerwca 2015 r., pozostała zaś część już po tej dacie. Reguła przewidziana w art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej daje w tym wypadku pierwszeństwo nowym zasadom orzekania kary łącznej. Zgodnie bowiem z jego treścią: „Przepisów rozdziału IX ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, nie stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, chyba że zachodzi potrzeba orzeczenia kary łącznej w związku z prawomocnym skazaniem po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy” [podkreślenie moje – M. S.]. Ową „potrzebę orzeczenia kary łącznej” wypada rozumieć nie inaczej, jak spełnienie w odniesieniu do tak ukształtowanego stanu faktycznego przesłanek z art. 85 k.k. w jego aktualnym brzmieniu umożliwiających zastosowanie tej instytucji. Jeżeli zatem na podstawie obecnie obowiązujących przepisów istnieje możliwość połączenia kar, które stały się prawomocne do dnia 30 czerwca 2015 r., z karami prawomocnie orzeczonymi po tej dacie, to wtedy zastosowanie znajdą aktualnie obowiązujące przepisy.

Postawić można w tym miejscu pytanie, co w sytuacji, kiedy takie połączenie kar na podstawie nowych zasad nie będzie możliwe. Jak się wydaje, możemy mieć tutaj do czynienia z trzema kategoriami przypadków. Po pierwsze, żadna z kar branych pod uwagę w danej sprawie nie będzie podlegała łączeniu z jakąkolwiek inną karą. Po drugie, będzie istniała możliwość objęcia karą łączną jedynie części kar prawomocnie orzeczonych do 30 czerwca 2015 r. z karami, które stały się prawomocne po tej dacie (niezależnie, czy będzie to jedynie część tych kar, czy też wszystkie). Po trzecie, nie będzie istniała możliwość połączenia jakiejkolwiek z kar prawomocnie orzeczonych do 30 czerwca 2015 r. z dowolną z kar, która stała się prawomocna po tej dacie, lecz zarazem będzie istniała możliwość połączenia kar prawomocnie orzeczonych do 30 czerwca 2015 r. na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów oraz kar prawomocnie orzeczonych po tej dacie na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów.

Treść art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej pozwala na wyprowadzenie następującej zasady: w przypadku gdy w danej sprawie mamy do czynienia z karami, które uprawomocniły się do dnia 30 czerwca 2015 r., oraz chociaż jedną karą, która stała się prawomocna po tej dacie, aktualizuje się konieczność rozważenia, czy kary te da się połączyć na podstawie przesłanek z art. 85 k.k. w ich aktualnym brzmieniu. Zauważmy jednakże, że art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej nie ogranicza możliwości zastosowania kary łącznej jedynie do tych przypadków, kiedy będzie to możliwe w stosunku do wszystkich rozważanych w danej sprawie kar. Innymi słowy – wystarczające jest, aby zachodziła konieczność orzeczenia kary łącznej już w stosunku do dwóch kar. Kolejno należy podkreślić, że przepis ten pozwala na połączenie kar prawomocnie orzeczonych do 30 czerwca 2015 r. z karami, które stały się prawomocne po tej dacie, jedynie wtedy, gdy są spełnione przesłanki z art. 85 k.k. w jego aktualnym brzmieniu. W sytuacji gdy jest to niemożliwe, mamy do czynienia w odniesieniu do części kar (tych mianowicie, które stały się prawomocne do 30 czerwca 2015 r.) z przypadkiem opisanym w art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej in principio, a więc z karami prawomocnie orzeczonymi przed dniem wejścia w życie ustawy. Tego rodzaju kary – jeżeli nie zachodzi konieczność ich połączenia z karami, które uprawomocniły się po dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej – są wyłączone spod działania nowych przepisów rozdziału IX k.k. i podlegają łączeniu na dotychczasowych zasadach. W rezultacie wydaje się, że treść art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej skłania do przyjęcia, iż w takich sytuacjach, jak omawiane w tym miejscu, możliwe będzie zastosowanie do poszczególnych skazań danego sprawcy dwóch różnych regulacji prawnych – aktualnej i poprzednio obowiązującej, w zależności od spełnienia przewidzianych na ich gruncie przesłanek łączenia karOdmienne stanowisko przyjmuje W. Wróbel, (w:) W. Wróbel, Nowelizacja, teza 19.56..

Powyżej zaproponowana interpretacja prowadzi jednakże do sytuacji, kiedy to problem zastosowania w stosunku do danego sprawcy instytucji kary łącznej będzie mógł być rozstrzygany na podstawie dwóch ustaw. Stając bowiem przed kwestią orzekania w tym przedmiocie, sąd oprze się zarówno na aktualnych przepisach, które zastosuje do tej grupy kar, które stały się prawomocne do 30 czerwca 2015 r. oraz po tej dacie – jeżeli ich połączenie jest możliwe na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów, jak i na przepisach obowiązujących poprzednio, które zastosuje do tej grupy kar, które uprawomocniły się przed 30 czerwca 2015 r., a których nie można było – na podstawie nowych zasad – objąć karą łączną orzeczoną w stosunku do pozostałych kar. Pojawia się jednakże w tym miejscu wątpliwość, czy taka interpretacja art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej nie stoi w sprzeczności z wywodzoną z art. 4 § 1 k.k. regułą zakazującą stosowania łącznie dwóch różnych porządków prawnych do oceny sprawy stanowiącej przedmiot orzekaniaPor. m.in.: wyrok SA w Krakowie z 21 stycznia 1999 r., II AKa 212/98, KZS 1999, z. 2, poz. 22; wyrok SN z 6 stycznia 2000 r., III KKN 110/99, LEX nr 51074; wyrok SN z 8 maja 2001 r., V KKN 60/00, LEX nr 51952 oraz wyrok SN z 20 października 2011 r., III KK 120/11, Prok. i Pr. – wkł. 2012, z. 2, poz. 1.. W tym kontekście postawić można jednakże ogólniejsze pytanie: czy art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej wyłącza, czy też dopuszcza stosowanie art. 4 § 1 k.k.? Kwestia ta wymaga zatem bliższego rozważenia.

W pierwszej kolejności zastanówmy się, w jaki sposób należałoby rozstrzygać omawiane tutaj kwestie intertemporalne, gdyby ustawodawca nie wprowadził art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej ani żadnego innego przepisu w jego miejsce. Podstawowy problem wyłaniający się na gruncie nowelizacji z 20 lutego 2015 r., a który do swego rozwiązania wymaga regulacji o charakterze kolizyjnym, związany jest z tą okolicznością, że relewantny z punktu widzenia przepisów o karze łącznej stan faktyczny rozpoczyna się przed wejściem w życie aktualnie obowiązujących przepisów i trwa nadal po dniu 30 czerwca 2015 r. Zagadnienie to sprowadza się zatem do ustalenia, jakie przepisy dotyczące kary łącznej winny znaleźć zastosowanie w danym wypadku. Innymi słowy – mamy tutaj do czynienia z sytuacją, kiedy po popełnieniu czynu zabronionego dochodzi do zmiany ustawy opisującej prawnokarne konsekwencje związane z jego popełnieniem. W rezultacie, gdyby ustawodawca nie wprowadził w art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej regulacji kolizyjnej, to wtedy bez wątpienia zastosowanie znalazłyby ogólne zasady rozstrzygania takich przypadków wyrażone w art. 4 § 1 k.k. Zarówno w piśmiennictwie, jak i w orzecznictwie przyjmowane jest stanowisko, zgodnie z którym powyższy przepis stosuje się także do regulacji wyznaczających przesłanki orzekania i granice wymiaru kary łącznejPor. przede wszystkim: W. Wróbel, Zmiana normatywna i zasady intertemporalne w polskim prawie karnym, Kraków 2003, s. 674–677 oraz P. Zakrzewski, Kara łączna a prawo karne intertemporalne. Analiza problematyki na tle pojęcia czynu, (w:) W. Górowski, P. Kardas, T. Sroka, W. Wróbel, Zagadnienia, s. 513. Z nowszego orzecznictwa zob. zwłaszcza: wyrok SN z 9 stycznia 2015 r., IV KK 224/14, LEX nr 1622330 oraz wyrok SN z 7 listopada 2014 r., II KK 284/14, OSNKW 2015, nr 3, poz. 27. . Oznaczałoby to konieczność każdorazowego ustalania ad casu przez sąd orzekający po dniu 30 czerwca 2015 r. w sprawie o wydanie wyroku łącznego, czy stosować przepisy aktualne, czy też obowiązujące poprzednio. Przypomnieć należy, że zgodnie z utrwalonym poglądem nauki prawa karnego oraz ugruntowanym stanowiskiem orzecznictwa art. 4 § 1 k.k. nie pozwala na stosowanie w części ustawy nowej, a w części ustawy obowiązującej poprzednioPor. przede wszystkim: W. Wróbel, Zmiana, s. 556–570 wraz z powołanym tam orzecznictwem.. Tym samym sąd podejmujący rozstrzygnięcie po dniu 30 czerwca 2015 r. musiałby ustalić całokształt okoliczności wynikających dla sprawcy z zastosowania wobec niego konkurujących norm prawnych.

W świetle dotychczasowych uwag widoczne jest, że art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej przewiduje odmienne zasady intertemporalne niż te przewidziane w art. 4 § 1 k.k. Na podstawie art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej sąd nie dokonuje wyboru stanu prawnego na podstawie prowadzonych ad casu rozważań względności zastosowania określonej ustawy do sytuacji skazanego. To, jaką ustawę należy zastosować, determinują w tym wypadku przesłanki zawarte w art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej oraz w art. 85 k.k. w jego aktualnym brzmieniu. Nie są one zależne od względności zastosowania określonego stanu prawnego dla skazanego, lecz od warunków o charakterze obiektywnym, a więc konfiguracji czasowej dat uprawomocnienia się kar za poszczególne przestępstwa. Gdyby zatem uznać, że pomimo zachodzących pomiędzy tymi dwiema regulacjami różnic możliwe jest ich łączne stosowanie w odniesieniu do tych samych stanów faktycznych, to otrzymalibyśmy rezultaty trudne do zaakceptowania. I tak, pomimo uznania, że na podstawie art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej zastosowanie znalazł­by nowy stan prawny, sąd i tak dokonywałby oceny ad casu, jakie konkretnie przepisy – aktualne czy poprzednio obowiązujące – winny znaleźć zastosowanie, zgodnie z koniecznością wyboru ustawy względniejszej. Podobnie jeżeli z art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej in principio wynikałoby, że zastosowanie znajdują przepisy dotyczące orzekania kary łącznej w brzmieniu obowiązującym do 30 czerwca 2015 r., i tak sąd musiałby dokonać oceny, czy są one względniejsze dla sprawcy niż uregulowania nowe. W rezultacie zatem dokonywany w pierwszej kolejności na podstawie art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej wybór stanu prawnego pozostawałby bez znaczenia, skoro następnie podlegałby on korekcie przez pryzmat dyrektywy względności konsekwencji prawnych dla sprawcy. Dla wyboru właściwego rozwiązania sytuacji kolizyjnej nie potrzebowalibyśmy normy z art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej, gdyż podstawowym i jedynym czynnikiem determinującym wybór jednego z konkurujących stanów prawnych byłaby dyrektywa z art. 4 § 1 k.k. Problem ten wynika z faktu, że oba te przepisy mają taki sam zakres zastosowania, którym jest istnienie sytuacji o charakterze kolizyjnym, niemniej jednak różnią się zakresem normowania, opierając się na odmiennych regułach wyboru jednego z konkurujących stanów prawnych. Interpretacja dopuszczająca współstosowanie tych przepisów oznaczałaby, że art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej stałby się w istocie normą całkowicie zbędną.

W dalszej kolejności warto zwrócić uwagę na sygnalizowaną już w początkowej części opracowania kwestię spójności zachodzącej pomiędzy rozwiązaniem z art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej a nowymi zasadami orzekania kary łącznej. Przepisy ustawy nowelizującej w zasadniczy sposób przekształciły tę instytucję. Nie tylko mamy tutaj do czynienia ze zmianami w zakresie granic wymiaru tej karyPor. przykładowo art. 86 § 1 k.k., gdzie podwyższono górną granicę możliwej do orzeczenia kary łącznej pozbawienia wolności do lat 20. , ale przede wszystkim co do przesłanek jej zastosowania. Ustawodawca zrezygnował bowiem z dyrektywy pierwszego wyroku, za pomocą której dochodziło do wyznaczenia w ramach wielości przestępstw danego sprawcy realnego zbiegu przestępstw. Na jej miejsce wprowadzono przesłankę pozytywną, odwołującą się do prawomocnie orzeczonych kar (art. 85 § 1 i 2 k.k.), oraz przesłankę negatywną, związaną z wykonywaniem kary (art. 85 § 3 k.k.). Tym samym omawiana tutaj zmiana normatywna stanowi fundamentalną i istotną zmianę nie tylko w zakresie granic wymiaru kary łącznej (co stanowi w tym wypadku niejako kwestię wtórną), co przede wszystkim w odniesieniu do zasad stosowania tej instytucji. Mając na uwadze dotychczasowe rozważania, stwierdzić wypada, że art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej stanowi regulację umożliwiającą stosowanie aktualnie obowiązujących przepisów o karze łącznej do sytuacji zaistniałych przed dniem jej wejścia w życie. Uzasadnienie dla takiego rozszerzenia wydają się stanowić założenia, które legły u podstaw nowego sposobu ukształtowania tej instytucji. Wykreślenie dyrektywy pierwszego wyroku oraz ograniczenie możliwości łączenia kar w art. 85 § 3 k.k. wyłącznie do kwestii związanej z jej wykonaniem powoduje, że na podstawie art. 85 k.k. dopuszczalne jest teraz dokonywanie łączenia kar w o wiele szerszym zakresie, niż to miało miejsce do tej pory. Odczytując zatem w tej perspektywie ratio legis art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej, stwierdzić wypada, że zamiarem ustawodawcy było rozciągnięcie możliwości stosowania nowych zasad orzekania kary łącznej w jak najszerszym stopniu także i na te stany faktyczne, które rozpoczęły się pod rządami poprzednio obowiązującej ustawy i trwają nadal. Podstawą do stosowania aktualnie obowiązujących przepisów do kar, które uprawomocniły się do 30 czerwca 2015 r., jest okoliczność uprawomocnienia się kolejnej kary już po tej dacie oraz możliwość ich połączenia na podstawie nowych zasad orzekania kary łącznej. Stosowanie poprzednio obowiązujących przepisów jest zatem możliwe po dniu 30 czerwca 2015 r. jedynie w wąskim i sprecyzowanym zakresie. Ograniczone zostało bowiem do sytuacji, w ramach których wszystkie kary uprawomocniły się jeszcze przed dniem wejścia w życie nowelizacji, brak jest zaś nowej kary, która stała się prawomocna po tej dacie lub też której nie można połączyć z tymi karami na podstawie nowych przepisów. Również i to rozwiązanie wydaje się jak najbardziej racjonalne, trudno bowiem rozciągać działanie przepisów wyznaczających nowe przesłanki orzekania kary łącznej, które uzależniają jej zastosowanie od prawomocności kar, na te przypadki, kiedy do tego uprawomocnienia doszło, zanim jeszcze aktualne przepisy nabrały mocy. Podstawą dla takiego rozszerzenia stosowania tych przepisów jest, w myśl art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej, jedynie okoliczność uprawomocnienia się nowej kary po dniu 30 czerwca 2015 r. i możliwość objęcia jej oraz choćby tylko jednej z kar, które stały się prawomocne przed tą datą, karą łączną wymierzaną na nowych zasadach. Tym samym taki sposób unormowania tej problematyki pozostaje w pełni kompatybilny z treścią art. 85 k.k., zaś art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej w zakresie, w jakim umożliwia obejmowanie węzłem kary łącznej kar prawomocnie orzeczonych przed dniem 1 lipca 2015 r., uznać wypada za wyrażający dodatkową przesłankę orzekania kary łącznej. W rezultacie ustawodawca, mając do wyboru dwa podstawowe sposoby uregulowania sytuacji kolizyjnych związanych ze zmianą normatywnych w zakresie zasad orzekania kary łącznej, wybrał rozwiązanie oparte na założeniu jak najszerszego zastosowania przepisów w brzmieniu nadanym nowelizacją.

Niemniej jednak przed sformułowaniem wniosku co do charakteru wzajemnej relacji przepisów art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej i art. 4 § 1 k.k. wypada rozważyć jeszcze jedną kwestię, a mianowicie możliwość zastosowania do omawianych tutaj sytuacji kolizyjnych zasady lex severior retro non agit. Zasada ta jest nie tylko wyprowadzana z art. 4 § 1 k.k., ale wiąże także na mocy stosownych umów międzynarodowychPor. art. 7 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz art. 15 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych.. Mogą się bowiem zdarzyć takie przypadki, kiedy zastosowanie na podstawie art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej nowych przepisów o karze łącznej będzie dla sprawcy mniej korzystne niż zastosowanie przepisów poprzednio obowiązujących. Czy w takim razie, ze względu na wspomnianą zasadę, nie należałoby dopuścić możliwości łącznego stosowania art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej i art. 4 § 1 k.k.?

Odnosząc się do tak postawionego problemu, wypada mieć cały czas na względzie zaprezentowane już powyżej argumenty, które zdają się przemawiać za wnioskiem o wyłączenie możliwości stosowania art. 4 § 1 k.k. do omawianych tutaj sytuacji kolizyjnych. Przypomnijmy, że opierają się one na wskazaniu niedających się zaaprobować konsekwencji łącznego stosowania tych przepisów, co prowadzi w istocie do uczynienia art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej normą zbędną, oraz na podkreśleniu zachodzących pomiędzy regulacją tego przepisu a aktualnie obowiązującymi zasadami wymiaru kary spójności konstrukcyjnej, wynikającej z oparcia obu tych unormowań na pojęciu kary prawomocnie orzeczonej. Pojawia się jednakże wątpliwość, czy tego rodzaju argumenty są wystarczające dla uznania, że art. 4 § 1 k.k. wraz z wynikającą z niego zasadą lex severior retro nong agit nie znajduje tutaj zastosowania.

Odnosząc się do tak ujętego problemu, wypada przede wszystkim podkreślić sam charakter zmiany normatywnej, która dokonała się z dniem 1 lipca 2015 r. w zakresie przepisów rozdziału IX k.k. W swych założeniach jest on zbliżony do ratio legis niektórych rozwiązań przyjętych na gruncie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks karnyDz.U. z 1997 r. nr 88, poz. 554 ze zm.; dalej: p.w.k.k.. Zgodnie z treścią art. 13 pkt 2 tej ustawy: „Przy stosowaniu utrzymanych w mocy przepisów karnych wszystkie kary orzeka się w granicach i na zasadach przewidzianych w Kodeksie karnym, z uwzględnieniem zasady, o której mowa w art. 11” (zasada ta przewiduje stosowanie zasad przewidzianych w k.k. z 1997 r. do wymiaru grzywien przewidzianych w ustawach szczególnych). Regulację tę w piśmiennictwie uznaje się za wyraz dostosowania kar zasadniczych i dodatkowych do systemu środków represji karnej przewidzianych przez obecny Kodeks karnyPor. m.in.: A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010, s. 741; M. Bojarski, (w:) M. Filar, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1271 oraz W. Wróbel, (w:) A. Zoll, Kodeks karny. Komentarz. Tom III, Warszawa 2008, s. 1181.. Oznacza ona, że w zakresie zasad orzekania kar za przestępstwa przewidziane przez przepisy obowiązujące jeszcze przed wejściem w życie aktualnie obowiązującego Kodeksu, a pozostawione w mocy przez przepisy ustawy wprowadzającej Kodeks karny, stosuje się wyłącznie zasady przewidziane w tym Kodeksie, a nie zasady obowiązujące poprzednio. Tym samym jeśli sprawca popełnił takie przestępstwo przed dniem wejścia w życie Kodeksu karnego z 1997 r., sprawa jest zaś rozpoznawana po tej dacie, to zgodnie z treścią art. 13 pkt 2 p.w.k.k., pomimo że w chwili popełnienia czynu obowiązywała inna ustawa, przewidująca odmienne zasady wymiaru kary niż ustawa obowiązująca w dniu orzekania, należy zastosować tę ostatnią ustawę. W rezultacie mamy tutaj do czynienia z przypadkiem wyłączenia stosowania zasady lex severior retro non agit z art. 4 § 1 k.k. Taki sposób interpretacji tego przepisu znajduje potwierdzenie także w orzecznictwie. W wyroku z 15 marca 2000 r. (sygn. akt II AKa 43/00)13 SA we Wrocławiu stwierdził, że art. 13 p.w.k.k. nie odnosi się do przypadków stosowania przepisów k.k. z 1969 r. jako ustawy względniejszej na podstawie art. 4 § 1 k.k. Wykluczona została zatem możliwość współstosowania obu tych przepisów w celu rozstrzygania tych samych sytuacji kolizyjnych. Mamy tutaj zatem do czynienia z przejawem regulacji, która przewiduje odmienne reguły intertemporalne niż art. 4 § 1 k.k. W rezultacie do przypadków opisanych hipotezą art. 13 pkt 2 p.w.k.k. nie znajduje zastosowania zasada lex severior retro non agit.

Analogiczny sposób uregulowania występuje także na gruncie art. 14 pkt 4 p.w.k.k., który przewiduje, że: „W sprawach zakończonych prawomocnym wyrokiem, w których kara nie została wykonana do osób warunkowo zwolnionych, jak również do osób odbywających kary pozbawienia wolności stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu karnego o warunkowym zwolnieniu”. Jak wskazuje A. Marek, k.k. z 1997 r. wprowadził mniej korzystne regulacje dotyczące warunkowego przedterminowego zwolnienia, przede wszystkim wydłużając w niektórych przypadkach okres, po upływie którego możliwe było skorzystanie z tej instytucji. Spowodowało to zatem problem, czy w stosunku do osób, które mogłyby ubiegać się o warunkowe przedterminowe zwolnienie na podstawie przepisów k.k. z 1969 r., aktualnie zaś muszą odbyć jeszcze pewien okres kary, możliwe jest zastosowanie przepisów obowiązujących poprzednio na podstawie art. 4 § 1 k.k.Por. A. Marek, Kodeks, s. 743. Zauważmy, że także w tym wypadku mamy do czynienia ze wskazaniem w przepisach Kodeksu zastosowania nowych przepisów do oceny sytuacji kolizyjnej, niezależnie od ich względności dla sprawcy. Problem ten był przedmiotem uchwały pełnego składu Izby Karnej SN z 11 stycznia 1999 r. (sygn. akt I KZP 15/98)OSNK 1999, nr 1–2, poz. 1., w której uznano, że art. 14 pkt 4 p.w.k.k. wyłącza możliwość stosowania art. 4 § 1 k.k. W swej argumentacji SN odwołał się do dwóch zasadniczych argumentów. Podkreślono, że zasada lex mitior agit znajduje zastosowanie tylko do przypadków orzekania o konsekwencjach popełnionego przestępstwa, które mogą doprowadzić do pogorszenia sytuacji sprawcy, w przypadku zaś instytucji warunkowego przedterminowego zwolnienia mamy do czynienia jedynie co najwyżej z możliwością poszerzenia sfery wolności skazanego. Zwrócono także uwagę na szczególny charakter art. 14 ust. 4 p.w.k.k., który stanowi o wyłączeniu zastosowania normy ogólnej z art. 4 § 1 k.k.Por.: „Działanie przepisu art. 14 pkt 4 p.w.k.k. ma charakter niejako «jednorazowy». Decyduje on, które przepisy («stare», tj. zamieszczone w kodeksie karnym z 1969 r., czy też «nowe», tj. zamieszczone w kodeksie karnym z 1997 r.) o przedterminowym zwolnieniu winny być stosowane (…) we wszystkich tych sytuacjach, w których wątpliwości zrodzić się mogą właśnie w związku ze zmianą stanu prawnego, do której doszło w dniu 1 września 1998 r. Przepis ten nie ma natomiast żadnego znaczenia prawnego we wszystkich tych sytuacjach, w których do nowelizacji przepisów kodeksu karnego o warunkowym zwolnieniu doszłoby już po dniu 1 września 1998 r. Wtedy to (…) zastosowanie powinna znaleźć reguła określona w art. 4 § 1 k.k. Z jednym wszakże zastrzeżeniem, a mianowicie tym, iż odmiennej reguły kolizyjnej nie określi w wyraźny sposób sam ustawodawca w akcie o charakterze nowelizacyjnym, tak jak uczynił to dla granicznej daty 1 września 1998 r. w art. 14 pkt 4 p.w.k.k. [podkreślenie moje – M. S.]”. Zwłaszcza ten ostatni argument zasługuje tutaj na komentarz. Sprowadza się on bowiem do wskazania możliwości wprowadzenia do treści przepisów przejściowych takiej regulacji, która w stanowczy sposób będzie rozstrzygać o wyłącznej możliwości stosowania nowych przepisów do sytuacji kolizyjnych. Przykładem takiej regulacji jest art. 15 p.w.k.k., który wprost stwierdza, że: „Do czynów popełnionych przed wejściem w życie Kodeksu karnego stosuje się przepisy tego kodeksu o przedawnieniu i zatarciu skazania, chyba że termin przedawnienia już upłynął”. Jak zauważa W. Wróbel, wyłączenie możliwości zastosowania w tym wypadku art. 4 § 1 k.k. opiera się na założeniu, że: „wszelkie regulacje poprzednio obowiązujących ustaw karnych odnoszących się do tych kwestii utraciły w sposób zupełny swoją moc obowiązującą”W. Wróbel, Zmiana, s. 285.. Tym samym ów szczególny charakter art. 15 czy 14 pkt 4 p.w.k.k. zasadza się na dokonaniu takiej modyfikacji treści odpowiednich norm prawa karnego materialnego, które w definitywny sposób wykluczają możliwość ich stosowania do jakichkolwiek stanów faktycznych.

W świetle dotychczasowych uwag wydaje się, że możliwe jest zaproponowanie takiej interpretacji art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej, zgodnie z którą przepis ten dokonuje istotnej modyfikacji treści dotychczas obowiązujących norm dotyczących orzekania kary łącznej w taki sposób, iż ogranicza możliwość ich zastosowania jedynie do przypadków opisanych w art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej in principio, a więc tylko wtedy, gdy mamy do czynienia z prawomocnie orzeczonymi karami, co do których nie zachodzi potrzeba orzeczenia kary łącznej na nowych zasadach w związku z prawomocnie orzeczoną karą po dniu 30 czerwca 2015 r. Tym samym art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej wypada uznać nie tylko za przepis wprowadzający odmienne i autonomiczne reguły intertemporalne na potrzeby nowelizacji przepisów o karze łącznej, ale także za regulację wyłączającą stosowanie ogólnych zasad z art. 4 § 1 k.k.Odmienne stanowisko w tym względzie prezentują A. Barczak-Oplustil, W. Wróbel, Zagadnienia intertemporalne zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności oraz kary łącznej w perspektywie zmian Kodeksu karnego dokonanych wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 17 lipca 2013 r. (SK 9/10) oraz ustawą nowelizującą z 20 lutego 2015 r., „e-Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2015, nr 1, s. 12. Oznacza to tym samym, że w oparciu o art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej możliwe jest zastosowanie w ramach tego samego stanu faktycznego, stanowiącego podstawę orzekania w przedmiocie wyroku łącznego, dwóch różnych porządków prawnych – aktualnego i poprzednio obowiązującego, w zależności od możliwości objęcia kar prawomocnie orzeczonych do 30 czerwca 2015 r. i kar, które stały się prawomocne po tej dacie, jedną karą łączną, orzekaną na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów.

4. Art. 19 ust. 2 ustawy nowelizującej – możliwość mitygacji wysokości prawomocnie orzeczonej kary łącznej przed dniem 1 lipca 2015 r.

Już prima facie można stwierdzić, że regulacja przewidziana w art. 19 ust. 2 ustawy nowelizującej stanowi odpowiednik rozwiązania przewidzianego w art. 4 § 2 k.k. Oba te przepisy zasadzają się na założeniu łagodzenia wysokości orzeczonej kary w przypadku, gdy jej dotychczasowa wysokość przekracza wysokość możliwą do orzeczenia na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów. Wyrażona w art. 19 ust. 2 ustawy nowelizującej zasada pozwala na mitygację tych kar łącznych, które zostały prawomocnie orzeczone do 30 czerwca 2015 r. w takiej wysokości, która przekracza górną granicę możliwej do orzeczenia obecnie kary łącznej.

Kwestią wymagającą omówienia jest pytanie, czy możliwe jest wspólne stosowanie regulacji z art. 19 ust. 1 i 2 ustawy nowelizującej. Innymi słowy – czy może się tak zdarzyć, że regulacje te znajdą zastosowanie do oceny tego samego stanu faktycznego. Otóż wydaje się, że odpowiedź winna być negatywna. Przesłanką zastosowania art. 19 ust. 2 ustawy nowelizującej są tylko te stany faktyczne, w realiach których mamy do czynienia jedynie z prawomocnie orzeczoną przed dniem 1 lipca 2015 r. karą łączną, której wysokość przekracza maksymalną górną granicę kary łącznej możliwej do orzeczenia na podstawie obecnych przepisów. Stąd jasno widać, że dla zastosowania regulacji z art. 19 ust. 2 ustawy nowelizującej ma znaczenie jedynie stan faktyczny powstały przed dniem 1 lipca 2015 r. W przypadku zaś, gdybyśmy mieli do czynienia z prawomocnie orzeczoną przed dniem 1 lipca 2015 r. karą łączną oraz karą, która uprawomocniła się po tej dacie, to wtedy możliwość stosowania art. 19 ust. 2 ustawy nowelizującej zależeć będzie od niemożności zastosowania regulacji z art. 19 ust. 1 tej ustawy. Jeżeli bowiem możliwe będzie połączenie tej kary łącznej z karą, która uprawomocniła się po dniu 30 czerwca 2015 r., to wtedy zastosowanie znajdą aktualne przepisy o karze łącznej, a więc dojdzie do ponownego jej wymiaru. Tym samym nie ma potrzeby ustanawiania dla tego rodzaju przypadków osobnej regulacji. Korekta granic wymiaru kary łącznej do jej granic wskazanych w aktualnie obowiązujących przepisach będzie miała bowiem miejsce na etapie jej orzekania, gdyż nie będzie możliwe orzeczenie nowej kary łącznej w wymiarze, który przekraczałby ten wskazany w aktualnie obowiązujących przepisach k.k.

Zauważmy jednakże, że zakresem art. 19 ust. 2 ustawy nowelizującej objęte zostały jedynie te kary łączne, które prawomocnie orzeczono do dnia 30 czerwca 2015 r. Powstaje pytanie, co w sytuacji, o której mowa w art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej in principio. W takich przypadkach mamy co prawda do czynienia z orzekaniem kary łącznej po dniu 30 czerwca 2015 r., niemniej jednak na podstawie poprzednio obowiązujących zasad. Skoro tak, mogą wystąpić takie sytuacje, kiedy wysokość orzeczonej w ten sposób kary łącznej przekroczy możliwą górną granicę jej wymiaru na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów. Treść art. 19 ust. 2 ustawy nowelizującej nie pozwala w tym wypadku na dokonanie mitygacji wysokości takiej karyNa problem ten zwracają również uwagę A. Barczak-Oplustil, W. Wróbel, Zagadnienia, s. 11. . Trudno dostrzec powody, które uzasadniałyby taką decyzję ustawodawcy. O ile zrozumiałe jest dokonywanie obniżenia górnej granicy prawomocnie orzeczonej kary łącznej, tak aby dostosować jej wysokość do aktualnych przepisów, o tyle musi dziwić pozbawienie takiej możliwości tych sprawców, o których mowa w art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej in principio. Jedynym czynnikiem różnicującym obie te grupy jest czas orzekania kary łącznej. W przypadku części z nich jest to okres do 30 czerwca 2015 r., w stosunku zaś do pozostałych – po tej dacie. W odniesieniu do obu tych grup mamy do czynienia z zastosowaniem tych samych zasad orzekania kary łącznej (zasad dotychczas obowiązujących). Tym samym wyłaniające się z zestawienia obu części art. 19 ustawy nowelizującej zróżnicowanie nie wydaje się zasadne i zdaje się stanowić raczej niedopatrzenie ustawodawcy, niemniej jednak na tyle istotne, że mogące stanowić podstawę zarzutu naruszenia zasady równościPor. W. Wróbel, (w:) W. Wróbel, Nowelizacja, teza 19.49..

5. Podsumowanie

Zaprezentowane tutaj stanowisko wraz z jego uzasadnieniem stanowi propozycję wykładni przepisów intertemporalnych dotyczących nowego uregulowania instytucji kary łącznej. Może ono budzić pewne wątpliwości (jak choćby w stosunku do tezy o wyłączeniu stosowania art. 4 § 1 k.k. w odniesieniu do art. 19 ust. 1 ustawy nowelizującej), tym niemniej prowadząc argumentację, starano się mieć na względzie konieczność nie tylko prawidłowej pod względem językowym interpretacji, ale także i uwzględnienia szerszego kontekstu systemowego i funkcjonalnego, ukierunkowującego podejmowane tutaj analizy na kwestie związane z ratio legis wprowadzanych przez ustawę z 20 lutego 2015 r. zmian. Nie trzeba bowiem chyba nikogo przekonywać, że kwestia intertemporalnych zagadnień dotyczących nowelizacji stanu prawnego w zakresie instytucji kary łącznej stanowi niezwykle problematyczny i sporny obszar zagadnień. W opracowaniu tym przedstawiono jedynie ogólne założenia przyjętego sposobu interpretacji i wynikające z nich wnioski. W praktyce może się okazać, że stosowanie tych przepisów napotka wiele różnorodnych trudności, zależnie od stanu faktycznego i prawnego będącego podstawą orzekania w danej sprawie. Tym samym konieczne będzie podjęcie szerszych analiz tej materii. W opracowaniu tym zrezygnowano z próby antycypowania tego rodzaju problemów. Założeniem przyświecającym rozważaniom przeprowadzonym w niniejszym postępowaniu było jedynie podjęcie próby interpretacji art. 19 ustawy nowelizującej w celu ustalenia podstawowych zasad rządzących rozstrzyganiem sytuacji kolizyjnych związanych ze zmianą normatywną w zakresie przepisów o karze łącznej.