Procedury i gwarancje dotyczące państwa wykonującego – uznanie i przekazanie

W art. 11–19 Decyzji o europejskim nakazie dowodowym (END) przedstawiono zagadnienia odnoszące się do procedur i gwarancji dotyczących państwa wykonującego. Pierwszą z istotnych kwestii z tego zakresu jest uznanie i przekazanie w trybie END. Warunki, na jakich ma dojść do przekazania dowodów na podstawie END, zostały opisane w art. 11 Decyzji o END. Artykuł ten jednocześnie stanowi podstawę do nieuznawania oraz niewykonania END. Zgodnie z jego postanowieniami organ wykonujący uznaje END, przekazany zgodnie z art. 8 Decyzji o END, z pominięciem dalszych formalności. Jednocześnie niezwłocznie podejmuje działania niezbędne do jego wykonania, w taki sam sposób, jak postępowałby organ państwa wykonującego, uzyskując przedmioty, dokumenty lub dane, chyba że organ wykonujący podejmie decyzję o powołaniu się na jedną z podstaw:

• odmowę uznania lub wykonania (art. 13 Decyzji o END) lub
• odmowę odroczenia (art. 16 Decyzji o END).

Państwo wykonujące jest odpowiedzialne za wybór środków, które na mocy jego prawa krajowego zapewnią przekazanie przedmiotów, dokumentów lub danych wymaganych przez END, oraz za podjęcie decyzji, czy w tym celu konieczne jest użycie środków przymusu. Wszelkie działania konieczne do wykonania END są podejmowane zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami proceduralnymi państwa wykonującego.

Każde państwo członkowskie UE zapewnia możliwość skorzystania w celu wykonania END:

1. z wszelkich środków, które byłyby dostępne w państwie wykonującym w podobnym przypadku krajowym, oraz
2. ze środków obejmujących przeszukanie lub zajęcie, w przypadkach gdy END dotyczy któregokolwiek z przestępstw wymienionych w Decyzji o END.

Wtedy gdy organem wydającym nie jest sędzia, sąd, sędzia śledczy lub prokurator i END nie został zatwierdzony przez jeden ze wspomnianych organów w państwie wydającym, organ wykonujący może w danym przypadku postanowić, że nie można przeprowadzić przeszukania lub zajęcia w celu wykonania END. Przed podjęciem takiej decyzji organ wykonujący zasięga opinii właściwego organu państwa wydającego. W chwili przyjęcia Decyzji o END państwo członkowskie UE może złożyć oświadczenie lub w terminie późniejszym powiadomić Sekretariat Generalny Rady o wymogu takiego zatwierdzenia we wszystkich przypadkach, w których organem wydającym nie jest sędzia, sąd, sędzia śledczy lub prokurator i w których na mocy prawa państwa wykonującego w podobnych przypadkach krajowych działania niezbędne do wykonania END musiałyby zostać nakazane lub nadzorowane przez sędziego, sąd, sędziego śledczego lub prokuratora. Taka możliwość, w mojej opinii, powinna być wykorzystana przez państwa członkowskie UE, w tym także przez Polskę, aby uzyskać najwyższy stopień pewności, że END został wydany przez uprawniony do tej czynności organ.W przypadku europejskiego nakazu aresztowania (ENA) Polska zastrzegła sobie, że będzie tolerowała np.: ENA w formie kopii lub wysłane faksem, przy czym konieczne jest dosłanie oryginału w ciągu 48 godzin. Czas ten wynosi od 48 godzin, liczonych zwykle od chwili zatrzymania osoby ściganej w państwie wykonania ENA (Polska, Wielka Brytania, Litwa, Malta), poprzez limity pośrednie, 10-dniowe (Belgia, Portugalia, Dania, Włochy), 15-dniowe (Grecja), 20-dniowe (Słowenia, Holandia), po terminy długie – 40-dniowe (Czechy, Niemcy, Węgry, Austria). Finlandia i Szwecja oraz Holandia w odniesieniu do tych państw, które nie uczestniczą jeszcze w systemie SIS, wymagają dostarczenia oryginału dokumentów „tak szybko jak to możliwe”, nie określając dokładnego terminu czasu, Annex to the Report from the Commission based on Article 34 of the Council Framework Decision of 13 June 2002 on the European agrest warrant and the surrender procedures between Member States, Bruksela 11 lipca 2007 r., SEC (2007), [COM (2007) 407 final], s. 22–23.

Podstawy odmowy uznania lub wykonania (art. 13 decyzji o end)

Podstawy odmowy uznania lub wykonania zostały opisane w art. 13 Decyzji o END.

Zgodnie z jego postanowieniami uznania lub wykonania END w państwie wykonującym można odmówić, jeżeli:

a) wykonanie naruszałoby zasadę ne bis in idem;W odniesieniu do zasady ne bis in idem należy przytoczyć następujące wyroki wydane przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości. Należą do nich: Gözütok e Brügge, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ. do?uri=CELEX:62001J0187:PL:NOT; http://eur-lex.europa.eu/Result.do?arg0=G%C3%B6z%C3%BCtok&ar g1=&arg2=&titre=titre&chlang=pl&RechType=RECH_mot&Submit=Szukaj; Van Straaten, http://eur-lex. europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:62005J0150:PL:HTML; Van Esbroeck, http://eur-lex.europa. eu/Result.do?arg0=Van+Esbroeck&arg1=&arg2=&titre=titre&chlang=pl&RechType=RECH_mot&Submit=Szukaj; Miraglia, http://eur-lex.europa.eu/Result.do?arg0=Miraglia&arg1=&arg2=&titre=titre&chla ng=pl&RechType=RECH_mot&Submit=Szukaj; Kraaijenbrink, http://eur-lex.europa.eu/Result.do?arg0=K raaijenbrink&arg1=&arg2=&titre=titre&chlang=pl&RechType=RECH_mot&Submit=Szukaj; Kretzinger, http://eur-lex.europa.eu/Result.do?arg0=Kretzinger&arg1=&arg2=&titre=titre&chlang=pl&RechType=R ECH_mot&Submit=Szukaj; Gasparini, http://eur-lex.europa.eu/Result.do?arg0=Gasparini&arg1=&arg2=& titre=titre&chlang=pl&RechType=RECH_mot&Submit=Szukaj; Bourquain, http://eur-lex.europa.eu/Result. do?arg0=Bourquain+&arg1=&arg2=&titre=titre&chlang=pl&RechType=RECH_mot&Submit=Szukaj; Turanský, http://eur-lex.europa.eu/Result.do?arg0=Turansk%C3%BD&arg1=&arg2=&titre=titre&chlang= pl&RechType=RECH_mot&Submit=Szukaj.

b) w przypadkach gdy END dotyczy czynów, które nie stanowiłyby przestępstwa zgodnie z prawem państwa wykonującego (zagadnienie double criminality wskazane także w art. 14 Decyzji o END);

c) wykonanie END nie jest możliwe przy zastosowaniu środka dostępnego organowi wykonującemu w danym przypadku zgodnie z art. 11 ust. 3 Decyzji o END;

d) prawo państwa wykonującego przewiduje immunitet lub przywilej, który uniemożliwia wykonanie END. Odwołanie do kwestii immunitetu znajduje się także w części 17 preambuły Decyzji o END. Wskazano tam możliwość odmowy uznania lub wykonania END, w przypadku gdy jego uznanie lub wykonanie w państwie wykonującym skutkowałoby naruszeniem immunitetu lub przywileju w tym państwie. Nie istnieje jednak wspólna definicja, czym jest immunitet lub przywilej w UE, dlatego też dokładne określenie tych terminów pozostawia się przepisom prawa krajowego, które mogą zawierać przepisy ochronne mające zastosowanie do zawodów medycznych i prawniczych, lecz terminy te nie powinny być interpretowane w sposób pozostający w sprzeczności z obowiązkiem uchylenia pewnych podstaw odmowy zawartych w art. 7 aktu Rady z 16 października 2001 r., przyjmującego, zgodnie z art. 34 Traktatu ustanawiającego Unię Europejską, Protokół do Konwencji o wzajemnej pomocy w sprawach karnych między państwami członkowskimi Unii Europejskiej;Dz.U. C 326 z 21 listopada 2001 r.

e) w jednym z przypadków, o których mowa w art. 11 ust. 4 lub 5 Decyzji o END, END nie został zatwierdzony (nie doszło do zatwierdzenia END przez sędziego, sąd, sędziego śledczego lub prokuratora);

f) END dotyczy przestępstw, które:

1. zgodnie z prawem państwa wykonującego są uznawane za popełnione w całości lub w znacznej lub istotnej części na jego terytorium lub w miejscu traktowanym jak jego terytorium, lub
2. zostały popełnione poza terytorium państwa wydającego, a prawo państwa wykonującego nie dopuszcza wszczęcia postępowania w odniesieniu do takich przestępstw, w przypadku gdy popełniono je poza jego terytorium.

W punkcie tym została przewidziana zasada terytorialności jako przyczyna odmowy uznania lub wykonania END;Art. 5 k.k. stanowi: „Ustawę karną polską stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn zabroniony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym, chyba że umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, stanowi inaczej”.

g) w określonym przypadku jego wykonanie naruszałoby żywotne interesy bezpieczeństwa narodowego, narażałoby na niebezpieczeństwo źródło informacji lub wiązałoby się z wykorzystaniem informacji niejawnych odnoszących się do określonych działań wywiadu, lub

h) formularz przewidziany w załączniku jest niekompletny albo w sposób oczywisty nieprawidłowo wypełniony i nie został uzupełniony lub poprawiony w rozsądnym terminie wyznaczonym przez organ wykonujący.

Decyzja o odmowie wykonania lub uznania END jest podejmowana w państwie wykonującym przez sędziego, sąd, sędziego śledczego lub prokuratora. Jeżeli END został wydany przez organ sądowy, o którym mowa w art. 2 lit. c) ppkt (ii) Decyzji o END, i nie został zatwierdzony przez sędziego, sąd, sędziego śledczego lub prokuratora w państwie wydającym, decyzja może zostać również podjęta przez jakikolwiek inny organ sądowy właściwy zgodnie z prawem państwa wykonującego, o ile jest to w nim przewidziane.

Każda decyzja na mocy ust. 1 lit. f) ppkt (i) Decyzji o END, dotycząca przestępstw popełnionych częściowo na terytorium państwa wykonującego lub w miejscu traktowanym jak jego terytorium podejmowana jest przez właściwe organy, o których mowa w art. 13 ust. 2 Decyzji o END. Ma to miejsce w wyjątkowych okolicznościach i indywi­dualnie dla każdego przypadku, z uwzględnieniem szczególnych okoliczności danego przypadku. Zaliczamy do nich w szczególności to:

• czy czyn został popełniony w znacznej lub istotnej części w państwie wydającym,
• czy END odnosi się do czynu, który nie jest przestępstwem zgodnie z prawem państwa wykonującego oraz
• czy do wykonania END konieczne byłoby dokonanie przeszukania i zajęcia.

Jeżeli właściwy organ zamierza skorzystać z podstawy odmowy określonej w ust. 1 lit. f) ppkt (i) Decyzji o END, przed podjęciem tej decyzji zasięga opinii Eurojustu. Jeżeli właściwy organ nie zgadza się z opinią Eurojustu, państwa członkowskie UE zapewniają, by organ ten uzasadnił swoją decyzję oraz by została powiadomiona Rada.

W przypadkach określonych w art. 13 ust. 1 lit. a), g) i h) Decyzji o END przed podjęciem decyzji o odmowie uznania lub wykonania END w całości lub w części właściwy organ w państwie wykonującym zasięga opinii właściwego organu w państwie wydającym. Wykorzystuje się przy tym wszelkie odpowiednie środki, a w stosownych przypadkach zwraca się z prośbą o niezwłoczne dostarczenie wszelkich niezbędnych informacji.

Podstawy odroczenia wykonania end (art. 16 decyzji o end)

Podstawy odroczenia wykonania END zostały wskazane w art. 16 Decyzji o END. Zgodnie z jego postanowieniami uznanie END w państwie wykonującym może zostać odroczone:

a) jeżeli formularz przewidziany w załączniku jest niekompletny lub w sposób oczywisty nieprawidłowo wypełniony, do czasu jego uzupełnienia lub poprawienia, lub

b) w jednym z przypadków określonych w art. 11 ust. 4 lub 5 Decyzji o END, gdy END nie został zatwierdzony, do czasu zatwierdzenia.

Wykonanie END w państwie wykonującym może zostać odroczone, jeżeli:

a) mogłoby zakłócić toczące się w sprawie karnej dochodzenie lub ściganie, na okres uznany przez państwo wykonujące za stosowny, lub

b) przedmioty, dokumenty lub dane, o których mowa, są już wykorzystywane w innych postępowaniach, do czasu gdy nie będą już one potrzebne do tego celu.

Decyzja o odroczeniu uznania lub wykonania END na podstawie art. 16 ust. 1 lub 2 Decyzji o END jest podejmowana w państwie wykonującym przez sędziego, sąd, sędziego śledczego lub prokuratora. Jeżeli END został wydany przez organ sądowy, o którym mowa w art. 2 lit. c) ppkt (ii) Decyzji o END, i nie został zatwierdzony przez sędziego, sąd, sędziego śledczego lub prokuratora w państwie wydającym, decyzja może zostać również podjęta przez jakikolwiek inny organ sądowy właściwy zgodnie z prawem państwa wykonującego, o ile jest to w nim przewidziane (art. 16 ust. 3 Decyzji o END).

Niezwłocznie po ustaniu podstawy odroczenia organ wykonujący podejmuje niezbędne działania w celu wykonania END i powiadamia o tym odpowiedni właściwy organ państwa wydającego za pomocą jakichkolwiek środków umożliwiających uzyskanie dokumentu pisemnego (art. 16 ust. 4 Decyzji o END).

Terminy uznania, wykonania i przekazania

Terminy uznania, wykonania i przekazania zostały określone w art. 15 Decyzji o END. Zgodnie z nimi każde państwo członkowskie UE przyjmuje środki niezbędne do zapewnienia zachowywania terminów wydania dowodów na podstawie END.

Wszelkie decyzje o odmowie uznania lub wykonania są podejmowane możliwie jak najszybciej i bez uszczerbku dla przepisów art. 15 ust. 4 Decyzji o END, nie później niż w terminie 30 dni od otrzymania END przez odpowiedni organ wykonujący. Jeżeli nie występuje podstawa do odroczenia zgodnie z art. 16 Decyzji o END lub poszukiwane przedmioty, dokumenty lub dane znajdują się już w posiadaniu organu wykonującego, organ wykonujący dokonuje zajęcia przedmiotów, dokumentów lub danych niezwłocznie i bez uszczerbku dla przepisów art. 15 ust. 4 Decyzji o END, nie później niż w terminie 60 dni od otrzymania END przez właściwy organ wykonujący (art. 15 ust. 2 i 3 Decyzji o END).

Jeśli państwo wydające zaznaczyło w END, że z powodu terminów przewidzianych w procedurze lub innych okoliczności wskazujących na szczególną pilność spraw konieczne jest zachowanie krótszego terminu, organ wykonujący uwzględnia ten wymóg w zakresie, w jakim jest to możliwe (art. 15 ust. 1 Decyzji o END).

Gdy w określonym przypadku właściwy organ wykonujący nie ma praktycznej możliwości zachowania terminu określonego odpowiednio w art. 15 ust. 2 lub 3 Decyzji o END, informuje o tym niezwłocznie w dowolny sposób właściwy organ państwa wydającego, podając przyczyny opóźnienia i szacunkowy okres potrzebny do podjęcia działania (art. 15 ust. 4 Decyzji o END). W mojej opinii jest to właściwy zapis, jaki nie znalazł się w Decyzji o ENA, co stanowi swoistego rodzaju przeoczenie. Decyzja o ENA dotyczy bowiem przekazywania osób, Decyzja o END zaś – można stwierdzić – tylko dowodów.

O ile nie jest zawisły żaden środek odwoławczy zgodnie z art. 18 Decyzji o END lub nie istnieją podstawy do odroczenia zgodne z art. 16 Decyzji o END, państwo wykonujące przekazuje bezzwłocznie państwu wydającemu przedmioty, dokumenty lub dane uzyskane na mocy END (art. 15 ust. 5 Decyzji o END). Na podstawie tego zapisu wyraźnie należy stwierdzić, że tylko zawisłość środka odwoławczego może wstrzymać wydanie przedmiotów, dokumentów i danych. Wniesienie więc środka odwoławczego nie jest do tego przesłanką. Przekazanie przedmiotów, dokumentów i danych uzyskało więc nadrzędną pozycję. Przy czym państwo wykonujące może zawiesić przekazanie przedmiotów, dokumentów i danych do czasu zakończenia postępowania odwoławczego (art. 18 ust. 6 Decyzji o END). Jest to jednak tylko możliwość.

Zastrzeżenie zwrotu przekazanych dowodów

Przy przekazywaniu uzyskanych przedmiotów, dokumentów lub danych organ wykonujący zaznacza, czy wymaga ich zwrotu do państwa wykonującego, gdy przestaną one być potrzebne państwu wydającemu (art. 16 ust. 6 Decyzji o END). W kontekście tego zapisu pojawia się pytanie czy, a jeśli tak, to kiedy, podejrzany albo strona zainteresowana może wystąpić z wnioskiem do władz krajowych o zaznaczenie zwrotu przedmiotów, dokumentów lub danych do państwa wykonującego. Ma  to szczególne znaczenie w kontekście kwestii własności oraz wykorzystania tych przedmiotów, dokumentów lub danych w jakimkolwiek procesie przeciwko ich właścicielowi. Czy nie jest tak, że podejrzany czy też strona zainteresowana mogą mieć dostęp do przedmiotów, dokumentów lub danych po przekazaniu państwu wydającemu? Jeśli tak, budzi to kontrowersje chociażby z powodu niemożności zapoznania się z materiałem dowodowym, jak również może rodzić poważne koszty z tym związane (podróż do innego państwa członkowskiego UE, uzyskanie pomocy ze strony tamtejszego adwokata).

Istotne jest także pytanie o sytuację wykorzystywania w innym celu przekazanych rzeczy niż cel, na jaki został przekazany dowód – zniszczenia dowodu lub też kolejnego wykorzystania go do przekazania istotnych informacji. Co będzie miało miejsce w takich sytuacjach? Kto będzie odpowiedzialny za szkody powstałe w wyniku takiego działania i w jaki sposób będzie można dochodzić ich rekompensaty?

W tym kontekście można by także zastanowić się nad kwestią nie tylko zwrotu wydanych przedmiotów, dokumentów czy danych, lecz również uzyskania pewności, że nie zostały one w nielegalny albo nieprawidłowy sposób skopiowane w państwie wydającym i wykorzystane w innych celach.

Obowiązek informowania

Zgodnie z art. 17 Decyzji o END istnieją dwa rodzaje obowiązku informacyjnego przez organ wydający END. Ma to miejsce:

1. natychmiast, za pomocą dowolnych środków,
2. niezwłocznie, za pomocą jakichkolwiek środków umożliwiających uzyskanie dokumentu pisemnego.

W pierwszym przypadku zawiadamia się natychmiast, za pomocą dowolnych środków, jeżeli:

a) w trakcie wykonywania END organ wykonujący uzna bez dalszych ustaleń, że – aby umożliwić w danej sprawie dalsze działanie organowi wydającemu – właściwe może być podjęcie działań dochodzeniowych, które nie były pierwotnie przewidziane lub których nie można było określić w momencie wydawania END;

b) właściwy organ państwa wykonującego stwierdzi, że END nie został wykonany w sposób zgodny z prawem państwa wykonującego;

c) organ wykonujący stwierdzi, że w danej sprawie nie jest w stanie dopełnić formalności i przestrzegać procedur wyraźnie zaznaczonych przez organ wydający zgodnie z art. 12 Decyzji o END.

Na wniosek organu wydającego informacja jest bezzwłocznie potwierdzana za pomocą jakichkolwiek środków umożliwiających uzyskanie dokumentu pisemnego.

W drugim przypadku zawiadamia się niezwłocznie, za pomocą jakichkolwiek środków umożliwiających uzyskanie dokumentu pisemnego:

a) o przekazaniu END właściwemu organowi odpowiedzialnemu za jego wykonanie, zgodnie z art. 8 ust. 5 Decyzji o END;

b) o każdej podjętej zgodnie z art. 15 ust. 2 Decyzji o END decyzji o odmowie uznania lub wykonania END wraz z uzasadnieniem;

c) o odroczeniu wykonania lub uznania END, podstawach takiej decyzji i, w miarę możliwości, spodziewanym czasie trwania odroczenia;

d) o niemożności wykonania END ze względu na to, że przedmioty, dokumenty lub dane zaginęły, zostały zniszczone, nie można ich odnaleźć w miejscu wskazanym w END, lub ze względu na to, że miejsce przechowywania przedmiotów, dokumentów lub danych nie zostało wskazane w sposób wystarczająco precyzyjny, nawet po konsultacji z właściwym organem państwa wydającego.

Środki odwoławcze

Zgodnie z art. 18 Decyzji o END państwa członkowskie UE podejmują niezbędne działania służące zapewnieniu możliwości skorzystania ze środków odwoławczych przeciwko uznaniu i wykonaniu END na mocy art. 11 Decyzji o END przez wszystkie zainteresowane strony – w tym strony trzecie będące w dobrej wierze – w celu ochrony ich praw. Już w tym kontekście pojawia się pytanie o to, kiedy będzie można wystąpić z takim środkiem odwoławczym: przed podjęciem decyzji o wykonaniu END, a już po przejęciu lub zajęciu przedmiotów, dokumentów i danych, czy też po podjęciu decyzji o wykonaniu END.

Państwa członkowskie UE mogą ograniczyć środki odwoławcze przewidziane w niniejszym ustępie do spraw, w których END jest wykonywany przy zastosowaniu środków przymusu. W tym kontekście należy postawić pytanie, co się dzieje w przypadkach spraw, gdy doszło do przeszukania bądź zajęcia przedmiotów, dokumentów lub danych bez wykorzystania środków przymusu. Czy w takich wypadkach nie ma możliwości wniesienia środka odwoławczego? Jeśli tak, byłoby to nierówne traktowanie podmiotów prawa poprzez ograniczenie ich uprawnień. Środek odwoławczy jest wnoszony do sądu w państwie wykonującym zgodnie z prawem tego państwa (art. 18 ust. 1 Decyzji o END). Merytoryczne podstawy wydania END, w tym spełnienie warunków określonych w art. 7 Decyzji o END, mogą być podważone jedynie przed sądem państwa wydającego. Państwo wydające zapewnia możliwość stosowania środków odwoławczych, które byłyby dostępne w porównywalnym przypadku krajowym (art. 18 ust. 2 Decyzji o END). Państwa członkowskie UE zapewniają, że wszelkie terminy wniesienia odwoławczych środków prawnych są stosowane w sposób gwarantujący zainteresowanym stronom możliwość skorzystania ze skutecznego środka odwoławczego (art. 18 ust. 3 Decyzji o END). W przypadku wniesienia w państwie wykonującym środka prawnego informuje się o tym właściwy organ sądowy państwa wydającego, podając podstawy wniesienia danego środka, tak aby organ ten mógł przedstawić argumenty, które uzna za potrzebne. Jest on informowany o wyniku prowadzonego postępowania (art. 18 ust. 4 Decyzji o END). Organy wydające i wykonujące podejmują działania niezbędne w celu ułatwienia skorzystania z prawa do wniesienia środka odwoławczego, w szczególności poprzez zapewnianie zainteresowanym stronom istotnych i wystarczających informacji (art. 18 ust. 5 Decyzji o END). Czy dzieje się to poprzez wgląd w przeszukane lub zajęte przedmioty, dokumenty i dane? Państwo wykonujące może zawiesić przekazanie przedmiotów, dokumentów i danych do czasu zakończenia postępowania odwoławczego (art. 18 ust. 6 Decyzji o END).

Zwrot kosztów

Zgodnie z art. 19 Decyzji o END – jeżeli państwo wykonujące zgodnie ze swoim prawem ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone jednej ze stron wymienionych w art. 18 Decyzji o END wskutek wykonania END przekazanego mu na podstawie art. 8 Decyzji o END, państwo wydające zwraca państwu wykonującemu wszelkie kwoty wypłacone tytułem odszkodowania tej stronie, z wyjątkiem przypadków, w których szkoda lub jej część powstała wskutek działania państwa wykonującego. Przepisy te nie naruszają prawa krajowego państw członkowskich UE dotyczących roszczeń odszkodowawczych osób fizycznych lub prawnych.

Podsumowanie

Przedstawione regulacje Decyzji o END odnoszące się do wydania oraz wykonania END nie są na tyle klarowne, aby zapewnić ochronę praw osób, w szczególności ze względu na fakt, że nie przewidziano w Decyzji o END wspólnych ram odnoszących się do ochrony praw proceduralnych podejrzanych oraz nie istnieją gwarancje, że nie będzie naruszana wola osób będących w posiadaniu poszukiwanych dowodów.

W szczególności chodzi tutaj o:

a) nienaruszanie przywilejów własności rzeczy,

b) istnienie prawa do poinformowania o wydaniu END przeciwko rzeczom, jakie posiada osoba prywatna czy prawna, oraz możliwości skorzystania z określonych środków odwoławczych,

c) zapewnienie udziału obrońcy, jak również tłumacza w odniesieniu do przeszukania lub zajęcia przedmiotów, dokumentów i danych,

d) zapewnienie dostępu do tłumaczeń odpowiednich dowodów, danych oraz dokumentów,

e) zapewnienie prawa do wystąpienia o wystawienie END dla podejrzanego lub ostrzeżonego,

f) zapewnienie dostępu do zebranych dowodów w celu określenia możliwości wystąpienia ze środkiem odwoławczym,

g) zastosowanie przepisów odnoszących się do wieku osób ponoszących odpowiedzialność karną w przypadku wydania oraz wykonania END.

Powyżej wskazane zagadnienia powinny być wzięte pod uwagę przy krajowej implementacji w poszczególnych państwach członkowskich UE. Jest to istotne ze względu na fakt, że w postanowieniach samej Decyzji o END wprowadzone zostały zapisy mówiące, iż:

• Decyzja o END nie wpływa na obowiązek poszanowania podstawowych praw i podstawowych zasad prawnych określonych w art. 6 Traktatu o Unii Europejskiej ani nie narusza jakichkolwiek obowiązków nałożonych w tym zakresie na organy sądowe (art. 1 ust. 3 Decyzji o END),
• Decyzja o END nie uniemożliwia żadnemu z państw członkowskich UE stosowania ich własnych przepisów konstytucyjnych dotyczących sprawiedliwego procesu sądowe­go, wolności stowarzyszania się, wolności prasy i wyrażania opinii w innych mediach (część 28 preambuły Decyzji o END),
• wykonanie END powinno w możliwie najszerszym zakresie i bez uszczerbku dla podstawowych gwarancji zapewnianych przez prawo krajowe być przeprowadzane zgodnie z wymogami formalnymi i procedurami wyraźnie określonymi przez państwo wydające (część 15 preambuły Decyzji o END),
• organ wykonujący dopełnia formalności i przestrzega procedur wyraźnie wskazanych przez organ wydający, chyba że Decyzja o END stanowi inaczej i pod warunkiem że takie formalności i procedury nie są sprzeczne z podstawowymi zasadami prawa państwa wykonującego (art. 12 Decyzji o END),
• na podstawie art. 17 ust. 1 punkt B Decyzji o END organ wykonujący informuje organ wydający natychmiast za pomocą dowolnych środków, jeżeli właściwy organ państwa wykonującego stwierdzi, że END nie został wykonany w sposób zgodny z prawem państwa wykonującego.

Ponadto obowiązkowe jest przestrzeganie art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, zgodnie z którym istnieje prawo do rzetelnego procesu sądowego, które oznacza zasadę równości broni, prawo do odwołania, prawo do milczenia, prawo do pomocy prawnej, prawo do tłumacza, prawo dostępu do akt, prawo do zaprzeczania dowodom itp.