N iniejszy artykuł porusza zasadnicze problemy procesowej czynności przeszukania kancelarii adwokackiej w aspekcie przepisów Kodeksu postępowania karnego w konfrontacji z przepisami Prawa o adwokaturze i aktami wykonawczymi. Autor dokona analizy uregulowań prawnych w tym zakresie, poczynając od przepisów Kodeksu postępowania karnego, a kończąc na regulacjach Kodeksu etyki adwokackiej. Autor skupi się na podstawowych zasadach procesu przeszukania kancelarii adwokackiej, zwracając uwagę na ograniczenia wynikające z art. 225 k.p.k., jak również z uregulowań dotyczących wykonywania zawodu adwokata. Przedstawi również istotne orzecznictwo w tym zakresie oraz zwróci uwagę na ryzyka związane z procesem przeszukania kancelarii adwokackiej. Autor z uwagi na ograniczenia redakcyjne nie będzie odnosił się do szczegółowych reguł dotyczących tajemnicy zawodowej i obrończej, ale zwróci uwagę tylko na wybrane elementy powiązane z procesem przeszukania kancelarii adwokackiej. Artykuł zakończą syntetyczne wnioski.

1. Zgodnie z art. 219 § 1 Kodeksu postępowania karnego Ustawa z 6.06.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 2020 r. poz. 30 ze zm.), dalej k.p.k. „w celu wykrycia lub zatrzymania albo przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej, a także w celu znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie lub podlegających zajęciu w postępowaniu karnym, można dokonać przeszukania pomieszczeń i innych miejsc, jeżeli istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że osoba podejrzana lub wymienione rzeczy tam się znajdują”. Przepisy procesowe Kodeksu postępowania karnego precyzują zasady dokonywania przeszukania: przeprowadza je prokurator lub Policja lub inny organ, przeprowadza się je co do zasady w dzień, osobie przysługuje prawo do udziału w przeszukaniu, do poinformowania o jego celu i wezwania do wydania poszukiwanych przedmiotów, z przeszukania sporządza się protokół oraz określony jest tryb postępowania z rzeczami zatrzymanymi podczas przeszukania. Jak podkreśla Jerzy Skorupka, przeszukanie jest wrażliwą czynnością dowodową głęboko ingerującą w konstytucyjne wolności i prawa do: wolności osobistej, miru domowego, własności, w tym posiadania. Decyzja o przeszukaniu powinna więc uwzględniać nie tylko cel, przesłanki, zakres i tryb, ale także subsydiarność i proporcjonalność przeprowadzenia tej czynności; musi być więc celowe, konieczne i adekwatne (proporcjonalne w ścisłym tego słowa znaczeniu) oraz powinno być przeprowadzane, gdy jest niezbędne do pozyskania określonych dowodów dla procesu, gdyż w inny sposób (mniej dolegliwy) nie da się ich pozyskać J. Skorupka (w:) Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2020, Legalis/el., komentarz do art. 219 k.p.k., teza A.2. . Dariusz Drajewicz zwraca przy tym uwagę, że zaistnienie przesłanki wymaga stosunkowo niskiego stopnia uprawdopodobnienia – wystarczające jest uzasadnione przypuszczenie, nie jest wymagane podejrzenie, czy też uzasadnione podejrzenie, a jednocześnie podkreśla, że w doktrynie przyjmuje się, iż przesłanka musi wykraczać poza uzasadnione przypuszczenie – przypuszczenie musi bowiem być ściśle powiązane z zaistnieniem uzasadnionych podstaw, nie może mieć charakteru samoistnego, nie może oznaczać niesprawdzonych danych, plotek, domysłów, zakres posiadanych wiadomości uzasadniających przeprowadzenie czynności przeszukania musi być szerszy niż w razie powzięcia samego uzasadnionego przypuszczenia D. Drajewicz (w:) Kodeks postępowania karnego, Warszawa 2020, Legalis/el., t. 1, komentarz do art. 1–424, teza III.2 i III.3, komentarz do art. 219 k.p.k. . W postępowaniu karnym sformułowano przy tym ogólną dyrektywę dla tej czynności procesowej zawartą w art. 227 k.p.k., który stanowi, że „przeszukanie lub zatrzymanie rzeczy powinno być dokonane zgodnie z celem tej czynności, z zachowaniem umiaru, oraz w granicach niezbędnych dla osiągnięcia celu tych czynności przy zachowaniu należytej staranności, w poszanowaniu prywatności i godności osób, których ta czynność dotyczy, oraz bez wyrządzania niepotrzebnych szkód i dolegliwości”. Zgodnie z tymże przepisem w trakcie przeszukania dopuszcza się tylko takie działania organów, które nie wiążą się z niepotrzebnymi ograniczeniami i uciążliwościami, naruszenie tego nakazu nie powoduje jednocześnie bezskuteczności czynności, na sposób przeprowadzenia przeszukania przysługuje zażalenie, może jednak rodzić określone konsekwencje w sferze prawa cywilnego (ochrony dóbr osobistych) A. Sakowicz (w:) Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2020, Legalis/el., komentarz do art. 227 k.p.k., teza 1. , a przy ocenie naruszenia tej gwarancji istotne są standardy wypływające z art. 3 oraz 8 EKPC Konwencja o pchronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie 4.11.1950 r., zmieniona następnie protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona protokołem nr 2 (Dz.U. z 1993 r. nr 61 poz. 284), dalej EKPC. .

2. Z punktu widzenia przeszukania kancelarii adwokackiej procesowo istotne są przepisy art. 225 i 226 k.p.k. W przypadku przeszukania kancelarii osoba, u której przeprowadza się przeszukanie, oświadcza, że wydane lub znalezione przy przeszukaniu pismo lub inny dokument zawiera wiadomości objęte tajemnicą zawodową i wówczas organ przeprowadzający czynność przekazuje niezwłocznie pismo lub inny dokument bez jego odczytania prokuratorowi lub sądowi w opieczętowanym opakowaniu (art. 225 § 1 k.p.k.) Art. 225 § 2 k.p.k. Tryb wskazany w § 1 nie obowiązuje w stosunku do pism lub innych dokumentów, które zawierają informacje niejawne o klauzuli „zastrzeżone” lub „poufne” albo dotyczą tajemnicy zawodowej lub innej tajemnicy prawnie chronionej, jeżeli ich posiadaczem jest osoba podejrzana o popełnienie przestępstwa, ani w stosunku do pism lub innych dokumentów o charakterze osobistym, których jest ona posiadaczem, autorem lub adresatem. . Zgodnie z dyspozycją § 3 tego przepisu, „jeżeli obrońca lub inna osoba, od której żąda się wydania rzeczy lub u której dokonuje się przeszukania, oświadczy, że wydane lub znalezione w toku przeszukania pisma lub inne dokumenty obejmują okoliczności związane z wykonywaniem funkcji obrońcy, organ dokonujący czynności pozostawia te dokumenty wymienionej osobie bez zapoznawania się z ich treścią lub wyglądem. Jeżeli jednak oświadczenie osoby niebędącej obrońcą budzi wątpliwości, organ dokonujący czynności przekazuje te dokumenty z zachowaniem rygorów określonych w § 1 sądowi, który po zapoznaniu się z dokumentami zwraca je w całości lub w części, z zachowaniem rygorów określonych w § 1, osobie, od której je zabrano, albo wydaje postanowienie o ich zatrzymaniu dla celów postępowania”. Ustawodawca zastrzegł jednocześnie, że w kwestii wykorzystania dokumentów zawierających informacje niejawne lub tajemnicę zawodową jako dowodów w postępowaniu karnym stosuje się odpowiednio zakazy i ograniczenia określone w art. 178–181 k.p.k. (bezwzględna i względna tajemnica adwokacka).

3. Istotą ochrony w ww. przepisach Kodeksu postępowania karnego jest odpowiednie zabezpieczenie tajemnicy zawodowej, w tym przypadku tajemnicy adwokackiej. Źródeł tajemnicy adwokackiej należy upatrywać w art. 6 ust. 1 i 2 Prawa o adwokaturze Ustawa z 26.05.1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz.U. nr 16 poz. 124 ze zm.), dalej p.o.a. , w którym zawarto dyspozycję, że adwokat obowiązany jest zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzielaniem pomocy prawnej, że obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie, że adwokata nie można zwolnić od obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej co do faktów, o których dowiedział się, udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę (z wyłączeniem informacji udostępnianych na podstawie przepisów ustawy z 16.11.2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu Ustawa z 16.11.2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz.U. z 2016 r. poz. 299 i 615). ). Kwestie zachowania tajemnicy zawodowej określono również w unormowaniach etycznych – § 19 Kodeksu etyki adwokackiej Obwieszczenie Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z 14.12.2011 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Zbioru zasad etyki adwokackiej i godności zawodu (Kodeks etyki adwokackiej), http://www.nra.pl/admin/wgrane_dokumenty/zal-do-uchwaly-nr-82-2020.pdf (dostęp: 15.05.2021 r.). . Za naruszenia w zakresie zachowania tajemnicy zawodowej adwokaci (a także aplikanci) mogą podlegać odpowiedzialności dyscyplinarnej, cywilnej, jak i karnej Za P. Falenta, Dowód z przesłuchania świadka (radcy prawnego/adwokata) w postępowaniu karnym w kontekście zakazów dowodowych z art. 178 k.p.k. oraz 180 § 2 k.p.k., „Państwo Prawne” 2019/1 (9), s. 118. . Podkreśla się, że tajemnicą adwokacką są objęte wszelkie informacje uzyskane przez adwokata, związane z udzielaniem pomocy prawnej Tajemnicę adwokacką należy również rozważać w aspekcie tzw. kontroli operacyjnej – zob. P. Falenta, Uprawnienia operacyjne Policji o charakterze inwigilacyjnym, Toruń 2020, s. 88. . Nie można ich przy tym różnicować pod względem ich wagi, tj. czy są to informacje mniej lub bardziej znaczące. Tajemnica ta dotyczy zarówno treści pozyskanych w sposób werbalny, jak i tych utrwalonych w materiałach, notatkach, aktach sprawy, plikach znajdujących się na dysku twardym komputera bądź też na innych nośnikach danych, czy też przechowywanych na serwerze poczty elektronicznej M. Banach, M. Smarzewski, Ochrona tajemnicy adwokackiej w procesie karnym w związku z czynnościami przesłuchania i przeszukania, „Palestra” 2017/3, s. 75. . Pożądane jest, żeby adwokat na aktach sprawy składał pisemne oświadczenie, że zawierają one tajemnicę obrończą, i to już w chwili ich założenia, w ten sposób wszystkie znajdujące się w nich dokumenty będą objęte oświadczeniem samego obrońcy, niezależnie od tego, czy adwokat będzie obecny podczas przeszukania, podczas którego mogłoby dojść do zabezpieczenia dokumentów M. Banach, M. Smarzewski, Ochrona…, s. 75. .

4. W kwestii odpowiedniego zabezpieczenia dokumentów objętych tajemnicą zawodową przy przeszukaniu szczególnie istotne jest odniesienie się do dokumentów objętych tajemnicą obrończą. Szczególny tryb ochrony dotyczy pism lub innych dokumentów obejmujących okoliczności związane z wykonywaniem funkcji obrońcy, wiąże się bowiem z bezwzględnym zakazem dowodowym, dotyczy przesłuchania obrońcy albo adwokata lub radcy prawnego działających na podstawie art. 245 § 1 k.p.k. na okoliczności, o których dowiedział się, udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę (art. 178 pkt 1 k.p.k.) – z tej samej przyczyny nie jest możliwe wykorzystanie dokumentów zawierających tajemnicę obrończą, a zakres ochrony wynikający z art. 225 § 3 k.p.k. jest znacznie szerszy – dokumenty nie podlegają zatrzymaniu, pozostają w dyspozycji obrońcy, organ przeprowadzający czynność nie może zapoznać się nie tylko z treścią dokumentu, ale również z jego wyglądem D. Drajewicz (w:) Kodeks…, komentarz do art. 225 k.p.k., teza III.1. . Andrzej Sakowicz podkreśla, że jeżeli obrońca lub inna osoba, od której żąda się wydania rzeczy lub u której dokonuje się przeszukania, oświadczy, że wydane lub znalezione w toku przeszukania pisma lub inne dokumenty dotyczą okoliczności związanych z wykonywaniem funkcji obrońcy, organ dokonujący czynności pozostawia te dokumenty wymienionej osobie bez zapoznawania się z ich treścią lub wyglądem oraz dodaje, że chodzi tu o obrońcę w postępowaniu karnym, karnym skarbowym czy dyscyplinarnym, którą nie musi być osoba wykonująca zawód adwokata, ponieważ ustawa stanowi o obrońcy (norma zawarta w § 3 znajduje zastosowanie także w razie złożenia takiego oświadczenia przez aplikanta adwokackiego Przepis chroni również radców prawnych wykonujących funkcje obrończe, jak również aplikantów radcowskich. upoważnionego przez adwokata na podstawie art. 77 p.o.a. do zastępowania go jako obrońcy w sprawie Zob. postanowienie SN z 26.10.2011 r. (I KZP 12/11), OSNKW 2011/10, poz. 90. , jak również do adwokata, o którym mowa w art. 245 § 1, a więc tego, który udzielił pomocy prawnej zatrzymanemu A. Sakowicz (w:) Kodeks…, komentarz do art. 225 k.p.k., teza 3. . Jak słusznie zwraca uwagę Dariusz Drajewicz, oświadczenie obrońcy nie podlega weryfikacji, traktowane jest jako wiarygodne, to obrońca decyduje, które dokumenty powiązane są z wykonywaniem tej funkcji i może to prowadzić do wyłączenia możliwości zatrzymania jakichkolwiek dokumentów. Odmiennie postępowanie wygląda w odniesieniu do oświadczenia osoby niebędącej obrońcą. Jeżeli oświadczenie to budzi wątpliwości, organ dokonujący czynności przekazuje te dokumenty w opieczętowanym opakowaniu wyłącznie sądowi, który po zapoznaniu się z dokumentami zwraca je w całości lub w części osobie, od której je zabrano, albo wydaje postanowienie o ich zatrzymaniu dla celów postępowania (art. 225 § 3 in fine) D. Drajewicz (w:) Kodeks…, komentarz do art. 225 k.p.k., teza III.3. . Przepis nie zawiera kryteriów przyjęcia, że oświadczenie budzi wątpliwości. Organ przeprowadzający czynność nie może się bowiem zapoznać z treścią i wyglądem dokumentów, nie może tym samym skonfrontować informacji zawartych w dokumentach z treścią oświadczenia D. Drajewicz (w:) Kodeks…, komentarz do art. 225 k.p.k., teza III.3. .

5. Kolejnym istotnym aspektem jest samo postępowanie adwokata w sytuacji zaistnienia procesowego przeszukania jego kancelarii. W świetle § 20 Kodeksu etyki adwokackiej, w przypadku dokonywanego przeszukania w lokalu, w którym adwokat wykonuje zawód, lub w mieszkaniu prywatnym adwokata, jest on obowiązany żądać uczestniczenia w tej czynności przedstawiciela samorządu adwokackiego. Oprócz wskazanego żądania uczestnictwa w czynności przeszukania przedstawiciela samorządu (i dążenia do ich wstrzymania do czasu przybycia tego przedstawiciela) adwokat powinien ponadto: poinformować funkcjonariuszy dokonujących przeszukania, że znalezione przez nich dokumenty objęte są tajemnicą adwokacką (art. 6 p.o.a.), dopilnować odnotowania odpowiednich okoliczności mogących wpływać na tajemnicę zawodową lub obrończą (art. 148 § 2 k.p.k.  w zw. z art. 150 § 2 k.p.k), rozważyć wniesienie zażalenia na postanowienie dotyczące przeszukania, zatrzymania rzeczy i inne właściwe czynności (236 § 1 i § 2 k.p.k.), powiadomić o sytuacji klienta i okręgową radę adwokacką. W literaturze zwraca się uwagę, że jakkolwiek komentowana zasada § 20 wymienia w swym brzmieniu wyłącznie „lokal, w którym adwokat wykonuje zawód” oraz „mieszkanie prywatne adwokata”, to biorąc pod uwagę ratio legis regulacji, należy przyjąć, że odnosi się ona także do innych pomieszczeń, w których adwokat może posiadać dokumentację zawodową (np. pokój hotelowy itp.); zasadę należy rozciągnąć na bagaż przemieszczającego się adwokata, a także na mobilne środki łączności (np. telefon komórkowy, tablet) oraz urządzenia będące nośnikami danych zapisanych w formie elektronicznej (np. laptop) J. Nauman, Zbiór zasad etyki adwokackiej i godności zawodu. Komentarz, Warszawa 2020, Legalis/el., teza 6. . Należy podkreślić, że uchybienie tym procedurom przy przeszukaniu kancelarii może być przedmiotem postępowania dyscyplinarnego wobec adwokata Analogiczne zasady przyjęto w przypadku przeszukania kancelarii radcy prawnego, zob. K. Stoga, Zasady postępowania w przypadku przeszukania kancelarii, mieszkania lub innych pomieszczeń radcy prawnego i związanego z tym niebezpieczeństwa naruszenia tajemnicy zawodowej, „Przegląd Radcowski” 2015/8, s. 12–17. .

6. Pomimo uregulowań dotyczących przeszukań kancelarii wynikających z Kodeksu postępowania karnego jak i pragmatyk zawodowych z kwestią przeszukania wiążą się liczne ryzyka. Po pierwsze, adwokat może być nieobecny w kancelarii w momencie rozpoczęcia przeszukania, a pracownik kancelarii może nie posiadać odpowiedniej wiedzy na temat reguł procesowych z tym związanych i nie zadbać w odpowiedni sposób o ich przestrzeganie (należytą starannością adwokata jest odpowiednie przeszkolenie swoich pracowników). Po drugie, sam fakt przeszukania kancelarii jest wydarzeniem stresującym, często przeprowadzanym nagle, pod presją czasu, co powoduje, że nie zawsze da się zachować wszystkie elementy chroniące tajemnicę adwokacką (obrończą). Po trzecie, reguły dotyczące dokumentów zawierających tajemnicę obrończą są surowsze od reguł dotyczących tzw. zwykłej tajemnicy adwokackiej, niemniej jednak często adwokat prowadzi całokształt spraw danego klienta i pewne dokumenty mogą mieć znaczenie zarówno z perspektywy postępowania karnego, jak i innych postępowań, trudno zatem oddzielić i ocenić, które z nich należy pozostawić w kancelarii, a które zabezpieczyć i przekazać sądowi lub prokuratorowi. Po czwarte, może pojawić się problem ze skontaktowaniem się z przedstawicielem samorządu lub możliwością jego niezwłocznego przybycia, co teoretycznie powinno wstrzymać czynność przeszukania kancelarii, niemniej jednak trudno przewidzieć, w jaki sposób zachowają się organy dokonujące przeszukania.

7. Przeszukanie kancelarii adwokackiej (radcowskiej) było przedmiotem wielu orzeczeń, zarówno sądów krajowych, jak i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu Postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 4.11.2010 r. (II AKz 588/10), OSAWr 2011/3, poz. 225, „Prokuratura i Prawo” 2011/10, poz. 37, „Krakowskie Zeszyty Sądowe” 2011/7–8, poz. 68. zwrócił uwagę na tajemnicę radcowską w aspekcie zabezpieczonych dokumentów, wskazując, że „wyrażenie zgody na zatrzymanie i wykorzystanie w toku dalszego postępowania, zabezpieczonych w trakcie przeszukania kancelarii prawnej zbiorów dokumentów wymaga jednoznacznej konkretyzacji przedmiotowego jak i podmiotowego zakresu zgody”. Sąd Apelacyjny w Katowicach Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 17.02.2016 r. (II AKz 64/16), Legalis nr 1446995. podkreślił z kolei, że przy uzasadnieniu wniosku o zwolnienie z tajemnicy prokurator nie może traktować tego jak zwykłej formalności i ograniczać się, w większości, do powtórzenia wyrażeń ustawowych, i to jeszcze niekompletnych (uzasadnienie takiego wniosku musi być wnikliwie uargumentowane, z właściwym odniesieniem do materiału dowodowego akt sprawy). Sąd Apelacyjny w Szczecinie Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 29.10.2013 r. (II AKz 330/13), Legalis nr 966087. zwraca z kolei uwagę, że uchylenie tajemnicy adwokackiej, przy zastosowaniu rozwiązań przewidzianych w art. 180 § 2 k.p.k. w zw. z art. 226 k.p.k., powinno być stosowane, z uwagi na funkcje i znaczenie tej tajemnicy, jedynie incydentalnie, po starannym rozważeniu okoliczności konkretnej sprawy i przy obligatoryjnym wypełnieniu ustawowych przesłanek, w tym poprzedzeniu wnikliwą analizą tego, czy in concreto interesy wymiaru sprawiedliwości, w drodze wyjątku, uzasadniają naruszenie chronionego przez nią interesu publicznego i prywatnego, a sąd, jako organ stojący na straży praworządności w demokratycznym państwie prawa, bacząc na okoliczność, że tajemnica ta stanowi istotę i esencję wykonywanego zawodu adwokata, musi być w takim wypadku gwarantem zachowania zarówno właściwej formuły procedowania, jak i merytorycznej zasadności wniosku prokuratora, podjęta zaś decyzja procesowa, zmierzająca do wyjątkowego wzruszenia zakazu dowodowego w imię dobra wymiaru sprawiedliwości, musi w swej logice uwzględniać istotę praw i wolności obywatelskich zawarowanych w Konstytucji RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.04.1997 r. (Dz.U. nr 78 poz. 483 ze zm.). . Kwestie tajemnicy adwokackiej były także rozważane przez Europejski Trybunał Praw Człowieka. W wyroku z 15.02.2015 r. Wyrok ETPCz z 12.02.2015 r. w sprawie nr 5678/06, Yuditskaya i inni przeciwko Rosji, Legalis nr 1187163. ETPCz uznał, że przeprowadzenie przeszukania w kancelarii adwokackiej jest co do zasady niedopuszczalne i możliwe byłoby wyłącznie w najpoważniejszych sprawach oraz na mocy precyzyjnie sformułowanego nakazu. Trybunał, podobnie jak to jest w prawie polskim, podkreślił swoistą „świętość” tajemnicy adwokackiej, tym samym podkreślił istotną rolę ochrony interesu klienta. Nieco inne stanowisko, akcentujące warunki do ewentualnego naruszenia tajemnicy adwokackiej, zaprezentowano w wyroku ETPCz z 3.09.2015 r. Wyrok ETPCz z 3.09.2015 r. w sprawie 27013/10, Sérvulo & Associados - Sociedade de Advogados, Rl przeciwko Portugalii, Legalis nr 1424578. Trybunał uznał, że przeszukanie pomieszczeń kancelarii adwokackiej i zatrzymanie plików komputerowych nie naruszyło prawa do poszanowania prywatności ze względu na towarzyszące im gwarancje proceduralne. Przeszukanie pomieszczeń kancelarii oraz zatrzymanie plików komputerowych i wiadomości e-mailowych zostało przeprowadzone na podstawie nakazu sądu, w którym wskazano 35 terminów węzłowych, takich jak nazwy firm i banków, sformułowania „finansowanie” i „wpłaty pieniężne”. Przed Trybunałem skarżący zarzucili, że takie sprecyzowanie przedmiotu przeszukania było tendencyjne, a samo przeszukanie i zatrzymanie danych elektronicznych stanowiło naruszenie tajemnicy adwokackiej oraz prawa do poszanowania życia prywatnego w rozumieniu art. 8 EKPC. Trybunał orzekł, że wszystkie warunki wskazane w prawie krajowym i dotyczące przeszukań w kancelariach prawniczych oraz ochrony tajemnicy adwokackiej zostały zachowane: skarżący byli obecni przy przeszukaniu wraz z przedstawicielem miejscowej rady adwokackiej, przeszukanie zostało przeprowadzone dopiero wówczas, gdy śledztwem został objęty jeden z partnerów kancelarii, śledztwo w sprawie prowadził prokurator pod nadzorem sędziego śledczego, a skarżącym przysługiwała możliwość zażalenia. Po wniesieniu takiego zażalenia wszystkie zatrzymane dokumenty zostały zalakowane i przekazane prezesowi właściwego sądu apelacyjnego. Ich otwarcie i odczytanie odbyło się komisyjnie, a sąd – rozpatrując zażalenie skarżących – odniósł się merytorycznie do wszystkich podniesionych zarzutów i wskazał, że 35 węzłowych terminów stanowiących podstawę przeszukania dotyczyło przedmiotu śledztwa i nie było nadmierne, zatrzymane informacje były istotne dla śledztwa, tajemnica adwokacka nie została naruszona, wreszcie to do organu sądowego (czyli sędziego śledczego) należało zapoznanie się z tak uzyskanymi dowodami. W tym kontekście Trybunał uznał, że środek prawny przysługujący skarżącym w odniesieniu do przeszukania był skuteczny i spełniał wszelkie standardy konwencyjne. Jeszcze w innym orzeczeniu ETPCz stwierdził, że przeszukanie pomieszczeń kancelarii adwokackiej może w sposób niezamierzony uderzyć w interesy osób trzecich, co do których nie ma podstaw do dokonywania jakiejkolwiek ingerencji. Co więcej, w wypadku czynności dowodowych podejmowanych wobec praktykujących adwokatów dodatkowo pojawia się kwestia ich tajemnicy zawodowej i niekwestionowanej potrzeby jej poszanowania. Z całą pewnością objęcie zakresem czynności karnoprocesowych tego kręgu osób musi się łączyć ze szczególną ostrożnością organów procesowych, których obowiązkiem jest właściwe równoważenie kolidujących ze sobą interesów chronionych przez prawo Wyrok ETPCz z 27.09.2005 r. w sprawie Petri Sallinen i in. przeciwko Finlandii, „Prokuratura i Prawo” 2006/1, s. 173–174. . Trybunał podkreślał także, że przeszukanie siedziby kancelarii powinno zostać poddane szczególnej kontroli, gdyż ściganie i prześladowanie członków zawodu prawniczego uderza w samo serce systemu konwencyjnego Wyrok ETPCz z 22.10.2015 r. Annagi Hajibeyli p. Azerbejdżanowi, skarga nr 2204/11, § 68; wyrok ETPCz z 13.11.2003 r., Elçi i inni p. Turcji, skargi nr 23145/93 oraz 25091/94, § 669. , że gwarancja tajemnicy zawodowej jest w szczególności następstwem prawa klienta adwokata do nieoskarżania samego siebie, które zakłada, że władze szukają dowodów w sprawie bez odwoływania się do dowodów zebranych metodami przymusu czy prześladowania, przełamując wolę osoby oskarżonej Wyrok ETPCz z 3.05.2001 r. J.B. p. Szwajcarii, skarga nr 31827/96, § 64; wyrok ETPCz z 25.02.1993 r. Funke p. Francji, skarga nr 10828/84, § 44. , jak również że należy mieć na względzie, czy władze nie przeszukują kancelarii adwokackiej tylko z uwagi na trudności związane z postępowaniem podatkowym i ustaleniem w celu znalezienia dokumentów księgowych, prawnych i korporacyjnych potwierdzających podejrzenie, że to klienci adwokatów byli zaangażowani w przestępstwo. Takie przeszukanie jest możliwe tylko w sytuacji, gdy to adwokaci są podejrzani o przestępstwo, a nie ich klienci Wyrok ETPCz z 24.07.2008 r. André i inni p. Francji, skarga nr 18603/03, § 46–47. .

8. Dokonując podsumowania, można zasadnie określić kilka konkluzji. Po pierwsze, przeszukanie kancelarii powinno być wyjątkiem, poprzedzonym analizą procesową przez odpowiednie organy i przeprowadzonym z zachowaniem zasad wynikających z Kodeksu postępowania karnego. Po drugie, organy dokonujące przeszukania kancelarii powinny bezwzględnie stosować się do ograniczeń w tym zakresie, współpracować z adwokatem oraz potrafić rozgraniczyć kwestie związane z ochroną tajemnicy adwokackiej i/lub obrończej. Po trzecie, adwokat zobowiązany jest przedsięwziąć wszelkie możliwe środki, aby chronić dokumenty objęte tajemnicą adwokacką i obrończą, a zatem dążyć, w zależności od tajemnicy, do ich pozostawienia w kancelarii lub odpowiedniego zabezpieczenia w celu przekazania sądowi lub prokuratorowi. Po czwarte, należy zadbać o jak najbardziej rzetelne udokumentowanie czynności przeszukania, poprzez odpowiednie zapisy i wzmianki w protokole. Istotne jest także odpowiednie przeszkolenie wszystkich pracowników kancelarii o procedurach w zakresie przeszukania kancelarii. Po piąte wreszcie, kiedy dokumenty zostaną zabezpieczone i przekazane właściwym organom, a organy te podejmą procedurę w celu zwolnienia adwokata z tajemnicy adwokackiej, zasadne jest zaskarżenie postanowień w tym zakresie, aby dochować należytej staranności w zakresie ochrony tej tajemnicy.