W artykule przedstawiono istniejące stanowiska orzecznicze i doktrynalne dotyczące żądania ponownego przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego w trybie art. 185a Kodeksu postępowania karnego. Ustawa z 6.06.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 2020 r. poz. 30 ze zm.), dalej k.p.k. Autor opowiada się za tym, aby traktować przedmiotowe żądanie jako szczególny wniosek dowodowy, argumentując swoje stanowisko w szczególności gwarancyjnym charakterem normy art. 185a k.p.k.

W 2016 r. na łamach „Palestry” miała miejsce wymiana myśli Zob. M. Żbikowska, Czy żądanie oskarżonego złożone w trybie art. 185a k.p.k. należy rozpatrywać jako zwykły wniosek dowodowy?, „Palestra” 2016/4; B. Lewandowski, Czy na pewno żądanie oskarżonego złożone w trybie art. 185a k.p.k. należy rozpatrywać jako zwykły wniosek dowodowy? – głos polemiczny, „Palestra” 2016/7–8. na temat tego, jaki charakter ma żądanie ponownego przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego w trybie art. 185a k.p.k. Konkretyzując, dotyczyła ona próby odpowiedzi na pytanie, czy należy do tego żądania stosować reguły dotyczące wniosku dowodowego (w tym możliwość jego oddalenia zgodnie z art. 170 § 1 k.p.k.), czy też stanowi ono odrębną czynność o charakterze postulującym, obligującą sąd do przeprowadzenia ponownego przesłuchania. M. Żbikowska stanęła na stanowisku, że przedmiotowe żądanie jest szczególnym wnioskiem dowodowym, którego szczególność polega na odmiennej strukturze tego wniosku i „większej mocy wiążącej” ze względu na prawo do obrony oskarżonego M. Żbikowska, Czy żądanie..., s. 93. Podobnie m.in. postanowienie SN z 6.07.2006 r. (IV KK 226/06), LEX nr 219845; wyrok SN z 16.03.2011 r. (III KK 278/10), OSNKW 2011/8, poz. 69; postanowienie SN z 7.05.2013 r. (III KK 380/12), OSNKW 2013/9, poz. 74; wyrok SN z 16.04.2015 r. (V KK 4/15), OSNKW 2015/9, poz. 79; postanowienie SN z 9.11.2016 r. (V KK 273/16), LEX nr 2167637; postanowienie SN z 4.04.2018 r. (III KK 362/17), LEX nr 2495928; P. Sydor, Glosa do wyroku SN z 16.03.2011 r. (III KK 278/10), „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2012/1, s. 45–54; J. Kosonoga, Glosa do wyroku SN z 1.03.2013 r. (III KK 211/12), OSP 2013/11, s. 113; Ł. Cora, Glosa do wyroku SN z 16.04.2015 r. (V KK 4/15), „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2016/3, s. 51–57; M. Kurowski (w:) Kodeks postępowania karnego. Komentarz aktualizowany. Artykuł 185a, red. D. Świecki, Warszawa 2018, t. 1, teza 7, LEX/el. . Pogląd opozycyjny przedstawił B. Lewandowski, zdaniem którego w przypadku złożenia żądania, o którym mowa w art. 185a § 1 k.p.k., organ postępowania karnego nie powinien go analizować jak zwykłego wniosku dowodowego, zasadniczo więc – pomijając sytuację obiektywnego braku możliwości przeprowadzenia dowodu, jak np. śmierć świadka, dokonanie już dwukrotnego przesłuchania świadka w przedmiotowym trybie lub fakt posiadania przez oskarżonego obrońcy przy pierwotnym przesłuchaniu – jest zobligowany do ponownego przesłuchania B. Lewandowski, Czy na pewno żądanie..., s. 153. Podobnie m.in. wyrok SN z 22.01.2008 r. (V KK 216/08), LEX nr 498141; postanowienie SN z 30.09.2010 r. (I KZP 21/10), LEX nr 612393; postanowienie SN z 15.03.2012 r. (III KK 244/11), OSNKW 2012/6, poz. 68; D. Kaczmarska, Przesłuchanie małoletniego pokrzywdzonego w świetle nowelizacji kodeksu postępowania karnego, „Prokuratura i Prawo” 2014/1, s. 17; T. Grzegorczyk, Komentarz do art. 185(a) kodeksu postępowania karnego, LEX nr 428742, t. 6; C. Kulesza, Ochrona pokrzywdzonych w procesie karnym (w:) Zgwałcenie. Definicja, reakcja, wsparcie dla ofiar, red. L. Mazowiecka, Warszawa 2016, LEX/el. . Lektura przytoczonych tekstów stała się asumptem do zajęcia własnego stanowiska w tej kwestii.

Wyjść należy od tego, że system polskiego procesu karnego zawiera w sobie szereg gwarancji skierowanych do różnych podmiotów, w tym także do małoletnich. Z reguły przedmiotowe gwarancje wywodzone są z naczelnych zasad procesowych, na których opiera się całokształt systemu. Przepis art. 2 § 2 k.p.k. normuje zasadę prawdy materialnej, w myśl której podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne. Z jej istoty wynika, że ma ona czynić zadość poczuciu sprawiedliwości i obiektywizmowi decyzji procesowych. Jednakże, pomimo jej doniosłości i znaczenia dla postępowania karnego, nie jest ona nieograniczona. Oznacza to, że dopuszczalne jest zawężanie lub ograniczanie jej stosowania, a więc odstąpienie od poznania prawdy, mającej służyć za faktyczną podstawę merytorycznego rozstrzygnięcia, za wszelką cenę. Jedną z przesłanek do zaniechania pełnej realizacji prawdy materialnej stanowią względy humanitarne, rozumiane szeroko, jako ochrona przed naruszaniem podstawowych praw jednostki S. Waltoś, P. Hofmański, Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2016, s. 228. . W związku z tym, że jest to przesłanka wyrażona w postaci pojęcia obszernego znaczeniowo, bywa wykładana w sposób zróżnicowany. Jedno z kodeksowych skonkretyzowań powyższej przesłanki ograniczenia zasady prawdy materialnej stanowi przepis art. 185a k.p.k., stanowiący szczególny, ochronny tryb przesłuchiwania małoletniej ofiary przestępstwa popełnionego z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej lub określonego w rozdziałach XXIII, XXV i XXVI Kodeksu karnego Ustawa z 6.06.1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 2020 r. poz. 1444 ze zm.), dalej k.k. .

Jednorazowość przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego

Już w pierwszej kolejności, na kanwie analizy trybu przesłuchania z art. 185a k.p.k., należy zwrócić uwagę na jednorazowość tej czynności. Sformułowanie „przesłuchuje się tylko raz” należy rozumieć nie jako zalecenie powinności jednego przesłuchania, ale kategoryczne wytyczne, zbliżone charakterem do nakazu. Położenie nacisku na brak wielokrotności przesłuchiwania dziecka będącego ofiarą przestępstwa uwidacznia się w działaniach legislacyjnych – nieostre stwierdzenie „powinno się przesłuchiwać tylko raz” zostało zastąpione przytoczonym już sformułowaniem „przesłuchuje się tylko raz” Ustawa z 3.06.2005 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 2005 r. nr 141 poz. 1181) – art. 1 pkt 2 ppkt a. . Należy w tym miejscu zaznaczyć, że norma mówiąca o jednorazowości przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego oznacza jedno przesłuchanie w toku całego procesu karnego, a nie każdorazowo w kolejnych jego stadiach, co potwierdza orzecznictwo Sądu Najwyższego Uchwała SN z 30.11.2004 r. (I KZP 25/04), OSNKW 2004/11–12, poz. 101. . Jest to spójne z intencją ustawodawcy, który wprowadzając przedmiotowy, szczególny tryb przesłuchania, miał na uwadze, by odstępować od zasady jednorazowości przesłuchania tylko zupełnie wyjątkowo, w „stanach wyższej konieczności procesowej” Postanowienie SN z 7.05.2013 r. (III K 380/12), LEX nr 1362576. . Jedną z przesłanek odstępstwa od reguły jednokrotności przedmiotowej czynności procesowej jest żądanie oskarżonego, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania. Należy zaznaczyć, że chodzi o sam fakt wyznaczenia obrońcy, a nie o udział tego obrońcy w przesłuchaniu T. Grzegorczyk, Artykuł 185(a). Przesłuchiwanie małoletniego świadka pokrzywdzonego czynem przeciwko wolności lub seksualnym albo przeciwko rodzinie i opiece (w:) Kodeks postępowania karnego. Komentarz do art. 1–467, Warszawa 2014, t. 1, teza 8, LEX/el. . W tym miejscu wypada zauważyć, że pomimo wyjątku od reguły, podyktowanego prawem do obrony, a także z uwagi na szereg gwarancji procesowych oskarżonego unormowanych w Kodeksie postępowania karnego, to nie on jest podmiotem gwarancji w art. 185a k.p.k. Jak słusznie zaznaczył Sąd Najwyższy, przepis art. 185a k.p.k. jest normą o charakterze gwarancyjnym, lecz jego funkcjonowanie nie wiąże się z zabezpieczeniem interesów procesowych oskarżonego, ale z koniecznością ochrony psychiki małoletnich pokrzywdzonych i zapobiegania ich wtórnej wiktymizacji Wyrok SN z 20.01.2016 r. (III KK 187/15), LEX nr 1984691. . Powyższe powinno stanowić przesłankę interpretacyjną ku temu, „dla kogo” wykładać przedmiotowy przepis.

Charakter żądania ponownego przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego

Jeszcze kilka lat temu, konkretnie w 2010 r., Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że przepis art. 185a k.p.k. wyraźnie określa zakres i granice udzielanej ochrony, jednocześnie konkretyzując, że w sytuacji żądania oskarżonego do ponownego przesłuchania dochodzi „bez dodatkowych warunków” Postanowienie SN z 30.09.2010 r. (I KZP 21/10), „Prokuratura i Prawo” 2011/2, wkładka, poz. 15. . Tym samym pogląd o związaniu organów procesowych takim żądaniem uznano ówcześnie za trafny i stał się on dominujący. Aktualnie pojawia się jednak szereg głosów, płynących zarówno z judykatury, jak i od przedstawicieli doktryny, że przedmiotowe żądanie jest formą wniosku dowodowego.

Preludium „wnioskowego” rozumienia żądania z art. 185a k.p.k. również wywodzi się z orzecznictwa Sądu Najwyższego. W 2012 r. przedstawiono pogląd, zgodnie z którym złożenie żądania ponownego przesłuchania małoletniego świadka pokrzywdzonego, o którym mowa w art. 185a k.p.k., nie oznacza konieczności ponownego przesłuchania pokrzywdzonego, albowiem to żądanie jest rozpoznawane przez pryzmat dyrektyw oceny środka dowodowego, tak samo jak przy każdym innym wniosku dowodowym Postanowienie SN z 7.05.2013 r. (III KK 380/12), OSNKW 2013/9, poz. 74. . Zaczęto zwracać wtedy uwagę, że należy mieć wzgląd na konsekwencje ponownego przesłuchiwania małoletniego pokrzywdzonego, a tym samym unikać podejmowania decyzji, które mogą narazić małoletniego pokrzywdzonego na znaczące negatywne konsekwencje psychiczne. Należy także podnieść, co wymaga szczególnej aprobaty, że w pełni zasadnie postrzeganie żądania ponownego przesłuchania jako wniosku dowodowego powiązano z celem procesu karnego, tj. z obowiązkiem organów procesowych uwzględnienia prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego przy jednoczesnym poszanowaniu jego godności. Uznanie żądania przesłuchania świadka za jeden z możliwych wniosków dowodowych strony oskarżonej, nie zaś za instytucję metawniosku, pozwala na ukazanie sprzeczności automatyzmu przesłuchania z celami samego postępowania karnego wskazanymi w art. 2 pkt 1 i 3 k.p.k. P. Sydor, Glosa do wyroku SN z 16.03.2011 r...., s. 45–54. Wymaga podkreślenia, że o ile przedmiotem postępowania karnego jest odpowiedzialność karna oskarżonego, o tyle interes pokrzywdzonego nie może być uznawany za drugorzędny. Na gruncie obecnego stanu prawnego ochrona pokrzywdzonego, zapewnienie rzeczywistej realizacji istniejących gwarancji procesowych oraz zapobieganie wtórnej wiktymizacji są nie tylko stosowaniem przepisów kodeksowych, ale elementami rzetelnego procesu karnego J. Kosonoga, Artykuł 2 (w:) Kodeks postępowania karnego. Komentarz do art. 1–166, red. R.A. Stefański, S. Zabłocki, Warszawa 2017, t. 1, teza 5, LEX/el. . Dlatego też, aby uczynić proces karny rzeczywiście rzetelnym, w sytuacji przepisu skierowanego gwarancyjnie do pokrzywdzonego realizacja tej gwarancji powinna mieć pierwszorzędne znaczenie. Wydaje się, że takie rozumienie prawa do rzetelnego procesu wypływa także z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu M.in. w ostatecznym wyroku Trybunału z 24.05.2016 r. w sprawie Przydział przeciwko Polsce (skarga nr 15487/08) Trybunał oddalił skargę w stanie faktycznym, gdzie małoletnia pokrzywdzona przestępstwem seksualnym nie została przesłuchana na rozprawie w sytuacji, gdy o wcześniejszych przesłuchaniach nie został zawiadomiony obrońca oskarżonego. Należy mieć na uwadze, że nieprzeprowadzenie dowodu z przesłuchania małoletniej pokrzywdzonej było uzasadnione także obszernym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, pozwalającym wydać orzeczenie co do istoty bez konieczności przesłuchiwania małoletniej. Jednakże ze wskazanego orzeczenia można wywodzić, że przynajmniej pośrednio Trybunał dał prymat ochronie zdrowia psychicznego pokrzywdzonej, przed realizacją zasady bezpośredniości. .

Jak zostało już wskazane, obecnie poglądem co do zasady aprobowanym jest stanowisko o braku związania organów procesowych żądaniem oskarżonego i rozpatrywaniem go przez pryzmat przesłanek oddalenia wniosku dowodowego Aktualnie orzecznictwo SN zasadniczo konsekwentnie stoi na stanowisku aprobującym postrzeganie żądania oskarżonego jako wniosku dowodowego, np. wyrok SN z 16.04.2015 r. (V KK 4/15), OSNKW 2015/9, poz. 79; postanowienie SN z 27.09.2016 r. (V KK 246/16), LEX nr 2148670; postanowienie SN z 9.11.2016 r. (V KK 273/16), LEX nr 2167637; postanowienie SN z 4.04.2018 r. (III KK 362/17), LEX nr 2495928. . W praktyce bardzo często sprowadza się to do oceny stanu zdrowia psychicznego pokrzywdzonego w kontekście przesłanki oddalenia wniosku dowodowego z art. 170 § 1 pkt 4 k.p.k., tj. w kontekście tego, że dowodu nie da się przeprowadzić. Potwierdza to sam Sąd Najwyższy, który stwierdził, że nawet w przypadku wniosku o ponowne przesłuchanie pokrzywdzonego złożonego w trybie art. 185a § 1 in fine k.p.k. wniosek taki podlega ocenie także w perspektywie kryteriów określonych w art. 170 § 1 pkt 4 k.p.k. Postanowienie SN z 9.11.2016 r. (V KK 273/16), LEX nr 2167637. Co znamienne, w przytoczonym judykacie Sąd Najwyższy posługuje się słowem „wniosek”, nie zaś „żądanie”. Pierwotnie wywodzono, że oddalenie żądania oskarżonego może mieć miejsce, jeżeli z opinii psychologa wynika, że z punktu widzenia psychologii wobec stanu psychicznego małoletniego zeznania świadka będą bezwartościowe, a sąd uzna, przyjmując opinię biegłego, że zeznania takie z tego powodu będą także z procesowego punktu widzenia bezwartościowe – w takiej sytuacji procesowej tego dowodu „nie da się” przeprowadzić Postanowienie SN z 15.03.2012 r. (III KK 244/11), LEX nr 1167524. . Jak widać, pierwszeństwo przyznawano nie tyle dobru dziecka, ile wartości dostarczanego przez niego materiału dowodowego, jedynie postrzeganej przez pryzmat gwarancji ochronnych. Zasadnie linia orzecznicza zmieniała się w kierunku wykładni progwarancyjnej. Zaczęto zwracać uwagę, że wniosek oskarżonego powinien podlegać analizie także pod kątem wystąpienia okoliczności braku możliwości przeprowadzenia określonego dowodu, co łączy się z sytuacją, w której ze względu na uwarunkowania zdrowotne związane ze stanem psychicznym świadka przesłuchanie nie jest możliwe Ł. Cora, Glosa do wyroku SN z 16.04.2015 r...., s. 51–57. . Kluczem miał być więc stan psychiczny świadka, oceniany w kontekście możliwości udziału w przesłuchaniu. Aktualne, najdalej idące i w pełni słuszne jest stanowisko, zgodnie z którym żądaniu oskarżonego należy zadośćuczynić, ale jednak tylko pod warunkiem, że ponowne przesłuchanie nie tylko jest możliwe z uwagi na aktualny stan zdrowia psychicznego małoletniego, ale ponadto nie wywrze realnie negatywnego wpływu na jego aktualny stan psychiczny, czyli nie pogorszy tego stanu Postanowienie SN z 26.09.2016 r. (V KK 246/16), LEX nr 2148670. . Jest to stanowisko, które w pełni oddaje ratio legis przedmiotowej regulacji – skupia się ono wokół ochrony małoletniego pokrzywdzonego, biorąc pod uwagę nie tylko jego aktualny stan psychiczny, ale także możliwe konsekwencje na przyszłość. Na kanwie poczynionych rozważań należy na koniec wskazać, że Sąd Najwyższy w sposób niebudzący wątpliwości stanął na stanowisku, że żądanie ponownego przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego podlega ocenie jak każdy wniosek dowodowy Wyrok SN z 16.04.2015 r. (V KK 4/15), OSNKW 2015/9, poz. 79. .

Oczywiście słuszny jest akcent na przesłankę oddalenia wniosku dowodowego z art. 170 § 1 pkt 4 k.p.k., bowiem stan psychiczny pokrzywdzonego jest tak naprawdę podstawą istnienia gwarancji z art. 185a k.p.k. Jednak żądanie ponownego przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego powinno podlegać ocenie przez pryzmat każdej z przesłanek z art. 170 § 1 pkt 1–5 k.p.k. Nie mniej zasadne będzie nieuwzględnienie przedmiotowego żądania w sytuacji, gdy będzie ono zmierzało jedynie do celowego przewlekania postępowania przez oskarżonego. Wniosek dowodowy, co do którego istnieje możliwość jego oddalenia na podstawie art. 170 § 1 pkt 5 k.p.k., powinien zostać poddany analizie z punktu widzenia możliwości jego zgłoszenia na wcześniejszym etapie i konsekwencji takiego zgłoszenia dla realizowanej linii obrony Postanowienie SN z 3.04.2012 r. (V KK 30/12), LEX nr 1163966. . Literalna wykładnia art. 185a § 1 in fine k.p.k. może doprowadzić do tego, że realizacja strategii procesowej wykraczającej poza przyjęte ramy prawa do obrony będzie stanowiła podstawę narażenia pokrzywdzonego na wtórną wiktymizację, konieczność raz jeszcze zetknięcia się z oskarżonym oraz ponownego przeżywania traumatycznych wydarzeń. Jest to okoliczność, która w stopniu oczywistym przeczy ratio legis wprowadzenia ochronnego trybu przesłuchania z art. 185a k.p.k. Podobnie przedstawia się sytuacja, gdy okoliczność, na którą miałoby nastąpić przesłuchanie, jest już udowodniona lub może być udowodniona za pomocą innych środków dowodowych. Jak słusznie zauważa D. Kaczmarska, wniosek o ponowne przesłuchanie małoletniego zostanie oddalony, nawet pomimo stwierdzenia obiektywnej przydatności zeznań, jeżeli sąd uzna, że wyjaśnienie okoliczności wskazanej w tezie dowodowej może nastąpić w drodze przeprowadzenia innego dowodu D. Kaczmarska, Przesłuchanie małoletniego..., s. 16. .

Literalna wykładnia art. 185a § 1 in fine k.p.k. prowadziłaby także do powstania metawniosku, bezwzględnego żądania, które bez względu na realia konkretnej sprawy i specyfikę zaistniałych sytuacji procesowych wiązałoby organ procesowy i musiałoby zostać uwzględnione. Patrząc systemowo, należy zwrócić uwagę, że instytucje procedury karnej, cechujące się bezwzględnością, zostały ograniczone do niezbędnego minimum. Dotyczy to zwłaszcza instytucji związanych z reakcją organu procesowego na postulujące oświadczanie stron procesowych w sferze dowodzenia. Jeżeli już tego rodzaju regulacje pojawiają się w Kodeksie postępowania karnego, to mają one silne podstawy, często aksjologiczne:

• stabilność orzecznictwa (wywodzony z domniemania prawidłowości prawomocnego wyroku zakaz ponownego dowodzenia przestępstwa lub zakaz dowodzenia prawa lub stosunku prawnego wbrew prawomocnemu, konstytutywnemu orzeczeniu sądu),
• tajemnica obrończa (zakaz przesłuchania obrońcy co do faktów, o których dowiedział się, udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę),
• poszanowanie tajemnicy spowiedzi (zakaz przesłuchiwania duchownego co do faktów, o których dowiedział się na spowiedzi).

Wytłumaczenie bezwzględnego ograniczenia decyzyjności organu procesowego w przytoczonych sytuacjach wydaje się w pełni uzasadnione. Trudno jednak, aby analogicznie znaleźć takie uzasadnienie w sytuacji żądania z art. 185a k.p.k. Nie ma w nim – tak jak w przytoczonych przykładach – ewidentnego prymatu określonego czynnika lub wartości, uzasadniającego bezwzględne związanie żądaniem. Przeciwnie, występuje kolizja dóbr w postaci prawa do obrony i ochrony pokrzywdzonego. Ze względu na ratio legis regulacji wartością przeważającą powinien być interes ofiary przestępstwa, dlatego też nie wydaje się, aby zasadne było poszerzanie katalogu sytuacji bezwzględnych o żądanie z art. 185a k.p.k.

Nie można jednak traktować jako niemającej żadnego znaczenia warstwy językowej. Ustawodawca celowo posłużył się słowem „żądanie” zamiast słowem „wniosek”. Jak jednak słusznie zauważa M. Żbikowska, nie oznacza to, że takie żądanie ma charakter bezwzględny i wiąże organy procesowe, pozbawiając je w tym przedmiocie decyzyjności. Posłużenie się słowem „żądanie” powinno stanowić przesłankę interpretacyjną ku temu, aby takie oświadczenie postulujące traktować w sposób szczególny i analizować przez pryzmat art. 170 § 1 k.p.k. z uwzględnieniem gwarancji wynikających z prawa do obrony M. Żbikowska, Czy żądanie oskarżonego…, s. 90. . Wydaje się, że przedmiotowe sformułowanie ma zapobiegać automatycznemu oddalaniu wniosków oskarżonego, co mogłoby mieć miejsce z uwagi na fakt, iż zawsze ponowne przesłuchanie małoletniej ofiary przestępstwa z katalogu z art. 185a k.p.k. niesie dla niej negatywne konsekwencje. Warunkuje ono przeprowadzenie przez organ procesowy szczegółowej, ostrożnej, uwzględniającej gwarancje pokrzywdzonego i prawo do obrony oskarżonego analizy złożonego wniosku (żądania).

Na marginesie nadmienić trzeba, że ustawodawca zadbał o to, aby sytuacje formalnie dopuszczalnego żądania oskarżonego (a więc sytuacje braku obrońcy przy pierwszym przesłuchaniu) ograniczyć. Zgodnie bowiem z art. 185a § 2 in fine k.p.k., jeżeli oskarżony zawiadomiony o czynności pierwotnego przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego nie posiada obrońcy z wyboru, sąd wyznacza mu obrońcę z urzędu. Nowelizacja ta została wprowadzona w 2014 r. Art. 2 pkt 3 ustawy z 13.06.2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 2013 r. poz. 849). i chociaż nie wypływa to z uzasadnienia projektu ustawy, wydaje się, że jest to krok podyktowany zapewnieniem urzeczywistnienia reguły jednokrotności przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego M. Kurowski (w:) Kodeks postępowania karnego. Komentarz aktualizowany. Art. 185a, red. D. Świecki, Warszawa 2018, t. 1, teza 7, LEX/el. , przyczyniający się zwłaszcza do ograniczenia możliwości ponawiania takiego przesłuchania wyłącznie ze względów formalnych (formalnego braku wyznaczenia obrońcy). Pośrednio wskazana regulacja oddziałuje na czysto teoretyczną płaszczyznę niniejszych rozważań, jednakże praktyka i aktualne, bogate orzecznictwo pokazują, że przedmiotowy problem nie jest oderwany od procesu stosowania prawa.

Wnioski

Wypada więc skonstatować, że żądanie ponownego przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego nie jest żądaniem wiążącym organy procesowe, ale wnioskiem dowodowym podlegającym ocenie przez pryzmat przesłanek oddalenia wniosku dowodowego z art. 170 § 1 k.p.k., z obowiązkiem uwzględnienia dyrektyw wynikających z prawa do obrony. Należy mieć jednak na względzie, że przy rozstrzyganiu w przedmiocie takiego wniosku prymat należy przyznać względom gwarancyjnym dla pokrzywdzonego. W końcu, w odniesieniu do istniejącej na gruncie art. 185a k.p.k. kolizji dóbr, należy podzielić pogląd Sądu Najwyższego, zgodnie z którym realizacja prawa do obrony we wszystkich jego formach przewidzianych w ustawie procesowej nie jest dobrem absolutnym, dominującym nad wszystkimi innymi dobrami także chronionymi prawem, w tym obowiązkiem ochrony praw pokrzywdzonego. W szczególny sposób dotyczy to sytuacji, gdy chodzi o ofiary przestępstw popełnionych na tle seksualnym, przy czym konieczność tej ochrony wzmaga się dodatkowo, gdy pokrzywdzonym takimi czynami jest małoletnie dziecko. Szczególna wrażliwość i brak w pełni ukształtowanych mechanizmów obronnych nakazują strzec pokrzywdzonych tej kategorii przed tzw. wtórną wiktymizacją, będącą wynikiem ich wielokrotnego angażowania w czynności procesowe Postanowienie SN z 29.07.2016 r. (V KK 2/16), LEX nr 2108517. .