A rtykuł stanowi krytyczną analizę instytucji „ulgi na start”, wprowadzonej przez art. 18 ustawy – Prawo przedsiębiorców, która weszła w życie 30.04.2018 r. Będąca podstawowym aktem prawnym składającym się na tzw. Konstytucję biznesu ustawa – Prawo przedsiębiorców miała stanowić asumpt do podejmowania działalności gospodarczej poprzez dostarczenie korzystnych i przejrzystych warunków do prowadzenia biznesuM. Zdyb, Przepisy ogólne (w:) Prawo przedsiębiorców. Komentarz, red. G. Lubeńczuk, A. Wołoszyn-Cichecka, M. Zdyb, Warszawa 2019, s. 51. . Przedsiębiorcy, którzy korzystają z ulgi na start, zostają zwolnieni z obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne przez pierwsze sześć miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej. Skorzystanie z ulgi na start oznacza jednak także wykluczenie z systemu ubezpieczeń społecznych. Autorka próbuje skupić się na zagrożeniach, które wiążą się ze skorzystaniem z instytucji ulgi na start.

Obowiązująca ustawa – Prawo przedsiębiorcówUstawa z 6.03.2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2018 r. poz. 646 ze zm.). , będąca głównym aktem prawnym wchodzącym w skład tzw. Konstytucji biznesu, w art. 18 wprowadza nieznaną dotychczas przedsiębiorcom instytucję, w postaci tzw. ulgi na start. W uzasadnieniu do projektu ustawy – Prawo przedsiębiorcówUzasadnienie rządowego projektu ustawy – Prawo przedsiębiorców dostępne jest na www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/druk.xsp?nr=2051 (dostęp: 10.02.2020 r.). prawodawca przedstawia ulgę jako „szczególny rodzaj korzyści i zachęty dla przedsiębiorców podejmujących działalność gospodarczą po raz pierwszy lub ponownie po upływie dłuższego okresu czasu”Uzasadnienie rządowego projektu ustawy – Prawo przedsiębiorców, s. 41. . Ów „szczególny rodzaj korzyści i zachęty” sprowadza się w praktyce do zwolnienia z obowiązku uiszczania składek na ubezpieczenia społeczne przez pierwsze 6 miesięcy wykonywania działalności gospodarczej.

Celem artykułu jest skoncentrowanie uwagi na zagrożeniach, z którymi wiąże się skorzystanie z instytucji ulgi na start. Artykuł może okazać się szczególnie przydatny dla aplikantów zawodów prawniczych, którzy – tak jak autorka – po zdanym egzaminie zawodowym będą realizować marzenie o otwarciu własnej działalności gospodarczej.

Podstawowe założenia „ulgi na start”

Zgodnie z art. 18 ust 1 ustawy – Prawo przedsiębiorców uprawniony do skorzystania z ulgi na start jest:

1. przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą;
2. przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia;

jeżeli nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczejIstotna dla aplikantów zawodów prawniczych może być uchwała SN z 10.04.2013 r. (II UZP 2/13), LEX nr 1294500, w której SN uznał, że adwokat rozpoczynający działalność gospodarczą może skorzystać z preferencyjnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe także wtedy, kiedy działalność tę wykonuje na rzecz byłego pracodawcy, u którego był zatrudniony jako aplikant adwokacki. W ocenie SN „nie można mówić o zbieżności obowiązków i świadczonej pracy przez aplikanta adwokackiego i adwokata”. Omawiana uchwała zapadła co prawda na gruncie art. 18a ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 1998 r. nr 137 poz. 887 ze zm.), jednak wskazać należy, że konstrukcja przedmiotowego przepisu jest analogiczna do konstrukcji przepisu art. 18 ust. 1 ustawy – Prawo przedsiębiorców. .

Okres korzystania z ulgi na start obejmuje pierwsze 6 miesięcy wykonywania działalności gospodarczej. Wydaje się zatem, że intencją prawodawcy było udzielenie przedsiębiorcy wsparcia w pierwszych miesiącach funkcjonowania na rynkuPor. E. Komierzyńska-Orlińska, Komentarz do ustawy – Prawo przedsiębiorców (w:) Konstytucja Biznesu. Komentarz, red. M. Wierzbowski, Warszawa 2019, LEX/el., art. 18 – Ulga na start oraz M. Korzeniewski, Podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej (w:) Prawo przedsiębiorców. Komentarz, red. A. Pietrzak, Warszawa 2019, LEX/el., art. 18 – Ulga na start, jak również M. Zdyb, Podstawowe zasady (standardy) ładu gospodarczego w świetle ustawy z 6.03.2018 – Prawo przedsiębiorców, „Monitor Prawniczy” 2018/13, s. 5. . Na powyższe wskazuje również lektura „Oceny skutków regulacji”Ocena skutków regulacji, druk 2051, s. 104–116, http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/9E761CF9B6B03CBCC12581E10059DD88/%24File/2051.pdf (dostęp: 10.02.2020 r.). , będącej elementem druku nr 2051, zawierającego projekt ustawy – Prawo przedsiębiorców. Jak wywodzi projektodawca, „pierwsze kilka miesięcy to okres, w którym początkujący przedsiębiorca ponosi stosunkowo najdotkliwsze koszty związane z uruchomieniem i rozwojem działalności, stąd w tym okresie istnieje potrzeba dodatkowego wsparcia przedsiębiorców”Ocena skutków regulacji..., s. 3. .

Dodatkowe wsparcie przedsiębiorców to w istocie oszczędność w łącznej kwocie 1.480,80 zł (tj. 6 miesięcy po 246,80 zł)W 2020 r. suma składek na ubezpieczenia społeczne z dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym wynosi 246,80 zł (emerytalne – 152,26 zł, rentowe – 62,40 zł, wypadkowe – 13,03 zł, chorobowe – 19,11 zł). , ulga obejmuje bowiem jedynie zwolnienie od opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Przedsiębiorcy w dalszym ciągu muszą opłacać składkę na ubezpieczenie zdrowotne, która obecnie wynosi nie mniej niż 362,34 złZgodnie z art. 79 ust. 1 ustawy z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2004 r. nr 210 poz. 2135 ze zm.), składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9% podstawy wymiaru składki. Tym samym w 2020 r. składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi nie mniej niż 362,34 zł (9% podstawy wymiaru składki wynoszącej 4.026,01 zł). miesięcznie.

Skorzystanie z instytucji ulgi na start nie jest dla przedsiębiorcy obligatoryjne. Zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy – Prawo przedsiębiorców przedsiębiorca może zrezygnować z uprawnienia do skorzystania z ulgi na start poprzez dokonanie zgłoszenia do ubezpieczeń społecznychPrzedsiębiorca zgłasza się do ubezpieczeń społecznych za pośrednictwem druku ZUS ZUA. .

Brak świadczeń z ubezpieczenia społecznego

Przepis art. 18 ustawy – Prawo przedsiębiorców stanowi, że przedsiębiorca nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Zgodnie zaś z art. 1 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznychDz.U. z 1998 r. nr 137 poz. 887 ze zm. ubezpieczenia społeczne obejmują:

1. ubezpieczenie emerytalne;
2. ubezpieczenia rentowe;
3. ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa, zwane dalej ubezpieczeniem chorobowym;
4. ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwane dalej ubezpieczeniem wypadkowym.

Korzystający z ulgi na start przedsiębiorca nie odprowadza składki na ubezpieczenia społeczne, co w konsekwencji prowadzi do wykluczenia go z systemu ubezpieczeń społecznych. Tym samym, korzystając z ulgi, przedsiębiorca pozbawia się szeregu świadczeń, które mógłby uzyskać, będąc osobą objętą ubezpieczeniami społecznymi. Należy bowiem podkreślić, że uprawnionym do uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych jest tylko ten, kto w momencie zrealizowania się przesłanek uprawniających do uzyskania świadczenia objęty jest ubezpieczeniem społecznym. Tytułem przykładu, w okresie korzystania z ulgi na start przedsiębiorca nie uzyska takich świadczeń, jak:

1. zasiłek chorobowy;
2. świadczenie rehabilitacyjne;
3. zasiłek wyrównawczy;
4. zasiłek macierzyński;
5. zasiłek opiekuńczy,

które, stosownie do treści art. 1 ustawy z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwaDz.U. z 1999 r. nr 60 poz. 636 ze zm. , przysługują tylko osobom objętym ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa.

Na marginesie wskazać należy, że po sześciomiesięcznym okresie korzystania przez przedsiębiorcę z ulgi na start, kiedy to z istoty instytucji pozbawiony jest on wyżej wymienionych świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, następuje tzw. okres wyczekiwania na przedmiotowe świadczenia, wynoszący 90 dni. Tym samym przedsiębiorca pozostaje bez ochrony co najmniej przez 9 miesięcyJeżeli chcący skorzystać z ulgi na start przedsiębiorca rozpocznie działalność gospodarczą w drugim dniu miesiąca, wówczas okres 6 miesięcy korzystania z ulgi rozpocznie się od miesiąca kolejnego. W praktyce przedsiębiorca może więc nie płacić składek na ubezpieczenie społeczne prawie przez 7 miesięcy, po których następuje 90 dni wyczekiwania na świadczenia z ubezpieczenia chorobowego. Por. M. Korzeniewski, Podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej (w:) Prawo przedsiębiorców. Komentarz, red. A. Pietrzak, Warszawa 2019, LEX/el., art. 18 – Ulga na start. .

Kolejną grupą świadczeń, które nie będą przysługiwały przedsiębiorcy w przypadku skorzystania przez niego z ulgi na start, są świadczenia z tytułu niezdolności do pracy wywołanej wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową. Katalog tych świadczeń zawarty jest w art. 6 ust. 1 ustawy z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowychDz.U. z 2002 r. nr 199 poz. 1673 ze zm. i obejmuje:

1. zasiłek chorobowy;
2. świadczenie rehabilitacyjne;
3. zasiłek wyrównawczy;
4. jednorazowe odszkodowanie dla ubezpieczonego;
5. jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty;
6. rentę z tytułu niezdolności do pracy;
7. rentę szkoleniową;
8. rentę rodzinną;
9. dodatek do renty rodzinnej;
10. dodatek pielęgnacyjny;
11. pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.

Mając na względzie, że najwięcej wypadków przy pracy ma miejsce na początku prowadzenia działalności gospodarczej, skorzystanie przez przedsiębiorcę z ulgi na start i pozbawienie się tym samym prawa do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego jawi się jako działanie wyjątkowo niebezpieczne.

Przedsiębiorca korzystający z ulgi nie opłaca także składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, wchodzących w skład ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji sześciomiesięczny okres korzystania przez przedsiębiorcę z ulgi na start nie zostanie uwzględniony przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz nie wpłynie na podwyższenie ich wysokości.

Kontrowersje wokół interpretacji ZUS-u

Krótko po wejściu w życie przepisy regulujące ulgę na start zaczęły nastręczać wątpliwości interpretacyjnych. Punktem zapalnym była interpretacja indywidualna Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, uznająca korzystających z ulgi na start za zleceniobiorców, nie zaś za przedsiębiorców. 24.07.2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku wydał decyzję nr 285, znak: DI/100000/43/822/2018Zob. https://www.ifirma.pl/wp-content/uploads/2018/11/CQhure.pdf (dostęp: 10.02.2020 r.). , w której uznał za nieprawidłowe stanowisko wnioskodawcy co do ustalenia, że „zawarcie umowy o świadczenie usług w zakresie pośrednictwa ubezpieczeniowego z osobami wskazanymi w treści art. 18 ust. 1 ustawy – Prawo przedsiębiorców nie powoduje obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne na te osoby”. Na poparcie swojego stanowiska ZUS wskazał, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polski są

• osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami”, oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4Zgodnie z art. 6 ust. 4 osoby określone w ust. 1 pkt 4 nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli są uczniami szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat. ;
• osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.

Następnie, w art. 8 ust. 6 pkt 1, ustawa stanowi, że za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, z wyjątkiem ust. 6a. Zgodnie zaś z ust. 6a ustawy za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność nie uważa się w rozumieniu niniejszej ustawy osoby fizycznej, o której mowa w art. 18 ust. 1 Prawa przedsiębiorców. W art. 18 ust. 1 ustawy – Prawo przedsiębiorców mowa oczywiście o przedsiębiorcy korzystającym z instytucji ulgi na start.

Przytoczone stanowisko Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wywołało burzę, albowiem podważyło ratio legis wprowadzenia instytucji ulgi na start. Ulga na start miała być bowiem zachętą do podejmowania pierwszej działalności gospodarczej, mechanizmem ułatwiającym przedsiębiorcy utrzymanie się na rynku na początkowym etapie prowadzenia działalności. Tymczasem, zgodnie ze stanowiskiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne nie został zniwelowany, a przerzucony z początkujących przedsiębiorców na ich kontrahentów. Tym samym korzystający z ulgi na start przedsiębiorcy stali się mało interesującymi partnerami do współpracy dla pozostałych podmiotów obrotu gospodarczego.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych zamieścił 28.08.2018 r. na stronie internetowej wpis zatytułowany „Ulga na start zawsze bez składek”, w którym wyjaśnił, że zleceniodawcy nie mają jednak obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne za kontrahentów, którzy korzystają z ulgi na start, o ile przedmiot umowy cywilnoprawnej jest taki sam jak przedmiot prowadzonej działalności, a osiągane przychody są opodatkowane jako przychód z działalności gospodarczejZob. http://www.zus.pl/o-zus/aktualnosci/-/publisher/aktualnosc/1/ulga-na-start-zawsze-bez-skladek/1826497 (dostęp: 10.02.2020 r.). . Jednocześnie wskazano, że interpretacja wydana przez Oddział ZUS w Gdańsku, zawierająca odmienne rozstrzygnięcie, została wydana w sprawie jednostkowej, na podstawie stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskującego i dotyczy wyłącznie przedsiębiorcy, na wniosek którego została wydana.

Wskazać w tym miejscu wypada, że pierwsze stanowisko Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zawarte było w pisemnej decyzji, stanowiącej interpretację indywidualną, drugie zaś to w istocie wpis na stronie internetowej, nieposiadający w dodatku żadnego uzasadnienia prawnego. Pod rozwagę Czytelników pozostawiam wartość merytoryczną i dowodową drugiego stanowiska Zakładu, zachęcając przy tym do skoncentrowania się na zagadnieniu, czy informacja podana na stronie internetowej może mieć dla przedsiębiorcy charakter wiążący.

Czy ustawodawca jest racjonalny?

Należałoby w tym miejscu postawić pytanie, czy racjonalny ustawodawca przewidział konsekwencje, które przedsiębiorca będzie musiał ponieść, decydując się na skorzystanie z dobrodziejstwa instytucji ulgi na start. Podpowiedź umieszczona jest we wspomnianym wcześniej dokumencie „Ocena skutków regulacji”. W punkcie 6 dokumentu, analizującym wpływ ustawy – Prawo przedsiębiorców na sektor finansów publicznych, wskazano, że „proponowana «ulga na start» docelowo nie będzie wymagała zwiększenia dotacji dla FUS [Fundusz Ubezpieczeń Społecznych – przyp. D.L.-H.], w tym zakresie (brak płatności składek przez przedsiębiorcę przez okres ulgi powoduje brak prawa do świadczeń za ten okres w przyszłości), ale w krótkim okresie może spowodować zmniejszenie ilości środków uzyskiwanych przez FUS z tytułu składek”Ocena skutków regulacji..., s. 8. . Tym samym już na etapie projektowania ustawy – Prawo przedsiębiorców prawodawca przewidywał, że początkujący przedsiębiorcy będą korzystali z ulgi na start, co spowoduje zmniejszenie wpływów do budżetu państwa, a dokładnie do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Interesujące wydaje się założenie projektodawcy, leżące u podstaw analizy wpływu ustawy na sektor finansów publicznych, zgodnie z którym z ulgi na start skorzysta 100% uprawnionych przedsiębiorcówOcena skutków regulacji..., s. 8. . Jednocześnie projektodawca zakłada, że FUS (budżet państwa) nie poniesie straty z powodu braku wpływu środków ze składek początkujących przedsiębiorców na ubezpieczenie społeczne, albowiem dzięki temu nie będzie zobowiązany do wypłaty świadczeń przysługujących za ten okres z ubezpieczenia społecznego. Co więcej, prawodawca zdaje się zauważać negatywne konsekwencje w zakresie ubezpieczenia społecznego, które wiążą się ze skorzystaniem przez przedsiębiorcę z ulgi na start, jednak podkreśla, że „biorąc pod uwagę fakultatywność rozwiązania oraz stosunkowo krótki okres ulgi, rozwiązanie to nie powinno negatywnie/ryzykownie wpływać na zabezpieczenie przedsiębiorców z tytułu ubezpieczenia społecznego”Ocena skutków regulacji..., s. 9 i 12. .

Ponadto podkreślić należy, że projekt ustawy – Prawo przedsiębiorców został przekazany, w ramach konsultacji publicznych, do 122 instytucji, w tym do Naczelnej Rady AdwokackiejLista 122 instytucji, którym przekazano projekt ustawy – Prawo przedsiębiorców w ramach konsultacji publicznych, stanowi załącznik do Oceny skutków regulacji..., s.14–15. . Krytyczne uwagi pod adresem „ulgi na start” zgłosiły dwie instytucje: Business Center Club (BCC) oraz Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ).

Zdaniem BCC „wydaje się, że uwadze projektodawcy uszło, iż przedsiębiorca, który skorzysta z tzw. «ulgi na start» zostanie całkowicie pozbawiony jakiejkolwiek opieki społecznej. Szczególnie ryzykowna dla przedsiębiorcy korzystającego z tzw. «ulgi na start» może okazać się sytuacja, kiedy ulegnie on wypadkowi przy pracy, a z uwagi na niepodleganie obowiązkowym ubezpieczeniom zostanie on pozostawiony bez ochrony na bardzo długi czas, na co BCC zwracało uwagę w poprzednich opiniach dotyczących zmian legislacyjnych”Raport z konsultacji projektu ustawy Prawo przedsiębiorców, s. 21,http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/9E761CF9B6B03CBCC12581E10059DD88/%24File/2051.pdf (dostęp: 10.02.2020 r.). . W odpowiedzi na powyższe projektodawca wskazał, że jego intencją jest, by ulga na start obejmowała także ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe. Projektodawca podkreślił przy tym dobrowolny charakter ulgi na start, zaznaczając, że „przedsiębiorca, który uzna, że charakter wykonywanej przez niego działalności uzasadnia objęcie ubezpieczeniami społecznymi (zwł. ubezpieczeniem wypadkowym) także w pierwszym okresie tej działalności, będzie uprawniony do wcześniejszego przystąpienia do ubezpieczeń społecznych”Raport z konsultacji projektu ustawy Prawo przedsiębiorców..., s. 21. .

Również OPZZ negatywnie oceniło instytucję ulgi na start, wskazując, że okres korzystania z ulgi nie będzie uwzględniony przy ustalaniu prawa do emerytury i nie podwyższy jej wysokości. W ocenie OPZZ „obecny system zdefiniowanej składki i sposób opłacania składek przez prowadzących działalność gospodarczą powodują, że osoby te mają najniższe emerytury ze wszystkich grup zawodowych, którym ZUS wypłaca świadczenia. (…) Skorzystanie z tzw. «ulgi na start» spowoduje, że przedsiębiorca może nie odprowadzić dostatecznej wartości składek i konieczne będzie dofinansowanie jego minimalnej emerytury ze środków publicznych”Raport z konsultacji projektu ustawy Prawo przedsiębiorców..., s. 59. . Ustosunkowując się do przedmiotowej uwagi OPZZ, projektodawca posłużył się słowami skierowanymi wcześniej do BCC i ponownie podkreślił dobrowolny charakter ulgi na start, jak również uprawnienie przedsiębiorcy do wcześniejszego przystąpienia do systemu ubezpieczeń społecznychRaport z konsultacji projektu ustawy Prawo przedsiębiorców..., s. 59. .

Warto byłoby w tym miejscu odnieść się do tak chętnie przywoływanego przez prawodawcę twierdzenia, że skorzystanie z ulgi na start jest dla przedsiębiorcy dobrowolne. Nie sposób odmówić prawodawcy racji. Faktycznie, ulga na start jest uprawnieniem przedsiębiorcy, nie zaś jego obowiązkiem. Przedsiębiorca może, ale nie musi z ulgi na start skorzystać. Mam jednak daleko idące wątpliwości co do tego, czy początkujący przedsiębiorca, decydując się na skorzystanie z ulgi na start, świadomie przyjmuje tę instytucję z dobrodziejstwem inwentarza, a zatem ze wszystkimi jej negatywnymi konsekwencjamiZ instytucją ulgi na start autorka zetknęła się po raz pierwszy po zdanym egzaminie zawodowym w 2018 r., kiedy zaczęła planować otwarcie kancelarii adwokackiej. Przepisy regulujące ulgę weszły w życie 30.04.2018 r., a więc niedługo po wynikach egzaminu zawodowego. Podczas szkolenia będącego obowiązkowym elementem uzyskania dotacji z Urzędu Pracy na rozpoczęcie działalności gospodarczej, poruszającego m.in. prawne aspekty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, nie padło ani jedno słowo dotyczące zagrożeń, które niesie za sobą skorzystanie z ulgi. W szczególności nie poinformowano słuchaczy – przyszłych, początkujących przedsiębiorców – że w okresie korzystania z ulgi zostają oni wykluczeni z systemu ubezpieczeń społecznych i tym samym pozbawieni świadczeń, które przysługiwałyby osobom ubezpieczonym. Próżno szukać takiej informacji również w podręczniku D. Młodzikowskiej B. Lundena, Jednoosobowa firma , Poznań 2018, kolportowanym uczestnikom szkolenia. Ulgę na start opisano jako instytucję nową, polegającą na zwolnieniu od opłacania składek na ubezpieczenie społeczne przez okres pierwszych 6 miesięcy prowadzenia przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej. Wskazano krąg przedsiębiorców uprawnionych do skorzystania z ulgi oraz zaznaczono, że skorzystanie z ulgi na start nie wyklucza skorzystania następnie z opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w preferencyjnej wysokości – tzw. „mały ZUS”, przez pierwsze 24 miesiące prowadzenia działalności gospodarczej (s. 330). .

Ilustracją wspomnianych wątpliwości niech będą informacje dostępne w czasie wprowadzenia instytucji ulgi na start na stronie internetowej Ministerstwa Przedsiębiorczości i TechnologiiNa mocy § 1 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 19.11.2019 r. w sprawie utworzenia Ministerstwa Rozwoju (Dz.U. z 2019 r. poz. 2291) Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii zostało przekształcone w Ministerstwo Rozwoju. . W zakładce pt. Konstytucja biznesuZob. https://www.biznes.gov.pl/pl/ulatwienia-dla-biznesu/konstytucja-biznesu (dostęp: 10.02.2020). szczegółowo opisano korzyści wypływające z pakietu ustaw, wchodzących w skład Konstytucji biznesu. W szczególności podkreślono doniosłość najważniejszego aktu prawnego – ustawy – Prawo przedsiębiorców, koncentrując się na udogodnieniach, które ustawa gwarantuje przedsiębiorcom. Jako „pakiet ułatwień dla przedsiębiorców rozpoczynających działalność gospodarczą” wymieniono działalność nierejestrowaną oraz ulgę na start. W opisie instytucji ulgi na start brakuje jakichkolwiek informacji związanych z negatywnymi konsekwencjami skorzystania z ulgi. Co więcej, znajdująca się na stronie internetowej grafika, zatytułowana Pas startowy dla nowych firm, wprowadza odbiorcę w błąd, posługując się słowami „Przez pierwsze sześć miesięcy od założenia firmy nie musisz płacić składek ZUS”. Powyższe słowa przywodzą na myśl, że przedsiębiorca zwolniony jest z obowiązku odprowadzania składek zarówno na ubezpieczenia społeczne, jak i na ubezpieczenie zdrowotnePor. A. Bartosiewicz, Konstytucja Biznesu. Omówienie pakietu zmian dla przedsiębiorców ze wskazaniem korzyści, Warszawa 2018, LEX/el. Autor w punkcie 4 pt. Ulga na start wskazuje, że „ustawodawca, chcąc ulżyć takim [nowym przedsiębiorcom w pierwszym okresie prowadzenia działalności gospodarczej – przyp. D.L.-H.] przedsiębiorcom, wprowadził czasowe zwolnienie od obowiązku uiszczania składek ZUS. To zwolnienie nazywane jest potocznie ulgą na start”, co również sugeruje, że zwolnieniem zostały objęte zarówno składki na ubezpieczenia społeczne, jak i składka na ubezpieczenie zdrowotne. . Ulga na start obejmuje jedynie składki na ubezpieczenia społeczne. Warto na marginesie podkreślić, że ta druga składka (składka zdrowotna), od której odprowadzania przedsiębiorca nie jest na mocy ulgi na start zwolniony, stanowi dla przedsiębiorcy większy ciężar finansowy.

Aktualnie na stronie internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zamieszczone są informacje dotyczące zagrożeń związanych ze skorzystaniem z ulgi na startZob. http://www.zus.pl/baza-wiedzy/biezace-wyjasnienia-komorek-merytorycznych/firmy/-/publisher/details/1/ulga-na-start-preferencyjna-podstawa-dzialalnosc-nieewidencjonowana_-jakie-sa-warunki-uprawnienia-i-skutki-/1948772 (dostęp: 10.02.2020). . Wpis dotyczący ulgi na start datowany jest na 2.07.2018 r. Wcześniej na stronie ZUS widniała jedynie informacja o możliwości skorzystania przez przedsiębiorcę z sześciomiesięcznego zwolnienia z odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne. Skutków takiej decyzji, zwłaszcza w zakresie ubezpieczeń społecznych, na stronie nie opisano.

Wnioski

Podstawowym celem, który przyświecał prawodawcy przy konstruowaniu instytucji ulgi na start, było ułatwienie początkującym przedsiębiorcom prowadzenia działalności gospodarczej. W mojej ocenie cel ten nie został osiągnięty. Trudno bowiem uznać, że oszczędność, w łącznej kwocie bliskiej 1.500 zł, stanowi wystarczającą motywację do założenia działalności gospodarczej. Co istotne, skorzystanie przez przedsiębiorcę z instytucji ulgi na start może narazić go na koszty znacznie przewyższające kwotę odpowiadającą sześciu miesiącom odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne, w tym dobrowolnej składki na ubezpieczenie chorobowe. Podstawową bowiem i najbardziej dotkliwą dla przedsiębiorcy konsekwencją skorzystania z ulgi na start jest pozbawienie się, w okresie trwania ulgi, prawa do szeregu świadczeń z ubezpieczenia społecznego, takich jak zasiłek chorobowy, zasiłek macierzyński czy świadczenie rehabilitacyjne. Ponadto w dalszym ciągu problematyczna pozostaje kwestia „przerzucenia” obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne z początkującego przedsiębiorcy na jego kontrahenta. Założenie, że zawarte na stronie internetowej stanowisko Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zwalniające kontrahentów początkujących przedsiębiorców od odprowadzania za nich składek na ubezpieczenia społeczne, ma charakter wiążący, jest bowiem wysoce ryzykowne.