I. W ramach wewnątrzkrajowych ustawodawstw dość często występuje zjawisko unikania opodatkowania przez podmioty gospodarcze, jak również przez osoby fizyczne. Przepisy podatkowe poszczególnych państw posiadają regulacje podatkowoprawne, które pozwalają im na przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania, a często i minimalizowanie skutków szkodliwej polityki podatkowej prowadzonej przez podmioty podatkowe. Trzeba pamiętać, że unikanie opodatkowania może być zjawiskiem bezprawnym, jak również może ono mieścić się w granicach przepisów prawa danego państwa. Najczęściej zdarza się, że podatnicy, kształtując swoją politykę optymalizacji opodatkowania, dzięki instrumentom unikania opodatkowania niewłaściwie je wykorzystują, co w konsekwencji powoduje, że działania te są nielegalne i podlegają sankcjom ze strony organów podatkowych.

W dobie światowej globalizacji tendencją jest, że podmioty gospodarcze działające w wielu państwach tworzą struktury holdingowe. Jednym z zasadniczych powodów takich działań są aspekty podatkowe. Akcjonariusze spółek wchodzących w skład holdingu zainteresowani są oszczędnościami podatkowymi, niezależnie czy będzie to się odbywało w ramach jednej ze spółek, czy całego holdingu. Dlatego coraz większe znaczenie ma planowanie podatkowe, które – w skali międzynarodowej – polega na takim kształtowaniu struktur i form prawnych działalności w poszczególnych państwach, które pozwala na wykazywanie dochodów do opodatkowania w państwach o niskiej stopie opodatkowania.

W doktrynie zjawisko minimalizowania opodatkowania przez podmioty gospodarcze bądź przez osoby fizyczne określane jest jako opór podatkowy, który występuje w dwóch podstawowych formachA. Gomułowicz, J. Małecki, Podatki i prawo podatkowe, Warszawa 2004, s. 250 i n.:

1. uchylanie się od opodatkowania, opierające się na działaniach zakazanych przez prawo podatkowe, a skutkujące minimalizacją opodatkowania lub całkowitą jego eliminacją; przy czym każde zjawisko unikania opodatkowania jest działaniem niezgodnym z prawem podatkowym;
2. unikanie opodatkowania poprzez redukcję obciążeń podatkowych za pośrednictwem metod i instrumentów przewidzianych prawem podatkowym, skierowanych na wykorzystanie tych możliwości, które w ramach i granicach zmniejszają poziom obciążeń podatkowych.

Trudno uznać to za regułę, ale najczęściej z legalnej formy oporu podatkowego, jaką jest unikanie opodatkowania, korzystają duże holdingi. Natomiast uchylanie się od opodatkowania – jako nielegalna forma minimalizowania opodatkowania – stwarza dla członków zarządu spółek tworzących holding poważne zagrożenie, jakim jest ryzyko odpowiedzialności karnoskarbowej.

Zasadą stało się legalne działanie powodujące minimalizowanie obciążeń podatkowych, integralnie połączone z planowaniem podatkowym. Na gruncie międzynarodowym sprowadza się to głównie do dostosowania odpowiedniej struktury i formy prawnej działalności w poszczególnych państwach, jak również transferów kapitału i dóbr pomiędzy tymi państwami, aby dochód uzyskany przez dane przedsiębiorstwo ponadnarodowe opodatkowany był stosunkowo najniższą stawką bądź w ogóle nie podlegał opodatkowaniuM. Rudnicki, Ł. Blak, Wewnątrzkrajowe środki walki z unikaniem opodatkowania – zarys problemu, M. Pod. 2007, nr 8, s. 21..

Konkluzja z tego wynika następująca: międzynarodowe holdingi, chcąc zminimalizować opodatkowanie bądź nawet całkowicie go uniknąć, tworzą taki schemat polityki podatkowej, że całość (bądź większość) dochodów zostanie przerzucona do spółki, która jest podatnikiem w państwie, gdzie jest najniższa stawka podatkowa. Takie praktyki powodują, że pomiędzy państwami dochodzi do praktyk konkurencyjnych na płaszczyźnie podatkowej. Przejawia się to w dwóch aspektach:

• proponowanie systemu ulg i zwolnień określanego jako szkodliwa konkurencja podatkowa;
• ogólna polityka podatkowa ukierunkowana na atrakcyjniejsze kształtowanie ogólnych zasad opodatkowania i skali podatkowejL. Oręziak, Finanse Unii Europejskiej, Warszawa 2004, s. 232–233. 

Państwa próbują podejmować działania, które uniemożliwiłyby holdingom międzynarodowym minimalizowanie opodatkowania poprzez regulacje międzynarodowego prawa podatkowego. Ponadto wprowadzają regulacje wewnętrzne, mające na celu przeciwdziałanie transferowi dochodów i kapitałów, który jest niekorzystnym zjawiskiem dla budżetów wewnątrzkrajowych. Oczywiste jest, że takie działania ustawodawców bardzo często spotykają się ze sprzeciwem holdingów, ich cele bowiem się rozmijają. W takich sytuacjach kluczową rolę odgrywają regulacje przeciwdziałające transferowi dochodów i kapitałów. Przeciwdziałanie państw unikaniu opodatkowania przez podatników dokonuje się poprzez wprowadzenie przepisów mających na celu uniemożliwienie minimalizacji opodatkowania w wybrany sposób, co skutkuje niemożnością uznania danego działania podatnika za legalne unikanie opodatkowania M. Rudnicki, Ł. Blak, Wewnątrzkrajowe, s. 22; H. Hamaekers, Taxation Trends in Europe, „Asia-Pacific Tax Bulletin” 2003, nr 2, s. 310. .

Tak więc międzynarodowe holdingi, które planują minimalizację opodatkowania w zakresie transgranicznym, muszą zdawać sobie sprawę, że istnieją regulacje podatkowe, które służą zapobieganiu unikania opodatkowania i szkodliwej konkurencji podatkowej.

Warto więc przeanalizować regulacje, które służą do zapobiegania unikaniu opodatkowania oraz minimalizują konsekwencje szkodliwej konkurencji podatkowej. Jest to potrzebne podatnikom (holdingom), którzy kształtują swoje struktury organizacyjne w ten sposób, że umożliwiają minimalizację ryzyka podatkowego bez naruszenia norm prawnych.

II. Chcąc dokonać całościowej analizy przepisów zapobiegających unikaniu opodatkowania, regulacje te trzeba podzielić na dwie kategorie:

1. klauzule ogólne oraz
2. przepisy szczególne przeciwdziałające unikaniu podwójnemu opodatkowania, związane z konkretnymi stanami faktycznymi.

Podstawową klauzulą ogólną jest klauzula ogólna unikania podwójnego opodatkowania (ang. General anti-avoidance rule – GAAR). Klauzule te występują w różnych państwach i funkcjonują na podobnych zasadach. Różnice polegają na różnym nazewnictwieW państwach systemu common law, np. Kanada, USA, Wielka Brytania – substance over form; w państwach systemu kontynentalnego – anti-abuseclause; za: M. Rudnicki, Ł. Blak, Wewnątrzkrajowe, s. 22. oraz na tym, że ich wykorzystanie opiera się na różnych przesłankach (stanach faktycznych). Dla klauzul ogólnych bardzo ważną rolę odgrywa orzecznictwo sądowe. Jego zadanie polega na kreowaniu klauzul ogólnych, które nie są wprowadzane przez ustawodawstwo niektórych państwSzerzej: B. Brzeziński, Anglosaskie doktryny orzecznicze dotyczące unikania opodatkowania, Toruń 1996; G. Kujawski, General and Specific Anti-Avoidance Provisions in Polish Tax Law, „European Taxation” 2006, nr 4, s. 162–164.. Rola orzecznictwa sprowadza się również do tego, że istniejące klauzule ogólne są przez orzecznictwo modyfikowane.

Zdecydowana większość państw opiera swoje klauzule ogólne na dwóch stanach faktycznych:

1. zdarzenie, w ramach którego doszło w rzeczywistości do dokonania czynności prawnej, lecz z dokonania tej czynności nie można było oczekiwać innych istotnych korzyści niż wynikające z celu, jakim jest obniżenie opodatkowania; w polskich realiach klauzula ta aktualnie nie występuje, ponieważ orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego uznało jej niekonstytucyjność Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 11 maja 2004 r. (sygn. akt K 4/03) uznało niekonstytucyjność art. 24b § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. nr 86, poz. 732 z późn. zm.), zwana dalej OpU, który to artykuł był przepisem wprowadzającym klauzulę obejścia prawa w tym kształcie..
2. zdarzenie, kiedy rzeczywista treść czynności prawnej odbiega od literalnego brzmienia oświadczenia woli bądź kiedy pod pozorem zawarcia jednej czynności prawnej doszło de facto do zawarcia innej czynności prawnej; klauzula ta została wprowadzona do polskiego ustawodawstwa podatkowego Klauzula ta została wprowadzona do polskiego ustawodawstwa podatkowego art. 199a § 1, § 2 i § 3 OpU; za: M. Rudnicki, Ł. Blak, Wewnątrzkrajowe, s. 22.; przepis stanowi, że organ podatkowy, dokonując ustalenia treści czynności prawnej, uwzględnia zgodny zamiar stron i cel czynności, a nie tylko dosłowne brzmienie oświadczeń woli złożonych przez strony czynności. W sytuacji gdy pod pozorem dokonania czynności prawnej dokonano innej czynności prawnej, skutki podatkowe wywodzi się z tej ukrytej czynności prawnej. Natomiast w przypadku gdy z dowodów zgromadzonych w toku postępowania, w szczególności zeznań strony, chyba że strona odmawia składania zeznań, wynikają wątpliwości co do istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, z którym związane są skutki podatkowe, organ podatkowy występuje do sądu powszechnego o ustalenie istnienia lub nieistnienia tego stosunku prawnego lub prawa.

Widać, że pomiędzy tymi dwiema klauzulami istnieją dość wyraźne różnice. Pierwsza z klauzul skutkuje tym, że organy podatkowe mogą pominąć skutki dokonanych przez strony czynności prawnych, jeżeli do osiągnięcia zamierzonego celu gospodarczego odpowiednia była również inna czynność prawna lub czynności prawne. W przypadku takiego zdarzenia można wyciągać wnioski z tej innej czynności prawnej lub czynności prawnych. Wynika z tego, że organy podatkowe nie negują więc realnej treści czynności prawnej, lecz mimo respektowania jej istnienia wywodzą skutki podatkowe, przyjmując fikcję prawną zawarcia innej czynności, o wyższym poziomie opodatkowania.

Druga klauzula związana jest tylko z ustaleniem treści czynności prawnej oraz pozornych czynności prawnych, tj. ustaleniem stanu faktycznego danej sprawy na podstawie oświadczeń woli składanych przez strony oraz okoliczności danej transakcji Tamże, s. 22–23..

Regulacje prawnopodatkowe w państwach „starej” Unii Europejskiej pozwalają na stwierdzenie, że w tych państwach klauzule ogólne odnoszą się do znacznie szerszego zakresu przedmiotowego niż w państwach Europy Środkowo-Wschodniej (dotyczy to również Polski), gdzie jest niewielka liczba klauzul ogólnych wpływających na operacje związane z unikaniem opodatkowania.

III. W państwach Unii Europejskiej oprócz klauzul ogólnych występują również szczególne regulacje przeciwdziałające unikaniu opodatkowania. Od klauzul ogólnych odróżnia je to, że konkretnie określają stany faktyczne będące przedmiotem regulacji oraz skutki związane z zaistnieniem przesłanek. Konsekwencją tego jest, że często są one nieskuteczne i nieefektywne, z jednej strony bowiem stanowią odpowiedź na zaistniałe już unikanie opodatkowania, z drugiej zaś ze względu na w miarę ściśle określony zakres regulacji w większości przypadków możliwe jest uniknięcie rygorów wynikających ze wskazanych przepisów M. Kalinowski, M. Pakulska, Perspektywy funkcjonowania w polskim prawie podatkowym klauzul generalnych służących zwalczaniu unikania opodatkowania, M. Pod. 2005, nr 5, s. 20–21..

W ramach państw Unii Europejskiej występują dwa podstawowe instrumenty prawnopodatkowe będące klauzulami zapobiegającymi unikaniu opodatkowania:

1. regulacje dotyczące niedostatecznej kapitalizacji (ang. thin capitalization rules);
2. regulacje związane z cenami transferowymi (ang. transfer pricing).

IV. Zjawisko niedostatecznej kapitalizacji (ang. thin capitalization) związane jest z procesem wyboru metody finansowania spółek kapitałowych przez udziałowców (akcjonariuszy) lub podmioty powiązane – bezpośrednio bądź pośrednio – z udziałowcami (akcjonariuszami)A. Wells, Current Developments with Thin Capitalization, „The Tax Journal” 1993, nr 33, s. 9..

Znane są dwie podstawowe metody finansowania spółek kapitałowych:

1. definitywna metoda finansowania;
2. zwrotna metoda finansowania.

Metoda definitywna związana jest z finansowaniem spółek kapitałowych ze środków własnychB. Brzeziński, R. Hayder, Niedostateczna kapitalizacja spółek kapitałowych, M. Pod. 1997, nr 2, s. 34.. Może również nastąpić finansowanie spółki kapitałowej ze środków wspólników. Wybór środków przy finansowaniu uzależniony jest więc od podmiotu. Źródłem kapitału może być zysk wydzielony spółki, tj. część zysku przeznaczona do podziału pomiędzy uprawnionych, lecz niewypłacona na podstawie uchwały zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia akcjonariuszy) o podwyższeniu kapitału zakładowego. W przypadku zaś finansowania ze środków spółki powiększenie kapitału zakładowego następuje z zysku zatrzymanego w spółceH. Litwińczuk, Prawo podatkowe przedsiębiorców, Warszawa 2003, s. 206–208..

Metoda zwrotna polega na udostępnieniu spółce kapitału w formie pożyczki, kredytu lub obligacji – w następstwie czego powstają między podmiotami finansującymi spółkę, tj. między udziałowcem (akcjonariuszem) a finansowaną spółką, relacje wierzyciel–dłużnik. W takiej sytuacji podmiot finansujący występuje wobec spółki w podwójnej roli: wierzyciela i udziałowca (akcjonariusza).

Wybór metody w ramach niedostatecznej kapitalizacji wynika z potrzeby optymalizacji opodatkowania dla spółek kapitałowych. Trzeba uznać, że w dużej mierze metoda zwrotna jest o wiele atrakcyjniejsza dla udziałowców (akcjonariuszy), którzy korzystają z tej formy finansowania. Korzyść można zauważyć szczególnie w kontekście porównania z metodą definitywną.

Przepisy regulujące opodatkowanie dochodów z tytułu odsetek wypłacanych na rzecz udziałowców (akcjonariuszy), którzy wybrali zwrotną metodę finansowania, umożliwiają zaliczanie wydatku z tego tytułu do kategorii kosztów uzyskania przychodu po stronie spółki. Konsekwencją tego jest zmniejszenie dochodu spółki do opodatkowania, rozumianego jako dodatnia różnica przychodu nad kosztami jego uzyskaniaT. Lipowski, Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, Sopot 1999, s. 16.. Częste wykorzystywanie zwrotnej metody finansowania spółki kapitałowej przemawia za tym, że aspekty podatkowe są jednym z podstawowych motywów przyświecających wyborowi tej metody. Efektem tego jest, że rozwiązanie to spotyka się ze zdecydowanymi działaniami ze strony organów skarbowych, jak również samego ustawodawcy. Tak zdecydowana reakcja wynika z podstawowych funkcji podatku, jako daniny publicznej mającej za zadanie w pierwszej kolejności pokrycie zapotrzebowania państwa na dochód publiczny, w drugiej zaś wywarcie określonego wpływu na gospodarcze zachowanie się podmiotów opodatkowanych (tzw. pozafiskalne funkcje podatków)A. Gomułowicz, J. Małecki, Podatki i prawo podatkowe, Poznań 1996, s. 116–120; N. Gajl, Teorie podatkowe w świecie, Warszawa 1992, s. 124–129..

Można więc zgodzić się ze stwierdzeniem, że w tym kontekście niedostateczna kapitalizacja postrzegana jest jako przypadek unikania opodatkowania, który może być zakwalifikowany jako wybór drogi najmniej opodatkowanejM. Kalinowski, Granice legalności unikania opodatkowania w polskim systemie podatkowym, Toruń 2001, s. 12– 23; H. Litwińczuk, Obejście prawa podatkowego w świetle doświadczeń międzynarodowych, Prz. Pod. 1999, nr 9, s. 5; P. Karwat, Obejście prawa podatkowego, Prz. Pod. 2003, nr 2, s. 49–52. .

Zagadnienia podatkowe dotyczące niedostatecznej kapitalizacji zostały wprowadzone do przepisów polskiego prawa podatkowego na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnychArt. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 oraz art. 16 ust. 6–7b ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.), zwana dalej PDOPrU.. Celem tych regulacji jest zapobieżenie tzw. zwrotnemu finansowaniu spółki (metoda zwrotna) przez znaczących udziałowców (akcjonariuszy)Wyrok NSA z 6 października 2005 r. (FSK 2126/2004), publ. w: J. Mika, Cienka kapitalizacja, M. Pod. 2008, nr 6, s. 13..

Regulacje podatkowe odnoszą się do dokapitalizowania spółki przez jej udziałowców (akcjonariuszy) w formie zwrotnej, a więc w postaci długoterminowych lub krótkoterminowych pożyczek, a nie w postaci wkładu własnego, tj. wkładów na pokrycie kapitału zakładowego lub dopłat dokonywanych zgodnie z przepisami k.s.h.Ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2000 r. nr 94, poz. 1037 z późn. zm.), dalej: k.s.h. Sprowadza się to do sytuacji, w której spółka kapitałowa korzysta w swojej działalności z finansowania dłuższego, ograniczając wielkość kapitału zakładowego (akcyjnego) do ustawowego minimum. Dlatego często używa się określenia, że wielkość kapitału zakładowego (akcyjnego) jest niedostateczna w porównaniu z wielkością zadłużenia spółki wobec udziałowców (akcjonariuszy)R. Ciołek, Niedostateczna kapitalizacja, Prz. Pod. 1999, nr 3, s. 10–12. .

Przepisy PDOPrU Art. 16 ust. 1 pkt 60 PDOPrU. stanowią, że zjawisko niedostatecznej kapitalizacji występuje wówczas, gdy pożyczka jest udzielona przez udziałowca (akcjonariusza) posiadającego w kapitale drugiej spółki nie mniej niż 25% udziałów (akcji) – lub jeżeli pożyczki udzielone są przez udziałowców (akcjonariuszy) łącznie posiadających nie mniej niż 25% udziałów drugiej spółki.

Ponadto przepisy PDOPrUArt. 16 ust. 1 pkt 61 PDOPrU. stanowią, że pożyczka udzielona jest przez spółkę innej spółce, jeżeli w obu tych podmiotach ten sam udziałowiec (akcjonariusz) posiada nie mniej niż po 25% udziałów (akcji).

Wykładnia powyższych przepisów nie budzi większych zastrzeżeń zarówno doktryny, jak i samych organów podatkowych. Co ważniejsze, interpretacje tych przepisów utrwaliły racjonalną wykładnię przepisów w zakresie uznawania podmiotów (udziałowców lub akcjonariuszy) za udziałowców (akcjonariuszy) bezpośrednich.

V. Natomiast przepisy o cenach transferowych są kluczowymi regulacjami dotyczącymi kwestii związanych z unikaniem opodatkowania. Odnoszą się one do podmiotów (spółek kapitałowych), które są pomiędzy sobą powiązane kapitałowo. Problematyka cen transferowych uregulowana jest w przepisach ustaw o podatkach dochodowych Art. 9a i 11 PDOPrU oraz art. 25 i 25a ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm., zwana dalej PDOFU). .

Co do zasady przepisy dotyczące cen transferowych opierają się na wytycznych OECD w sprawie wyceny transferu dla przedsiębiorstw wielonarodowych oraz administracji podatkowych. W związku z tym przepisy te są bardzo podobne w większości państw OECD, różnice pomiędzy nimi są zaś nieznaczne.

Organy kontroli skarbowej mogą dokonywać szacowania cen transferowych według zasad ceny rynkowej za pomocą metod wymienionych w ustawach o podatkach dochodowych, które zawierają delegację ustawową do wydawania w drodze rozporządzenia przepisów dotyczących sposobu i trybu określania dochodów w drodze oszacowania według tych metod. Obydwie ustawy przewidują takie same regulacje w zakresie cen transferowych i szczególnej dokumentacji podatkowej. Tymi metodami są:

1. metoda porównywalnej ceny niekontrolowanej;
2. metoda ceny odprzedaży;
3. metoda rozsądnej marży (koszt plus);
4. metoda podziału zysku;
5. metoda marży transakcji netto.

Wszystkie metody szacowania dochodów są równe (nie ma żadnej ścisłej kolejności i żadna nie jest uważana za lepszą od innych), ale wybrana powinna zostać taka metoda, która w konkretnej sytuacji (biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności i fakty) da najbardziej wiarygodny sposób do określenia rezultatu zgodnego z zasadą arm’s length.

Przy dokonywaniu wyboru konkretnej metody muszą zostać wzięte pod uwagę dwa czynniki:

a) stopień podobieństwa pomiędzy transakcjami kontrolowanymi a porównywalnymi transakcjami niekontrolowanymi (porównywalność);

b) jakość posiadanych danych oraz przyjętych założeń.

Konieczność wprowadzenia przepisów o cenach transferowych wynika z potrzeby przeciwdziałania kształtowaniu cen transakcyjnych odnoszących się do dóbr, usług oraz wartości niematerialnych i prawnych według cen transferowych stosowanych przez podmioty powiązane, które nie odpowiadają wartości rynkowej. Umożliwia to ukształtowanie przychodów i kosztów spółek działających w różnych państwach, by dochód został wykazany i jednocześnie opodatkowany w państwie, gdzie obowiązują niskie stawki podatku, przy jednoczesnej minimalizacji obciążenia podatkowego w państwach o wysokich podatkach M. Rudnicki, Ł. Blak, Wewnątrzkrajowe, s. 22–23; H. Hamakers, K. Holmes, J. Głuchowski, T. Kardach, W. Nykiel, Wprowadzenie do międzynarodowego prawa podatkowego, Warszawa 2006, s. 290–291.. Przepisy regulujące problematykę cen transferowych ograniczają swobodę kształtowania cen oraz innych ważnych warunków w transakcjach pomiędzy podmiotami powiązanymi. Skłaniają one do tego, by były kształtowane warunki transakcji na zasadzie długości ramienia (ang. arm’s length principle). W myśl tej zasady ceny ustalane w transakcjach między podmiotami powinny – na potrzeby spraw podatkowych – opierać się na cenach, jakie ustaliłyby między sobą podmioty niepowiązane w transakcjach tego samego rodzaju na warunkach tego samego rodzaju na otwartym rynkuH. Hamakers, K. Holmes, J. Głuchowski, T. Kardach, W. Nykiel, Wprowadzenie, s. 180–181. .

Regułą jest, że przepisy związane z cenami transferowymi odnoszą się do wszystkich transakcji zachodzących pomiędzy podmiotami powiązanymi. Trzeba również zauważyć, że niektóre państwa posiadają regulacje dotyczące cen transferowych, którym podlegają transakcje z kontrahentami w państwach o niskiej stawce podatkowej, bez względu na fakt udokumentowania jakichkolwiek powiązań (np. Belgia i Francja). Jednocześnie inne państwa posiadają obligatoryjny warunek audytu jednej ze stron transakcji nad drugą, tj. definicja węższa niż powiązanie (np. Luksemburg, USA, Szwajcaria).

Przepisy o cenach transferowych mogą odnosić się nie tylko do transakcji pomiędzy podmiotami posiadającymi samodzielną osobowość prawną, ale również do transakcji pomiędzy różnymi jednostkami organizacyjnymi jednego podmiotu (pomiędzy spółką i jej zakładem bądź pomiędzy zakładami tej samej spółki) Art. 11 ust. 8a PDOPrU oraz art. 25 ust. 6a PDOFU; IBFD International Tax Glossary, Amsterdam 2005, s. 421–422; M. Rudnicki, Ł. Blak, Wewnątrzkrajowe, s. 24..

VI. Powyższa analiza dotyczy tylko najważniejszych instrumentów prawnopodatkowych, które mają zapobiec unikaniu opodatkowania. Natomiast nie zostały omówione inne regulacje, które są traktowane jako środki walki z unikaniem opodatkowania, np. przepisy dotyczące kontrolowanej spółki zagranicznej (ang. Controlled Foreign Company – CFC rules) czy przepisy dotyczące rezydencji.

Trzeba jednoznacznie stwierdzić, że regulacje odnoszące się do przeciwdziałania unikaniu opodatkowania różnią się na gruncie ustawodawstw państw UE. Różnice polegają czasami na zasadniczych kwestiach, a niekiedy odnoszą się do różnic w definiowaniu kluczowych terminów. Dlatego warto, aby holdingi działające w ramach całej Unii Europejskiej zwracały uwagę, którego państwa przepisy o unikaniu opodatkowania wykorzystują.