A rtykuł stanowi analizę problemu usuwania wpisów o zatartym skazaniu, zawierających dane osobowe skazanych z różnych rejestrów i baz danych w polskim porządku prawnym. Kwestia ta jest problematyczna ze względu na wielość ewidencji gromadzących i przetwarzających dane osób skazanych, jak i niejednoznaczność regulacji, zarówno Kodeksu karnego, jak i regulacji szczegółowych. Z drugiej strony informacja o przeszłości kryminalnej może powodować ogromne utrudnienia dla skazanego, po zatarciu skazania, uniemożliwiając danej osobie normalne funkcjonowanie w społeczeństwie.

Jak wskazuje art. 106 Kodeksu karnegoUstawa z 6.06.1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 2019 r. poz. 1950 ze zm.), dalej k.k.in fine, jedną z normatywnych konsekwencji zatarcia skazania jest fakt, że „wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych”. Rejestrem tym jest obecnie Krajowy Rejestr Karny, wprowadzony w 2000 r.Ustawa z 24.05.2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym (Dz.U. z 2017 r. poz. 678 ze zm.), dalej u.k.r.k., zastępujący tym samym działający wcześniej Centralny Rejestr Karny. Wydawać by się mogło, że brzmienie przepisu jest zrozumiałe i nie nastręcza żadnych problemów interpretacyjnych. Należy jednak zaznaczyć, że informacje o skazaniu gromadzone są nie tylko w Krajowym Rejestrze Karnym, ale także w innych rejestrach prowadzonych przez organy państwowe. Powstaje zatem oczywiste pytanie, czy w chwili zatarcia skazania obowiązek usunięcia wpisu o skazaniu dotyczy wyłącznie rejestru skazanych, czy także innych rejestrów, gdzie gromadzone są informacje o skazaniu.

Z jednej strony możliwe jest twierdzenie, że użycie przez ustawodawcę liczby pojedynczej w art. 106 in fine k.k. („rejestru skazanych”) skutkuje tym, iż obowiązek usuwania wpisów dotyczy wyłącznie jednego rejestru, którym jest Krajowy Rejestr Karny. Dodatkowo można się powołać na wykładnię historyczną, wskazując, że uregulowanie tej kwestii w Kodeksie karnym z 1932 r.Art. 90 § 4 zd. 2 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 11.07.1932 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 1932 r. nr 60 poz. 571 ze zm.). posługiwało się liczbą mnogą (sformułowaniem – „Zatarcie skazania pociąga za sobą usunięcie wpisu o skazaniu z wszelkich rejestrów karnych”), przez co zmiana, która nastąpiła w Kodeksie karnym z 1969 r.Art. 110 in fine ustawy z 19.04.1969 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 1969 r. nr 13 poz. 94 ze zm.)., mogła być intencjonalnym zabiegiem ustawodawcyZob. więcej J. Bafia (w:) Kodeks karny. Komentarz, J. Bafia, K. Mioduski, M. Siewierski, Warszawa 1971, s. 269; L. Gardocki, Prawo karne, Warszawa 1995, s. 189; K. Buchała, Prawo karne materialne, Warszawa 1980, s. 650.. Przedstawiciele przeciwnego stanowiskaM. Cieślak, Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1994, s. 485; M. Błaszczyk, Instytucja zatarcia skazania w polskim prawie karnym, „Studia Iuridica” 2006/46, s. 32; N. Kłączyńska (w:) Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red.J. Giezek, Warszawa 2012, komentarz do art. 106 k.k., teza 8; L. Wilk (w:) Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2016, komentarz do art. 106 k.k., teza 2. podnoszą natomiast, że argument ten jest nieprzekonujący i nierozstrzygający problemuB. J. Stefańska, Zatarcie skazania, Warszawa 2014, s. 228., powołując się na orzeczenie SN, w którym wskazano wprost, że „samo tylko użycie w treści normy prawnej liczby mnogiej dla określenia przedmiotu bezpośredniej ochrony przedmiotu czynności wykonawczej lub środka służącego do popełnienia przestępstwa nie oznacza, że ustawodawca używa jej w znaczeniu zwrotu «co najmniej dwa»”Uchwała SN z 21.11.2001 r. (IKZP 26/01), OSNKW 2002/1–2, poz. 4, z aprobującymi uwagami R.A. Stefańskiego, Przegląd uchwał Izby Karnej Sądu Najwyższego w zakresie prawa karnego materialnego, prawa karnego wykonawczego i prawa wykroczeń za 2001 r., „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2002/1, s. 141–143.. Podobnie twierdzi B. J. Stefańska, powołując się na treść art. 167 § 1 k.k., penalizującego umieszczenie na statku wodnym lub powietrznym urządzenia lub substancji zagrażającej bezpieczeństwu osób lub mieniu znacznej wartości, w którym ustawodawca również posłużył się liczbą pojedynczą (jedno „urządzenie” lub jedna „substancja”), a mimo to nie sposób uznać, że umieszczenie dwóch takich przedmiotów nie będzie realizowało znamion wskazanego typu czynu zabronionegoB. J. Stefańska, Zatarcie skazania..., s. 228.. Dla rozwiązania zarysowanego problemu pomocne będzie przeanalizowanie zasad funkcjonowania zarówno Krajowego Rejestru Karnego, jak i innych rejestrów gromadzących informacje o skazaniu i osobie sprawcy czynu zabronionego.

Krajowy Rejestr Karny – autonomiczna podstawa prawna usunięcia danych o zatartym skazaniu

Krajowy Rejestr Karny, jak stanowi art. 1 ust. 2 u.k.r.k., gromadzi m.in. dane osób prawomocnie skazanych, ale także osób, którym prawomocnie warunkowo umorzono postępowanie oraz wobec których prawomocnie orzeczono środki zabezpieczająceWięcej o mechanizmie uzyskiwania dostępu do danych z KRK R. Jendrych, Wymogi niekaralności w polskim systemie prawa (zarys problematyki), „Państwo i Prawo” 2017/3, s. 117–128.. Dostęp do zasobów rejestru (art. 6 u.k.r.k.) posiada ograniczony krąg podmiotów, w tym przede wszystkim organy państwowe (m.in. sądy i prokuratury oraz różnego rodzaju służby), na potrzeby realizacji ustawowych obowiązków. Z bazy danych mogą także skorzystać pracodawcy, w zakresie sprawdzania niekaralności przyszłego pracownika (art. 6 ust. 1 pkt 10 u.k.r.k.). Informację z Krajowego Rejestru Karnego mogą uzyskać także osoby, których dane te dotyczą (art. 7 u.k.r.k.). Dostęp do rejestru jest zatem ograniczony nie tylko podmiotowo (dla enumeratywnie wyliczonych podmiotów), ale również przedmiotowo (w określonym zakresie). Dane osobowe są natomiast, jak wynika z art. 14 ust. 1 u.k.r.k., usuwane są z chwilą zatarcia skazania z mocy prawa albo po przesłaniu odpowiedniego zawiadomienia w przypadku zatarcia skazania dokonanego w inny sposób. Jako że warunkowe umorzenie postępowania, niebędące skazaniem, nie podlega zatarciu, wpis o nim usuwa się z rejestru po zawiadomieniu o podjęciu tego postępowania lub upływie okresu z art. 68 § 4 k.k. (art. 14 ust. 1a u.k.r.k.). Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku orzeczenia środków zabezpieczających (art. 14 ust. 3 u.k.r.k.). Dane osób skazanych są usuwane także po ich śmierci, na co wskazuje art. 14 u.k.r.k. Widać więc, że ustawa o Krajowym Rejestrze Karnym wprost przewiduje usunięcie wpisu o skazaniu po jego zatarciu. Wskazać należy, że usunięcie wpisu o skazaniu z Krajowego Rejestru Karnego nie następuje na drodze decyzji administracyjnejWyrok NSA z 20.03.2003 r. (II SA 2558/02), ONSA 2004/1, poz. 35., a jest wyłącznie czynnością techniczną o charakterze deklaratoryjnymDecyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie z 21.10.2003 r. – Kol. Odw. 3131/03/ Kom/3796/D, „Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych” 2004/2, poz. 31., przez co fakt ten jest irrelewantny dla samej skuteczności zatarcia skazania. Jak słusznie wskazuje B.J. Stefańska, „usunięcie karty karnej jest skutkiem zatarcia skazania, a nie treścią tej instytucji”B. J. Stefańska, Zatarcie skazania..., s. 214.. Ponadto, jak wskazywano wielokrotnie w orzecznictwie, sąd ma zawsze obowiązek badania, czy skazanie zostało zatarte, niezależnie od informacji z Krajowego Rejestru KarnegoWyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 14.11.2009 r. (II AKa 117/09), „Krakowskie Zeszyty Sądowe” 2010/9, poz. 27; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 16.01.2003 r. (II AKa 400/02), OSA 2003/8, poz. 81.. Konieczność taka spoczywa także na innych niż sąd organachUchwała SN z 20.06.1980 r. (I PZP 13/80), OSNC 1981/1, poz. 2..

Jak więc wynika wprost z ustawy o Krajowym Rejestrze Karnym, wpis o skazaniu usuwa się z chwilą zatarcia skazania. Nie ma zatem potrzeby do odwoływania się do art. 106 k.k. jako podstawy prawnej żądania usunięcia wpisów.

Inne rejestry gromadzące informacje o skazaniu – analiza w kontekście wątpliwości systemowych

Jak zostało zaznaczone, Krajowy Rejestr Karny nie jest jedynym miejscem gromadzącym informacje o skazaniu i sprawcy czynu zabronionego. Niektóre z nich przewidują, tak jak ma to miejsce w przypadku Krajowego Rejestru Karnego, że usunięcie wpisów następuje z chwilą zatarcia skazania. Tak jest w przypadku:

• Rejestru sprawców przestępstw na tle seksualnymArt. 18 ustawy z 13.05.2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym (Dz.U. z 2018 r. poz. 405)., gromadzącym dane przestępców na tle seksualnymRejestr ten nie obejmuje sprawców wszystkich przestępstw zamieszczonych w Rozdziale XXV Kodeksu karnego. Szczegółowy katalog znajduje się w art. 2 ustawy z 13.05.2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym (Dz.U. z 2018 r. poz. 405)., oczywiście z uwzględnieniem art. 106a k.k., wyłączającego zatarcie skazania niektórych kategorii przestępstw na tle seksualnymOdnoszący się do sprawców przestępstw przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, w których pokrzywdzonym był małoletni poniżej 15 lat, a sprawca został skazany za karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. Zob. więcej o tej regulacji A. Zientara, Sporne problemy dotyczące wyłączenia możliwości zatarcia skazania na podstawie art. 106a k.k., „Przegląd Sądowy” 2010/3, s. 96–109; K. Banasik, Zatarcie skazania za przestępstwa o charakterze seksualnym, „Państwo i Prawo” 2013/9, s. 95–105; M. Filar, „Druga” nowelizacja kodeksu karnego dotycząca tzw. przestępstw seksualnych, „Państwo i Prawo” 2006/3, s. 39–55; R. Krajewski, Wyłączenie zatarcia skazania za niektóre przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, „Palestra” 2017/7–8, s. 11–18; K.A. Politowicz, Znaczenie zatarcia skazania w kontekście ochrony niektórych praw podmiotowych osób skazanych (w:) Karnomaterialne i procesowe instrumenty ochrony jednostki przed nadużyciami władzy państwowej, red. J. Karaźniewicz, T. Kuczur, Toruń 2015, s. 226–261.;
• kart albumowych zdjęć sygnalitycznych osób podejrzanych o popełnienie przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego, plików cyfrowych lub negatywów zdjęć sygnalitycznych, gromadzonych przez Straż Graniczną§ 10 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 21.07.2010 r. w sprawie gromadzenia przez Straż Graniczną odcisków linii papilarnych, zdjęć oraz danych osobowych, ich przechowywania, wykorzystania i przekazywania innym organom oraz wzorów wykorzystywanych dokumentów (Dz.U. z 2010 r. nr 134 poz. 902).;
• kart albumowych osób podejrzanych o popełnienie przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego, zawierających dane osobowe, zdjęcia sygnalityczne oraz negatywy filmów, które gromadzone są przez Żandarmerię WojskowąZob. § 15 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z 27.12.2001 r. w sprawie sposobu gromadzenia odcisków linii papilarnych, zdjęć oraz danych osobowych przez Żandarmerię Wojskową (Dz.U. z 2001 r. nr 157 poz. 1859).;
• archiwalnych akt osobowych skazanych na karę pozbawienia wolności lub karę aresztu wojskowego część „B” w przypadku ponownego osadzenia nie dołącza się do teczki akt osobopoznawczych akt osobowych część „B”§ 90 zarządzenia nr 2/04 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z 24.02.2004 r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia i organizacji pracy penitencjarnej oraz zakresów czynności funkcjonariuszy i pracowników działów penitencjarnych i terapeutycznych, https://www.google.com/ url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwiI9tjToODbAhXGiiwKHbDIBr8QFggnMAA&url=http%3A%2F%2Fwww.bip.sw.gov.pl%2FDokumenty%2Fzarzadzenie_2wsprawieszczego%25C5%2582owychzasadprowadzeniaiorganizacjipracy. pdf&usg=AOvVaw2-LckqYfK6lFMdwdCnpsK_ (dostęp: 4.02.2020 r.)..

Do niedawna z chwilą zatarcia skazania dane osobowe usuwane były także z:

• centralnej ewidencji kierowcówArt. 100b ust. 1 pkt 3 ustawy z 20.06.1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2017 r. poz. 1260 ze zm.).;
• danych gromadzonych przez Polską Izbę UbezpieczeńZob. § 8 ust. 3 i 4 rozporządzenia Ministra Finansów z 16.08.2007 r. w sprawie danych gromadzonych w bazach danych tworzonych przez Polską Izbę Ubezpieczeń (Dz.U. z 2017 r., nr 159, poz. 1119)..

Centralna ewidencja kierowców gromadzi m.in. dane osób posiadających uprawnienia do kierowania pojazdami, którym uprawnienia te cofnięto oraz wobec których orzeczono środek karny zakazu prowadzenia pojazdów. Na mocy nowelizacjiUstawa z 24.07.2015 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1273)., która weszła w życie 4.06.2018 r., uchylono art. 100b ustawy – Prawo o ruchu drogowym, będący podstawą regulującą zarówno działanie rejestru, jak i usuwanie z niego wpisów. W to miejsce wprowadzono art. 100aa–100aq, zmieniając tym samym uregulowanie dotyczące usuwania danych. Dotychczas podstawą usunięcia był wprost fakt zatarcia skazania, natomiast po nowelizacji podstawą usunięcia jest fakt, że dane podlegają usunięciu z Krajowego Rejestru KarnegoArt. 100ab ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z 20.06.1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2018 r. poz. 1990 ze zm.).. Przy uwzględnieniu wcześniejszych uwag dotyczących Krajowego Rejestru Karnego zmiana ta nie wydaje się przełomowa, gdyż de facto dalej usunięcie wpisu następuje pośrednio na podstawie zatarcia skazania. Wskazać jednak należy, że zakaz prowadzenia pojazdów może być orzeczony także bez skazania – w przypadku warunkowego umorzenia postępowania (art. 67 § 3 zd. 1 k.k.), które nie jest skazaniem, oraz w przypadku zastosowania środków zabezpieczających (art. 93a § 2 k.k. oraz art. 99 § 1 k.k.), które można orzec także bez skazania danej osoby (art. 93c pkt 1 k.k.). Ponadto zmiana ta wprowadza harmonię między usuwaniem wpisów z Krajowego Rejestru Karnego a wpisów w centralnej ewidencji kierowców, co zdecydowanie usprawnia dokonywanie tych czynności.

Polska Izba Ubezpieczeń gromadziła z kolei dane osób, przeciwko którym prowadzone było postępowanie karne w związku z podejrzeniem popełnienia przez nie przestępstwa na szkodę zakładu ubezpieczeń, zakończone prawomocnym wyrokiem skazującym lub warunkowym umorzeniem postępowaniaZob. § 2 pkt 2 lit. a rozporządzenia Ministra Finansów z 16.08.2007 r. w sprawie danych gromadzonych w bazach danych tworzonych przez Polską Izbę Ubezpieczeń (Dz.U. z 2017 r. nr 159,poz. 1119)., potrzebne do przeciwdziałania przestępczości ubezpieczeniowej§ 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Finansów z 16.08.2007 r. w sprawie danych gromadzonych w bazach danych tworzonych przez Polską Izbę Ubezpieczeń (Dz.U. z 2017 r. nr 159 poz. 1119).. Nowelizacją z 2015 r., która weszła w życie 1.01.2016 r., Polska Izba Ubezpieczeń zaprzestała gromadzenia tych danych i ogranicza się jedynie do danych statystyki ubezpieczeniowej, a więc rejestr ten przestał być obiektem zainteresowań problematyki zatarcia skazania.

Istnieją natomiast regulacje, które nie zawierają przepisu zobowiązującego do usunięcia wpisu o skazaniu z chwilą zatarcia, i to one stanowią najważniejszą część rozważań niniejszego opracowania. Jako przykład wskazać można ustawę o gromadzeniu, przetwarzaniu i przekazywaniu informacji kryminalnychUstawa z 6.07.2001 r. o gromadzeniu, przetwarzaniu i przekazywaniu informacji kryminalnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 424 ze zm.), dalej u.g.p.p.i.k., będącą podstawą powołania i prowadzenia Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych. Przewiduje ona gromadzenie informacji dotyczących samego przestępstwa (datę, miejsce, kwalifikację, sygnaturę), jak i dane osób, przeciwko którym prowadzone jest postępowanie karne lub czynności operacyjno-rozpoznawcze (art. 13 ust. 1 u.g.p.p.i.k.). Informacje te przechowywane są maksymalnie przez 15 lat, natomiast w przypadku danych osobowych termin ten wynosi 5 lat. W szczególnie uzasadnionych przypadkach ostatni ze wskazanych terminów można jednak wydłużyć do lat 15 (art. 14 u.g.p.p.i.k.). Termin ten liczy się od dnia zarejestrowania informacji w bazie. Jak więc widać, dane te dotyczą nie tylko sprawców przestępstw, ale także samych przestępstw, gdy postępowanie jest jeszcze w fazie in rem. Dane osobowe przechowywane są natomiast co do zasady przez okres 5 lat. Może się zatem zdarzyć, że ze względu na krótkie okresy zatarcia skazania przy skazaniu na karę grzywny albo karę ograniczenia wolności dane te będą gromadzone nawet po zatarciu skazania. Należy zastanowić się, czy gromadzenie i przetwarzanie w omawianym rejestrze danych osób skazanych może i powinno mieć miejsce także po zatarciu skazania. Jak wprost wskazuje art. 25 u.g.p.p.i.k., usunięcie gromadzonych danych następuje nie tylko w związku z upływem wskazanych okresów, ale także w przypadku, gdy:

• okażą się nieprawdziwe,
• ich gromadzenie jest zabronione,
• jest to uzasadnione ze względu na bezpieczeństwo państwa lub jego obronność,
• mogą spowodować identyfikację osób udzielających pomocy przy wykonywaniu czynności operacyjno-rozpoznawczych,
• ustał cel ich gromadzenia.

Szczególnie interesująca z perspektywy instytucji zatarcia skazania jest przesłanka ustania celu dalszego gromadzenia danych. Celem gromadzenia informacji kryminalnych jest bowiem, jak wskazuje art. 2 ust. 1 u.g.p.p.i.k., zapobieganie i zwalczanie przestępczości. Informacja o popełnionych przestępstwach, jak i osobach podejrzanych o jego dokonanie bądź typowanych na podejrzanych, jest z pewnością pomocna dla określenia czynników kryminogennych i prewencji kryminalnej, ale przede wszystkim pożyteczna przy wykrywaniu sprawców przestępstw. Wydawać by się mogło, że z chwilą prawomocnego skazania danej osoby za określone przestępstwo ustaje potrzeba gromadzenia jej danych przez ten rejestr. Będą one bowiem przechowywane w Krajowym Rejestrze Karnym, do którego dostęp mają także organy ścigania. Można jednak prezentować pogląd, że gromadzenie tych danych również w bazach Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych także po prawomocnym skazaniu jest uzasadnione ze względu na łatwiejszy i szybszy dostęp do tego rejestru przez Policję niż do Krajowego Rejestru Karnego.

Sytuacja zmienia się natomiast po zatarciu skazania za dany czyn. Zdecydowanie nieuzasadnione jest bowiem przechowywanie tych danych dłużej, niż ma to miejsce w przypadku Krajowego Rejestru Karnego. Krajowe Centrum Informacji Kryminalnej służy przede wszystkim do wykrycia sprawcy przestępstwa, a więc nie powinno gromadzić wpisów o osobach, które za popełnienie określonego przestępstwa zostały skazane, a skazanie to uległo zatarciu. Skoro ustawodawca uznał, że po upływie określonego czasu od wykonania kary nie ma potrzeby przechowywania informacji o skazaniu w Krajowym Rejestrze Karnym, to niekonsekwencją byłoby, gdyby uznał jednocześnie, iż dane te należy przechowywać w rejestrze mającym na celu ułatwienie wykrywania przestępstw, gdyż w tym przypadku cel ten z pewnością został osiągnięty. Należy zatem uznać, że z chwilą zatarcia skazania za określone przestępstwo ustał cel gromadzenia w Krajowym Centrum Informacji Kryminalnych danych osobowych skazanego i na podstawie art. 25 pkt 3 u.g.p.p.i.k. podlegają one usunięciu z rejestru.

Podobna sytuacja jak przy Krajowym Centrum Informacji Kryminalnych ma miejsce w przypadku Krajowego Systemu Informacyjnego Policji. Rejestr ten, regulowany przez trzy akty prawneArt. 20 ustawy z 6.04.1990 r. o Policji (Dz.U. z 2017 r. poz. 2067 ze zm.); rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 21.07.2016 r. w sprawie przetwarzania informacji przez Policję (Dz.U. z 2016 r. poz. 1091 ze zm.); decyzja nr 165 Komendanta Głównego Policji z 25.07.2017 r. w sprawie funkcjonowania Krajowego Systemu Informacyjnego Policji (Dz.Urz. KGP 2017, poz. 51)., zawiera m.in. informacje o osobach podejrzanych o popełnienie przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego. Jak wskazano w art. 20 ust. 17 u.o.p., dane te przechowywane są przez „okres niezbędny do realizacji ustawowych zadań Policji”. Truizmem będzie stwierdzenie, że przesłanka ta ma charakter niedookreślonyWyrok WSA w Warszawie z 28.11.2011 r. (II SA/Wa 978/11), LEX nr 1133648.. Ustawa nie zawiera jednocześnie przesłanki szczególnej usunięcia wpisu w przypadku zatarcia skazania. W celu znalezienia odpowiedzi na pytanie, czy po zatarciu skazania sprawcy danego przestępstwa jego dane osobowe mogą być przechowywane w Krajowym Systemie Informacyjnym Policji, należy odwołać się do zadań, jakie rejestr ten spełnia. Krajowy System Informacyjny Policji służy ułatwieniu wykrywania przestępstw i ścigania sprawców czynów zabronionych. Zasadne zatem wydaje się, że po wykryciu sprawcy przestępstwa oraz wydaniu wobec niego wyroku skazującego ustaje potrzeba dalszego gromadzenia danych w Krajowym Systemie Informacyjnym Policji, gdyż spełniony został cel działania tego rejestru. Pomocne w tym przypadku może być brzmienie art. 20 ust. 2c ustawy o PolicjiUstawa z 6.04.1990 r. o Policji (Dz.U. z 2017 r. poz. 2067 ze zm.), dalej u.o.p., który stanowi, że danych osobowych „nie pobiera się, w przypadku gdy nie mają one przydatności wykrywczej, dowodowej lub identyfikacyjnej w prowadzonym postępowaniu”. Jednakże przy przesłance niezbędności gromadzonych danych, stanowiącej podstawę usunięcia wpisu z rejestru, ustawodawca posłużył się nie celem prowadzenia samego rejestru, a realizacją ustawowych zadań Policji w ogóle. Zadania te określone zostały przede wszystkim w art. 1 ust. 2 u.o.p. i sprowadzają się nie tylko do wykrywania popełnionych już przestępstw, co ułatwiać ma Krajowy System Informacyjny Policji, ale także m.in. do działań prewencyjnych w tym zakresie, ochrony życia i zdrowia ludzkiego oraz mienia, a także ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego. Katalog ten jest zatem znacznie szerszy niż cel, dla którego powstał Krajowy System Informacyjny Policji. Należy zatem rozważyć, czy zasadne jest gromadzenie danych osobowych sprawców przestępstw, którzy zostali za swój czyn skazani, a skazanie to uległo zatarciu.

Wskazać trzeba, że dane znajdujące się w Krajowym Systemie Informacyjnym Policji służą nie tylko Policji, ale są udostępniane także innym podmiotom, w tym co najważniejsze sądomZnamienny jest przypadek wskazany przez D. Kucyper i M. Wątora, opisujący przekazanie przez komendanta wojewódzkiego Policji informacji o ukaraniu kandydata na asystenta sędziego z Krajowego Systemu Informacyjnego Policji, które uległo już zatarciu, prezesowi sądu okręgowego, wskutek czego kandydat nie uzyskał zatrudnienia ze względu na niespełnienie przesłanki nieskazitelności charakteru – zob. D. Kucyper, M. Wątor, Krajowy System Informacyjny Policji – wątpliwości związane z prawidłowością gromadzenia i udostępniania danych zawartych w rejestrze, „Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ” 2017/5, s. 79.(§ 72 ust. 9 pkt 1 Decyzji Komendanta Głównego PolicjiDecyzja nr 165 Komendanta Głównego Policji z 25.07.2017 r. w sprawie funkcjonowania Krajowego Systemu Informacyjnego Policji (Dz.Urz. KGP 2017, poz. 51).). Przyjmując zatem, że gromadzenie danych osobowych sprawców przestępstw, mimo zatarcia skazania, jest możliwe przez Policję w bazie Krajowego Systemu Informacyjnego Policji, należałoby przyjąć, iż możliwe jest również udostępnianie ich sądom. Zachodziłaby zatem ewidentna sprzeczność między koniecznością usuwania wpisów z Krajowego Rejestru Karnego a możliwością ich przetwarzania w ramach Krajowego Systemu Informacyjnego Policji. Informacje z obu tych rejestrów są bowiem udostępniane (na wniosek) sądom i innym uprawnionym organom. Przyjęcie, że sąd ma możliwość sięgnięcia do informacji o ukaraniu danej osoby z bazy Krajowego Systemu Informacyjnego Policji, stoi w jawnej sprzeczności z zasadnością usuwania takich informacji z Krajowego Rejestru Karnego. Mając to na uwadze, stwierdzić należy, że dane te nie powinny być dostępne dla takich podmiotów. Postawić zatem należy pytanie, czy gromadzenie i wykorzystywanie tych danych wyłącznie przez Policję, dla celów realizacji ustawowych obowiązków, pomimo zatarcia skazania jest możliwe i uzasadnione. Zaznaczyć trzeba, że regulacje dotyczące Krajowego Systemu Informacyjnego Policji nie przewidują możliwości odmowy udzielenia informacji podmiotom uprawnionym, przez co wydaje się, iż na wniosek uprawnionego podmiotu (np. sądu) Policja ma obowiązek ich dostarczenia.

W związku z powyższym zasadne wydaje się uznanie, że z chwilą zatarcia powstaje obowiązek usunięcia danych osobowych skazanego z Krajowego Systemu Informacyjnego Policji. Błędny jest zatem pogląd, wyrażony przez D. Kucyper i M. Wątora, jakoby możliwość gromadzenia informacji o popełnieniu przestępstwa, jak i o skazaniu danej osoby w ramach Krajowego Systemu Informacyjnego Policji była regulacją lex specialis w stosunku do instytucji zatarcia skazania (art. 106 k.k. i art. 46 ust. 1 k.w.)D. Kucyper, M. Wątor, Krajowy System Informacyjny Policji..., s. 85.. Rejestr ten został bowiem utworzony w celu pomocy w zwalczaniu przestępczości poprzez sprawniejsze wykrywanie przestępstw i ich sprawców. Nie można zatem twierdzić, że w chwili wykrycia i skazania sprawcy czynu zabronionego, a ponadto po jego zatarciu, zasadne jest przechowywanie przedmiotowych informacji w ramach tego rejestru. Nieuzasadnione wydaje się przyjmowanie, że informacje te służą wyeliminowaniu niebezpieczeństwa stwarzanego przez daną osobę. Ustawodawca sam bowiem przewiduje, że sprawca, pomimo popełnienia przestępstwa, uległ resocjalizacji, gdyż przez określony czas nie powrócił na drogę przestępczą. Nie można zatem twierdzić, że stanowi on choćby potencjalnie zagrożenie dla społeczeństwa. W tej sytuacji uznać należy, że najpóźniej z chwilą zatarcia skazania ustaje potrzeba przetwarzania danych przez Krajowy System Informacyjny Policji.

Podsumowanie

Jak wynika z przedstawionej analizy normatywnej, regulacje dotyczące większości rejestrów i ewidencji zawierających dane o skazaniu danej osoby przewidują, że zatarcie skazania stanowi podstawę usunięcia wpisów. Zdarzają się natomiast uregulowania, które takiej podstawy nie wskazują. Wykładnia systemowa prowadzi jednakże do wniosku, że gromadzenie informacji o skazaniu, po jego zatarciu, jest również w takich przypadkach nieuzasadnione. Pokreślić należy, że obecnie nie ma potrzeby odwoływania się wprost do art. 106 in fine k.k. jako podstawy usunięcia wpisów o skazaniu, gdyż istnieją normatywne podstawy do przeprowadzenia tej czynności w samych aktach regulujących wskazane rejestry i bazy danych. Rozstrzygnięcie kwestii językowej, sprowadzającej się do pytania, czy użycie w art. 106 in fine k.k. liczby pojedynczej („rejestru skazanych”) uniemożliwia powołanie się na tę regulację w stosunku do innych rejestrów, nie jest dzisiaj konieczne. Zaznaczyć należy, że istotą instytucji zatarcia skazania jest nie tylko przyjęcie fikcji prawnej, iż skazanie nie miało miejsca, ale także utrudnienie dostępu do informacji o nim. W tym celu następuje usuwanie wpisów, zarówno z Krajowego Rejestru Karnego, jak i innych rejestrów i ewidencji. W orzecznictwie słusznie twierdzi się zatem, że z chwilą zatarcia skazania wpis o nim należy również usunąć z akt osobowych pracownika i wydanych na ich podstawie opinii o skazanymWyrok SN z 17.12.1976 r. (I PR 185/76), OSNC 1977/8, poz. 139..

Zaznaczenia wymaga także fakt, że czynność usunięcia wpisu powinna zostać podjęta z urzędu, a skazany (pracownik) może jedynie zawiadomić o fakcie zatarcia skazania, co bezwzględnie obliguje dany podmiot do usunięcia wpisuB. J. Stefańska, Zatarcie skazania..., s. 229.. Wprowadzenie natomiast wyjątków od reguły usuwania wpisów z wszystkich rejestrów niweczyłoby zasadność usuwania wiadomości o skazaniu w ogóle, skoro uprawnione podmioty (np. sądy) mogłyby de facto uzyskać informację, o której w założeniu wiedzy mieć nie powinny. Niezbędne wydaje się zatem przyjęcie obowiązku usuwania wpisów ze wszystkich baz danych gromadzących informacje o skazaniu, z chwilą jego zatarcia. By definitywnie rozwiać powstające wątpliwości interpretacyjne, B.J. Stefańska słusznie postuluje zmianę brzmienia art. 106 k.k., poprzez wskazanie wprost, że informację o zatarciu skazania usuwa się z wszelkich rejestrówB. J. Stefańska, Zatarcie skazania..., s. 229..

Podkreślić również należy, że problem stanowi przede wszystkim wielość miejsc gromadzących dane osobowe sprawców czynów zabronionych, w tym skazanych. Powinno się bowiem dążyć do możliwie największego ograniczenia tego typu bytów, a przede wszystkim zapewnienia harmonijnych i spójnych regulacji ich działania.