Uwagi wstępne

Ustawodawca przewiduje możliwość ustanowienia kuratora w sprawach cywilnych zarówno w przepisach materialnych, jak i procesowych i tylko w przypadkach określonych w ustawie. K. Markiewicz wskazuje, że „nie można pominąć podziału kurateli na materialną i procesową”.K. Markiewicz, Postępowanie w sprawach depozytowych, Wolters Kluwer 2007, wersja elektr. Podział ten z kolei przekłada się na rolę, jaką pełni kurator w postępowaniu – kurator sądowy (kuratela materialna) albo kurator procesowy, powoływany niejako ad hoc.

Instytucja kuratora sądowego, działającego głównie w sprawach rodzinnych i nieletnich (kuratora rodzinnego), i jego rola co do zasady nie powinny budzić żadnych wątpliwości. Po pierwsze, kurator sądowy jest funkcjonariuszem publicznym w myśl ustawy o kuratorach sądowychDz.U. z 2014 r. poz. 795. i musi spełniać określone wymagania ustawowe, w tym dotyczące wykształcenia i nieposzlakowanej opinii. Po drugie, przed rozpoczęciem pełnienia swoich obowiązków składa ślubowanie przed prezesem sądu okręgowego, co wiąże się z ewentualną odpowiedzialnością dyscyplinarną z tytułu wykonywanych przez niego obowiązków.

Przykładowo kurator rodzinny, mimo że przepisy Kodeksu postępowania cywilnegoDz.U. z 2012 r. poz. 1356. nie mówią o tym wprost, ma status organu wykonawczego w sprawach o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej (art. 598³ – 598¹³ k.p.c.). Brak jest natomiast wyraźnego uznania przez ustawodawcę kuratora sądowego za „organ postępowania”.

Wartą uwagi kwestią, wskazywaną jedynie na marginesie, jest wybiórcze sformułowanie obowiązków kuratora rodzinnego wynikających z przepisów k.p.c. Co do zasady jedynie ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi Dz.U. z 2014 r. poz. 101.w sposób konkretny reguluje zadania kuratora sądowego związane z jego nadzorem w procesie leczenia.

Innego rodzaju wątpliwości mogą pojawić się w przypadku kuratora procesowego powoływanego na potrzeby toczącego się postępowania, na przykładzie tzw. kuratora dla doręczeń.

W myśl art. 143 k.p.c., jeżeli stronie, której miejsce pobytu nie jest znane, ma być doręczony pozew lub inne pismo procesowe wywołujące potrzebę obrony jej praw, ustanawia się kuratora. Kuratora można ustanowić jedynie dla osoby o ustalonej tożsamości. Dokonując wykładni językowej cytowanego wyżej przepisu, wskazać należy, że rola kuratora nie sprowadza się jedynie do odbioru korespondencji strony postępowania. Wszak dyspozycja art. 143 k.p.c. wyraźnie wskazuje „potrzebę obrony” praw strony, dla której ustanowiono kuratelę. Stanowisko takie znajduje potwierdzenie w wypowiedziach doktryny i judykatury, z których wyraźnie wynika, że ustanowiony dla nieobecnej strony kurator nie jest jedynie „kuratorem dla doręczeń”, mimo że taki wniosek można wysnuć z dyspozycji cytowanego artykułu.M. Piaskowska, D. Kotłowski, K. Sadowski, Kurator procesowy dla osoby nieznanej z miejsca pobytu w postępowaniu cywilnym – osoba zapewniająca stronie prawo do obrony, czy figurant?, „Monitor Prawniczy” 2010, nr 12.

Kurator – stosownie do brzmienia art. 144 § 1 k.p.c. – ustanawiany jest w oparciu o postanowienie sądowe albo zarządzenie przewodniczącego,Wyrok SA z 3 września 2013 r., I UK 52/13. które jednocześnie stanowi źródło jego umocowania do działania. Na stronie wnioskującej o ustanowienie kuratora spoczywa obowiązek uprawdopodobnienia, że miejsce pobytu strony nie jest znane. Orzecznictwo stoi na stanowisku, że uprawdopodobnienie jest warunkiem sine qua non ustanowienia kuratora. Niespełnienie tego wymagania przez stronę procesową może skutkować nieważnością postępowania. Jednocześnie wskazuje się, że sama nieobecność osoby w kraju nie stanowi przesłanki do ustanowienia kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu.T. Żyznowski, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Wolters Kluwer 2013, wersja elektr. Przepis ten nie ma również zastosowania w razie chwilowego wyjazdu strony na urlop czy też w sprawach służbowych.Postanowienie SN z 16 lutego 2001 r., I CKN 1301/00.

Praktyka wskazuje, że kuratorzy ustanawiani są najczęściej dla osób fizycznych, nieznanych z miejsca zamieszkania, w sprawach cywilnych (w postępowaniu procesowym i nieprocesowym) i gospodarczych, w tym także rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym.

Istota instytucji kuratora dla doręczeń

W literaturze przedmiotu kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu „uznaje się za przedstawiciela ustawowego podmiotu, dla którego został ustanowiony”.K. Piasecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, komentarz do art. 144, C. H. Beck 2014, wersja elektr. Zdaniem K. Korzana „podstawą do przyznania materialnoprawnego charakteru kurateli jest uprawnienie do podejmowania czynności prawnych. Kuratorem procesowym jest tego rodzaju «kurator prawa materialnego», który działa wyłącznie w procesie. Innymi słowy, kurator procesowy jako przedstawiciel ustawowy jest takim kuratorem ad actum, który wyznaczony jest jedynie do podejmowania czynności procesowych w oznaczonej sprawie cywilnej w granicach przyznanych mu uprawnień”.K. Korzan, Postępowanie nieprocesowe, wyd. 2, Warszawa 2004; K. Markiewicz, Postępowanie w sprawach depozytowych, Wolters Kluwer 2007, wersja elektr. Zatem kuratorowi procesowemu przyznaje się niejako charakter materialnoprawny, ale jedynie w granicach umocowania, ograniczonych potrzebami toczącego się postępowania.

Z uwagi na obowiązki, które kurator na siebie przyjmuje, nie może on być osobą przypadkową, niedającą gwarancji należytego wypełniania powierzonej mu funkcji. Bierna postawa kuratora albo jego nieprawidłowe działanie może stanowić przyczynę unieważnienia postępowania. Jeśli osoba nieznana z miejsca pobytu dowie się o postępowaniu, może w oparciu o zarzut pozbawienia strony możliwości ochrony jej praw żądać jego unieważnienia. Jednakże Kodeks postępowania cywilnego milczy w kwestii wymogów, jakie powinien spełniać kurator. Natomiast ustawodawca nie widzi potrzeby uregulowania tej materii, która wszak może nabrać kardynalnego znaczenia w obliczu zniesienia obowiązku meldunkowego od stycznia 2016 r.

Z brzmienia art. 143 § 1 k.p.c. wynikają konkretne obowiązki kuratora, a mianowicie „potrzeba podjęcia obrony praw” strony (najczęściej pozwanej), której miejsce pobytu nie jest znane. Z dyspozycji tego przepisu jasno wynika, że rola kuratora powinna polegać na działaniu, co zresztą znalazło odzwierciedlenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, którego zdaniem „nie można przyjąć, że pozwany ma  zapewnioną należytą obronę swoich praw w sytuacji zupełnej bierności ustanowionego kuratora, tj. nieobecności na wszystkich rozprawach, nieprzedstawieniu żadnego stanowiska czy wniosku na piśmie”.Postanowienie SN z 2 sierpnia 2007 r., V CSK 155/07. Wszak chodzi o zabezpieczenie interesów procesowych strony, która samodzielnie tego nie dokona.

Ustanowienie kuratora dla doręczeń

Jeżeli kurator ma podejmować za stronę, której miejsce pobytu nie jest znane, czynności niezbędne dla obrony jej praw, w pierwszej kolejności należałoby ustanowić kuratorem osobę bliską dla tej strony (najlepiej spośród rodziny) albo obeznaną ze stanem jej sprawy. Znajduje to potwierdzenie w treści § 114 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 23 lutego 2007 r. – Regulaminu urzędowania sądów powszechnych. Dopiero w przypadku braku takiej osoby lub niemożności jej ustalenia można zwrócić się do odpowiednich organów o wskazanie kandydata na kuratora.

W przypadku niemożności ustalenia takiej osoby sąd winien zwrócić się do odpowiednich organów – korporacji prawniczych – radców prawnych oraz adwokatów z wnioskiem o wyznaczenie osoby do pełnienia funkcji kuratora. W ostatniej zaś kolejności winno się ustanawiać kuratora spośród pracowników sądu. Przy czym pierwszeństwo przed pracownikami sekretariatów powinni mieć asystenci sędziów, jako osoby o wykształceniu prawniczym.M. Piaskowska, D. Kotłowski, K. Sadowski, Kurator procesowy. Praktyce znane są natomiast sytuacje, w których sami zainteresowani zgłaszają chęć pełnienia roli kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu. Jednakże powyższe kwestie wymagają omówienia po kolei.

W pierwszej kolejności sąd powinien ustanowić kuratorem osobę bliską osobie zastępowanej, co w praktyce może okazać się równie trudne, jak ustalenie miejsca pobytu samego zastępowanego. W związku z tym często rola kuratora sądowego przypada w udziale pracownikom sekretariatów sądowych, co nie daje jednak pełnej gwarancji należytego działania na rzecz osoby zastępowanej, chociażby ze względu na zarzuty merytoryczne, które muszą być podejmowane w celu ochrony interesów strony (przedawnienie, prekluzja dowodowa). Dopiero w braku chętnych powołuje się do tej roli członków korporacji prawniczych – adwokatów, radców prawnych lub aplikantów do pełnienia funkcji kuratora procesowego.

Rozwiązanie to jest o tyle trafne, że daje większą gwarancję zapewnienia stronie właściwej reprezentacji i dbałości o jej interesy. Wszak osoby te legitymują się nie tylko stosownym wykształceniem i wiedzą, ale także i praktyką procesową. Nadto istotną rolę odgrywają także dwa inne zagadnienia, a mianowicie – odpowiedzialność dyscyplinarna oraz ubezpieczenie OC.

Odpowiedzialność dyscyplinarna zawodowego pełnomocnika działającego jako kurator dla osoby nieobecnej będzie go niejako zbliżała do kuratora sądowego. Wprawdzie, w ocenie autorki, z przepisów ustawy Prawo o adwokaturze ani też z Zasad etyki adwokackiejUchwała Naczelnej Rady Adwokackiej nr 33/2011 – 54/2011 z 19 listopada 2011 r. nie wynika expressis verbis obowiązek starannego działania w charakterze kuratora. Jednakże zaniechanie wypełniania obowiązków kuratora może być rozumiane jako postępowanie sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godnością zawodu w świetle art. 80 ustawy Prawo o adwokaturze.

Co więcej, obecnie ubezpieczyciele korporacji adwokackich proponują możliwość dodatkowego ubezpieczenia OC właśnie na okoliczność pełnienia przez adwokata funkcji kuratora. Jeśli zaś chodzi o aplikantów adwokackich, na których nie spoczywa obowiązek posiadania ubezpieczenia OC, mogą oni ubezpieczyć się we własnym zakresie na wypadek działania w charakterze kuratora. Tym samym odróżnia się działalność adwokacką od działalności prowadzonej przez adwokata jako kuratora, i to nie tylko w kontekście ubezpieczeniowym, ale w ogóle. Otóż adwokat pełniący funkcję kuratora osoby nieznanej z miejsca pobytu nie jest pełnomocnikiem strony, wobec czego nie może udzielić aplikantowi adwokackiemu „upoważnienia do zastępowania go w sprawie na podstawie art. 77 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. o adwokaturze (Dz.U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188 ze zm.)”.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 10 listopada 2010 r., V ACa 258/10.

Jednakże nie wszyscy adwokaci zainteresowani są pełnieniem funkcji kuratora procesowego. Wszak podobnie rzecz się przedstawia z pełnieniem funkcji pełnomocnika z urzędu. Niemniej jednak, wobec stale wzrastającej liczby członków korporacji prawniczych, funkcja kuratora może być, podobnie jak „urzędówki”, atrakcyjnym rozwiązaniem, przykładowo dla młodych adeptów zawodu. Tym bardziej że rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 listopada 2013 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej Dz.U z 2013 r. poz. 1476.ujednoliciło wynagrodzenie kuratorów procesowych z obowiązującymi stawkami za czynności adwokackie. Wobec czego niejako zrównano, pod względem finansowym, funkcję kuratora z pełnomocnikiem z urzędu.

Doktryna stoi na stanowisku, że dopiero w przypadku braku możliwości ustanowienia kuratora spośród rodziny czy członków korporacji prawniczych należałoby poszukać kandydata będącego pracownikiem sądu. Jednakże i w tym przypadku winna to być osoba spełniająca warunki do pełnienia takiej funkcji, wynikające ze szczególnej roli, jaką kurator ma do spełnienia, np. asystent sędziego.

Obowiązki kuratora procesowego

Kurator procesowy jest przedstawicielem strony, który do czasu jej zgłoszenia się lub też zgłoszenia się osób uprawnionych do jej zastępowania działa w procesie za stronę, podejmując wszelkie czynności zmierzające do obrony jej praw. Zdaniem Sądu Najwyższego czynności te obejmują merytoryczne ustosunkowanie się do żądania strony przeciwnej, składanie wniosków i oświadczeń, uczestnictwo w rozprawach, zachowanie terminów oraz składanie środków odwoławczych.Tak też SN w uzasadnieniu postanowienia z 2 sierpnia 2007 r., V CSK 155/07, niepubl. Tym samym osoba działająca w charakterze kuratora winna posiadać chociażby podstawową wiedzę prawniczą, nie wspominając już o poziomie moralnym i intelektualnym dającym gwarancję należytego wypełnienia przez nią obowiązku pomocy sądowi w zebraniu i ocenie materiału dowodowego z punktu widzenia dobra osoby zastąpionej przez kuratora.Orzeczenie SN z 26 kwietnia 1958 r., III CR 135/58, OSNCK 1958, nr 3, poz. 90, z glosą W. Ludwiczaka, PiP 1958, z. 8–9, s. 460. Zatem wybór kuratora powinien następować przy uwzględnieniu charakteru i stopnia skomplikowania sprawy, stosownie do kompetencji kuratora.Tak też SN w uzasadnieniu postanowienia z 2 sierpnia 2007 r., V CSK 155/07, niepubl.

Wobec powyższego niedopuszczalne wydaje się być ustanowienie kuratorem osoby całkowicie postronnej, niebędącej rodziną zastępowanego, zawodowym zastępcą procesowym albo pracownikiem sądu, która w dodatku sama zgłasza chęć udziału w konkretnej sprawie. Stanowisko takie jest uzasadnione zwłaszcza w świetle sytuacji, która ma obecnie miejsce w Warszawie. Chodzi mianowicie o masowe odzyskiwanie nieruchomości w oparciu o tzw. „trick na kuratora” – osoba niezwiązana w jakikolwiek sposób z dawnym właścicielem nieruchomości wywłaszczonej na podstawie tzw. dekretu Bieruta sama zgłosiła się do sądu i została kuratorem dla osoby nieznanej z miejsca pobytu, następnie zbyła odzyskaną nieruchomość. Wprawdzie sprawy wywłaszczeniowe mają charakter administracyjny, jednakże kurator ustanawiany jest w oparciu o przepisy procedury cywilnej.

W wyżej wskazanych okolicznościach osoba pełniąca funkcję kuratora nie daje żadnej rękojmi prawidłowego sprawowania powierzonej jej funkcji. Co więcej, pobudki jej działania budzą wątpliwości, zwłaszcza w kontekście wartości odzyskiwanych od Skarbu Państwa nieruchomości, które najczęściej następnie trafiają w ręce prywatnych inwestorów.

Czynności dyspozytywne kuratora

Jak już wcześniej zasygnalizowano, brak jest w Kodeksie postępowania cywilnego uregulowań określających w sposób wyraźny obowiązki kuratora procesowego. Innym problemem, nieuregulowanym przez obecnie obowiązujące przepisy, jest kwestia faktycznych możliwości wypełnienia podstawowej funkcji kuratora, czyli ustalenia miejsca pobytu osoby nieobecnej. Co do zasady instytucje mogące posiadać informacje o możliwym miejscu pobytu osoby nieobecnej (rejestry, ewidencje) są niechętne do udzielania informacji o nieobecnym jego kuratorowi, z uwagi na brak wyraźnego upoważnienia ustawowego do współdziałania z kuratorem. Wprawdzie umocowanie kuratora wynika wprost z postanowienia o jego ustanowieniu, jednakże mimo to spotyka się on niejednokrotnie z odmową udzielenia informacji. Nieco bardziej przychylnie traktuje się natomiast zawodowych pełnomocników procesowych, co również może przemawiać na korzyść ustanawiania ich kuratorami.

Przy okazji powyższych rozważań należałoby ustalić zakres kompetencji kuratora dla osoby nieobecnej. Orzecznictwo stoi na stanowisku, że niedopuszczalne jest zawarcie ugody przez kuratora procesowego, ustanowionego dla strony, której miejsce pobytu nie jest znane.Wyrok SN z 17 października 2007 r., II CSK 261/07, OSNC-ZD 2008, nr 3, poz. 84. K. Markiewicz pisze, że „kurator procesowy nie jest w zasadzie uprawniony do pozasądowego reprezentowania strony, w szczególności dokonywania w jej imieniu czynności prawnych. Co więcej, kurator taki nie jest uprawniony nawet do podejmowania «działań pozostających w związku z procesem cywilnym» ze względu na wpływ, jaki wywierają na ten proces. Nie jest on też uprawniony do podejmowania czynności dyspozycyjnych – ze względu na skutki pozaprocesowe. Czynności tego rodzaju może podejmować kurator prawa materialnego”.K. Markiewicz, Postępowanie w sprawach depozytowych.

Podobne stanowisko wyraził Sąd Apelacyjny w Szczecinie w sprawie I ACa 236/14: „kurator uprawniony jest więc do składania oświadczeń woli w imieniu reprezentowanej strony, ale tylko oświadczeń mających charakter procesowy. Przyjęcie przez kuratora oświadczenia o odstąpieniu od umowy, którego istotą jest rozwiązanie stosunku prawnego, a więc wywołanie wyłącznie skutku materialnoprawnego, przekracza zakres ochrony praw osoby reprezentowanej, zatem należy je uznać za niedopuszczalne ze względu na sprzeczność z ustawowymi uprawnieniami kuratora wynikającymi z art. 143 k.p.c.”. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Apelacyjny wskazuje, że „rzecz ta przedstawia się w sposób odmienny w przypadku ustanowienia dla strony kuratora, o którym mowa w art. 184 § 1 k.r.o. O ile kurator do doręczeń dokonuje czynności procesowych, o tyle kurator absentis dokonuje wszelkich czynności dotyczących osoby i majątku nieobecnego, kierując się ochroną jego praw. Kurator absentis powoływany jest do dokonywania czynności materialnoprawnych i procesowych w imieniu nieobecnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 1994 r. II CR 18/94)”.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 18 czerwca 2014 r., I ACa 236/14.

Wobec takiej linii orzeczniczej uznać należy, że tym bardziej niedopuszczalne winno być zawarcie przez kuratora umowy sprzedaży nieruchomości w imieniu reprezentowanego, którego miejsce pobytu nie jest znane. Jednakże takie sytuacje mają miejsce właśnie w sprawach związanych z odzyskiwaniem nieruchomości warszawskich, wbrew stanowisku Sądu Najwyższego, z którego wynika wprost, że „kurator procesowy jest uprawniony do podejmowania – w imieniu osoby, którą zastępuje – jedynie czynności procesowych. Nie może zaś składać oświadczeń materialnoprawnych (np. oświadczenia o przeniesieniu własności rzeczy)”.Postanowienie SN z 20 marca 1991 r. w sprawie III CRN 70/91.

W związku z tym w ramach postulatów de lege ferenda winien znaleźć się wniosek o uregulowanie uprawnień i obowiązków kuratorów procesowych, chociażby poprzez ich sformułowanie w sposób negatywny, np. wymienienie czynności, których kurator wykonywać nie może. Podobne rozwiązanie zawiera art. 77 ust. 5 ustawy Prawo o adwokaturze, wskazujący w sposób enumeratywny katalog pism, które nie mogą zostać podpisane przez aplikanta adwokackiego. Konstruując taki katalog na potrzeby uprawnień kuratorów procesowych, ustawodawca winien położyć szczególny nacisk na zakaz składania oświadczeń o charakterze materialnoprawnym. Kwestie te mają bowiem kardynalne znaczenie w obszarze prawa rzeczowego, związane głównie z przeniesieniem własności rzeczy.

Postulaty de lege ferenda

Powyższe rozważania można podsumować poprzez sformułowanie postulatów de lege ferenda dotyczących nowelizacji przepisów dotyczących kuratora procesowego poprzez jego uzawodowienie. Możliwe byłoby to przez utworzenie nowej instytucji ustawowej – zawodowego kuratora procesowego, który podobnie jak kurator sądowy byłby funkcjonariuszem państwowym, podlegającym odpowiedzialności dyscyplinarnej oraz – jako swoiste novum – ubezpieczeniu OC. Wariant ten wiązałby się niewątpliwie z dodatkowymi kosztami, co już samo w sobie budzi uzasadnione wątpliwości odnośnie do szans powodzenia jej wprowadzenia.

Druga możliwość to utworzenie listy kuratorów procesowych spośród członków korporacji prawniczych, którzy zgłosiliby chęć działania w roli kuratora. Wprawdzie jest to obecnie praktykowane, jednakże nie na wyłączność. To rozwiązanie wydaje się być najłatwiejsze do realizacji, zwłaszcza wobec faktu, że adwokaci i aplikanci adwokaccy niektórych izb mają możliwość wpisywania się na takie listy. Ingerencja ustawodawcy ograniczyłaby się zatem jedynie do zmiany przepisów pod kątem wprowadzenia wprost uregulowań dotyczących sposobu powoływania kuratorów procesowych oraz wprowadzenia obowiązkowego ubezpieczenia OC dla członków korporacji prawniczych pełniących tę funkcję.

W końcu trzecia propozycja, która może nie znaleźć aprobaty wśród kuratorów sądowych – poszerzenie ich kompetencji o występowanie w charakterze kuratorów procesowych. Powyższe niosłoby za sobą niewątpliwie dodatkowe koszty po stronie Skarbu Państwa, wynikające z potrzeb stworzenia nowych etatów albo podwyższenia wynagrodzenia dotychczasowych kuratorów sądowych.

Podsumowując, należy wskazać jeszcze jedną istotną kwestię, tym razem administracyjnoprawną, a mianowicie zniesienie obowiązku meldunkowego od stycznia 2016 r. W ocenie autorki brak meldunku rodzić może poważne konsekwencje w sferze procesowej. Wszak obecnie strona lub jej pełnomocnik, nie znając miejsca zamieszkania przeciwnika procesowego, mogą zwrócić się do stosownych organów ewidencyjnych z wnioskiem o udzielenie informacji o adresie zameldowania. Wysłanie korespondencji pod ten adres niesie za sobą skutek doręczenia na zasadzie art. 139 § 3 k.p.c.  Problem może się pojawić w sytuacji, gdy nie da się ustalić adresu zameldowania. Wydaje się, że odpowiedzią na to pytanie mogą być masowe wnioski o ustanowienie kuratorów dla doręczeń (art. 143 i 144 k.p.c.) oraz kuratorów dla osób nieznanych z miejsca pobytu (art. 601 k.p.c.). Sądy z kolei, nie chcąc się narazić na zarzut zwłoki w procedowaniu, mogą przychylać się do ustanawiania kuratorów dla strony nieobecnej.

Fakt ten może rodzić przypuszczenie, że instytucja kuratora procesowego stanie się coraz bardziej popularna w polskim procesie, wobec czego może należałoby ją zawczasu uregulować. Po pierwsze po to, żeby zapewnić zastępowanemu fachowe zastępstwo przed sądem i nie narażać postępowania na nieważność. Po drugie, w celu wyposażenia kuratorów w uprawnienia pozwalające im na prawidłowe wykonywanie nałożonych na nich obowiązków, włącznie z realną możliwością ustalenia miejsca pobytu osoby nieobecnej, przy wyraźnym współudziale instytucji ewidencyjno-rejestrowych.