1. WPROWADZENIE

I deą przyświecającą legislatywie w procesie tworzenia ustawy z dnia 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustawDz.U. z 2016 r. poz. 585. było przede wszystkim dążenie do „(…) wzmocnienia ochrony ziemi rolniczej w Polsce przed jej spekulacyjnym wykupywaniem przez osoby krajowe i zagraniczne, które nie gwarantują zgodnego z interesem społecznym wykorzystania nabytej ziemi na cele rolnicze.

Obowiązujące w tej materii przepisy prawne w żaden sposób nie przeciwdziałają spekulacyjnemu wykupywaniu nieruchomości rolnych i nie gwarantują wykorzystania nabytych nieruchomości na cele rolnicze”.Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw z 4 marca 2016 r., druk sejmowy nr 293, RPU 2016 VIII, poz. 293. Treść rzeczonego aktu normatywnego zmieniającego między innymi w znaczący sposób ustawę z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnegoDz.U. z 2012 r. poz. 803 ze zm.– dalej: u.k.u.r. – powoduje daleko idące zmiany na rynku obrotu nieruchomościami rolnymi,Zgodnie z art. 2 pkt 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego nieruchomością rolną jest nieruchomość rolna w rozumieniu Kodeksu cywilnego, z wyłączeniem nieruchomości położonych na obszarach przeznaczonych w planach zagospodarowania przestrzennego na cele inne niż rolne. Regulacja ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny stanowi w art. 46¹, że nieruchomościami rolnymi (gruntami rolnymi) są nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej. Jak wskazuje się w judykaturze: „O rolniczym charakterze gruntu przesądza tylko jego rolnicze przeznaczenie, a nie sposób obecnego wykorzystywania. Dlatego do nieruchomości rolnej należą także odłogi i ugory, które potencjalnie biorąc mogą być wykorzystywane rolniczo. Kryterium wyodrębniającym (cechą wyróżniającą) nieruchomość rolną jest zatem możliwy sposób jej wykorzystania. Nie jest konieczne rzeczywiste prowadzenie działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej, zwierzęcej lub ogrodniczej, sadowniczej czy rybnej. Dla zakwalifikowania nieruchomości rolnej wystarczy możliwość takiego wykorzystania” (wyrok WSA w Szczecinie z 9 kwietnia 2009 r., II SA/Sz 865/08, Legalis nr 182819; analogicznie postanowienie SN z 28 stycznia 1999 r., III CKN 140/98, Legalis nr 46271). W doktrynie prezentowany jest pogląd, że kluczowym kryterium decydującym o przypisaniu nieruchomości przymiotu rolniczej jest wskazanie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku jego braku przeznaczenie w ewidencji gruntów i budynków. W postępowaniu egzekucyjnym oceny, czy dana nieruchomość spełnia przesłanki uznania jej za rolną, dokonuje organ egzekucyjny, np. w przypadku art. 982 § 1 k.p.c. jest to sąd, który ma udzielić przybicia (por. P. Borkowski, O. Leśniak, Egzekucja z nieruchomości, Warszawa: Wolters Kluwer 2016, s. 77–78). co prowadzi w praktyce do wielu problematycznych kwestii. Wpływ ten jest widoczny również w odniesieniu do sądowego postępowania egzekucyjnego,Nie własności nieruchomości rolnej może nastąpić na podstawie egzekucji z nieruchomości (art. 921 i n. k.p.c.), egzekucji z ułamkowej części nieruchomości oraz użytkowania wieczystego (art. 1006 i n. k.p.c.), uproszczonej egzekucji z nieruchomości (art. 10131 i n. k.p.c.). Zajęta nieruchomość zasadniczo podlega sprzedaży na licytacji publicznej – wyjątkiem jest sprzedaż nieruchomości niezabudowanej w uproszczonej egzekucji z nieruchomości (art. 10133 k.p.c.) oraz sprzedaż przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego (art. 1064 18 k.p.c.). albowiem ustawodawca mimo wejścia ustawy w życie w dniu 30 kwietnia  2016 r. nie dokonał nowelizacji ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnegoDz.U. z 2016 r. poz. 101 ze zm. w zakresie odnoszącym się do egzekucji z nieruchomości.

2. WYŁĄCZENIA STOSOWANIA USTAWY O KSZTAŁTOWANIU USTROJU ROLNEGO

Enumeratywnie wymienione w art. 1a u.k.u.r. wyłączenia jej stosowania nie wskazują postępowania egzekucyjnego, a jedynie nabycie udziałów lub ich części we współwłasności nieruchomości o powierzchni do 2999 m2 i będących drogami wewnętrznymi, jak również nieruchomości:

1. wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, o którym mowa w ustawie z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa;
2. o powierzchni mniejszej niż 0,3 ha;
3. będących drogami wewnętrznymi.

Wyłączenia stosowania ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego znajdują się również w art. 11 ustawy z dnia 4 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, który stanowi, że nie stosuje się jej, po pierwsze, do gruntów rolnych zabudowanych o powierzchni nieprzekraczającej 0,5 ha, które w dniu wejścia ustawy zajęte są pod budynki mieszkalne oraz budynki, budowle i urządzenia niewykorzystywane obecnie do produkcji rolniczej, wraz z gruntami do nich przyległymi umożliwiającymi ich właściwe wykorzystanie oraz zajętymi na urządzenia ogródka przydomowego – jeżeli grunty te tworzą zorganizowaną całość gospodarczą oraz nie zostały wyłączone z produkcji rolnej w rozumieniu ustawy o ochronie gruntów rolnych.Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r., Dz.U. z 2016 r. poz. 922. Po drugie, rzeczony akt normatywny nie znajduje zastosowania do nieruchomości rolnych, które w dniu wejścia w życie ustawy w ostatecznych decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu przeznaczone są na cele inne niż rolne.

Za konstatacją o stosowaniu ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego w postępowaniu egzekucyjnym przemawia nadto definicja nabycia nieruchomości rolnej zawarta w art. 2 pkt 7 ustawy, wskazująca, że pod pojęciem tym należy rozumieć przeniesienie własności nieruchomości rolnej lub nabycie własności nieruchomości rolnej w wyniku dokonania czynności prawnej lub orzeczenia sądu albo organu administracji publicznej, a także innego zdarzenia prawnego. Nabycie nieruchomości rolnej w drodze orzeczenia sądu następuje między innymi w momencie uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności, zarówno na rzecz licytanta, jak również współwłaściciela nieruchomości rolnej – art. 982 § 1 k.p.c., art. 999 § 1 k.p.c.

Konsekwencją powyższego jest to, że nabycie nieruchomości rolnejZgodnie z art. 2c u.k.u.r. przepisy ustawy dotyczące nabycia nieruchomości rolnej stosuje się odpowiednio do nabycia: użytkowania wieczystego nieruchomości rolnej albo udziału lub części udziału w użytkowaniu wieczystym nieruchomości rolnej oraz udziału lub części udziału we współwłasności nieruchomości rolnej. w sądowym postępowaniu egzekucyjnym, z wyjątkiem przypadków wskazanych wyżej, objęte jest ograniczeniami wynikającymi z ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego. Wydaje się jednak, że nieruchomości, do których zastosowania nie będą miały przepisy analizowanego aktu normatywnego, będą stanowiły jedynie marginalny odsetek gruntów będących przedmiotem egzekucji. Podkreślenia wymaga, że zgodnie z treścią art. 12 ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw do postępowań egzekucyjnych prowadzonych z nieruchomości  rolnych wszczętych i niezakończonych do dnia 30 kwietnia 2016 r. zastosowanie mają przepisy ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego w brzmieniu dotychczasowym.

3. OGRANICZENIA W  ZAKRESIE NABYWANIA NIERUCHOMOŚCI ROLNYCH

Pierwsza, a zarazem podstawowa zasada obrotu nieruchomościami rolnymi, którą statuuje art. 2a ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, stanowi, że nabywanie nieruchomości rolnej może nastąpić wyłącznie przez rolników indywidualnych.Rolnikiem indywidualnym zgodnie z treścią art. 6 pkt 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego jest osoba fizyczna, będąca właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia użytków rolnych (gruntów ornych, sadów, łąk trwałych, pastwisk trwałych, gruntów rolnych zabudowanych oraz gruntów pod stawami i rowami) nie przekracza 300 ha, nadto posiadająca kwalifikacje rolnicze (określone w art. 6 pkt 2 ustawy oraz przez rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie kwalifikacji rolniczych posiadanych przez osoby wykonujące działalność rolniczą z dnia 17 stycznia 2012 r., Dz.U z 2012 r. poz. 109) oraz co najmniej od 5 lat zamieszkująca w gminie, na obszarze której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i prowadząca przez ten okres osobiście to gospodarstwo (pracuje w tym gospodarstwie i podejmuje wszelkie decyzje dotyczące prowadzenia działalności rolniczej w tym gospodarstwie). Art. 2b ustawy stanowi, że w przypadku nabywania nieruchomości rolnej albo jej części, która ma wejść w skład wspólności majątkowej małżeńskiej, wystarczające jest, gdy rolnikiem indywidualnym jest jeden z małżonków. Warunkiem jest jednak pozostawanie przez małżonków w ustroju wspólności małżeńskiej majątkowej.  Znamienne jest, że łącznaSuma powierzchni posiadanych użytków rolnych oraz nabywanych.  powierzchnia nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rodzinnego nabywcy nie może przekraczać powierzchni 300 ha użytków rolnych. Ustawodawca wprowadził zatem ograniczenie podmiotowe i obszarowe w zakresie nabywania nieruchomości rolnych. Przywołana jednostka redakcyjna stanowi nadto, że nabywcami nieruchomości rolnej, do których nie mają zastosowania rzeczone ograniczenia,Ustawa wskazuje również inne wyłączenia, które jednak nie odnoszą się w żadnym względzie do sądowego postępowania egzekucyjnego – mianowicie nabycia: w wyniku dziedziczenia oraz zapisu windykacyjnego, na podstawie art. 151 lub art. 231 k.c., w wyniku postępowania restrukturyzacyjnego w ramach postępowania sanacyjnego. mogą być: osoby bliskiePrzez termin ten należy rozumieć, zgodnie z treścią art. 2 pkt 6 ustawy, zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, małżonka, osoby przysposabiające i przysposobione. W postępowaniu egzekucyjnym nie będą mogły jednak uczestniczyć niektóre osoby posiadające przymiot osoby bliskiej w znaczeniu ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, albowiem art. 976 § 1 k.p.c. stanowi, że w przetargu nie mogą uczestniczyć: dłużnik, komornik, ich małżonkowie, dzieci, rodzice i rodzeństwo oraz osoby obecne na licytacji w charakterze urzędowym, licytant, który nie wykonał warunków poprzedniej licytacji, osoby, które mogą nabyć nieruchomość tylko za zgodą organu państwowego, a zezwolenia tego nie przedstawią. Co znamienne, zgodnie ze stanowiskiem SN „(…) wyjątki od wolnego udziału w przetargu zostały wskazane enumeratywnie (…)” (uchwała z dnia 22 marca 2007 r., III CZP 13/07, Legalis nr 81487). zbywcy, jednostki samorządu terytorialnego, Skarb Państwa lub działające na jego rzecz Agencje, osoby prawne działające na podstawie przepisów o stosunku państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz gwarancjach wolności sumienia i wyznania oraz parki narodowe.Jedynie w przypadku nabywania nieruchomości rolnej na cele związane z ochroną przyrody.

Zasadniczo zatem nieruchomość rolną w postępowaniu egzekucyjnym będą mogli nabyć jedynie rolnicy indywidualni. Ustawa wskazuje jeszcze dwa odstępstwa od zasady nabywania nieruchomości rolnych przez osobę fizyczną legitymującą się statusem rolnika indywidualnego. Po pierwsze, na wniosek zbywcy, a za zgodą Agencji Nieruchomości Rolnej,Organem wyższego stopnia w rozumieniu k.p.a. jest minister właściwy do spraw rozwoju wsi. wydaną w drodze decyzji administracyjnej, nabycie może nastąpić przez inny podmiot aniżeli wymienione, tj. osoby prawne oraz ułomne osoby prawne. Zbywca musi wówczas wykazać, że:

1. nie było możliwości nabycia nieruchomości przez uprawnione z ustawy podmioty;
2. nabywca daje rękojmię należytego prowadzenia działalności rolniczej;
3. w wyniku nabycia nie dojdzie do nadmiernej koncentracji gruntów rolnych.

Mając na uwadze powyższe przesłanki, prima facie wątpliwości może budzić sposobność nabycia w postępowaniu egzekucyjnym nieruchomości rolnej przez osoby prawne i ułomne osoby prawne. Obiekcje wynikają z trudności wykazania pierwszej okoliczności. Zgodnie ze stanowiskiem J. Bieluka: „Należy więc uznać, że omawiany warunek jest spełniony wówczas, gdy w danej sytuacji niemożliwe jest nabycie nieruchomości rolnej przez wskazane podmioty, niezależnie od przyczyn, czy to obiektywnych, czy subiektywnych, leżących po stronie potencjalnych nabywców niezainteresowanych nabyciem”.J. Bieluk, Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego. Komentarz, Warszawa: C. H. Beck 2016, s. 87. Ciężar dowodu w zakresie istnienia omawianego warunku ciąży na zbywcy. Wydaje się jednak, że uzyskanie zgody ANR przez takie podmioty może nastąpić dopiero po bezskutecznym przeprowadzeniu pierwszej licytacji – protokół z przedmiotowej czynności wskazujący na brak osób zainteresowanych może stanowić rzeczony dowód.

W sytuacji złożenia wniosku przez zbywcę i niewyrażenia zgody przez Prezesa ANR po stronie tegoż podmiotu powstaje obowiązek nabycia nieruchomości za cenę wynikającą z jej oszacowania. Wówczas ANR działa na rzecz Skarbu Państwa. Mając na uwadze treść art. 930 § 1 k.p.c. stanowiącego, że rozporządzenie nieruchomością po jej zajęciu nie ma wpływu na dalsze postępowanie – czynność prawna jest ważna, lecz bezskuteczna względem wierzycieli uczestniczących w postępowaniu egzekucyjnym.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 28 maja 2014 r., I ACa 1462/13, Legalis nr 1067298. Czynności egzekucyjne są ważne tak w stosunku do dłużnika, jak i w stosunku do nabywcy. Przywołana jednostka redakcyjna statuuje prawo zaspokojenia wierzyciela dotychczasowego właściciela nieruchomości mimo jej zbycia. Wówczas nabywca, w tej sytuacji ANR, może uczestniczyć w postępowaniu w charakterze dłużnika. Równowartość ceny oszacowania, która – co oczywiste – zostanie zajęta przez komornika sądowego na poczet zadłużenia, winna zostać przekazana dotychczasowemu dłużnikowi.J. Bieluk, Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego. Komentarz, s. 191–197. Zaznaczenia przy tym wymaga, że ARN nie może skutecznie domagać się zwolnienia nieruchomości z egzekucji w drodze powództwa przeciwegzekucyjnego, albowiem jej prawa nie zostały naruszone, egzekucja zaś prowadzona jest zgodnie z przepisami prawa – art. 930 § 1 k.p.c.

Drugie odstępstwo dotyczy udzielonej nabywcy zamierzającemu utworzyć gospodarstwo rodzinne zgody ANR na nabycie nieruchomości rolnej. Podmiot ten musi jednak spełnić przesłanki określone w art. 2a ust. 4 pkt 2 lit. a–c u.k.u.r.

Mając na uwadze ochronę wierzyciela i dążenia do szybkiego zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności, stwierdzonej tytułem wykonawczym, jako zasadne jawi się umieszczanie już w obwieszczeniu o licytacji przez komorników sądowych informacji o tym, że jej przedmiot stanowi nieruchomość rolną, która może zostać nabyta przez rolnika indywidualnego (art. 2a ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego), a także inne podmioty wskazane w ustawie (art. 2a ust. 3 pkt 1–4, art. 2a ust. 4 u.k.u.r.). Racjonalne jest również wyliczenie dowodów wskazujących na spełnienie przez licytanta kryteriów uprawniających do nabycia nieruchomości rolnej. W tym zakresie aktualna treść art. 953 § 1 k.p.c., wskazująca elementy obligatoryjne, które winno zawierać publiczne obwieszczenie o licytacji, milczy.

Treść art. 7 u.k.u.r. wymienia dowody, którymi powinien legitymować się nabywca nieruchomości rolnej, pozwalające na przypisanie mu statusu rolnika indywidualnego prowadzącego gospodarstwo rodzinne. Potwierdzenie osobistego prowadzenia gospodarstwa rolnegoZgodnie ze stanowiskiem WSA w Poznaniu: „Samo posiadanie lub własność gospodarstwa rolnego nie mogą być kwalifikowane jako jego prowadzenie, jeżeli nie wiąże się z nim wykonywanie działalności rolniczej, co obejmuje również podejmowanie decyzji dotyczących prowadzenia działalności rolniczej w tym gospodarstwie” (wyrok z 24 kwietnia 2014 r., II SA/Po 93/14, Legalis nr 978581). stanowi oświadczenie prowadzącego to gospodarstwo, poświadczoneW pkt 15 Stanowiska KRN i ANR podaje się, że: „Jako dowód potwierdzający uprawnienia określone w art. 7 ust. 1 ustawy i nazwane w ustawie «poświadczeniem wójta (burmistrza, prezydenta miasta)», winno być przedłożone do aktu notarialnego zaświadczenie tegoż wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w rozumieniu art. 217 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego, natomiast oświadczenie nabywcy, o którym mowa w art. 7 ust. 5 pkt 1 i 6 ustawy mogą być zawarte w akcie notarialnym, bez konieczności tworzenia odrębnego dokumentu (załączników)” odpowiednio przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Dowodem zamieszkania jest zaświadczenie o zameldowaniu na pobyt stały, zaś okoliczności wskazanej w art. 5 ust. 1 pkt 1 u.k.u.r. w zakresie powierzchni użytków rolnych – oświadczenie nabywcy. Dowodem potwierdzającym kwalifikacje rolnicze jest dyplom lub świadectwo ukończenia studiów, szkoły.

Analiza obwieszczeń zamieszczonych w serwisie internetowym Krajowej Rady Komorniczej www.licytacje.komornik.pl wskazuje, że umieszczanie przez komorników wskazanych wyżej informacji, mających rudymentarne znaczenie dla końcowego efektu licytacji z nieruchomości rolnej, nie jest jeszcze zjawiskiem powszechnym.

4. WERYFIKACJA UCZESTNIKÓW LICYTACJI ORAZ PROCEDURA ZAWIADOMIENIA ANR

W Kodeksie postępowania cywilnego brak jest regulacji wskazującej, na jakim etapie powinna mieć miejsce weryfikacja uczestników licytacji – przed przystąpieniem do licytacji, wydawania postanowienia o przybiciu, wydawania postanowienia o przysądzeniu własności – jak również podmiotu, który miałby ją przeprowadzać – komornik czy może sądOd 8 września 2016 r., zgodnie z brzmieniem art. 759 § 11 k.p.c., nadzór nad licytacją będzie mógł sprawować referendarz sądowy. sprawujący nadzór nad egzekucją. Z uwagi na wskazany w art. 9 u.k.u.r. rygor nieważności,Postanowienie o przysądzeniu nieruchomości, po uprawomocnieniu, w przypadku nabycia nieruchomości wbrew przepisom ustawy nie wywołuje skutków prawnorzeczowych w postaci przejścia na rzecz nabywcy własności nieruchomości rolnej. W konsekwencji właścicielem nieruchomości jest nadal dłużnik. Nawet w przypadku złożenia wniosku o wpis prawa własności przez osobę, której udzielono przysądzenia, powinien on zostać oddalony z uwagi na nieważność zdarzenia prawnego prowadzącego do przeniesienia własności. mający miejsce w przypadku nabycia nieruchomości rolnej dokonanego niezgodnie z przepisami ustawy, wydaje się, że osoba przystępująca do licytacji winna w dniu przeprowadzenia licytacji spełniać warunki wskazane w art. 6 ustawy oraz przedstawić niezbędne dowody sądowi sprawującemu nadzór nad egzekucją. W przypadku niespełnienia kryteriów wynikających z zapisów u.k.u.r. osoba ta, mimo wpłacenia rękojmi, nie powinna zostać dopuszczona do udziału w przetargu – analogicznie jak ma to miejsce w przypadku cudzoziemca, który winien wykazać się stosownym zezwoleniem właściwego organu państwowego na nabycie nieruchomości. Wskazana procedura pozwala uniknąć późniejszego powtarzania licytacji.

Autor niniejszej publikacji pogląd o sądzie jako podmiocie właściwym do sprawdzenia warunków uprawniających do nabycia nieruchomości rolnej w toku licytacji wywodzi, po pierwsze, z okoliczności, że decyzję w kwestii dopuszczenia do udziału w przetargu podejmuje sąd.Taka sytuacja ma przykładowo miejsce w przypadku wątpliwości, czy rękojmia została wpłacona w terminie. Analogicznie to do oceny sądu, który udziela przybicia, należy rozpoznanie wniosku współwłaściciela o przejęcie nieruchomości rolnej pod kątem spełnienia przesłanek z art. 958 k.p.c. Godzi się również podnieść, że oceny, czy dana nieruchomość spełnia przesłanki uznania jej za rolną, dokonuje organ egzekucyjny, np. w przypadku art. 982 § 1 k.p.c. jest to  sąd, który ma udzielić przybicia. Nadto nadzór sędziego polega na czuwaniu nad prawidłowym przebiegiem licytacji, wydawaniu w tym celu poleceń usunięcia uchybień, rozpoznawaniu skarg złożonych w jej toku. Nie można również zapomnieć o instytucji uregulowanej w art. 987 k.p.c. – wysłuchania licytanta przez sąd po zamknięciu przetargu, a przed wydaniem postanowienia o przybiciu.J. Łopatowska-Rynkowska, Czynności sądu w toku egzekucji z nieruchomości, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2007, s. 111.

Mając na uwadze, że do nabycia nieruchomości w toku postępowania egzekucyjnego dochodzi w momencie uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności – art. 999 § 1 k.p.c., art. 999 § 1 w zw. z art. 1004 k.p.c., które musi być poprzedzone uprawomocnieniem się postanowienia o przybiciu i wykonaniu przez nabywcę warunków licytacji – zapłaty sumy – po zaistnieniu tych przesłanek o nabyciu nieruchomości rolnej, jak również jej przejęciu w toku egzekucji, sąd bez zbędnej zwłoki zobligowany jest zawiadomić ANR – terenowo właściwy oddział lub filię. Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 3 u.k.u.r., jeżeli nabycie nieruchomości rolnej następuje w wyniku orzeczenia sądu, Agencja może złożyć oświadczenie o nabyciu tej nieruchomości za zapłatą równowartości pieniężnej odpowiadającej jej wartości rynkowej.Przedmiotowe uprawnienie nie przysługuje ANR, zgodnie z art. 4 ust. 4 u.k.u.r., w sytuacji, gdy: 1. W wyniku przeniesienia własności nieruchomości rolnej następuje powiększenie gospodarstwa rodzinnego, jednak do powierzchni nie większej niż 300 ha użytków rolnych, 2. Jeżeli nabycie nieruchomości rolnej następuje za zgodą ANR, 3. Nabycie następuje przez osobę bliską zbywcy. W tej sytuacji ANR może złożyć oświadczenie w terminie miesiąca o nabyciu nieruchomości od nowego właściciela za taką samą kwotę, za którą nabyto nieruchomości w drodze przejęcia lub licytacji – albowiem wynika ona z orzeczenia sądu i w tym zakresie nie stosuje się procedury ustalania ceny nieruchomości w trybie przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami.

W przypadku nieskorzystania przez Agencję z przysługującego jej uprawnienia właścicielem pozostaje podmiot, który przejął ją lub wylicytował w toku egzekucji. Niezawiadomienie Agencji o nabyciu nieruchomości rolnej w postępowaniu egzekucyjnym, zgodnie z art. 9 ust. 1 u.k.u.r., powoduje nieważność nabycia.

5. WNIOSEK KOŃCOWY

Nie ulega wątpliwości, że brak zmian w procedurze egzekucyjnej Kodeksu postępowania cywilnego korespondujących z ograniczeniami w zakresie obrotu nieruchomościami rolnymi prowadzi do prawnego nieładu. Należy mieć zatem nadzieję, że ustawodawca wyjdzie naprzeciw oczekiwaniom praktyki i dokona nowelizacji w tym zakresie oraz usunięcia mankamentów w materii weryfikacji potencjalnych nabywców nieruchomości oraz zawiadomień ANR.