Abstrakt

Prezentowany przegląd orzecznictwa stanowi omówienie najistotniejszych wyroków  Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wydanych w okresie od lipca do września 2024 r. dotyczących: zakazu tortur,  prawa do rzetelnego procesu sądowego, domniemania niewinności, prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, wolności wypowiedzi, prawa do nauki, prawa do wolnych wyborów, zakazu zbiorowego wydania cudzoziemców.

I.  Zakaz tortur (art.3) (w związku z art. 14)

Nawet w przypadku braku obrażeń lub intensywnego cierpienia, art. 3 może naruszać groźba zakazanego w nim zachowania, pod warunkiem, że jest wystarczająco realna i bezpośrednia.  Inne czynniki, które o tym decydują, obejmują cel złego traktowania wraz z jego intencją lub motywami. Traktowanie dyskryminujące może zasadniczo być uznane za poniżające w rozumieniu art. 3, jeśli jest na tyle dolegliwe, że oznacza obrazę godności ludzkiej. Przy ocenie na podstawie art. 3 konkretnego przypadku złego traktowania wypowiedzi dyskryminujące i rasistowskie obelgi muszą stanowić czynnik obciążający.  

Wyrok Hanovs v. Łotwa, 18.07.2024 r., Izba (Sekcja V), skarga nr 40861/22, par. 41 – dot. odmowy władz ścigania zachowań homofobicznych i przestępstwa z nienawiści.

II.  Prawo do rzetelnego procesu sądowego (art. 6) 

Sądy mają obowiązek właściwego zbadania i ustosunkowania się do głównych zarzutów podniesionych przez stronę. Szczególna dokładność i staranność jest wymagana, jeśli ponadto zarzuty te odnoszą się do „praw i wolności” gwarantowanych przez Konwencję i jej Protokoły. 

Wyrok Meli i Swinkels Family Brewers N.V. v. Albania, 16.07.2024 r., Izba (Sekcja III), skargi nr  41373/21 i  48801/21, par. 74 – dot. oddalenia skarg konstytucyjnych z powodu braku wymaganej większości składu orzekającego w Trybunale Konstytucyjnym.

Państwo, które ustanawia jurysdykcję uniwersalną, może uzależnić jej wykonywanie od istnienia pewnych czynników łączących lub powiązań jurysdykcyjnych z tym państwem (określonych przez to państwo zgodnie z prawem międzynarodowym i bez przekraczania granic swobody oceny posiadanej na mocy Konwencji).

Wyrok Couso Permuy v. Hiszpania, 25.07.2024 r., Izba (Sekcja V), skarga nr 2327/20, par. 151 – dot. umorzenia postępowania karnego w sprawie zabójstwa hiszpańskiego dziennikarza w Iraku z powodu braku jurysdykcji sądów hiszpańskich

w następstwie reformy ustawodawczej ograniczającej ich jurysdykcję uniwersalną.

W przypadku gdy organy śledcze przyjęły na uzasadnionych podstawach założenie, że świadkowie nie zostaną albo mogą nie zostać przesłuchani na rozprawie przed sądem, wymagania rzetelności procesu „jako całości” wynikające z art.6  oznaczają obowiązek zapewnienia obronie już na etapie śledztwa możliwości zadania świadkowi niezbędnych pytań.

Wyrok Khachapuridze i Khachidze v. Gruzja, 29.08.2024 r., Izba (Sekcja V), skargi nr 59464/21 i 13079/22, par. 128 – dot.  skazania skarżących za chuligaństwo.

Prawidłowy wymiar sprawiedliwości wymaga przestrzegania na sali sądowej godności, porządku i dobrych obyczajów jako cech postępowania sądowego. Rażące lekceważenie przez oskarżonego elementarnych standardów właściwego postępowania nie może ani nie powinno być tolerowane. Jeśli zachowanie oskarżonego uzasadnia jego usunięcie i kontynuowanie procesu pod jego nieobecność, przed podjęciem decyzji o usunięciu go z sali rozpraw sędzia przewodniczący ma obowiązek upewnienia się, że mógł on rozsądnie przewidzieć konsekwencje swojego zachowania. Ponadto istotne jest ustalenie, czy obrońca był w stanie skorzystać z prawa do prowadzenia obrony pod nieobecność oskarżonego.

Wyrok Khachapuridze i Khachidze v. Gruzja, 29.08.2024 r., Izba (Sekcja V), skargi nr 59464/21 i 13079/22, par. 135.   

Urzędnicy sądowi również podlegają wymogowi zachowania bezstronności, jednak jego stosowanie zależy od specyfiki roli danego urzędnika w krajowym systemie prawnym i sądowym.

Wyrok Tsulukidze i Rusulashvili v. Gruzja, 29.08.2024 r., Izba (Sekcja V), skargi nr  44681/21 i  17256/22, par. 50 – dot. udziału w rozpatrzeniu sprawy sędziego Sądu Najwyższego, którego asystentka sądowa była córką pełnomocnika pozwanej spółki.

Brak rozstrzygnięcia roszczenia cywilnego zgłoszonego w postępowaniu karnym spowodowany pewnymi niedociągnięciami władz jako taki oraz niezależnie od innych względów nie może zostać uznany za naruszenie prawa dostępu do sądu. W sferze spraw cywilnych – gdy dana osoba powołuje się na swoje prawo dostępu do sądu – prawo wynikające z Konwencji może znaleźć się w konflikcie z prawem innej osoby do pewności prawnej stanowiącym jeden z podstawowych aspektów rządów prawa i również gwarantowanym na podstawie Konwencji. Sytuacja taka wymaga wyważenia sprzecznych interesów, a państwo posiada szeroką swobodę oceny w tej dziedzinie. W przypadku zgłoszenia roszczenia cywilnego w postępowaniu karnym – mniej kosztownego i mniej uciążliwego - istnieje ryzyko, że sąd karny nie będzie mógł z różnych powodów wydać w tym zakresie rozstrzygnięcia.

Wyrok Fabbri i inni v. San Marino, 24.09.2024 r., Wielka Izba, skargi nr 6319/21, 6321/21 i 9227/21, par. 134 – dot. zarzutu pokrzywdzonych przestępstwami występujących w  postępowaniu karnym jako powodowie cywilni, że bierność sędziego śledczego doprowadziła do przedawnienia ścigania i uniemożliwienia orzeczenia w kwestii  roszczeń cywilnych.

Umorzenie postępowania karnego, które spowodowało, że roszczenie cywilne nie mogło zostać w jego ramach rozstrzygnięte, zasadniczo nie oznacza naruszenia prawa dostępu do sądu, jeżeli opiera się na zgodnych z prawem podstawach, które nie są stosowane w sposób arbitralny lub nieuzasadniony, a skarżący miał od początku alternatywną drogę dochodzenia roszczeń cywilnych. Wyjątkowo jednak, gdy zgodne z prawem umorzenie postępowania karnego jest wynikiem poważnej dysfunkcji systemu krajowego (jak, na przykład, całkowita bezczynność władz), Trybunał – przy ustalaniu, czy sama istota prawa skarżącego została naruszona – może być zmuszony – po dokonaniu oceny zachowania skarżącego w postępowaniu karnym – do zbadania, czy skarżący miał możliwość skorzystania z jakiejkolwiek innej drogi prawnej.

Wyrok Fabbri i inni v. San Marino, 24.09.20024 r., Wielka Izba, skargi nr 6319/21 i inne, par. 137–138.

Jeśli umorzenie postępowania karnego, w wyniku którego roszczenie cywilne nie mogło zostać w jego ramach rozstrzygnięte, było tylko częściowo wynikiem poważnej dysfunkcji systemu krajowego, a sam skarżący przyczynił się do takiej sytuacji (na przykład przez bezczynność, zaniedbanie lub złą wiarę) i miał inną drogę dochodzenia roszczeń cywilnych, od początku lub już po umorzeniu postępowania karnego, istota prawa skarżącego do sądu  nie została naruszona. W takim przypadku należy uznać, że państwo spełniło swój obowiązek zapewnienia skarżącemu skutecznego dostępu do sądu. Wyjątkowo, gdy poważna dysfunkcja systemu krajowego była  jedynym lub decydującym powodem prowadzącym do umorzenia postępowania, a skarżący starannie dochodził roszczeń cywilnych w tym postępowaniu – Trybunał może uznać, że miał on uzasadnione oczekiwanie, że jego roszczenia zostaną w nim rozstrzygnięte, niezależnie od wszelkich innych dostępnych środków prawnych istniejących od początku, oraz że w konkretnych okolicznościach oczekiwanie od skarżącego, iż będzie występował z powództwem cywilnym po jego umorzeniu, nie byłoby uzasadnione. Trybunał musi wtedy uznać, że państwo nie wywiązało się z obowiązku zapewnienia skarżącemu skutecznego dostępu do sądu, bowiem została naruszona sama istota tego prawa.

Wyrok Fabbri i inni v. San Marino, 24.09.2024 r., Wielka Izba, skargi nr 6319/21 i inne, par. 139–140.

III.  Domniemanie niewinności (art. 6 ust. 2)

Zasadę domniemania niewinności należy rozumieć zgodnie z jego autonomicznym znaczeniem nadanym w Konwencji. Przy ustalaniu, czy określone twierdzenie można uznać za wypowiedź wskazującą na przekonanie o winie i konieczność pociągnięcia do odpowiedzialności karnej, należy brać pod uwagę ugruntowane znaczenie i skutek terminów prawnych istniejących w prawie krajowym.

Wyrok C.O. v. Niemcy, 17.09.2024 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 16678/22, par. 65 – dot. postępowania karnego wobec dwóch osób uznanych za winnych przestępstw popełnionych wspólnie ze skarżącym oraz pomocy w przestępstwach przez niego popełnionych jako jednego z głównych sprawców, w sytuacji, gdy on sam nie został za nie skazany.

IV.  Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 8) 

Odpowiedzialność karna za kupowanie usług seksualnych stanowi ingerencję w prawo do poszanowania życia prywatnego osób zainteresowanych, jak również ich autonomię osobistą i wolność seksualną.

Wyrok M.A. i inni v. Francja, 25.07.2024 r., Izba (Sekcja V), skargi nr 63664/19, 64450/19, 24387/20 i inne, par. 138 – dot. ogólnego i bezwarunkowego obwarowanego prawem karnym zakazu  kupowania usług seksualnych jako części szerokiego pakietu rozwiązań ustawowych mających służyć zwalczaniu prostytucji i handlu ludźmi.

Problemy związane z prostytucją rodzą bardzo złożone kwestie moralne i etyczne, które prowadzą do rozbieżnych, często sprzecznych opinii, w szczególności dotyczących tego, czy prostytucja jako taka może być konsensualna, czy też przeciwnie, zawsze wynika z formy wyzysku z zastosowaniem przymusu. Istnieją znaczne różnice w sposobie postrzegania prostytucji zależnie od systemu prawnego. Nadal nie ma wspólnego poglądu między państwami członkowskimi Rady Europy ani w różnych organizacjach międzynarodowych zajmujących się tą kwestią co do tego, jaki jest najlepszy sposób radzenia sobie z prostytucją. Trybunał zauważył, że stosowanie ogólnej i bezwzględnej kryminalizacji kupna usług seksualnych jako instrumentu w walce z handlem ludźmi jest obecnie przedmiotem ożywionej debaty wskazującej na głębokie rozbieżności zarówno na poziomie europejskim, jak i międzynarodowym bez wyłaniającego się wyraźnego trendu. W rezultacie państwa mogą korzystać z szerokiej swobody regulacji w tej dziedzinie. Nie jest ona jednak nieograniczona, a do Trybunału należy badanie argumentów ustawodawcy na rzecz przyjętych rozwiązań oraz ustalenie, czy została zachowana właściwa równowaga interesów państwa i osób, których wprowadzone rozwiązania bezpośrednio dotyczą.

Wyrok M.A. i inni v. Francja, 25.07.2024 r., Izba (Sekcja V), skargi nr 63664/19, 64450/19, 24387/20 i inne, par. 149–152. 

Trybunał ma obowiązek zachować ostrożność w ocenie zgodności z Konwencją rozstrzygnięć podejmowanych demokratycznie w danym społeczeństwie. Gdy w grę wchodzą kwestie polityki ogólnej, co do których w demokratycznym państwie mogą istnieć istotne rozbieżności, szczególną wagę należy przywiązywać do roli krajowego decydenta. Tym bardziej, gdy chodzi o kwestię społeczną. Zadanie Trybunału nie polega na zastępowaniu własną oceny wyboru przez władze krajowe najwłaściwszej polityki w sferze uregulowań odnoszących się do prostytucji. Musi raczej ograniczyć się do ustalenia, czy ważąc wchodzące w grę interesy władze nie wykroczyły poza granice posiadanego przez nie szerokiego marginesu swobody.

Wyrok M.A. i inni v. Francja, 25.07.2024 r., Izba (Sekcja V), skargi nr 63664/19, 64450/19, 24387/20 i inne, par. 159.

Fakultatywne programy szczepień same w sobie nie stanowią ingerencji w art. 8. Można jednak przyjąć, że wybór, czy poddać się szczepieniu, czy nie, wystarczająco wiąże się z autonomią osobistą, aby uznać, że kary nałożone na osobę odmawiającą dobrowolnego zaszczepienia się, mające negatywny wpływ na jej życie zawodowe, oznaczają naruszenie jej wolności wyboru w sferze życia prywatnego i w rezultacie ingerencję w prawo chronione w art. 8. 

Wyrok Pasquinelli i inni v. San Marino, 29.08.2024 r.,Izba (Sekcja I), skarga nr 24622/22, par. 77–78  - dot. środków dyscyplinarnych zastosowanych wobec personelu medycznego i pracowników opieki zdrowotnej z powodu odmowy przyjęcia szczepionki na COVID-19.

W procesie podejmowania przez pacjenta decyzji rodzącej konsekwencje dla życia muszą istnieć solidne zabezpieczenia prawne i instytucjonalne pozwalające zapewnić, że decyzja taka była wyraźna, jednoznaczna, wyrażona swobodnie i świadomie. Pacjent musi być w pełni świadomy jej skutków i chroniony przed presją i nadużyciami.

Wyrok Pindo Mulla v. Hiszpania, 17.09.2024 r., Wielka Izba, skarga nr 15541/20, par. 142 – dot. transfuzji krwi podczas operacji ratowania życia pacjentki – Świadka Jehowy – która wcześniej jednoznacznie odmawiała zgody na taką transfuzję.

W zwykłych okolicznościach odpowiednio poinformowany dorosły pacjent ma prawo do swobodnie i świadomie wyrażonej odmowy leczenia, niezależnie od możliwych bardzo poważnych, a nawet śmiertelnych konsekwencji jego decyzji. Zasadą naczelną w sferze opieki zdrowotnej jest poszanowanie prawa pacjenta do zgody na leczenie lub jej odmowy. Niezależnie od znaczenia tego prawa, fakt, iż jest ono objęte art. 8 Konwencji, oznacza, że nie może być interpretowane w sposób bezwzględny. Prawo do poszanowania życia prywatnego – będące prawem szerszym i którego częścią jest autonomia pacjenta – podlega ograniczeniom zgodnie z wymaganiami art. 8 ust.2.

Wyrok Pindo Mulla v. Hiszpania, 17.09.2024 r., Wielka Izba, skarga nr 15541/20, par. 146.

W przypadku rzeczywistego i bezpośredniego zagrożenia życia jednostki, w połączeniu z jej prawem do autonomicznego decydowania o leczeniu, wchodzi również w grę prawo do życia. W rezultacie państwo ma równocześnie obowiązek zapewnienia poszanowania obu tych praw – z art. 8 i art. 2 Konwencji.

Wyrok Pindo Mulla v. Hiszpania, 17.09.2024 r., Wielka Izba, skarga nr 15541/20, par. 147.

Interes publiczny w ochronie życia lub zdrowia pacjenta musi ustąpić interesowi pacjenta w decydowaniu o własnym życiu. Jego decyzja o odmowie leczenia musi być jednak autentyczna, stawką jest bowiem zdrowie i być może nawet jego życie. W takich przypadkach z art. 2 Konwencji wynika obowiązek zapewnienia solidnych zabezpieczeń prawnych i wystarczających gwarancji. W nagłych przypadkach należy zapewnić, aby decyzja o odmowie zgody na leczenie ratujące życie została podjęta swobodnie i autonomicznie przez osobę posiadającą wymaganą zdolność do czynności prawnych i świadomą konsekwencji. Decyzja - znana personelowi medycznemu – musi być odpowiednia do okoliczności a więc wskazywać na jasną, konkretną i jednoznaczną odmowę leczenia, oddającą aktualne stanowisko pacjenta w tej kwestii.

Wyrok Pindo Mulla v. Hiszpania, 17.09.2024 r., Wielka Izba, skarga nr 15541/20, par. 148.

W sytuacjach nagłych – w razie uzasadnionych  wątpliwości co do decyzji pacjenta w którymkolwiek z tych zasadniczych aspektów – nie można uznać, że kontynuowanie pilnego, ratującego życie leczenia oznacza brak poszanowania jego autonomii osobistej. Poszanowanie autonomii pacjenta oznacza również obowiązek podjęcia uzasadnionych wysiłków, aby rozwiać wątpliwości lub niepewność co do odmowy leczenia. Wola pacjenta musi być traktowana jako nadrzędna. 

Wyrok Pindo Mulla v. Hiszpania, 17.09.2024 r., Wielka Izba, skarga nr 15541/20, par. 149.

Jeśli lekarz lub sąd – po podjęciu uzasadnionych wysiłków – nie jest w stanie ustalić w niezbędnym stopniu, czy pacjent faktycznie odmawia zgody na leczenie ratujące życie, w pierwszej kolejności należy chronić życie pacjenta przez zapewnienie mu niezbędnej pomocy medycznej.

Wyrok Pindo Mulla v. Hiszpania, 17.09.2024 r., Wielka Izba, skarga nr 15541/20, par. 150.

W Europie istnieją różne praktyki mające pogodzić w miarę możliwości prawo do życia i prawo do poszanowania autonomii pacjenta z uwzględnieniem jego wcześniej wyrażonej woli. W rezultacie, zarówno regulacje odnoszące się do wiążącego skutku prawnego wcześniejszych oświadczeń pacjenta, jak i związane z nimi formalne i praktyczne warunki jej stosowania, mieszczą się w granicach swobody państw.

Wyrok Pindo Mulla v. Hiszpania, 17.09.2024 r., Wielka Izba, skarga nr 15541/20, par. 153.

Zgodnie z zasadą harmonijnej interpretacji Konwencji w sprawach dotyczących środków mogących prowadzić do wydalenia cudzoziemca, gwarancje proceduralne wynikające z art. 8 Konwencji muszą być we właściwym zakresie interpretowane w świetle gwarancji przewidzianych w art. 1 Protokołu nr 7.

Wyrok Trapitsyna i Isayeva v.Węgry, 19.09.2024 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 5488/22, par. 55 – dot. decyzji o wydaleniu skarżącej i jej córki z Węgier z powołaniem się na względy bezpieczeństwa narodowego.

Posłużenie się przez władze materiałami poufnymi może okazać się nieuniknione, gdy w grę wchodzi bezpieczeństwo narodowe. Może więc czasami okazać się konieczne nadanie klauzuli tajności niektórym lub wszystkim materiałom wykorzystywanym w postępowaniach dotyczących wydalenia cudzoziemców, a nawet częściom wydanych w nich orzeczeń. Jednakże, nawet w razie zagrożenia bezpieczeństwa narodowego, wymogi legalności i praworządności w społeczeństwie demokratycznym nakazują, aby środki mające wpływ na stopień przestrzegania podstawowych praw człowieka podlegały jakiejś formie kontradyktoryjnego postępowania przed niezależnym organem właściwym do zbadania uzasadnienia decyzji i odpowiednich dowodów, w razie potrzeby z pewnymi ograniczeniami proceduralnymi dotyczącymi wykorzystania informacji niejawnych. Cudzoziemiec musi mieć możliwość zakwestionowania twierdzenia władzy wykonawczej, że w jego przypadku zagrożone jest bezpieczeństwo narodowe.

Wyrok Trapitsyna i Isayeva v. Węgry, 19.09.2024 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 5488/22, par. 56.

Ocena przez władzę wykonawczą okoliczności stanowiących zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego ma z oczywistych względów istotne znaczenie, jednak niezależny organ musi mieć możliwość reakcji zawsze, gdy brak jest uzasadnionej podstawy w faktach lub interpretacja „bezpieczeństwa narodowego” jest niezgodna z prawem lub zdrowym rozsądkiem i arbitralna. Przy braku takich gwarancji policja lub inne organy państwowe mogłyby arbitralnie wkraczać w prawa chronione przez Konwencję.

Wyrok Trapitsyna i Isayeva v. Węgry, 19.09.2024 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 5488/22, par. 60.

V.  Wolność wypowiedzi (art. 10)

Praktykujący lekarze korzystają z wolności wypowiedzi na mocy art. 10 i mają prawo do uczestniczenia w debatach dotyczących kwestii zdrowia publicznego, w tym do wyrażania opinii krytycznych i mniejszościowych. Korzystanie z tego prawa nie jest jednak pozbawione ograniczeń, zwłaszcza gdy jest związane z wykonywaniem zawodu. Ze względu na swoją wiedzę ekspercką w dziedzinie medycyny i profesjonalne usługi, które oferują w interesie zdrowia publicznego, mają oni do odegrania kluczową rolę w debatach na temat zdrowia publicznego. Mogą ich dotyczyć ograniczenia zawodowe zgodne z ich obowiązkami i odpowiedzialnością w zakresie wynikającym z art. 10 § 2 Konwencji. Ograniczenie swobody wypowiedzi lekarzy w celu ochrony zdrowia i dobra innych osób może być wymagane w przypadku kategorycznych i nieprawdziwych informacji publicznych dotyczących kwestii medycznych, w szczególności jeśli informacje te są publikowane na stronie internetowej.

Wyrok Bielau v. Austria, 27.08.2024 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 20007/22, par. 44 – dot.  kary dyscyplinarnej w zawieszeniu wymierzonej lekarzowi za naukowo niemożliwe do obrony wypowiedzi w Internecie wskazujące na nieskuteczność szczepionek.  

VI.  Prawo do nauki (art. 2 Protokołu nr 1 w związku z art.14) 

Rola rodziców lub innych głównych opiekunów jest szczególnie ważna w odniesieniu do edukacji, opieki i rozwoju małych dzieci. Podczas gdy państwa muszą zapewnić mechanizmy wsparcia i inne usługi w tym zakresie, rozwój prawa do edukacji, którego treść różni się w zależności od czasu lub miejsca, okoliczności gospodarczych i społecznych, zależy głównie od potrzeb społeczności i dostępnych zasobów.

Wyrok Djeri i inni v. Łotwa, 18.07.2024 r., Izba (Sekcja V),skarga nr 50942/20, par. 110 – dot.  zarzutu rozszerzenia stosowania języka łotewskiego w przedszkolach w rezultacie reformy szkolnictwa z 2018 r. uznanego za  prowadzące do dyskryminacji dzieci rosyjskojęzycznych.

W zależności od kontekstu, w jakim powołano się na art. 14, Trybunał może badać zarzuty dyskryminacji z różnych punktów widzenia. Z jednej strony można argumentować, że państwo ma pozytywny obowiązek traktowania różnych grup uczniów w różny sposób, głównie ze względu na to, że ich język ojczysty jest inny. Z drugiej strony można argumentować, że wszyscy uczniowie – niezależnie od ich języka ojczystego – znajdują się w podobnej sytuacji, o ile chcą mieć dostęp do edukacji w danym kraju. Konwencja nie zawiera konkretnego przepisu gwarantującego prawa mniejszości, a art. 2 Protokołu nr 1 w połączeniu z art. 14 Konwencji nie obejmuje prawa dostępu do edukacji w konkretnym języku.

Wyrok Djeri i inni v. Łotwa, 18.07.2024 r., Izba (Sekcja V),skarga nr 50942/20, par. 140. 

VII.  Prawo do wolnych wyborów (art.3 Protokołu nr 1) 

Trybunał nie działa w próżni. Oceniając przestrzeganie przez władze państwowe zobowiązań wynikających z Konwencji i jej Protokołów, a w szczególności badając proporcjonalność ingerencji, Trybunał musi mieć na uwadze ogólny kontekst sprawy zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym lub regionalnym. 

Wyrok Żdanoka v. Łotwa (nr 2), 25.07.2024 r., Izba (Sekcja V), skarga nr 42221/18, par. 55 – dot. członkostwa w partii komunistycznej za czasów sowieckich jako uprawnionej podstawy do odmowy zgody na kandydowanie do parlamentu.

Zgodnie z zasadą subsydiarności  Trybunał nie powinien zastępować władz krajowych w dokonywaniu interpretacji prawa wewnętrznego. W szczególności nie jest jego zadaniem zastępowanie trybunału konstytucyjnego i interpretowanie krajowej konstytucji.

Wyrok Żdanoka v, Łotwa (nr 2), 25.07.2024 r., Izba (Sekcja V), skarga nr 42221/18, par. 58.

Wolność udziału w pokojowym zgromadzeniu jest prawem fundamentalnym zagwarantowanym w art. 11 Konwencji. W rezultacie korzystanie z tego prawa nie może stanowić podstawy jakiejkolwiek sankcji, w tym zakazu kandydowania do parlamentu. Zakaz taki musi być uznany za arbitralny. 

Wyrok Shlosberg v. Rosja, 3.09.2024 r., Izba (Sekcja III), skarga nr 32648/22, par. 41 – dot. odmowy zarejestrowania kandydata w wyborach do Dumy z powodu jego udziału w manifestacji poparcia dla Aleksieja Navalnego.

VIII.  Zakaz zbiorowego wydalania cudzoziemców (art. 4 Protokołu nr 4)

Państwo jest uprawnione do ustanawiania i wdrażania własnej polityki imigracyjnej. Problemy z zarządzaniem przepływami migracyjnymi nie mogą jednak uzasadniać uciekania się przez państwo do praktyk niezgodnych z jego zobowiązaniami wynikającymi z Konwencji.

Wyrok M.D. i inni v. Węgry, 19.09.2024 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 60778/19, par. 66 – dot. usunięcia rodziny z terytorium Węgier do Serbii.