Palestra 09/2024
Najnowsze orzecznictwo09/2024Brak wystarczających gwarancji prawnych ochrony przed arbitralnością i nadużyciami w sferze kontroli operacyjnej, przechowywania danych i dostępu do danych komunikacyjnych. Pietrzak oraz Bychawska-Siniarska i inni v. Polska (wyrok z 28 maja 2024 r., Izba (Sekcja I), skargi nr 72038/17 i 25237/18)
W 2016r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw (ustawa z 15.01.2016 r.) oraz ustawę o działaniach antyterrorystycznych (ustawa antyterrorystyczna). Spotkały się one z krytyką w szczególności organizacji pozarządowych, które uważały, że nowe przepisy, pod pozorem wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego, wzmocniły uprawnienia władz do kontroli operacyjnej oraz były niezgodne z szeregiem zobowiązań Polski w dziedzinie praw człowieka. Skarżącymi byli dziekan Izby Adwokackiej w Warszawie oraz czworo pracowników i ekspertów Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. W 2017 r. skarżący wystąpili ze skargami do premiera oraz szefów policji i rozmaitych służb specjalnych w związku z niektórymi przepisami regulującymi kontrolę operacyjną. W szczególności krytykowali fakt, że w ich ocenie zarzucone przepisy zezwalały funkcjonariuszom wchodzącym w grę na monitorowanie ich połączeń i zbieranie bez ich wiedzy dotyczących ich danych. Ze względu na ich działalność zawodową i publiczną uważali, że istniało wysokie prawdopodobieństwo, że byli poddawani kontroli operacyjnej. Poza tym służby wchodzące w grę nie miały obowiązku informowania ich o wszelkiej prowadzonej kontroli operacyjnej, nawet po jej zakończeniu. Twierdzili również, że stan ten był niezgodny z art. 51 Konstytucji i nie pozwalał na doprowadzenie do sądowej kontroli jej legalności, a ponadto odmowa poinformowania osób fizycznych o tym, że zostały poddane kontroli operacyjnej, w połączeniu z brakiem skutecznej kontroli i brakami wchodzących w grę regulacji krajowych, były niezgodne z rządami prawa w demokracji i naruszały ich uprawnione interesy. Skarżący otrzymali odpowiedzi od władz, w tym właściwych departamentów Kancelarii Premiera, który poinformował ich, że szefowie policji i różnych służb specjalnych przedstawili wyczerpujące odpowiedzi na ich zapytania dotyczące możliwej kontroli operacyjnej. Władze te wskazały one, że przy wykonywaniu swoich zadań służby specjalne stosowały środki kontroli operacyjnej przewidziane przez obowiązujące przepisy, a metody i środki podejmowane w tym celu były niejawne i chronione przez przepisy regulujące działalność odnośnych służb oraz ustawy o ochronie danych osobowych.