Z jawisko przemocy wobec małoletnich stanowi jeden z głównych problemów społecznych o charakterze interdyscyplinarnym, dlatego też jest ono przedmiotem rozlicznych publikacji między innymi z dziedziny prawa, jak i socjologii.

Dane statystyczne Komendy Głównej Policji w odniesieniu do przemocy w rodzinie na podstawie procedury „Niebieskiej Karty” wskazują, że w 2016 r. ponad 15% ofiar przemocy w rodzinie stanowiły osoby małoletnie. I choć na podstawie danych statystycznych liczba małoletnich ofiar przemocy w rodzinie sukcesywnie malejeW 2015 r. małoletnie ofiary przemocy w rodzinie stanowiły 18% ogółu ofiar, natomiast w 2014 r. małoletni stanowili 20% ogółu ofiar. , to niewątpliwie należy mieć na uwadze również tzw. szarą strefę obejmującą nieujawnione akty przemocy wobec małoletnich, której skali nie sposób zmierzyć.

Niniejszy artykuł stanowi swoistą próbę analizy prawnokarnej odpowiedzialności sprawców przemocy wobec małoletnich w oparciu o ustawę z dnia 23 marca 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz ustawy – Kodeks postępowania karnegoDz.U. z 2017 r. poz. 773. zaostrzającą kary za przestępstwa wobec małoletnich oraz próbę dokonania ogólnej charakterystyki sylwetki sprawców na podstawie danych zawartych w aktach prokuratorskich i sądowych.

W dniu 13 lipca 2017 r. weszła w życie ustawa z dnia 23 marca 2017 r. o zmianie ustawy Kodeks karny, ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz ustawy Kodeks postępowania karnego zaostrzająca kary dla sprawców przemocy wobec małoletnich. Przedmiotowa nowelizacja wprowadziła zmianę w treści art. 53 § 2 k.k., zawierającego katalog okoliczności istotnych dla wymiaru kary, stanowiącego, że wymierzając karę, sąd uwzględnia w szczególności motywację i sposób zachowania się sprawcy, zwłaszcza w razie popełnienia przestępstwa na szkodę osoby nieporadnej ze względu na wiek lub stan zdrowia, popełnienie przestępstwa wspólnie z nieletnim, rodzaj i stopień naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się pokrzywdzonego.

Mając powyższe na uwadze, wskazać należy, że obowiązek uwzględnienia przy wymiarze kary motywacji i sposobu zachowania się sprawcy został uzupełniony o wskazanie, że sąd winien uwzględniać motywację oraz sposób zachowania sprawcy zwłaszcza w razie popełnienia przestępstwa na szkodę osoby nieporadnej ze względu na wiek lub stan zdrowia. Sąd zatem każdorazowo przy wymiarze kary obowiązany jest do sprawdzenia, czy przestępstwo nie zostało popełnione na szkodę małoletniego, a jeśli tak, to winien jest wymierzyć karę wyższą niż w przypadku przestępstwa analogicznego popełnionego bez szkody na małoletnim.

Zmianie uległa również treść art. 189 k.k., kryminalizującego bezprawne pozbawienie wolności człowieka, poprzez dodanie § 2a, stanowiącego, że jeżeli pozbawienie wolności trwające dłużej niż 7 dni dotyczyło osoby nieporadnej ze względu na jej wiek, stan psychiczny lub fizyczny, to sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. W uzasadnieniu wskazano, że odebranie wolności małoletniemu, przetrzymywanie go w zamkniętych pomieszczeniach może mieć dalece bardziej szkodliwe skutki niż te, które występują w przypadku bezprawnego pozbawienia wolności osób dorosłych. W związku z niniejszym za uzasadnione uznano wyjęcie zachowań polegających na pozbawieniu wolności małoletniego poniżej 15. roku życia z zakresu typu podstawowego i przeniesienie do typu kwalifikowanego, co ma zarazem gwarantować prawidłowe odzwierciedlenie poziomu społecznej szkodliwości takiego czynu zabronionegohttp://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:aOqBAyInBOQJ:orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/ C82FD2CAF85A8A2FC125803500244863/%2524File/846-ustawa.docx+&cd=1&hl=pl&ct=clnk&gl=pl (01.08.2017)..

W art. 207 k.k. dokonano zmiany poprzez dodanie § 1a, stanowiącego, że kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą nieporadną ze względu na jej wiek, stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Ponadto ustawodawca dokonał zróżnicowania osoby pokrzywdzonego, decydując się na wprowadzenie dwóch odrębnych typów znęcania się – nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy oraz – nad osobą nieporadną ze względu na jej wiek, stan psychiczny lub fizyczny, podnosząc jednocześnie w tym ostatnim przypadku ustawowe zagrożenie karą pozbawienia wolności.

Obostrzeniu uległa również kara za porzucenie, gdyż jak stanowi art. 210 k.k., kto wbrew obowiązkowi troszczenia się o małoletniego poniżej lat 15 albo o osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny osobę tę porzuca, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 (§ 1), natomiast jeżeli następstwem czynu jest śmierć małoletniego poniżej lat 15 albo osoby nieporadnej ze względu na stan psychiczny lub fizyczny, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12 (§ 2). Dotychczas sprawcy porzucenia osoby małoletniej poniżej lat 15 bądź osoby nieporadnej groziła kara pozbawienia wolności do lat 3, natomiast w przypadku śmierci osoby porzuconej sprawcy groziła kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Wreszcie niniejszą nowelizacją dokonano zmiany w art. 211 k.k., stanowiącym, że kto wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 15 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Dokonano zmiany ustawowego zagrożenia z dotychczasowej kary pozbawienia wolności do lat 3 na karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W uzasadnieniu wskazano, że zagrożenie sankcją karną za popełnienie przestępstwa uprowadzenia lub zatrzymania małoletniego lub osoby nieporadnej jest nieadekwatne do stopnia społecznej szkodliwości czynu i nie czyni zadość obowiązkowi ochrony karnoprawnej dobra, jakim jest nie tylko rodzina i opieka, ale także zdrowie i bezpieczeństwo małoletniego poniżej lat 15 lub osoby nieporadnej ze względu na jej stan psychiczny lub fizycznyIbidem. .

Prawo karne winno gwarantować możliwie najwyższy i jednocześnie efektywny poziom ochrony najważniejszych dóbr prawnych, co niewątpliwie przyświecało nowelizacji zaostrzającej wymiar kary sprawców przestępstw wobec małoletnich. W tym miejscu należy postawić pytanie o to, kim są sprawcy przemocy wobec małoletnich, z jakiego środowiska pochodzą oraz czym kierują się, dopuszczając się przestępstw na szkodę małoletnich. Odpowiedzi na powyższe pytania udzieli szczegółowa analiza wyników badanych akt spraw prokuratorskich oraz sądowych, które pozwoliły na dokonanie charakterystyki sprawców, a także ofiar przemocy.

Badania poświęcone charakterystyce sprawców przemocy oraz ich małoletnich ofiar zaliczyć należy do monograficznych badań określonego układu społecznego. Nie podlegają one specyficznym technikom badawczym, lecz opierają się na specjalnym sposobie organizowania danych społecznych, przy równoczesnym podkreśleniu jednolitego charakteru badanego układuWstęp do metodologii badań politologicznych, http://ptg.edu.pl/wp-content/uploads/2013/10/Pawluszko_Tomasz_ Wstep_do_metodologii_nauk_politycznych.pdf (04.08.2017). .

Przewód sądowy każdego indywidualnego przypadku i prawomocne wyroki skazujące należy analizować w ujęciu sytuacji społecznej skazanych sprawców czynów karalnych, a także ich ofiar. Uzyskane wyniki badań aktowych mogą stanowić podstawę do naukowego wyjaśnienia związków zachodzących zarówno w rodzinie, jak i poza nią, w których czyny zakazane odpowiadają za degradację podstawowych więzi społecznych. Analiza dokumentów osobistych oraz oficjalnych dokumentów sądowych i prokuratorskich to kategoria badań jakościowych, gdyż opisu konkretnej osoby dokonuje się zarówno w kontekście kulturowym, jak i społecznym. Ten rodzaj dokumentacji dostarcza wielu informacji odnoszących się do zjawiska przestępstwa, osoby sprawcy, a także osób pokrzywdzonychK. Marzec-Holka, Przemoc seksualna wobec dziecka, Kraków 2011, s. 105..

Do opracowania tej części artykułu analizie poddane zostały obszerne wyciągi z akt spraw zawierających zarzuty przeciwko oskarżonym, treść zeznań oraz przesłuchań, informacje dotyczące dotychczasowego życia sprawców na podstawie między innymi wywiadów środowiskowych. Dobór akt spraw odbywał się w sposób losowy i obejmował zarówno sprawy zakończone prawomocnymi wyrokami skazującymi, uniewinnieniem sprawców, jak i umorzeniem postępowania na etapie postępowania przygotowawczego. Analizowane akta spraw pochodziły z Prokuratury Rejonowej w Koszalinie (53,1%) oraz Wydziałów Karnych Sądu Rejonowego w Koszalinie (46,9%). W blisko co drugiej badanej sprawie czyn zabroniony popełniony przez określonego sprawcę został zakwalifikowany z art. 200 k.k., tj. seksualne wykorzystywanie małoletniego, w 28% analizowanych spraw podstawą prawną był art. 207 k.k., tj. znęcanie się fizyczne lub psychiczne, natomiast w 10% były to czyny zabronione z art. 197 k.k., czyli zgwałcenie i wymuszenie czynności seksualnej. Najmniejsza liczba postępowań karnych toczyła się w oparciu o art. 190 k.k., tj. groźby karalne, oraz art. 201 k.k. – kazirodztwoUstawa Kodeks karny z 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 1137). .

Omawiane przestępstwa popełniały w świetle zebranych danych głównie osoby dojrzałe, znajdujące się między 36. a 45. rokiem życia. Była to grupa najliczniejsza, która stanowiła 27,3% ogółu badanych sprawców.

Tabela 1. Wiek sprawców przestępstw dokonanych na osobach małoletnich

Źródło: opracowanie własne

Powyższe zestawienie pozwala sformułować wniosek, że za przestępstwa popełniane na osobach małoletnich w dużej mierze odpowiedzialność ponoszą osoby znajdujące się na etapie rozwoju średniej dorosłości, aczkolwiek również istotną część badanych sprawców, bo 18,2% ogółu, stanowiły osoby znajdujące się w wieku adolescencji.

Dokonując próby stworzenia portretu sprawcy przestępstw przeciwko małoletnim, istotne jest wskazanie także płci sprawcy.

Tabela 2. Płeć sprawców przestępstw przeciwko małoletnim

Źródło: opracowanie własne

Mając na uwadze wyniki prowadzonych badań i opracowane na ich podstawie zestawienie, nie budzi wątpliwości fakt, że sprawcami przestępstw wobec dzieci najczęściej są mężczyźni (94%). Zaledwie 6% badanych spraw dotyczyło przestępstw popełnionych przez kobiety. Otrzymany wynik znajduje swoje potwierdzenie również w danych statystycznych Komendy Głównej PolicjiPrzemoc w rodzinie, http://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/przemoc-w-rodzinie/50863,Przemoc-wrodzinie.html (06.08.2017)..

Z aktami przemocy wobec małoletnich silnie skorelowana jest kwestia relacji łączącej sprawcę z pokrzywdzonym małoletnim. Wyniki badań w aspekcie owej relacji ukazuje poniższa tabela.

Tabela 3. Rodzaj relacji łączącej sprawcę z pokrzywdzonym małoletnim

Źródło: opracowanie własne

Analiza przedmiotowej tabeli pozwala wskazać, że w blisko 18 przypadkach, stanowiących 53% ogółu badanych spraw, sprawcami przestępstw wobec małoletnich są rodzice.

W co drugim badanym przypadku małoletni doświadczali aktów przemocy od ojców. Otrzymane wyniki badań potwierdzają tezę o bliskiej relacji występującej pomiędzy sprawcą a pokrzywdzonym małoletnim. Większość badanych ofiar zdecydowanie znała swoich oprawców (71%). Blisko w co czwartym przypadku czynu zabronionego wobec dziecka dopuszczała się osoba obcaPor. K. Marzec-Holka, Przemoc seksualna wobec dziecka, s. 124. . Warto jest jednak wskazać, że osobą obcą dla małoletniego jest taka osoba, z którą małoletni nie jest w żaden sposób spokrewniony, aczkolwiek nie jest to osoba anonimowa, ponieważ najczęściej funkcjonuje w środowisku dziecka, wypełniając przy tym różne role społeczne.

Niewątpliwie istotne znaczenie w charakterystyce sprawców przestępstw przeciwko małoletnim ma również ich wcześniejsza karalność. Wyniki badań wskazały, że 27,3% spośród badanych już wcześniej popadło w konflikt z prawem. Niemniej jednak blisko w 33% badanych spraw brak było informacji o ewentualnej karalności podejrzanego bądź oskarżonego w zależności od etapu badanej sprawy. Zaledwie w jednym przypadku był to czyn na tle seksualnym dokonany na szkodę osoby małoletniej.

W toku prowadzonych postępowań karnych blisko co trzeci sprawca był poddany badaniom dokonywanym przez biegłych sądowych. Najczęściej byli to specjaliści z zakresu psychologii, psychiatrii oraz – co wydaje się oczywiste – seksuologii. W wielu przypadkach biegli orzekali o zespole zależności alkoholowej sprawców, zaburzeniach osobowości, zespole psychoorganicznym otępienno-charakteropatycznym, tj. zaburzeniach preferencji seksualnej (pedofilii), czy również o braku istnienia biologicznych uwarunkowań czynników psychicznych lub dewiacji seksualnej, które obniżałyby stopień poczytalności. Klasycznym problemem stawianym w wiktymologii kryminalnej jest kwestia ustalenia wpływu ofiary na powzięcie i realizację zamiaru przestępczego. Niekiedy pierwsze próby spojrzenia na niektóre przestępstwa, zwłaszcza z użyciem przemocy, z punktu widzenia ofiary wykazały, że często właśnie ofiara jest aktywnym uczestnikiem w kształtowaniu się ich genezyE. Bieńkowska, Wpływ zachowania ofiary na rozstrzygnięcie sprawy o zgwałcenie, (w:) K. Marzec-Holka, Przemoc seksualna wobec dziecka, Kraków 2011, s. 126. . Marcus Sengstock i James Liang wskazali, że rolę ofiary w genezie przestępstwa można analizować, mając na względzie trzy modele. Pierwszy nawiązuje do modelu ofiary „przyspieszającej”, w którym ofiara pobudza i przyspiesza przestępcę do czynu zabronionego. Drugie ujęcie to model konfliktu, z którym mamy do czynienia, kiedy ofiara i przestępca uwikłani są w konflikt i w swoich rolach występują alternatywnie. Trzecie ujęcie opiera się na modelu „ofiary dostępnej”, w którym przestępca zaobserwował ofiarę i może przewidzieć jej zachowanie, natomiast sama ofiara ma ograniczoną świadomość jego obecnościIbidem. . Z uwagi na charakter niniejszego artykułu najwłaściwszy wydaje się model „ofiary dostępnej”, gdyż – jak wskazały otrzymane wyniki badań – 71% sprawców znało swoje przyszłe ofiary.

Wiek niewątpliwie odpowiada za poziom świadomości zagrożenia przestępstwem, toteż osoba młoda wiekiem na skutek niewykształconych mechanizmów obronnych, siły fizycznej, agresywności i ostrożności, bądź też ich braku, najczęściej pada ofiarą przestępstw, stanowiąc jednocześnie łatwy cel dla potencjalnego sprawcyB. Hołyst, Kryminologia, Warszawa 1994, s. 510. .

Analiza materiału empirycznego pod względem zmiennej wieku małoletnich ofiar przestępstwa wskazała, że najwięcej małoletnich znajdowało się w okresie dojrzewania, tj. 12–15 lat (42%), natomiast 24% spośród nich znajdowało się w okresie dzieciństwaJ. Trempała, B. Harwas-Napierała, Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka, Warszawa 2017, s. 50.. W świetle uzyskanych wyników badań mniej narażeni na agresję są małoletni w wieku 16–18 lat, którzy stanowili 6% badanych.

Tabela 4. Wiek małoletniej ofiary przestępstwa

Źródło: opracowanie własne

W odniesieniu do zmiennej płci małoletnich ofiar wyniki badań wykazały, że ofiarami 34 badanych sprawców było 47 dzieci, w tym zdecydowaną większość stanowiły dziewczęta – 29 osób, natomiast 18 ofiar to chłopcy. Na tej podstawie można sformułować wniosek, że małoletnie dziewczęta o wiele częściej padają ofiarami przestępstw w porównaniu z chłopcami, z racji swojej płciB. Hołyst, Kryminologia, s. 511. .

W kontekście postępowań, w których pokrzywdzonym jest osoba małoletnia, niewątpliwie istotną czynnością jest jego przesłuchanie. O doniosłości niniejszej czynności świadczy fakt, że odbywa się ono na podstawie szczególnych uregulowań kodeksowych zawartych w art. 185a k.p.k. W sprawach o przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej, przestępstwa przeciwko wolności, w tym seksualnej, i obyczajowości oraz przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat, przesłuchuje się w charakterze świadka tylko wówczas, gdy jego zeznania mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, i tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności (…). Przesłuchanie z udziałem małoletniego przeprowadza sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa. Na rozprawie głównej odtwarza się sporządzony zapis obrazu i dźwięku przesłuchania oraz odczytuje się protokół przesłuchaniaUstawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555). . Małoletniego pokrzywdzonego przesłuchuje się w specjalnych warunkach, kiedy istnieje uzasadniona obawa, że owo przesłuchanie może wywrzeć negatywny wpływ na jego stan psychiczny. Najczęściej odbywa się ono w tzw. „przyjaznych pokojach” umiejscowionych w budynku sądu bądź tzw. „niebieskich pokojach” znajdujących się w komendach policji. Przesłuchiwane dziecko ma do dyspozycji między innymi zabawki, kredki i kolorowanki, za pomocą których może wyrazić swoje emocje pod opieką psychologa, który analizuje w ten sposób zachowanie dziecka i udzielane przez niego odpowiedzi, wykluczając skłonności do konfabulacji i podatność na sugestie osób trzecich.

Otrzymane wyniki badań wskazują, że w 69% analizowanych spraw z udziałem małoletniego odbyło się tylko jedno przesłuchanie. W niespełna 10% badanych spraw małoletni poddani zostali dwukrotnemu przesłuchaniu z uwagi na złą kondycję psychiczną małoletniego pokrzywdzonego. W jednej z analizowanych spraw małoletni, znajdując się pod silnym wpływem sugestii najbliższych, odmówili uczestnictwa w przesłuchaniu. Z punktu widzenia przesłuchania osoby małoletniej istotne jest uczestnictwo osób trzecich w przebiegu niniejszych czynności.

Tabela 5. Podmioty uczestniczące w przesłuchaniu małoletniego

Źródło: opracowanie własne

Na podstawie powyższego zestawienia tabelarycznego wskazać należy, że w 31% badanych spraw w czynnościach przesłuchania małoletnich obecny był prokurator, w 34,5% psycholog oraz w 20,7% sędzia. Jedynie w czterech analizowanych sprawach w czasie przesłuchania obecny był również jeden z rodziców małoletniego. Uczestnictwo rodzica w czynnościach z udziałem małoletniego ma na celu wzbudzenie poczucia bezpieczeństwa oraz zaufania, a także obniżenie poczucia stresu wynikającego z sytuacji, której małoletni doświadcza. Wskazać jednak należy, że obecność rodzica w czynnościach przesłuchania małoletniego niekiedy nie jest wskazana, co więcej – może powodować skutki odwrotne do zamierzonych, głównie w sprawach, w których małoletni doświadczał aktów przemocy właśnie ze strony rodziców.

W zdecydowanej większości analizowanych przypadków (63,6%) przesłuchanie odbywało się w budynku sądu bądź prokuratury, w specjalnie przeznaczonym do tego pomieszczeniu. Wyżej wymienione osoby uczestniczą w czynnościach przesłuchania małoletniego zarówno w sposób czynny, jak i bierny, w zależności od konieczności zagwarantowania małoletniemu intymności przesłuchania, większa liczba osób mogłaby bowiem wywołać u dziecka niepożądane emocje, tj. zamknięcie się w sobie, niechęć współpracy, lęk, skrępowanie, onieśmielenie oraz wstyd, toteż przy przesłuchaniu najczęściej obecny jest sędzia wraz z psychologiem, natomiast pozostałe obecne osoby znajdują się po drugiej stronie lustra fenickiego. Otrzymane wyniki badań dowodzą, że rola psychologa w czynnościach przesłuchania sprowadza się wyłącznie do obserwacji małoletniego, bowiem w zaledwie pięciu przeanalizowanych sprawach biegły z dziedziny psychologii zadawał małoletniemu pytania w sposób bezpośredni. W niespełna 52% spraw psycholog również nie rozmawiał z małoletnim przed przesłuchaniem.

Na kanwie przemocy wobec małoletnich istotna jest również kwestia poddania małoletnich ofiar badaniom przez biegłych sądowych. Analiza akt sądowych wskazuje, że w co trzecim przypadku przesłuchanie małoletniego zostało poprzedzone wywiadem środowiskowym, opinią lekarza czy nauczyciela. W przypadku 63,6% analizowanych spraw pokrzywdzone dziecko zostało poddane badaniu przez biegłych sądowych. Najczęściej byli to biegli z dziedziny psychologii (57,6%). W jednym z orzeczeń lekarskich odnoszących się do stanu małoletniej ofiary molestowania seksualnego biegły dokonał charakterystyki ofiary jako osoby, która daje się wykorzystywać i manipulować przez całe życie. Cierpi na liczne uzależnienia: od jedzenia, alkoholu, leków lub narkotyków. Zazwyczaj wierzy, że wszyscy inni są od niej ważniejsi, że jedynym sposobem zaskarbienia sobie miłości jest zaspokojenie potrzeb innych. Trudno jej stawiać zdrowe granice, nie potrafi budować związków. Pojawiają się u niej zaburzenia seksualne, oziębłość, brak kontaktów albo niewybredność seksualna. Na krańcu tej skali jest prostytucja.

Blisko 40% małoletnich ofiar przemocy zostało zbadanych pod kątem wykorzystywania seksualnego, istotną bowiem częścią zjawiska przemocy wobec małoletnich jest wykorzystywanie seksualne. Odciska ono negatywne piętno na dalszym życiu dziecka oraz jego rozwoju, ponieważ inicjuje w ten sposób proces głębszej demoralizacji i nieprzystosowania społecznego.

Z danych zebranych w ramach kampanii „Dzieciństwo bez przemocy” wynika, że blisko 60% dorosłych Polaków stosuje kary fizyczne wobec swoich dzieci. Co szósty dwunastolatek przyznaje, że w wyniku przemocy ze strony rodziców doznał urazów, takich jak siniaki i zadrapania, 47% dzieci co najmniej raz doświadczyło poniżających form przemocy werbalnej ze strony matki lub ojca, 8% jest zdania, że przynajmniej raz dorośli zachęcali je do wspólnego oglądania filmów pornograficznych, natomiast 3,6% przeżyło z dorosłymi kontakt fizyczny o charakterze seksualnym. Opisywane zjawisko dotyczy w takim samym stopniu rodzin o wysokim statusie społecznym i ekonomicznym, jak i rodzin z tak zwanego marginesu społecznegoDefinicja i formy przemocy wobec dziecka, http://boleslawiec.eu/przemoc/index.php/pelnomocnik-ds-uzaleznien/9- przemoc/29-przemoc-wobec-dziecka (10.08.2017)..

Konkludując powyższe rozważania, wskazać należy, że w obliczu skali przestępczości, której ofiarami padają osoby małoletnie, często stojące u progu dorosłości, niewątpliwie za słuszne należy uznać wszelkie działania ustawodawcy mające na celu zaostrzenie kar dla sprawców przemocy wobec małoletnich. Zaostrzenie kar niewątpliwie ma na celu spełnienie kilku funkcji, do których zaliczyć należy między innymi chęć odstraszenia potencjalnych sprawców od popełnienia czynu zabronionego wysokością grożącej kary, daje wyraz temu, że popełnienie czynu zabronionego nie popłaca. Co więcej – obostrzenie kar wzmaga także wśród społeczeństwa przeświadczenie o sprawiedliwym potraktowaniu sprawcy przemocy, który za popełniony czyn został pociągnięty do dotkliwej prawnie odpowiedzialności.

Reasumując wyniki przeprowadzonych badań, wskazać należy, że podmiotem, który najczęściej inicjował postępowanie, była matka pokrzywdzonego małoletniego (36,4%). Sprawcami w zdecydowanej większości byli mężczyźni znajdujący się w przedziale wiekowym 36–45 oraz 18–25 lat, którzy łącznie stanowili 45,5% ogółu sprawców przemocy. Ponadto uwzględniając rodzaj relacji łączącej sprawcę z pokrzywdzonym małoletnim, należy wskazać, że w blisko 91% badanych spraw oprawcami małoletnich byli ich ojcowie. Ofiarami padały najczęściej dziewczynki (62%) w wieku 12–15 lat. Większość małoletnich, w toku postępowania, zgodnie z przepisami proceduralnymi była przesłuchiwana jednokrotnie (69%). W czasie powyższych czynności najczęściej uczestniczył sędzia (20,7%), prokurator (31%) oraz psycholog (34,5%). Małoletni w zdecydowanej większość poddawani byli badaniom przez biegłych psychologów między innymi pod kątem wykorzystywania seksualnego. Jednak pomimo wielu akcji wyrażających dezaprobatę dla przemocy wobec małoletnich w dalszym ciągu zjawisko to pozostaje szeroko marginalizowane przez społeczeństwo. Jak podają wyniki badań prowadzonych przez TNS OBOP, jedna piąta (24%) społeczeństwa aprobuje karanie swojego dziecka laniem, a 22% jest przekonane, że kłótnie, rękoczyny zdarzają się w każdym domu. 19% badanych zgadza się z opinią, że pogróżki i zastraszanie dziecka w rodzinie to nie przemoc. Co jedenasty respondent (9%) zgadza się ze stwierdzeniem, że w ogóle nie istnieje coś takiego jak wykorzystywanie seksualne dzieci w rodzinieOpinie na temat zjawiska przemocy w rodzinie wobec dzieci – postawy wobec stereotypów, http://www.niebieskalinia.org/ download/Badania/TNS_OBOP_II_2008.pdf (10.08.2017)., a co więcej – respondenci często nie dostrzegają zjawiska przemocy wobec dzieci w okolicy swojego miejsca zamieszkania, wskazując, iż ów problem ich nie dotyczy.

W obliczu powyższego wyrazić można jedynie nadzieję, że podejmowane działania mające na celu zmniejszenie przemocy wobec dzieci przyczynią się w sposób bezpośredni do wzrostu świadomości wśród członków społeczeństwa, iż przebieg dzieciństwa każdego małoletniego dziecka w sposób nieodwracalny rzutuje na jego dalsze dorosłe życie, a w gestii dorosłych, często rodziców, pozostaje to, jakie owo dzieciństwo przyjmie barwy.