Prawo do życia (art. 2)

Obowiązek pozytywny wynikający z art. 2 należy interpretować w sposób, z którego wynika, że wchodzi on w grę przy każdej działalności – publicznej lub nie – w której prawo do życia może być zagrożone.

Orzeczenie Ciechońska v. Polska, 14.6.2011 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 19776/04, § 63.

Nie można uznać, że art. 2 Konwencji był przestrzegany, jeśli ochrona w prawie krajowym była wyłącznie teoretyczna: musi ona być przede wszystkim skuteczna w praktyce.

Orzeczenie Ciechońska v. Polska, 14.6.2011 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 19776/04, § 66.

Obowiązek państwa ochrony prawa do życia obejmuje rozsądne działania mające zapewnić bezpieczeństwo w miejscach publicznych oraz – w przypadku poważnych obrażeń lub śmierci – istnienie skutecznego niezależnego systemu sądowego.

Orzeczenie Ciechońska v. Polska, 14.6.2011 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 19776/04, § 67.

W razie niezagwarantowania przez krajowy system prawny odpowiedzialności za przypadki niedbalstwa stwarzające zagrożenie albo powodujące utratę ludzkiego życia może pojawić się kwestia odpowiedzialności państwa na podstawie art. 2 Konwencji.

Orzeczenie Ciechońska v. Polska, 14.6.2011 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 19776/04, § 71.

Skarżący mają trudności z uzyskaniem koniecznych dowodów na poparcie swoich zarzutów w sprawach, w których wyłącznie rząd jest w posiadaniu wchodzących w grę dokumentów. Tak więc jeśli skarżący potrafi przedstawić początek dowodu, a z powodu ich braku niemożliwe są wnioski Trybunału dotyczące faktów, do rządu należy ostateczne wyjaśnienie, dlaczego same tylko przedstawione przez skarżących dokumenty nie mogły wystarczać na potwierdzenie ich zarzutów albo zadowalające i przekonujące wyjaśnienie ze swojej strony, jak doszło do przedmiotowych wydarzeń. Ciężar dowodu przenosi się więc na rząd.

Orzeczenie Movsayevy v. Rosja, 14.6.2011 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 20303/07, § 72.

Obowiązek ochrony prawa do życia wynikający z art. 2 zakłada prowadzenie w jakiejś formie oficjalnego postępowania, skutecznego w sytuacji, gdy sięgnięcie po przemoc doprowadziło do śmierci człowieka. Obowiązek ten istnieje również w przypadku, gdy osoba zaginęła w okolicznościach, w których można było uznać, że jej życie było w niebezpieczeństwie. Obowiązek proceduralny prowadzenia śledztwa istnieje jeszcze przed znalezieniem ciała, a następnie utrzymuje się ogólny obowiązek wyjaśnienia tego zaginięcia i śmierci oraz ustalenia i ścigania ewentualnych sprawców.

Orzeczenie Girard v. Francja, 30.6.2011 r., Izba (Sekcja V), skarga nr 22590/04, § 67.

Zakaz tortur (art. 3)

Artykuł 3 w połączeniu z art. 1 Konwencji powinien umożliwiać kontrolę skuteczną, zwłaszcza gdy wchodzą w grę dzieci i inne osoby wymagające specjalnej ochrony. Władze mają obowiązek podjęcia zgodnych z oczekiwaniami rozsądnych środków pozwalających uniknąć złego traktowania takich osób, o którym władze wiedziały lub powinny były wiedzieć.

Orzeczenie Rahimi v. Grecja, 5.4.2011 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 8687/08, § 62.

Podejście Trybunału przy kontroli na podstawie art. 19 Konwencji przestrzegania przez państwo art. 3 w sprawach cudzoziemców zagrożonych wydaleniem lub ekstradycją byłoby niewystarczająco rygorystyczne, gdyby – jako sąd międzynarodowy mający kontrolować przestrzeganie praw człowieka – akceptował on argumenty wchodzącego w grę państwa Konwencji, nie konfrontując ich z wiarygodnymi i obiektywnymi dowodami z innych źródeł.

Orzeczenie Rahimi v. Grecja, 5.4.2011 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 8687/08, § 65.

Ze względu na ochronę absolutną, jaką zapewnia art. 3 Konwencji, okoliczności takie, jak młody wiek cudzoziemca oraz fakt, że przebywał on w nieznanym sobie kraju nielegalnie i bez opieki, a więc pozostawiony sam sobie, są rozstrzygające i mają większe znaczenie niż jego nielegalny status. Cudzoziemcy tacy należą do kategorii osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji społecznej. Państwo musi zapewnić im ochronę i opiekę, podejmując odpowiednie środki w ramach swoich obowiązków pozytywnych wynikających z art. 3.

Orzeczenie Rahimi v. Grecja, 5.4.2011 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 8687/08, § 87.

W pewnych okolicznościach działania i zaniechania władz w dziedzinie polityki opieki zdrowotnej mogą rodzić odpowiedzialność na podstawie art. 3 z powodu niezapewnienia odpowiedniego leczenia.

Orzeczenie R.R. v. Polska, 26.5.2011 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 27617/04, § 152.

Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego (art. 5)

Przy badaniu celu i przedmiotu art. 5 Konwencji w jego kontekście oraz elementów prawa międzynarodowego należy pamiętać o znaczeniu tego przepisu w systemie Konwencji: dotyczy on fundamentalnego prawa człowieka – ochrony jednostki przed arbitralnymi zamachami państwa na jej wolność.

Orzeczenie Rahimi v. Grecja, 5.4.2011 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 8687/08, § 102.

Aby środek wiążący się z pozbawieniem wolności w warunkach art. 5 ust. 1 lit. f nie był uznany za arbitralny, musi być stosowany w dobrej wierze i wiązać się bezpośrednio z celem, którym jest uniemożliwienie nielegalnego wjazdu na terytorium państwa. Miejsce i warunki jego odbywania powinny być odpowiednie, a jego długość nie może przekraczać rozsądnego okresu koniecznego ze względu na ten cel.

Orzeczenie Rahimi v. Grecja, 5.4.2011 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 8687/08, § 106.

Artykuł 5 ust. 1 lit. c nie zezwala na politykę prewencji ogólnej wymierzoną w jednostkę albo kategorię osób postrzeganych przez władze – słusznie lub nie – jako niebezpieczne albo mające skłonność do działań nielegalnych. Daje on jedynie państwom środek mający umożliwić zapobieżenie konkretnemu i określonemu przestępstwu.

Orzeczenie Shimovolos v. Rosja, 21.6.2011 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 30194/09, § 54.

Prawo do rzetelnego procesu sądowego (art. 6)

Prawo do sądu zagwarantowane w art. 6 chroni wykonanie ostatecznych i obowiązujących orzeczeń sądowych, które w państwie szanującym rządy prawa nie mogą pozostawać martwą literą na szkodę strony. W rezultacie nie można wstrzymywać, odstępować albo nadmiernie opóźniać wykonania takiego orzeczenia.

Orzeczenie Apanasewicz v. Polska, 3.5.2011 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 6854/07, § 72.

Ostateczne orzeczenie sądu krajowego powinno być wprowadzone przez władze w życie w sposób jasny i racjonalnie spójny, aby w miarę możliwości nie narażać podmiotów prawa, których ono dotyczy, na brak bezpieczeństwa prawnego i niepewność.

Orzeczenie Apanasewicz v. Polska, 3.5.2011 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 6854/07, § 73.

Trybunał ma obowiązek badać, czy w konkretnym przypadku władze wypełniły ciążące na nich na podstawie art. 6 Konwencji obowiązki pozytywne, a w szczególności, czy przyjęte przez nie środki mające zapewnić wprowadzenie w życie orzeczenia sądu były odpowiednie i wystarczające. Każde państwo Konwencji ma obowiązek stworzyć w tym celu arsenał odpowiednich i wystarczających środków prawnych.

Orzeczenie Apanasewicz v. Polska, 3.5.2011 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 6854/07, § 74.

W procedurze egzekucyjnej w sprawach cywilnych, jeśli uprawniony i zobowiązany do wykonania obowiązku są osobami prywatnymi, wynikający z art. 6 obowiązek ciążący na władzach jako depozytariuszach władzy publicznej w sferze egzekucji wyroków polega na działaniu w sposób staranny i udzielaniu stronie pomocy w doprowadzeniu wykonania wyroku wydanego na jej korzyść.

Orzeczenie Apanasewicz v. Polska, 3.5.2011 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 6854/07, § 76.

Sądy krajowe mają obowiązek organizować rozpatrywanie spraw w sposób zapewniający prawidłowy wymiar sprawiedliwości. Przydzielanie spraw konkretnym sędziom lub sądom mieści się w granicach swobody władz w takich kwestiach. Przy przydzielaniu sprawy władze muszą brać pod uwagę wiele czynników, np. dostępne środki, kwalifikacje sędziów, konflikt interesów, dostępność miejsca rozprawy dla stron. Trybunał nie może oceniać, czy istniały ważne podstawy do przydzielenia (lub zmiany przydziału) sprawy konkretnemu sędziemu lub sądowi, musi być jednak przekonany, że przydział taki (lub zmiana) był zgodny z art. 6 ust. 1, a w szczególności z wymaganiami niezawisłości i bezstronności.

Orzeczenie Sutyagin v. Rosja, 3.5.2011 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 30024/02, § 187.

Ustna rozprawa w sprawach karnych może nie być wymagana, jeśli nie pojawiły się kwestie dotyczące wiarygodności albo sporne fakty wymagające ustnej prezentacji dowodów lub krzyżowego przesłuchania świadków, a oskarżony ma odpowiednią możliwość przedstawienia swoich argumentów na piśmie i kwestionowania dowodów przeciwko niemu.

Decyzja Suhadolc v. Słowenia, 17.5.2011 r., Izba (Sekcja V), skarga nr 57655/08.

W przypadkach, w których stosowanie zasady immunitetu jurysdykcyjnego państwa ogranicza korzystanie z prawa dostępu do sądu, Trybunał musi upewnić się, czy okoliczności danej sprawy usprawiedliwiały takie ograniczenie.

Orzeczenie Sabeh El Leil v. Francja, 29.6.2011 r., Wielka Izba, skarga nr 34869/05, § 51.

Domniemanie niewinności (art. 6 ust. 2)

Ze względu na cele tego przepisu istotne jest rzeczywiste znaczenie wypowiedzi wchodzących w grę, a nie wyłącznie ich literalne brzmienie. Ocena, czy wypowiedź funkcjonariusza publicznego stanowiła naruszenie zasady domniemania niewinności, musi uwzględniać jej szczególny kontekst.

Orzeczenie Konstas v. Grecja, 24.5.2011 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 53466/07, § 33.

Artykuł 6 ust. 2 Konwencji nie zakazuje władzom powoływania się na fakt skazania skarżącego w pierwszej instancji jeszcze przed rozpatrzeniem wniesionej przez niego apelacji. Artykuł 6 ust. 2 nie może – ze względu na wymagania art. 10 Konwencji – zakazać władzom informowania społeczeństwa o skazaniu albo – w innym przypadku – podejmowania dyskusji nad takim wyrokiem w prasie wielkonakładowej czy w debacie parlamentarnej. Tego rodzaju wypowiedzi muszą być jednak pełne powściągliwości i rezerwy wymaganej ze względu na poszanowanie domniemania niewinności.

Orzeczenie Konstas v. Grecja, 24.5.2011 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 53466/07, § 34.

Domniemanie niewinności nie przestaje obowiązywać w instancji odwoławczej tylko dlatego, że oskarżony został wcześniej skazany w pierwszej instancji.

Orzeczenie Konstas v. Grecja, 24.5.2011 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 53466/07, § 36.

Ocena zgodności spornych wypowiedzi z zasadą domniemania niewinności wymaga uwzględnienia momentu, w którym do nich doszło. Możliwy odstęp czasu między pierwszym a ponownym rozpatrywaniem przedmiotu sprawy przez właściwy sąd nie ma znaczenia w przypadku zarzutu wynikającego z art. 6 ust. 2 Konwencji.

Orzeczenie Konstas v. Grecja, 24.5.2011 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 53466/07, § 36.

Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 8)

Pozytywny obowiązek państwa wynikający z prawa do poszanowania życia prywatnego rodzi się w sytuacji, gdy wypowiedzi mogące być zamachem na dobre imię przekroczyły granice krytyki dopuszczalnej z punktu widzenia art. 10 Konwencji.

Orzeczenie Sipoş v. Rumunia, 3.5.2011 r., Izba (Sekcja III), skarga nr 26125/04, § 30.

Nie można w taki sam sposób traktować informowania o faktach – nawet kontrowersyjnych – mogących przyczynić się do debaty ogólnego interesu publicznego w społeczeństwie demokratycznym i stawiania tandetnych zarzutów na temat życia prywatnego jednostki. W pierwszym przypadku szczególnie ważna rola prasy w demokracji i jej obowiązek działania jako „publiczny obserwator” (public watchdog) stanowią ważne argumenty przemawiające za wąską konstrukcją wszelkich ograniczeń wolności wypowiedzi. Inne względy wchodzą jednak w grę w przypadku materiałów prasowych skupionych na informacjach sensacyjnych, czasami szokujących, mających podniecić i przynieść rozrywkę oraz zaspokoić ciekawość szczególnego kręgu czytelników na temat aspektów ściśle prywatnego życia jakiejś osoby. Ten rodzaj informacji nie wymaga tak silnej ochrony, jaką art. 10 przyznaje prasie. W rezultacie wolność wypowiedzi wymaga wtedy węższej interpretacji.

Orzeczenie Mosley v. Wielka Brytania, 10.5.2011 r., Izba (Sekcja IV),

skarga nr 48009/08, § 114.

Z art. 10 wynika prawo członków społeczeństwa dostępu do szerokiego spektrum publikacji obejmujących rozmaite dziedziny. Ocena – w kontekście konkretnej publikacji – czy istniał interes publiczny usprawiedliwiający ingerencję w prawo do poszanowania życia prywatnego, musi koncentrować się głównie na tym, czy leżała ona w interesie ogółu, a nie na tym, czy ogół mógł być zainteresowany jej przeczytaniem.

Orzeczenie Mosley v. Wielka Brytania, 10.5.2011 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 48009/08, § 114.

Wolność wypowiedzi obejmuje również publikację fotografii. Jest to jednak dziedzina, w której ochrona praw innych osób jest szczególnie ważna, zwłaszcza gdy zdjęcia zawierają bardzo osobiste i intymne „informacje” na ich temat albo gdy zostały zrobione w pomieszczeniach prywatnych i z ukrycia, przy użyciu urządzeń umożliwiających zapis w sposób tajny.

Orzeczenie Mosley v. Wielka Brytania, 10.5.2011 r., Izba (Sekcja IV),

skarga nr 48009/08, § 115.

Uprzednie ograniczenia łatwiej dają się usprawiedliwić, jeśli nie istnieje pilna potrzeba społeczna natychmiastowej publikacji albo jeśli nie wchodzi w grę udział w debacie ogólnego interesu publicznego.

Orzeczenie Mosley v. Wielka Brytania, 10.5.2011 r., Izba (Sekcja IV),

skarga nr 48009/08, § 117.

Późniejsze odszkodowanie stanowi odpowiedni środek naprawy naruszeń praw z art. 8 w rezultacie opublikowania w gazecie prywatnych informacji. W pewnych sytuacjach jednak nie wystarcza.

Orzeczenie Mosley v. Wielka Brytania, 10.5.2011 r., Izba (Sekcja IV),

skarga nr 48009/08, § 120.

Życie prywatne osób publicznie znanych stało się dla niektórych rodzajów mediów bardzo lukratywnym towarem. Publikacja wiadomości o nich przyczynia się do wzbogacenia informacji publicznie dostępnych i – chociaż generalnie służy raczej rozrywce niż edukacji – jest niewątpliwie objęta ochroną art. 10. W pewnych sytuacjach może ona jednak być zmuszona do ustąpienia wobec wymagań art. 8, jeśli informacja miała charakter prywatny i intymny, a nie było interesu publicznego, który przemawiałby za jej rozpowszechnianiem.

Orzeczenie Mosley v. Wielka Brytania, 10.5.2011 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 48009/08, § 131.

Również w przypadku obowiązku pozytywnego, podobnie jak obowiązku negatywnego, państwo korzysta z pewnego marginesu swobody oceny. Jest on szeroki w zakresie związanym z ustaleniem okoliczności, w których aborcja jest dozwolona. Jeśli jednak państwo go dokonało, ramy przyjętych w tym celu regulacji prawnych muszą być skonstruowane w sposób spójny, pozwalający odpowiednio uwzględnić różne uprawnione interesy w zgodzie z obowiązkami państwa wynikającymi z Konwencji.

Orzeczenie R.R. v. Polska, 26.5.2011 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 27617/04, § 187.

Regulacje państwa dotyczące aborcji odnoszą się do tradycyjnego równoważenia prywatności i interesu publicznego, należy je jednak – w przypadku aborcji terapeutycznej – również oceniać na tle pozytywnych obowiązków państwa zapewnienia integralności fizycznej przyszłych matek.

Orzeczenie R.R. v. Polska, 26.5.2011 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 27617/04, § 189.

Pojęcie „poszanowanie” nie jest wyraźnie zdefiniowane, zwłaszcza w kontekście wynikających z niego obowiązków pozytywnych państwa. Ze względu na różnorodność praktyk i sytuacji w państwach Konwencji jego wymagania będą się znacznie różnić w zależności od przypadku. Ustalanie obowiązków pozytywnych państwa musi jednak uwzględniać fakt, że rządy prawa, jedna z fundamentalnych zasad demokratycznego społeczeństwa, są wpisane we wszystkie artykuły Konwencji. Zgodność z wymaganiami zasady rządów prawa oznacza zapewnienie w drodze regulacji prawa krajowego środka ochrony prawnej przed arbitralnymi ingerencjami władz publicznych w prawa chronione na podstawie Konwencji.

Orzeczenie R.R. v. Polska, 26.5.2011 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 27617/04, § 190.

Można przyjąć, że prawo dostępu do informacji mieszczące się w zakresie pojęcia „życie prywatne” obejmuje również prawo danej osoby do informacji o własnym zdrowiu. W okresie ciąży stan płodu i jego zdrowie stanowią element zdrowia kobiety ciężarnej. Prawo to jest często rozstrzygające dla możliwości korzystania przez nią z autonomii osobistej – również objętej art. 8 Konwencji – bo na podstawie takich informacji może ona zdecydować o przyszłym przebiegu zdarzeń istotnych dla jakości jej życia (np. odmawiając zgody na leczenie albo domagając się określonej jego formy).

Orzeczenie R.R. v. Polska, 26.5.2011 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 27617/04, § 197.

Chociaż Konwencja nie gwarantuje jako takiego prawa do bezpłatnej opieki medycznej albo do określonych usług medycznych, art. 8 wchodzi w grę w sprawach dotyczących niewystarczającej dostępności służby zdrowia.

Orzeczenie R.R. v. Polska, 26.5.2011 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 27617/04, § 198.

Dostęp do pełnej i wiarygodnej informacji na temat stanu płodu jest nie tylko ważny ze względu na komfort kobiety ciężarnej, ale stanowi również konieczny warunek określenia, czy istnieje możliwość legalnej aborcji.

Orzeczenie R.R. v. Polska, 26.5.2011 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 27617/04, § 199.

Słowo „praktykowanie” użyte w art. 9 ust. 1 nie obejmuje każdego aktu albo formy zachowania motywowanych lub inspirowanych przez religię albo przekonanie. Państwa mają obowiązek zorganizować swoje służby zdrowia w taki sposób, aby skuteczne korzystanie przez pracowników służby zdrowia z wolności sumienia w kontekście zawodowym nie przekreślało pacjentom możliwości dostępu do zabiegów czy terapii, do których są uprawnieni na podstawie obowiązujących przepisów.

Orzeczenie R.R. v. Polska, 26.5.2011 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 27617/04, § 206.

Z art. 8 nie wynika ogólny obowiązek państwa poszanowania wyboru imigrantów kraju ich pobytu; nie może on być również podstawą łączenia rodzin na jego terytorium. W przypadku życia rodzinnego i imigracji zakres istniejącego obowiązku państwa przyjęcia na swoje terytorium krewnych osób tam zamieszkałych różni się w zależności od konkretnych dotyczących ich okoliczności oraz interesu ogólnego.

Orzeczenie Osman v. Dania, 14.6.2011 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 38058/09, § 54.

Wykonywanie praw rodzicielskich stanowi fundamentalny element życia rodzinnego, a opieka i wychowanie dzieci zwykle i z konieczności wymaga, aby rodzice decydowali o miejscu zamieszkania dziecka i stosowali rozmaite ograniczenia jego wolności lub upoważniali innych do stosowania takich ograniczeń.

Orzeczenie Osman v. Dania, 14.6.2011 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 38058/09, § 64.

Muszą istnieć bardzo poważne racje, aby można było usprawiedliwić wydalenie osiadłych imigrantów, którzy legalnie spędzili całe swoje dzieciństwo i młodość lub dużą ich część w kraju przyjmującym.

Orzeczenie Osman v. Dania, 14.6.2011 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 38058/09, § 65.

Władze, przy poszanowaniu praw rodziców, nie mogą ignorować interesu dziecka, w tym jego prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego.

Orzeczenie Osman v. Dania, 14.6.2011 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 38058/09, § 73.

Ograniczenia praw osób ubezwłasnowolnionych, nawet jeśli nastąpiły w sferze ich życia prywatnego i rodzinnego, zasadniczo nie są sprzeczne z wymaganiami art. 8. Powinny one jednak być opatrzone właściwymi gwarancjami proceduralnymi.

Orzeczenie Krušković v. Chorwacja, 21.6.2011 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 46185/08, § 30–31.

Osoby ubezwłasnowolnione mają żywotny interes chroniony w Konwencji w tym, aby została ustalona biologiczna prawda o ważnym aspekcie ich życia prywatnego i rodzinnego (np. biologicznym ojcostwie dziecka) oraz aby została ona prawnie uznana.

Orzeczenie Krušković v. Chorwacja, 21.6.2011 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 46185/08, § 34.

Dziecko urodzone poza małżeństwem ma żywotny interes w tym, aby móc otrzymać informacje konieczne do ustalenia prawdy dotyczącej ważnego aspektu jego osobistej tożsamości, jakim jest tożsamość jego biologicznych rodziców.

Orzeczenie Krušković v. Chorwacja, 21.6.2011 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 46185/08, § 41.

W sytuacji jednak, gdy uprawnienia władzy wykonawczej są wykonywane w tajemnicy, ryzyko arbitralności jest oczywiste. Istotne więc jest istnienie jasnych, szczegółowych reguł stosowania tajnych środków inwigilacji, zwłaszcza że dostępna technologia ciągle staje się coraz bardziej zaawansowana. Prawo musi być wystarczająco jasno sformułowane, aby dać obywatelom odpowiednią wskazówkę na temat warunków i okoliczności, w których władze są uprawnione do sięgania po wszelkie tajne środki inwigilacji i zbierania danych. Poza tym, ze względu na brak publicznej kontroli i ryzyko nadużyć nieodłączne od każdego systemu tajnej kontroli, aby ich uniknąć, muszą być zawarte w ustawach następujące minimalne gwarancje: natura, zakres i okres stosowania możliwych środków, wymagane podstawy ich zarządzenia, władze właściwe do wyrażenia na nie zgody, ich stosowania i nadzoru; oraz rodzaj środka odwoławczego przewidzianego w prawie krajowym.

Orzeczenie Shimovolos v. Rosja, 21.6.2011 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 30194/09, § 68.