A rtykuł ma na celu przybliżenie tematyki ochrony danych osobowych w polskim procesie karnym. W opracowaniu podjęto próbę ustalenia, w jaki sposób realizacja celów procesu karnego wpływa na zakres poszanowania prawa ochrony danych osobowych uczestników postępowania oraz czy prawo to wspomaga realizację celów procesu karnego bądź też tworzy w tym zakresie przeszkody.

Proces karny jako sformalizowany zespół czynności organów postępowania i  innych jego uczestników podporządkowany jest osiągnięciu ściśle określonych celów. W nauce prawa cele procesu karnego definiowane są jako sprecyzowane zadania będące wyobrażeniem rezultatu przedsiębranych działań, jakie winny zostać w toku procesu karnego osiągnięteW. Cieślak, Prawo karne. Zarys instytucji i naczelne zasady, Warszawa 2010, s. 33.. Przebieg procesu karnego z uwagi na swoją specyfikę, będąc zorientowanym głównie na sprawcę, ujęty jest w  ciąg czynności, które zmierzają do urzeczywistnienia wyznaczonych w nim celów, którym są podporządkowane. Założenia procesu karnego jako wytyczne i reguły postępowania zsynchronizowane z funkcjonowaniem przyjętych w systemie karnoprocesowym rozwiązań prawnych wyznaczają organom procesowym pole zadań niezbędnych do urzeczywistnienia finalnego efektu procesu karnego, jakim jest rozstrzygnięcie w przedmiocie odpowiedzialności karnej. Jednakże pomimo wyraźnego wskazania w  normach karnoprocesowych zachowań organów procesowych przebieg procesu karnego nie toczy się w izolacji od zjawisk społecznych. Stopień i natężenie spełnienia celów tego procesu stanowi bowiem konsekwencję niejednorodności i niepowtarzalności działań wszystkich podmiotów przejawiających się w  konkretnych okolicznościach sprawy. Wprawdzie realizacja celów procesu karnego leży na płaszczyźnie obowiązków wszystkich organów procesowych, niezależnie od stadium postępowania i charakteru, w jakim organy działają, to jednak nie dla wszystkich uczestników postępowania karnego osiągnięcie celów procesu karnego będzie miało charakter obowiązkowy czy też wiążącyA. Murzynowski, Istota i zasady procesu karnego, Warszawa 1976, s. 35–36.. W praktyce występują więc przypadki, w których zamiar przyświecający stanowieniu danych rozwiązań (norm) prawnych nie przekłada się na ich rzeczywiste oddziaływanie na skutek zachowania uczestników postępowania, które wywołują niezamierzone rezultaty.

Podejmowany i prowadzony w określonym kierunku proces karny niesie jednak za sobą pewne zagrożenie dla informacyjnego samostanowienia jego uczestników. Stan ten spowodowany jest działalnością procesową przebiegającą w ramach stosunków procesowych, które są nawiązywane pomiędzy wszystkimi podmiotami postępowania karnego, a które oddziałują na sferę osobistą jednostki. Ingerencja w życie prywatne osoby fizycznej w toku procesu karnego powoduje, że przebieg tego postępowania wywiera wpływ na zakres realizacji prawa ochrony danych osobowych, które to prawo stanowi przecież pochodną prawa do prywatnościW nauce prawa akcentuje się związek prawa do prywatności i ochrony danych osobowych, widząc w ochronie danych osobowych szczególną postać prywatności, jego konkretyzację, zwłaszcza w aspekcie proceduralnym, rozwinięcie i konsekwencję tego prawa czy też jego zabezpieczenie. Por. M. Safjan, Ochrona danych osobowych – granice autonomii informacyjnej, (w:) Ochrona danych osobowych, red. M. Wyrzykowski, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 1999, s. 10; A. Zoll, Ochrona prywatności w prawie karnym, CzPKiNP 2000, nr 1, s. 222; M. Sakowska, Prawo do ochrony danych osobowych a wolność wypowiedzi, HZNPCz 2006, nr 10, s. 52; K. Wygoda, Ochrona danych osobowych i prawo do informacji o charakterze osobowym, (w:) Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, red. B. Banaszak, A. Preisner, Warszawa 2002, s. 402.. Proces karny ukierunkowany na osiągnięcie ściśle wyznaczonych celów nie pozostaje w oderwaniu od problematyki prawa ochrony danych osobowych. W piśmiennictwieRegulacje dotyczące problematyki prawa ochrony danych osobowych istnieją w ramach całego systemu prawa. Stąd wedle doktryny próba przypisania prawa ochrony danych osobowych do konkretnej gałęzi systemu prawa ma charakter względny, choćby z uwagi na niezbędne odwołanie się jego norm do innych gałęzi prawa, w tym do Konstytucji, do prawa administracyjnego, karnego, pracy czy cywilnego. Zob. T. Banyś, E. Bielak-Jomaa, M. Kuba, J. Łuczak, Prawo ochrony danych osobowych. Podręcznik dla studentów i praktyków, Warszawa 2016, s. 18. wskazuje się, że jednym z uregulowań prawnych dotyczących ochrony danych osobowych jest m.in. ustawa z  dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 1904; dalej: k.p.k.)A. Wolska-Bagińska, Zakres zastosowania ustawy o ochronie danych osobowych w polskim postępowaniu karnym, „Przegląd Naukowy Disputatio” 2017, nr 2, t. XXIV, s. 153.. Zgodzić więc należy się z A. Grzelak, że „prawo karne i prawo ochrony danych osobowych mają wbrew pozorom wiele cech wspólnych, wśród których można wyróżnić m.in. fakt, że obie gałęzie dotyczą praw podstawowych – chociaż w innym zakresie, a także inny jest ich cel podstawowy. Prawo karne procesowe w ograniczonym stopniu, ale jednak spełnia funkcje podobne prawu regulującemu ochronę danych osobowych”A. Grzelak, Ochrona danych osobowych we współpracy państw członkowskich UE w zwalczaniu przestępczości. W stronę standardu europejskiego, Warszawa 2015, s. 516–517..

Zaakcentować w  tym miejscu należy, że potrzeba ochrony danych osobowych przetwarzanych przez organy do celów zapobiegania przestępczości, prowadzenia postępowań przygotowawczych, wykrywania i  ścigania czynów zabronionych i wykonywania kar spowodowała, że na forum europejskim podjęto prace nad przyjęciem nowego aktu prawnego regulującego powyższe zagadnienieSzerzej na ten temat zob. A. Grzelak, Projekt reformy ochrony danych osobowych – czy rzeczywiście powstanie jednolity i spójny system?, „Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Studia i Prace” 2014, nr 4, s. 93–125.. Efektem tych prac było uchwalenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i  Rady (UE) 2016/680 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez właściwe organy do celów zapobiegania przestępczości, prowadzenia postępowań przygotowawczych, wykrywania i ścigania czynów zabronionych i wykonywania kar, w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylająca decyzję ramową Rady 2008/977/WSiSWDz.U.UE.L.2016.119.89.. Materia, jaką obejmuje przedmiotowy akt, po raz pierwszy kompleksowo i bezpośrednio dotyka problematyki zasad przetwarzania danych osobowych przez właściwe organy na potrzeby walki z przestępczością oraz akcentuje kwestię ważenia interesów jednostki pomiędzy ochroną danych a zapewnieniem jej bezpieczeństwa w dziedzinie zwalczania przestępczościA. Grzelak, Projekt ochrony danych osobowych w sprawach karnych w UE – kolejny krok na drodze do społeczeństwa nadzorowanego?, EPS 2012, nr 11, s. 20.. Jednym z głównych założeń dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/680 z dnia 27 kwietnia 2016 r. jest utrzymanie równowagi pomiędzy prawem do ochrony danych osobowych a  koniecznością zachowania przez organy wymiaru sprawiedliwości i  ścigania poufności w przetwarzaniu danych w postępowaniach prowadzonych przez właściwe w tym zakresie podmiotyW. Wiewiórowski, Nowe ramy ochrony danych osobowych w Unii Europejskiej jako wyzwanie dla polskiego sądownictwa, KRS 2013, nr 1, s. 15.. Co istotne – w dyrektywie  w sposób wyraźny wskazuje się konieczność właściwego wyważenia relacji między efektywnymi uprawnieniami właściwych organów ścigania a prawami osób, których dane są przetwarzane na potrzeby walki z przestępczościąZob. artykuł RPO alarmuje ws. unijnej dyrektywy policyjnej, http://www.lex.pl/czytaj/-/artykul/rpo-alarmuje-wsunijnej-dyrektywy-policyjnej [dostęp: 10.06.2018].. Wprowadzone zmiany dla organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości oznaczają, że wszelkie czynności przez nie podejmowane i wykonywane, a związane z przetwarzaniem danych osobowych dla celów zapobiegania przestępstwom, prowadzenia dochodzeń, wykrywania i ich ścigania, będą poddane regulacjom nowej dyrektywyA. Wolska-Bagińska, Podstawy prawne przetwarzania danych osobowych w postępowaniu karnym, Prok. i Pr. 2018, z. 6, s. 46.. Aktualnie trwają prace nad implementacją dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/680 z dnia 27 kwietnia 2016 r. do polskiego porządku prawnegoZob. http://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12310605/12502714/12502715/dokument343349.pdf [dostęp:10.06.2018], artykuł Prof. Grzelak: pierwsza ocena projektu dot. dyrektywy policyjnej pozytywna, http://www.lex.pl/czytaj/-/artykul/profgrzelak-pierwsza-ocena-projektu-dot-dyrektywy-policyjnej-pozytywna [dostęp: 10.06.2018]..

Aby móc w pełni ocenić rolę, jaką odgrywa prawo ochrony danych osobowych w procesie karnym, należy odpowiedzieć na pytania, czy i ewentualnie w jaki sposób realizacja celów procesu karnego wpływa na zakres poszanowania prawa ochrony danych osobowych uczestników postępowania oraz czy prawo to wspomaga realizację celów procesu karnego bądź też tworzy w tym zakresie przeszkody. Udzielenie odpowiedzi na powyższe pytania pozwoli uzmysłowić znaczenie celów procesu karnego dla treści prawa ochrony danych osobowych uczestników postępowania. Zanim jednak przeprowadzona zostanie analiza powyższego zagadnienia, konieczne jest krótkie scharakteryzowanie celów procesu karnego i dokonanie ich klasyfikacji według kryterium prezentowanych w nich założeń.

W teorii prawa karnego wyróżnia się dwa zasadnicze cele, jakie są stawiane procesowi karnemuS. Waltoś, P. Hofmański, Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2013, s. 23; F. Prusak, Postępowanie karne: wprowadzenie, zasady procesu karnego, Warszawa 2001, s. 18.. Jednym z nich jest osiągnięcie stanu sprawiedliwości materialnej, drugim – osiągnięcie stanu sprawiedliwości proceduralnej. Zgodnie z założeniami, które prezentują powyższe cele, proces karny ma doprowadzić do określenia podstaw odpowiedzialności karnej sprawcy poprzez dokonanie subsumpcji ustalonego czynu sprawcy pod normy prawa materialnego. Nadto proces karny powinien wyrobić u sprawcy przekonanie, że prowadzone przeciwko niemu postępowanie karne przebiegało zgodnie z przyjętymi zasadami i wzorcami, wymierzona mu kara jest zaś adekwatną dolegliwością do jego przestępnego zachowania. W ramach procesu karnego wyodrębniono również dwie postacie celu, tj. cel ogólny (odnoszący się do finalnego wyniku postępowania) i cel cząstkowy (dotyczący poszczególnych faz/stadiów procesu)F. Prusak, Postępowanie, s. 17.. Jako cel cząstkowy procesu karnego wskazuje się zadania stawiane postępowaniu przygotowawczemu odnoszące się do ustaleń faktycznych czynu, materiału dowodowego, osoby sprawcy i pokrzywdzonego, a które to cele zostały enumeratywnie wymienione w art. 297 § 1 k.p.k. Niemniej programowym dla całego postępowania karnego przepisem regulującym rudymentarny cel całego postępowania karnego jest przepis art. 2 k.p.k. W dyspozycji tego artykułu ustawodawca umieścił zasadnicze postulaty, jakie winien osiągnąć proces karny. Za wiodące dyrektywy procesu karnego uznano dążenie do wykrycia sprawcy przestępstwa, zastosowanie trafnej reakcji karnej, określenie pozycji procesowej pokrzywdzonego oraz szybkości rozstrzygnięcia sprawy. W literaturze przedmiotu podnosi się, że głównym i bezpośrednim celem procesu karnego jest doprowadzenie do poznania prawdy materialnej stanowiącej podstawę rozstrzygnięcia sprawy karnejA. Murzynowski, Istota, s. 132.. Określone w art. 2 k.p.k. cele procesu karnego, z uwagi na to, że wyznaczają ogólne reguły pożądanej realizacji przebiegu postępowania karnego, odnoszą się do wszystkich stadiów procesu. Tym samym, choć ustawodawca sformułował szczególne cele dla postępowania przygotowawczego, to jednak ich sens sprowadza się do zapewnienia warunków niezbędnych do osiągnięcia zasadniczych celów procesu określonych w art. 2 k.p.k. W tym sensie cele cząstkowe podporządkowane są celom ogólnym i realizowane powinny być w takim zakresie, w jakim jest to konieczne dla realizacji tych ostatnich.

Analiza przepisów karnoprocesowych prowadzi do wniosku, że cele procesu karnego oscylują w zasadzie w obrębie czterech płaszczyzn. Pierwszy obszar odnosi się do zrekonstruowania okoliczności zajścia będącego przedmiotem zainteresowania w danym postępowaniu, drugi – do ustaleń dotyczących sprawcy i jego odpowiedzialności karnej, trzeci dotyczy osób pokrzywdzonych, natomiast czwarty – czasu rozstrzygnięcia sprawy. W ramach tych płaszczyzn cele procesu karnego determinują kształt i zakres realizacji prawa ochrony danych osobowych uczestników procesu. Fakt różnorodnego sposobu oddziaływania celów procesu karnego na respektowanie prawa ochrony danych osobowych związany jest głównie z odmiennym wartościowaniem prawnie chronionych interesów. Powyższe jest wynikiem zbieżności bądź rozbieżności celów procesu karnego i idei ochrony danych osobowych. Niekiedy cele procesu i założenia prawa ochrony danych osobowych reprezentują wartości, które niekoniecznie muszą pozostawać w stanie antynomii czy też pełnić względem siebie funkcję komplementarną. Stosunek pomiędzy nimi może mieć również charakter ambiwalentny. Ma to miejsce w  przypadku celu odnoszącego się do czasu rozstrzygnięcia sprawy. Dyrektywa szybkości postępowania stanowiąca wyraz sprawnego prowadzenia postępowania karnego przez organy procesowe i wyeliminowania z tego procesu wszelkich zbędnych opóźnień i  zwłok nie wpływa na zakres poszanowania i respektowania prawa ochrony danych osobowych. Jakkolwiek zauważyć można, że uzyskiwanie w toku postępowania informacji osobowych z baz danych oddziałuje na bieg i sprawność postępowania, to jednak przetwarzanie tych danych osobowych przez organy procesowe służy raczej realizacji pozostałych celów procesu karnego. Wyraźna interakcja pomiędzy pozostałymi celami procesu karnego a omawianym prawem wymusza przeprowadzenie w tym kontekście analizy dwukierunkowej. Pierwszy kierunek rozważań wiązać się będzie z  tworzeniem przeszkód w respektowaniu prawa ochrony danych osobowych uczestników postępowania spowodowanych dążeniem do osiągnięcia celów procesu karnego. Kierunek drugi dotyczyć zaś będzie ustalenia, czy ochrona danych osobowych stanowi instrument, za pomocą którego możliwe jest osiągnięcie określonych celów procesu karnego.

Realizacja idei prawa ochrony danych osobowych i celów procesu karnego odnoszących się do zrekonstruowania okoliczności zajścia, dokonania ustaleń dotyczących sprawcy oraz rozstrzygnięcia w przedmiocie jego odpowiedzialności pozostaje względem siebie w  stosunku antonimicznym. Nieuchronne są sytuacje konfliktowe pomiędzy celem procesu karnego wyrażającym interes publiczny w postaci pociągnięcia do odpowiedzialności sprawcy zamachu na chronione prawem wartości a celami oskarżonego wyrażającymi jego interes jednostkowyJ. Skorupka, Cele procesu karnego, (w:) System Prawa Karnego. Zagadnienia ogólne, t. I, red. P. Hofmański, Warszawa 2013, s. 166.. Relacja ta ma nie tylko odniesienie do osoby oskarżonego, który ze względów oczywistych chce pozostać anonimowy w procesie karnym, lecz także do innych podmiotów procesu, które z różnych powodów zasadniczo nie mają interesu bądź nie chcą współdziałać z organami wymiaru sprawiedliwości w wykryciu prawdy materialnej. Słusznie więc podnosi J. Skorupka, że między celami procesu karnego a celami jego uczestników nie musi występować zgodnośćIbidem.. Wiąże się to z tym, że dążenie do osiągnięcia powyższych celów wymusza niekiedy na organach procesowych uzyskanie informacji osobowych o uczestnikach procesu często bez wiedzy i wbrew woli ich dysponentów. Podporządkowanie konstrukcji procesu karnego konieczności dokonania ustaleń zdarzenia będącego przedmiotem postępowania, a następnie wykrycia sprawcy i rozstrzygnięcia jego odpowiedzialności karnej, powoduje istotną ingerencję w sferę praw osobistych jednostkiW piśmiennictwie trafnie ujmuje się, że system ochrony rozpatrywanego dobra jednostki w procesie karnym powinien zapewniać nienaruszalność prywatności przed ingerencją wykazującą cechy zbędności, zob. szerzej A. Sakowicz, Poszanowanie życia prywatnego w postępowaniu karnym, „Jurysta” 2000, nr 6, s. 22.. Przyznane jednostce konstytucyjne prawo do decydowania o formie i zakresie udostępnienia informacji osobowych na skutek czynności procesowych prowadzonych w toku postępowania karnego zostaje w ten sposób ograniczone. Choć pozyskane przez organy procesowe informacje osobowe z punktu widzenia realizacji celów procesu karnego są niezbędne m.in. dla ustalenia tożsamości bezpośrednich świadków zdarzenia czy sprawcy przestępstwa, to jednak to działanie organów procesowych w obszarze prywatnym jednostki uznawane jest za wkroczenie w jej prawa do samostanowienia informacyjnego. Ingerencja w sferę swobody przyznanej jednostce nie stanowi jednak arbitralnej decyzji organów ścigania, lecz jest konsekwencją działania lub zaniechania osób, których zachowanie stanowiło podstawę prowadzenia postępowania karnego. Ustawodawca, kierując się więc interesem wymiaru sprawiedliwości, poświęca prawa obywateli do informacyjnego samookreślenia, pozwalając na naruszenie ich interesów wyznaczonych przez prawo do ochrony ich danych osobowych. Organy procesowe wyposażone w legitymację prawną uprawnione są więc do uzyskiwania informacji osobowych o podmiotach postępowania karnego kosztem pełnej realizacji prawa ochrony danych osobowych.

Szczególny wymiar dążenia do osiągnięcia celów procesu karnego w kontekście zagadnienia prawa ochrony danych osobowych ma miejsce w przygotowawczym stadium postępowania karnego. Wiąże się to z tym, że na organy prowadzące postępowanie przygotowawcze nałożony został obowiązek uzyskania danych osobowych podejrzanego, ustalenie osób pokrzywdzonych czynem zabronionym i zebranie dowodów, w tym osobowych źródeł (zob. art. 297 § 1 k.p.k.). Ustalenie w postępowaniu karnym danych osobowych pozwala na realizację nałożonych na organy procesowe dyrektyw (art. 2 § 1 k.p.k. i art. 297 § 1 k.p.k.). Zdaniem J. Izydorczyka „ustalenie tożsamości podejrzanego (oskarżonego) w postępowaniu karnym jest kwestią zasadniczą; ustalenie zaś jego danych osobowych – zawsze wtórną (uzupełniającą)”Zob. szerzej J. Izydorczyk, Ustalenie tożsamości oskarżonego w postępowaniu karnym, „Probacja” 2013, nr 4, s. 39.. Brak jednak tych danych może uniemożliwić organom ścigania podjęcie pewnych czynności procesowych, takich jak choćby skuteczne postawienie danej osoby w stan oskarżenia (art. 332 k.p.k.), czy też może skutkować zwrotem sprawy prokuratorowi w celu uzupełnienia istotnych braków postępowania przygotowawczego (art. 339 § 3 pkt 3a k.p.k.). Konieczne jest więc zebranie niezbędnych danych o  osobie oskarżonego, aby w  przypadku uznania, że popełnił on zarzucane mu przestępstwo i  ponosi odpowiedzialność za swój czyn, można było w  sposób właściwy zastosować wobec niego środki przewidziane w prawie karnym materialnymJ. Skorupka, Cele procesu karnego, (w:) System Prawa Karnego. Zagadnienia ogólne, t. I, red. P. Hofmański, Warszawa 2013, s. 172.. Podobnie jest w przypadku pokrzywdzonego, którego tożsamość w toku postępowania karnego winna zostać ustalona (art. 297 § 1 pkt 4 k.p.k.). Istnieje wobec tego sprecyzowana grupa danych osobowych, których pozyskanie wykazuje prawną doniosłość w kontekście realizacji podstawowych dyrektyw procesu karnego. Legislator, statuując po stronie organów procesowych obowiązek osiągnięcia założeń procesu karnego, dopuszcza niejako apriorycznie ingerencję w sferę życia osobistego jednostki w imię zapewnienia skuteczności procesu karnego. Niemniej obszar działań organów procesowych wyznaczony został przez normy prawnokarne określające granice ingerencji w dobra jednostki. Prawo ochrony danych osobowych związane z przyznaniem jednostce uprawnień do decydowania o zakresie udostępniania dotyczących jej danych personalnych zostaje zatem na skutek dążeń procesu karnego ograniczone. Ustawodawca, dostrzegając jednak szczególny charakter niektórych danych osobowych, postanowił obwarować dostęp do tych danych poprzez spełnienie przez organ procesowy dodatkowych wymogów. Ma to miejsce w szczególności w sytuacjach, w których informacje dotyczące uczestników postępowania odnoszą się do danych wrażliwych bądź danych o wyjątkowym charakterze. W celu uzyskania niektórych informacji osobowych organy procesowe zmuszone są skorzystać ze szczególnych instrumentów prawnych w postaci zwolnień z tajemnicy skarbowej, bankowej czy zawodowej. Tym samym uznać należy, że realizacja powyższych celów procesu karnego nie jest zbieżna z ideą prawa ochrony danych osobowych, prawo ochrony danych osobowych jednostki zaś w szczególnych przypadkach tworzy przeszkody w realizacji tych celów procesu.

Mając na względzie omawianą dotychczas zależność, trzeba pamiętać o  odwrotnej zależności prawa ochrony danych osobowych i  celów procesu karnego. Prawo do ochrony danych osobowych nie tylko stanowi przeszkodę w osiągnięciu niektórych celów procesu karnego, lecz także niekiedy wspiera ich realizację. Ustawodawca, dostrzegając potrzebę wzmocnienia i polepszenia w procesie karnym sytuacji prawnej pokrzywdzonego, usytuował w przepisie art. 2 § 1 pkt 3 k.p.k. jako jeden z podstawowych celów procesu karnego ochronę jego praw i interesów. Uwzględnienie prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego – jako celu procesu karnego – stanowi wyraz podkreślenia szczególnej roli, jaką odgrywa w tym postępowaniu ten podmiot. Wzmocnienie pozycji tego uczestnika procesu w przebiegu postępowania karnego przejawia się w uznaniu i poszanowaniu jego prawA. Gaberle, Reforma procedury karnej w Polsce w latach 1990–2002 (uwarunkowania, założenia, perspektywy), PiP 2002, z. 5, s. 38.. Wyrazem uwzględnienia prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego jest również objęcie zasięgiem stosownej ochrony zagadnienia niezwiązanego bezpośrednio z  biegiem postępowania, a  dotyczącego poszanowania praw osobistychR. Koper, Jawność rozprawy głównej a ochrona prawa do prywatności w procesie karnym, Warszawa 2010, s. 224., w tym również poprzez ochronę danych osobowych tej jednostki. Wskutek zmian wprowadzonych przez ustawę z dnia 28 listopada 2015 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadkaTekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 21. przepis art. 2 § 1 pkt 3 k.p.k. – stanowiący dyrektywę uwzględnienia prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego – uzupełniony został o obowiązek jednoczesnego poszanowania godności pokrzywdzonego. Rozszerzenie dyspozycji tego przepisu skorelowane jest z przyjętą koncepcją zwiększenia ochrony prawnej pokrzywdzonego.

Proces karny stanowić ma system gwarancji zabezpieczający prawa jednostki przed samowolą organów procesowych w taki sposób, aby przy podejmowaniu działań poszanowali jego godność. Dążenie w procesie karnym do zapewnienia prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego z jednoczesnym poszanowaniem jego godności jest zatem zbieżne z interesami prawa ochrony danych osobowych  tej jednostki. Wynika to z tego, że prezentowane przez prawo ochrony danych osobowych wartości są osiągane poprzez respektowanie i osiąganie celu procesu karnego, jakim jest ochrona praw pokrzywdzonego. Ochrona danych osobowych pokrzywdzonego w aspekcie powyższego celu procesu karnego jest jednym z instrumentów zabezpieczających pokrzywdzonego przed wystąpieniem zjawiska wtórnej wiktymizacji.

Analiza powyższych płaszczyzn prowadzi do wniosku, że nieograniczona ochrona prawna danych osobowych uniemożliwiałaby realizację podstawowych celów procesu, a także hamowałaby jego przebieg. Co istotne – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/680 nie stanowi dla państw członkowskich przeszkody w określeniu w krajowym prawie karnym procesowym operacji i procedur przetwarzania danych osobowych przez organy wymiaru sprawiedliwości i ścigania. Przetwarzanie danych osobowych do celów prowadzenia postępowań przygotowawczych określone w prawie polskim jest zgodne z postanowieniami dyrektywy. W myśl motywu 27 preambuły zapobieganie przestępczości, prowadzenie postępowań przygotowawczych, wykrywanie i ściganie czynów zabronionych wymaga, aby właściwe organy przetwarzały dane osobowe – zebrane w kontekście zapobiegania konkretnym czynom zabronionym, prowadzenia postępowań przygotowawczych w ich sprawie, wykrywania ich lub ścigania. Organy ścigania z uwagi na charakter działań podejmowanych w toku postępowania mają szczególny dostęp do gromadzenia danych. Dlatego dyrektywa wprowadza rozwiązania mające sprecyzować cel gromadzenia danych oraz zasady ich przetwarzania. Przetwarzanie danych musi być bowiem zgodne z prawem i rzetelne, zbierane w konkretnych, wyraźnych i uzasadnionych celachSzerzej na ten temat zob. M. Kusak, Ochrona danych osobowych w sprawach karnych – rekomendacja na tle transpozycji dyrektywy 2016/680/UE, EPS 2017, nr 10, s. 10–19.. Powyższe uregulowania stanowią gwarancję pomiędzy interesem wymiaru ścigania i  sprawiedliwości w  walce z  przestępczością a ochroną danych osobowych uczestników postępowania.