(październik–grudzień 2013 r. – cd., styczeń–marzec 2014 r.)

Zakaz dyskryminacji (art. 14)

Kwestie związane z zatrudnieniem, jak również sytuacjami odnoszącymi się do nosicieli wirusa HIV, objęte są sferą życia prywatnego. Trudno sobie wyobrazić inne podejście, jako że epidemia AIDS nie stanowi wyłącznie problemu medycznego. Jej skutki są odczuwalne we wszystkich sferach życia prywatnego.
 

Wyrok I.B. v. Grecja, 3.10.2013 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 552/10, § 70. 

Osoby z wirusem HIV muszą stawiać czoło wielu problemom, nie tylko medycznym, ale również w sferze zawodowej, społecznej, osobistej i psychologicznej, a przede wszystkim uprzedzeniom, często zakorzenionym nawet wśród osób najbardziej wykształconych.
 

Wyrok I.B. v. Grecja, 3.10.2013 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 552/10, § 80.

Prawo do ochrony dobrego imienia jest chronione w art. 8 Konwencji jako część prawa do poszanowania życia prywatnego. Aby jednak art. 8 wchodził w grę, atak na dobre imię osoby musi osiągnąć pewien poziom dolegliwości i być dokonany w sposób
wyrządzający szkodę w korzystaniu przez daną osobę z prawa do poszanowania życia prywatnego.
 

Wyrok Delfi AS v. Estonia, 10.10.2013 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 64569/09, § 80.

Przy rozważaniu prawa do wolności wypowiedzi na tle prawa do poszanowania życia prywatnego danej osoby istotne kryteria obejmują następujące elementy: wkład w debatę interesu ogólnego, jak znana jest ta osoba, przedmiot publikacji, wcześniejsze jej zachowanie, metoda uzyskania informacji oraz jej wiarygodność, treść, forma i konsekwencje oraz surowość nałożonej sankcji.
 

Wyrok Delfi AS v. Estonia, 10.10.2013 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 64569/09, § 83.

Trybunał jest świadomy znaczenia woli użytkowników Internetu nieujawniania swojej tożsamości przy korzystaniu z wolności wypowiedzi. Równocześnie jednak zasięg Internetu i jego możliwości – lub z pewnych powodów również zagrożenie, że informacja po jej opublikowaniu pozostanie publiczna i będzie krążyć wiecznie – wymagają ostrożności. Łatwość ujawniania informacji w Internecie oraz znaczna ich liczba oznacza, że wychwytywanie zniesławiających wypowiedzi i ich usuwanie jest zadaniem trudnym dla operatora internetowego portalu informacyjnego, a nawet bardziej uciążliwym dla potencjalnego pokrzywdzonego, który z mniejszym prawdopodobieństwem niż operator mógłby posiadać środki na bezustanne monitorowanie Internetu.

Wyrok Delfi AS v. Estonia, 10.10.2013 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 64569/09, § 92. 

Rozpatrywanie spraw (art. 38)

Artykuł 38 Konwencji jest następstwem zobowiązania do nieprzeszkadzania w skutecznym korzystaniu z prawa do skargi indywidualnej na podstawie art. 34 Konwencji. Skuteczne korzystanie z tego prawa może udaremnić odmowa państwa udzielenia pomocy Trybunałowi w prowadzeniu badania okoliczności związanych ze sprawą, w tym w szczególności nieprzedstawienie dowodu, który Trybunał uważa za kluczowy ze względu na swoje zadania. Oba przepisy służą zagwarantowaniu efektywnego prowadzenia postępowania sądowego i odnoszą się raczej do kwestii proceduralnych niż przedmiotu zarzutów skarżącego na podstawie materialnych przepisów Konwencji lub jej protokołów. Chociaż struktura wyroków Trybunału tradycyjnie odzwierciedla kolejność artykułów Konwencji, Trybunał zwyczajowo już na początku bada zgodność przestrzegania przez rząd jego obowiązku proceduralnego na podstawie art. 38 Konwencji, zwłaszcza gdy należy wyciągnąć negatywne wnioski z faktu nieprzedstawienia przez rząd żądanego dowodu. Trybunał może stwierdzić nieprzestrzeganie przez rząd obowiązków proceduralnych nawet przy braku jakiegokolwiek dopuszczonego zarzutu naruszenia materialnego prawa Konwencji. Ponadto rzekoma ingerencja ze strony rządu nie musi rzeczywiście ograniczać korzystania z prawa do skargi albo mieć jakiegokolwiek dostrzegalnego wpływu na korzystanie z tego prawa. Trybunał ponownie potwierdził, że obowiązki proceduralne państwa na podstawie art. 34 i 38 Konwencji muszą być realizowane niezależnie od końcowego wyniku postępowania i w sposób umożliwiający uniknięcie rzeczywistego albo potencjalnego, mrożącego wpływu na skarżących lub ich przedstawicieli.

Wyrok Janowiec i inni v. Rosja, 21.10.2013 r., Wielka Izba,

skargi nr 55508/07 i 29520/09, § 209.

Dopuszczalność skargi ze względów temporalnych

Odwołanie się do „działań proceduralnych” musi być rozumiane w sensie nieodłącznym od obowiązku proceduralnego na podstawie art. 2 albo – w zależności od sytuacji – art. 3 Konwencji, a więc podejmowanych w postępowaniu karnym, cywilnym lub  dyscyplinarnym, które mogłyby doprowadzić do ustalenia i ukarania osób odpowiedzialnych albo przyznania pokrzywdzonym odszkodowania. Definicja ta oznacza wykluczenie badań innego rodzaju, jakie mogą być prowadzone w odmiennych celach, jak np. ustalenia prawdy.

Wyrok Janowiec i inni v. Rosja, 21.10.2013 r., Wielka Izba,

skargi nr 55508/07 i 29520/09, § 143.

Jeśli zdarzenie leżące u źródeł obowiązku proceduralnego na podstawie art. 2 przeprowadzenia skutecznego śledztwa pozostaje poza jurysdykcją temporalną Trybunału, ujawnienie nowego materiału po „dacie krytycznej” (a więc dacie ratyfikacji Konwencji przez dane państwo) może rodzić nowy obowiązek śledztwa wyłącznie, gdy zostało spełnione kryterium „rzeczywistego związku” albo kryterium „wartości leżących u podstaw Konwencji”.
 

Wyrok Janowiec i inni v. Rosja, 21.10.2013 r., Wielka Izba,
skargi nr 55508/07 i 29520/09, § 144.

Czynnik czasu jest pierwszym i najważniejszym wskaźnikiem „rzeczywistej” natury takiego związku. Upływ czasu między zdarzeniem i „datą krytyczną” musi pozostać rozsądnie krótki, jeśli ma odpowiadać standardowi „rzeczywistego związku”.
Chociaż nie ma wyraźnych kryteriów prawnych pozwalających określić w sposób absolutny długość takiego okresu, nie może on przekroczyć 10 lat. Nawet jeśli wyjątkowo może być usprawiedliwione dalsze jego cofnięcie w przeszłość, musi to nastąpić pod warunkiem spełnienia wymagań kryterium „wartości leżących u podstaw Konwencji”.
 

Wyrok Janowiec i inni v. Rosja, 21.10.2013 r., Wielka Izba,
skargi nr 55508/07 i 29520/09, § 146.

Sama długość tego okresu nie rozstrzyga jednak, czy związek był „rzeczywisty”. Istnieje on, jeśli duża część śledztwa w sprawie śmierci miała miejsce albo powinna mieć miejsce w okresie po wejściu w życie Konwencji. Chodzi o postępowanie w sprawie ustalenia przyczyny śmierci i ukarania osób odpowiedzialnych oraz znaczną część kroków proceduralnych decydujących o kierunku śledztwa. Jeśli jednak główna część postępowania albo najważniejsze czynności proceduralne miały miejsce przed wejściem w życie Konwencji, mogłoby to nieodwracalnie osłabić zdolność Trybunału do całościowej oceny skuteczności śledztwa z punktu widzenia wymagań proceduralnych art. 2 Konwencji.
 

Wyrok Janowiec i inni v. Rosja, 21.10.2013 r., Wielka Izba,
skargi nr 55508/07 i 29520/09, § 147.

Ustalenie „rzeczywistego związku” wymaga, aby okres między śmiercią jako wydarzeniem stanowiącym przyczynę postępowania oraz wejściem w życie Konwencji był rozsądnie krótki, a główna część śledztwa była przeprowadzona już po jej wejściu w życie.
 

Wyrok Janowiec i inni v. Rosja, 21.10.2013 r., Wielka Izba,
skargi nr 55508/07 i 29520/09, § 148. 

Wskazanie wartości leżących u podstaw Konwencji jako wyjątek od kryterium „rzeczywistego związku” powinno oznaczać, że wymagany związek istnieje, jeśli wymiar zdarzenia stanowiącego przyczynę postępowania był szerszy niż w sprawie o zwykłe przestępstwo i oznaczał zanegowanie samych fundamentów Konwencji. Tak byłoby w przypadku poważnych przestępstw na podstawie prawa międzynarodowego, takich jak zbrodnie wojenne, ludobójstwo albo zbrodnie przeciwko ludzkości, zgodnie z ich definicjami w odpowiednich dokumentach międzynarodowych.
 

Wyrok Janowiec i inni v. Rosja, 21.10.2013 r., Wielka Izba,
skargi nr 55508/07 i 29520/09, § 150.

Haniebna natura i waga takich zbrodni przekonała państwa strony Konwencji o niestosowaniu przedawnienia do zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości do tego, aby nie ulegały one przedawnieniu, a ich ściganie nie było przedmiotem żadnego ustawowego ograniczenia w krajowym porządku prawnym. Klauzula „wartości leżących u podstaw Konwencji” nie może być stosowana do wydarzeń sprzed przyjęcia Konwencji z 4 listopada 1950 r., bo dopiero wtedy zaczęła ona istnieć jako międzynarodowy traktat praw człowieka. Nie można więc uznać państw za odpowiedzialne na podstawie Konwencji za brak śledztwa nawet w sprawach najpoważniejszych przestępstw na podstawie prawa międzynarodowego z okresu poprzedzającego jej istnienie. Trybunał jest wyczulony na argument, że nawet dzisiaj niektóre kraje z powodzeniem sądzą sprawców zbrodni wojennych popełnionych podczas II wojny światowej, podkreślił jednak podstawową różnicę między możliwością ścigania za poważne przestępstwo na podstawie prawa międzynarodowego, jeśli okoliczności na to pozwalają, oraz obowiązkiem czynienia tego na podstawie Konwencji.
 

Wyrok Janowiec i inni v. Rosja, 21.10.2013 r., Wielka Izba,
skargi nr 55508/07 i 29520/09, § 151. 

Zakaz tortur (art. 3) 

Ze względu na naturę nadużyć seksualnych wobec dzieci – szczególnie gdy sprawca ma nad nimi władzę – skuteczna implementacja wchodzących w grę przepisów karnych wymaga istnienia spełniających swoją funkcję mechanizmów ujawniania i informowania o takich przypadkach.
 

Wyrok O’Keeffe v. Irlandia, 28.1.2014 r., Wielka Izba, skarga nr 35810/09, § 148. 

Jeśli państwo rezygnuje na rzecz podmiotów niepaństwowych z kontroli edukacji znacznej większości małych dzieci, musi ono – ze względu na dorozumiany obowiązek ochrony dzieci przed nadużyciami seksualnymi – być świadome potencjalnego ryzyka dla ich bezpieczeństwa przy braku odpowiednich instrumentów ochrony. W reakcji na nie wymaga się adekwatnych działań i wprowadzenia właściwych zabezpieczeń. Powinny one – jako minimum – obejmować skuteczne mechanizmy ujawniania i informowania o każdym złym traktowaniu. Mają one fundamentalne znaczenie dla prawidłowego stosowania prawa karnego, zapobiegania takim nadużyciom i w rezultacie  – w  kategoriach bardziej ogólnych – umożliwiają spełnienie przez państwo obowiązku ochrony.
 

Wyrok O’Keeffe v. Irlandia, 28.1.2014 r., Wielka Izba, skarga nr 35810/09, § 162. 

Użycie siły w instytucjach penitencjarnych może być czasami konieczne, aby zapewnić bezpieczeństwo w więzieniu oraz utrzymać porządek lub zapobiec przestępstwom. Można jej użyć, jeśli jest nieodzowna. Nie może ona być jednak nadmierna. Sięgnięcie po siłę fizyczną, która nie była ściśle konieczna ze względu na zachowanie więźnia, uderza w ludzką godność i zasadniczo stanowi naruszenie art. 3 Konwencji.
 

Wyrok Tali v. Estonia, 13.2.2014 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 66393/10, § 59.

W przypadkach niekontrolowanych zachowań niebezpiecznych więźniów ważne jest znalezienie równowagi między prawami rozmaitych kategorii więźniów a bezpieczeństwem służby więziennej.
 

Wyrok Tali v. Estonia, 13.2.2014 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 66393/10, § 75.

Gaz pieprzowy nie może być stosowany jako środek obezwładniający więźnia, którego zachowanie już wcześniej zostało objęte kontrolą przez służbę więzienną.
 

Wyrok Tali v. Estonia, 13.2.2014 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 66393/10, § 78.

Środków obezwładniających nie należy stosować jako kary, ale wyłącznie po to, aby nie dopuścić do samouszkodzenia więźnia albo poważnego ryzyka z jego strony dla innych lub bezpieczeństwa w więzieniu.
 

Wyrok Tali v. Estonia, 13.2.2014 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 66393/10, § 81.

Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego (art. 5)

Pozbawienia wolności osoby uważanej za umysłowo chorą nie można uznać za zgodne z art. 5, jeśli decyzja w tej kwestii została podjęta bez wcześniejszego zasięgnięcia opinii biegłego lekarza. Każde inne podejście nie daje się pogodzić z wymaganiami ochrony przed arbitralnością. W związku z kwestią kwalifikacji, jakie powinien posiadać biegły lekarz, Trybunał generalnie uważa, że władze krajowe są lepiej niż on przygotowane do ich określenia. W niektórych sprawach, w szczególności gdy u osoby internowanej nie występowały wcześniej zaburzenia psychiczne, nieodzowna jest opinia biegłego psychiatry.
 

Wyrok Ruiz Riviera v. Szwajcaria, 18.2.2014 r., Izba (Sekcja II), skarga nr 8300/06, § 59.

Pozbawienia wolności osoby uważanej za umysłowo chorą nie można uznać za zgodne z art. 5, jeśli decyzja w tym zakresie została podjęta bez wystarczająco aktualnej opinii biegłego lekarza.
 

Wyrok Ruiz Riviera v. Szwajcaria, 18.2.2014 r., Izba (Sekcja II), skarga nr 8300/06, § 64. 

Zwołanie rozprawy – w ramach dotyczącej osoby uważanej za chorą umysłowo kontradyktoryjnej procedury przewidującej możliwość reprezentacji i przesłuchania  świadków – jest konieczne, ustalenie zagrożenia z jej strony wymaga zbadania jej osobowości i stopnia dojrzałości.
 

Wyrok Ruiz Riviera v. Szwajcaria, 18.2.2014 r., Izba (Sekcja II), skarga nr 8300/06, § 70. 

Prawo do rzetelnego procesu sądowego (art. 6)

W sytuacji gdy państwo może podjąć określone działanie jedynie przez osoby działające w jego imieniu, immunitet związany z funkcją – w razie powołania się nań przez państwo – musi obejmować również jego funkcjonariuszy. W innym przypadku
immunitet państwa można byłoby zawsze obejść przez pozwanie jego konkretnych funkcjonariuszy.
 

Wyrok Jones i inni, 14.1.2014 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 34356/06 i 40528/06, § 202.

Jednostki mogą korzystać z immunitetu wynikającego z ich funkcji jedynie przy wykonywaniu swoich urzędowych obowiązków.
 

Wyrok Jones i inni, 14.1.2014 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 34356/06 i 40528/06, § 205.

Możliwy duży wpływ przedmiotu spornej procedury na sytuację osobistą skarżącego nie ma rozstrzygającego znaczenia dla kwestii konieczności publicznej rozprawy. Oddalenie wniosku o jej zwołanie może być usprawiedliwione jednak wyłącznie w rzadkich przypadkach.
 

Wyrok Grande Stevens i inni v. Włochy, 6.3.2014 r., Izba (Sekcja II),
skargi nr 18640/10, 18647/10, 18663/10, 18668/10 i 18698/10, § 121.

W sprawach o odszkodowania dla ofiar zamachów na integralność fizyczną muszą one być uprawnione do działań prawnych przed sądem od momentu, kiedy mogły rzeczywiście zorientować się, często po latach, że zostały poszkodowane.
 

Wyrok Howald Moor i inni v. Szwajcaria, 11.3.2014 r., Izba (Sekcja II),
skargi nr 52067/10 i 41072/11, § 73. 

Domniemanie niewinności (art. 6 ust. 2)

Artykuł 6 ust. 2 może mieć zastosowanie, gdy orzeczenie sądu wydane w postępowaniu innym niż przeciwko skarżącemu jako „oskarżonemu” dotyczyło jego sprawy i miało z nią związek, prowadząc w rezultacie w sposób dorozumiany do przesądzenia jego winy.
 

Wyrok Karaman v. Niemcy, 27.2.2014 r., Izba (Sekcja V), skarga nr 17103/10, § 41.

Domniemanie niewinności może co do zasady wchodzić w grę również w razie przedwczesnych wypowiedzi o winie podejrzanego w wyroku sądu wydanym w odrębnym postępowaniu przeciwko innym oskarżonym w tej samej sprawie.
 

Wyrok Karaman v. Niemcy, 27.2.2014 r., Izba (Sekcja V), skarga nr 17103/10, § 42.

Oskarżony ścigany w odrębnym postępowaniu i niebędący w rezultacie stroną postępowania przeciwko innym współoskarżonym jest w nim w istocie pozbawiony  wszelkiej możliwości kwestionowania zarzutów związanych z jego udziałem w przestępstwie.
 

Wyrok Karaman v. Niemcy, 27.2.2014 r., Izba (Sekcja V), skarga nr 17103/10, § 43. 

Chociaż język użyty przez funkcjonariusza publicznego ma ważne znaczenie, ocena, czy jego wypowiedź oznaczała naruszenie domniemania niewinności, uzależniona jest od szczególnych okoliczności zarzuconej wypowiedzi. W pewnych przypadkach – ze
względu na charakter i kontekst danej wypowiedzi – nawet użycie niefortunnego języka nie musi być rozstrzygające.
 

Wyrok Karaman v. Niemcy, 27.2.2014 r., Izba (Sekcja V), skarga nr 17103/10, § 63. 

Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 8)

Artykuł 8 może wchodzić w grę wyłącznie, gdy atak na honor i dobre imię danej osoby był wystarczająco poważny i dokonany w sposób szkodliwy dla korzystania przez nią z prawa do poszanowania życia prywatnego.
 

Decyzja Jelševar i inni v. Słowenia, 11.3.2014 r., Izba (Sekcja V), skarga nr 47318/07, § 31.

Prawo do wolności wypowiedzi (art. 10)

Wolność artystyczna, z której korzystają m.in. autorzy prac literackich, jest wartością samą w sobie i w rezultacie wymaga wysokiego stopnia ochrony na podstawie Konwencji.
 

Decyzja Jelševar i inni v. Słowenia, 11.3.2014 r., Izba (Sekcja V), skarga nr 47318/07, § 33.

Powieści – pisane w rozmaitym stylu – mogą zawierać pewien stopień przesady, a ich autorzy mogą posługiwać się bogatą i ekspresyjną wyobraźnią. W takich przypadkach styl, jako forma wyrazu, jest chroniony w sposób podobny do treści wypowiedzi. Ponadto należy pamiętać, że prace literackie kierowane są do względnie wąskiej publiczności. Kryterium to ma znaczenie przy ocenie potencjalnego zagrożenia takiej twórczości dla dobrego imienia danej osoby.
 

Decyzja Jelševar i inni v. Słowenia, 11.3.2014 r., Izba (Sekcja V), skarga nr 47318/07, § 34. 

Ochrona własności (art. 1 Protokołu nr 1)

Artykuł 1 Protokołu nr 1 milczy w kwestii wymagań proceduralnych, ale procedury mające zastosowanie w danym przypadku powinny dawać osobie wchodzącej w grę odpowiednią możliwość przedstawienia swojej sprawy właściwym władzom, aby mogła ona skutecznie kwestionować środki oznaczające zamach na prawa zagwarantowane przez ten przepis.
 

Wyrok Grande Stevens i inni v. Włochy, 6.3.2014 r., Izba (Sekcja II),
skargi nr 18640/10, 18647/10, 18663/10, 18668/10 i 18698/10, § 188.