Warszawa, Wolters Kluwer 2014, ss. 470.

N a rynku księgarskim pojawił się nowy, aktualny, dawno wyczekiwany podręcznik dla studentów prawa i dziedzin pokrewnych, ale i publikacja bazowa dla pracowników więziennictwa, kuratorów sądowych i sędziów, którego autorami są prof. dr hab. Teodor Szymanowski oraz dr hab. Jerzy Migdał. Inicjatorem podjęcia prac nad recenzowaną publikacją jest prof. Teodor Szymanowski. Jest on jednym z twórców Kodeksu karnego wykonawczego z 1997 roku. Swoje poglądy, oceny, postulaty formułował w licznych publikacjach naukowych, a w szczególności w publikacjach książkowych takich jak: Polityka karna i penitencjarna w Polsce w okresie przemian prawa karnego (2004) oraz Przestępczość i polityka karna w Polsce w świetle faktów i opinii społeczeństwa w okresie transformacji (2012). Drugi z autorów recenzowanej publikacji, prof. Jerzy Migdał, jest znawcą historii polskiego więziennictwa. Opublikował cztery monografie dotyczące polskiego systemu penitencjarnego w różnych okresach historii politycznej Polski oraz wiele publikacji z zakresu prawa karnego wykonawczego.

Tak zatem czytelnik otrzymuje do rąk książkę ze wszech miar kompetentnych autorów o dużej wiedzy, doświadczeniu i autorytecie na niwie naukowej, na potrzeby której opracowali niniejszy podręcznik. Jest on dziełem oryginalnym poprzez szeroki kontekst, w którym omawiane są przepisy prawa regulującego wykonywanie kar, środków karnych, środków zabezpieczających i tymczasowego aresztowania. Ten kontekst stanowią dane statystyczne, wyniki badań empirycznych, które obrazują sposób realizacji unormowań prawnych. Również ważnym kontekstem są rozwiązania dotyczące międzynarodowych standardów wykonywania kar, a w szczególności realizacja Europejskich Reguł Więziennych w Polsce oraz tło historyczne wykonywania kary pozbawienia wolności. Recenzowana publikacja składa się z czterech części i dwudziestu pięciu rozdziałów. Każdy rozdział zakończony jest wykazem literatury. Pierwsza część poświęcona została zagadnieniom ogólnym, tj. przedmiotowi i zakresowi prawa karnego wykonawczego, podstawowym pojęciom wiążącym się z prawem karnym wykonawczym, związkom prawa karnego wykonawczego z innymi dyscyplinami wiedzy, źródłom prawa karnego wykonawczego, co ważne – międzynarodowym standardom wykonywania kar, postępowaniu i organom postępowania wykonawczego, nadzorowi i kontroli nad wykonywaniem kar i środków stosowanych wobec sprawców przestępstw oraz uczestnictwu społeczeństwa w wykonywaniu kar.

Część druga w całości odnosi się do problematyki wykonywania kar grzywny, kary ograniczenia wolności, ale i wykonywania środków związanych z poddaniem sprawcy próbie i środków karnych.

Część trzecia omawia zagadnienia związane z wykonywaniem kary pozbawienia wolności, w tym początki więziennictwa na świecie, historyczną ewolucję systemów wykonywania kary i historię więziennictwa w Polsce.

Część czwarta poświęcona jest systemowi penitencjarnemu w Polsce, gdzie wychodząc od celów, zasad, funkcji i istoty kary pozbawienia wolności, przez klasyfikację skazanych, typologię i rodzaje zakładów karnych, systemy wykonywania kary, środki oddziaływania, prawa i obowiązki skazanych, nagrody i ulgi oraz warunki bytowe  i świadczenia zdrowotne omówiono również instytucje odroczenia, przerwy w wykonywaniu kary i warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbycia reszty kary. W części tej odnajdziemy również rozdział poświęcony pomocy postpenitencjarnej i przygotowaniu skazanego do zwolnienia. Osobny rozdział poświęcony został wykonywaniu środków zabezpieczających oraz wykonywaniu tymczasowego aresztowania. Ostatni rozdział traktuje o efektywności wykonywania kar i środków karnych.

Podręcznik zaopatrzony jest również w wykaz literatury podstawowej.

Całość zamyka 31 kolorowych zdjęć o tematyce więziennej. Do publikacji dołączono w okładce mapę okręgowych inspektoratów służby więziennej w Polsce.

Należy z dużą wdzięcznością odnieść się do podjęcia przez autorów trudu przygotowania podręcznika akademickiego służącego przybliżeniu zagadnień z zakresu prawa karnego wykonawczego i polityki penitencjarnej. Bardzo brakowało w ciągu ostatnich dwudziestu lat takiego właśnie podręcznika. Wprawdzie pojawiały się publikacje dotyczące tej dyscypliny naukowej, ale były one raczej skryptami niźli podręcznikami.

Niewątpliwą wartością publikacji jest obszerne, kompleksowe omówienie każdego podjętego tematu w sposób zwięzły, ale ze wskazaniem źródeł, dającym możliwość poszerzenia wiedzy oraz poszukiwań dla bardziej dociekliwych, których ciekawość właśnie została wzbudzona lekturą podręcznika. Wiele zjawisk zobrazowane zostało za pomocą zestawień statystycznych.

Struktura podręcznika jest logiczna, a kolejne rozdziały są ze sobą powiązane tematycznie, co ułatwia systematyczne, skrupulatne i gradacyjne rozbudowywanie wiedzy.

Interesującym zamysłem autorów są kolorowe zdjęcia, których zadaniem jest zwizualizowanie niektórych omówionych w książce zagadnień, cenne zwłaszcza dla studentów.

Język podręcznika jest jasny, precyzyjny i najważniejsze – zrozumiały.

Recenzowany podręcznik jest godny polecenia nie tylko ze względu na tworzących go autorów, będących autorytetami dziedziny, której podręcznik dotyczy, ale również ze względu na prezentację trudnych zagadnień w sposób wyczerpujący, ciekawy i kompleksowy za pomocą różnych instrumentów. W pełni zasługuje na miano wartościowego podręcznika akademickiego, który powinien zadowolić zarówno studentów, jak i osoby, które wykonują zawody związane z prawem karnym wykonawczym i polityką penitencjarną.