„Każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem, podjętymi przez organ gminy w sprawie z zakresu administracji publicznej, może zaskarżyć uchwałę lub zarządzenie do sądu administracyjnego”. Takie brzmienie przepisu art. 101 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 1875) wymaga wbrew pozorom głębszej analizy – po to, by można było wskazać rzeczywisty krąg podmiotów uprawnionych do wniesienia skargi. Rozstrzyganie wątpliwości co do tego, czy dany podmiot jest legitymowany do jej złożenia, ma niejednokrotnie kolosalne znaczenie, co łatwo sobie uświadomić, gdy weźmie się pod uwagę, że nader często zaskarżaniu w trybie wskazanego przepisu ulegają na przykład miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, w tym w szczególności uchwalane dla fragmentarycznych obszarów miast.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 24 sierpnia 2007 r., II OSK 1033/07, podkreślił, że skarga uregulowana w art. 101 ust. 1 u.s.g. jest przysługującym mieszkańcom gminy prawnym środkiem ochrony realnego, własnego interesu prawnego i realnych, własnych uprawnień przed rzeczywistym nielegalnym wkroczeniem w te interesy i uprawnienia organu gminy wydającego akt generalny z zakresu administracji publicznej.

Z kolei w wyroku z 3 września 2004 r., OSK 476/04, NSA wskazał, że w przeciwieństwie do postępowania prowadzonego na podstawie Kodeksu postępowania administracyjnego, w którym stroną może być każdy, czyjego interesu prawnego lub uprawnienia dotyczy postępowanie – stroną w postępowaniu toczącym się na podstawie art. 101 ustawy o samorządzie gminnym może być jedynie podmiot, którego interes prawny lub uprawnienie zostały (już) naruszone. Z kolei WSA w Łodzi w wyroku z 25 stycznia 2008 r., I SA/Łd 1041/07, wyraził przekonanie, że związek pomiędzy zaskarżoną uchwałą a własną, prawnie gwarantowaną (a nie tylko faktyczną) sytuacją wnoszącego skargę na podstawie art. 101 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym powinien polegać na tym, że zaskarżona uchwała, naruszając prawo, jednocześnie negatywnie wpływa na sferę prawnomaterialną skarżącego, pozbawiając go na przykład pewnych uprawnień albo uniemożliwiając ich realizację. Jak zatem widać, nieomal paradoksalnie krąg potencjalnych skarżących uchwałę samorządową rysuje się węziej aniżeli w najbardziej typowych postępowaniach administracyjnych oraz sądowoadministracyjnych. Podobnie jednakże jak przy  stosowaniu art. 28 k.p.a., naruszenie interesu prawnego podmiotu składającego skargę musi cechować się bezpośredniością, aktualnością i realnością.

W doktrynie trafnie wskazuje sięW. Kisiel, uwagi do art. 101 u.s.g., (w:) Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, pod red. P. Chmielnickiego, LexisNexis 2013., że „zakres przedmiotowy postępowań sądowych, wszczynanych w trybie art. 101 ustawy o samorządzie gminnym, obejmuje sprawy z całego zakresu administracji publicznej, bez zawężenia do spraw «z zakresu prawa administracyjnego». Konsekwencją przyjęcia przez ustawodawcę takiego – bardzo pojemnego – kryterium jest zaliczenie do uchwał i zarządzeń zaskarżalnych w omawianym trybie wszystkich aktów organów gminy które nie są w swej treści decyzjami indywidualnymi w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym jako przepisów odrębnych (...), a zarazem brak innych procedur gwarantujących skuteczną ochronę jej prawnych interesów. W istocie cała działalność komunalna, to znaczy działalność gmin i innych jednostek samorządu terytorialnego wykonywana w formach publicznoprawnych, ma na celu realizację zadań publicznych, a tym samym daje się pomieścić w kategorii administracji publicznej”.

Z podmiotowego punktu widzenia stosunkowo niedawno judykatura mierzyła się z zagadnieniem legitymacji organizacji społecznych do zaskarżania uchwał samorządu w omawianym tu trybie. W dwu nieomal bliźniaczych uchwałach podjętych 15 lutego 2017 r. pod sygnaturami II OSK 1282/15 oraz II OSK 1276/15 Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, co następuje: „To, że stowarzyszenie ma w zakresie statutowej działalności «udział w kształtowaniu polityki planistycznej», «ochronę ładu przestrzennego» nie świadczy o posiadaniu przez nie interesu prawnego w zaskarżeniu uchwały w przedmiocie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rozumieniu art. 101 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (…). Skarga wnoszona w trybie art. 101 ust. 1 powołanej ustawy nie ma charakteru actio popularis, a zatem do jej wniesienia nie legitymuje sama ewentualna sprzeczność zaskarżonej uchwały z prawem”. Przepis ten wprowadza podmiotowe ograniczenie kręgu osób legitymowanych do wniesienia skargi na taką uchwałę.

Odpowiedź negatywna na pytanie postawione w tytule niniejszego tekstu jawi się zatem jako oczywista.

Warto jedynie dodać, że czym innym jest przymiot materialnoprawny strony w postępowaniach wszczynanych przed sądami administracyjnymi w oparciu o przepis art. 101 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, a czymś zupełnie innym – możliwość procesowej reprezentacji grupy mieszkańców przy wnoszeniu skarg z tego przepisu. Trzeba w szczególności wskazać, że art. 101 ust. 2a tejże ustawy zezwala, aby skargę na uchwałę lub zarządzenie, o których mowa w ust. 1, wnoszono do sądu administracyjnego w imieniu własnym lub reprezentując grupę mieszkańców gminy, którzy na to wyrażą pisemną zgodę. W doktrynie i orzecznictwie wyrażany jest pogląd, że art. 101 ust. 2a stanowi lex specialis w stosunku do art. 35 § 1 p.p.s.a. Zatem w świetle art. 101 ust. 2a u.s.g. dopuszczalna byłaby sytuacja, że podmiot (w szczególności stowarzyszenie) wnoszący skargę na uchwałę nie będzie tego czynił w imieniu własnym, lecz reprezentował będzie wyłącznie grupę mieszkańców gminy, którzy wyrażą na to pisemną zgodę.