K siążkę o tym tytule dostałem od Autora, Grzegorza Wąsowskiego, nota bene adwokata, z życzeniem ciekawej lektury. Autor jest Prezesem Fundacji Pamiętamy.

Chciałbym od razu podnieść walor publikacji, opatrzonej znakomitym wstępem autorstwa Kazimierza Krajewskiego z Instytutu Pamięci Narodowej, przedstawiającej losy i walkę o niepodległą Polskę dużej grupy żołnierzy, którzy po okupacji niemieckiej nie złożyli broni i kontynuowali czyn zbrojny, tym razem już w tzw. drugiej konspiracji – antykomunistycznej. Nikt dokładnie nie mógł policzyć ich szeregów. W każdym razie szacunki oscylują wokół 150 000–200 000 żołnierzy, członków różnego rodzaju organizacji podziemnych rozsianych po całym kraju, a także walczących na byłych Kresach Wschodnich. Najczęściej walczyli z członkami polskich urzędów bezpieczeństwa publicznego i rosyjskich struktur działających w ramach Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych (NKWD). Żołnierze ci byli zabijani i mordowani przez funkcjonariuszy instalowanego państwa komunistycznego; nie mieli własnych mogił, rzucani po prostu do wykopanych dołów, które bywają przypadkowo odkrywane do dziś. Często szczątki owych bohaterów noszą ślady złamań, wskazujących na stosowane niejednokrotnie tortury. Egzekucji wielokrotnie dokonywano strzałem w tył głowy (tzw. metodą katyńską).

Od czasów Prezydentury RP śp. Lecha Kaczyńskiego 1 marca każdego roku celebruje się pamięć owych żołnierzy – nazywanych „żołnierzami wyklętymi”, a obchody mają charakter uroczystości państwowych. Ostatni wieczorny Apel poległych Żołnierzy Wyklętych zrobił na Polakach, jak mniemam, szczególne wrażenie. Wstrząsająca uroczystość, noc, siąpiący deszcz, jakby niezbędne atrybuty dla polskiej tożsamości narodowej, wielki plac w Warszawie i donośne wzywanie poległych bohaterów do apelu.

Wracając do świeżej (bo wydanej w 2015 r.) i obszernej (liczącej 435 stron) książki Grzegorza Wąsowskiego, to składa się ona jakby z felietonów. Napisana jest przejrzyście, zarówno w części dotyczącej charakterystyki całej formacji Wyklętych (sami się tak nazwali), jak również tej poświęconej sylwetkom szczególnie wybitnych żołnierzy.

Autor zdradza się z wątpliwością, czy jego książka trafi do sumień i roztropności politycznej czytelników. Nie mam w tej mierze wątpliwości. Temat jest ważny i takim jak ja znany od  lat, choć tak długo nie można było o Wyklętych pisać.

Konspirowałem podczas okupacji niemieckiej w Szarych Szeregach. Jak większość moich Kolegów nieposiadających broni, tylko wyjątkowo bywaliśmy używani do czynu zbrojnego. Działo się tak zresztą z rozkazu Naczelnego Wodza WP, który nakazał oszczędzanie młodzieży. Było sporo innych zadań, które wykonywaliśmy sumiennie, jak choćby płytki wywiad – np. o przemieszczaniu się niemieckich związków motorowych na front wschodni i z powrotem. Z Warszawy przywoziliśmy co jakiś czas do swoich miejsc zamieszkania sporo literatury podziemnej. Pamiętam, że był to przeważnie „Biuletyn Informacyjny”, o czym w swoim czasie pisałem na łamach „Palestry”.

W książce wiele miejsca poświęcono nie tylko czynowi zbrojnemu żołnierzy wyklętych, ale i tematyce z owym czynem jakoś związanej. Autor nie ukrywa, że jest zafascynowany literaturą Józefa Mackiewicza, choćby książką Lewa wolna. Czytelnik znajdzie też w książce trochę felietonów o charakterze politycznym, często sprzecznych z panującymi aktualnie trendami.

Autor nie powinien się martwić o poczytność swojej książki, jak i odbiór fragmentów wręcz kłopotliwych dla niektórych prominentnych osób. Literatura nie musi być dla wszystkich czytelników strawna czy wygodna.

Mam tylko jedno zastrzeżenie. Adwokatura chce służyć całemu społeczeństwu, dla dobra państwa. Polityka partyjna i powiązana z nią polityka historyczna nie są jej szczególnym przedmiotem zainteresowania. Już na ten temat Adwokatura, głosami jej przedstawicieli, niejednokrotnie się wypowiadała. Sapienti sat.