Brno 2015, ss. 393

Uczestnikiem dorocznej czesko-słowacko-polskiej konferencji poświęconej dziejom adwokatury, która odbyła się w listopadzie 2015 roku w Pilźnie, był między innymi młody historyk Martin Rája. Była to dlań okazja do zaprezentowania efektu siedmioletniej samodzielnej pracy badawczej, którym jest blisko czterystustronicowa pozycja ukazująca tło polityczno-społeczne, warunki życia i zarobkowania, a nade wszystko – sposób funkcjonowania w zawodzie adwokatów morawskich od drugiej połowy XIX wieku aż po wybuch I wojny światowej. Po polsku tytuł brzmiałby: Na czele obywatelskich elit. Adwokaci a społeczność Moraw w latach 1869–1914. Początek umownie zarysowanego okresu łączy się z ustawowym otwarciem zawodu adwokackiego, w miejsce wcześniejszego numerus clausus, który długo hamował rozwój niezależnej profesji w habsburskiej monarchii. Zakończenie jawi się jako oczywiste zamknięcie etapu funkcjonowania morawskiej palestry w ramach wymiaru sprawiedliwości w cesarstwie austro-węgierskim.

W najobszerniejszym rozdziale autor zestawił różnorakie dane na temat pracy adwokatów w poszczególnych morawskich miastach i miasteczkach. Dokumentacyjna precyzja przyniosła rezultat w postaci nie tylko interesujących opisów zawodowej kondycji, ale także różnorakich zestawień statystycznych, między innymi ukazujących skalę zarobków dziewiętnastowiecznych adwokatów przez pryzmat płaconych przez nich podatków.

Kolejna część pracy to wielostronne, często ilustrowane tabelami zaprezentowanie społecznych podziałów nakładających się na miejscową adwokaturę: pochodzenia z różnorakich grup socjalnych, przynależności do grup wyznaniowych, warunków bytowych, stanu majątkowego.

Autor zmierzył się również z niezmiernie trudnym zadaniem, polegającym na nakreśleniu znaczenia działalności morawskich adwokatów na polu aktywności zabarwionym narodowo, politycznie czy też społecznie.

Wreszcie ostatni rozdział poświęcony został strukturom oraz działaczom samorządu adwokackiego na ziemi morawskiej, w okresie objętym opracowaniem.

Książka jest dopracowana nie tylko od strony badawczej, ale także edytorsko. Jej niewątpliwym walorem są liczne fotografie i reprodukcje dokumentów; pozwalają one poczuć klimat, w jakim obracały się elity sprzed stu pięćdziesięciu czy też stu lat.

Praca stanowi bardzo dojrzały wkład w systematycznie prowadzone badania historyczne odnoszące się do dziejów adwokatury na ziemiach obecnej Republiki Czeskiej.