Z godnie z obowiązującym od 8 września 2016 r.Ustawa z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2015 r. poz. 1311. nowym brzmieniem art. 767 § 5 ustawy Kodeks postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.)Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm. skargę wnosi się do komornika, który dokonał zaskarżonej czynności lub zaniechał jej dokonania. Komornik w terminie trzech dni od dnia otrzymania skargi sporządza uzasadnienie zaskarżonej czynności, o ile nie zostało ono sporządzone wcześniej, albo przyczyn jej zaniechania, i przekazuje je wraz ze skargą i aktami sprawy do właściwego sądu, chyba że skargę w całości uwzględnia. O uwzględnieniu skargi komornik zawiadamia skarżącego oraz zainteresowanych, których uwzględnienie skargi dotyczy. Powyższa zmiana oznacza rewolucję w zakresie wnoszenia skargi na czynności komornika. Przed zmianą przepisów skargę wnosiło się do sądu w terminie tygodniowym od dnia czynności, gdy strona lub osoba, której prawo zostało przez czynność komornika naruszone bądź zagrożone, była przy czynności obecna lub była o jej terminie zawiadomiona, w innych wypadkach – od dnia zawiadomienia o dokonaniu czynności strony lub osoby, której prawo zostało przez czynności komornika naruszone bądź zagrożone, a w braku zawiadomienia – od dnia dowiedzenia się przez skarżącego o dokonanej czynności. Skargę na zaniechanie przez komornika czynności wnosiło się do sądu w terminie tygodniowym od dnia, w którym czynność powinna być dokonana. Odpis skargi sąd przesyłał komornikowi, który w terminie trzech dni na piśmie sporządzał uzasadnienie dokonania zaskarżonej czynności lub przyczyn jej zaniechania oraz przekazywał je wraz z aktami sprawy do sądu, do którego skargę wniesiono, chyba że skargę w całości uwzględniał, o czym zawiadamiał sąd i skarżącego oraz zainteresowanych, których uwzględnienie skargi dotyczyło. Zmiana oznacza, że w obecnym stanie prawnym, w przypadku uwzględnienia skargi przez komornika, sąd nie jest informowany o skardze, gdyż o uwzględnieniu skargi komornik zawiadamia jedynie skarżącego oraz zainteresowanych, których uwzględnienie skargi dotyczy. Rodzi to wiele problemów praktycznych, które będą musiały być rozwiązane w toku stosowania nowych przepisów, a jeden z nich dotyczy zagadnienia opłaty od skargi w przypadku uwzględnienia jej w całości przez komornika. Poniższe uwagi dotyczące opłaty należy także odnieść do kosztów zastępstwa procesowego,§ 8.1. pkt 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, Dz.U. z 2015 r. poz. 1800, § 8.1. pkt 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, Dz.U. z 2015 r. poz. 1804. w tym kosztów zastępstwa procesowego pełnomocnika z urzędu.§ 14.1. pkt 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, Dz.U. z 2015 r. poz. 1801; § 14.1. pkt 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu, Dz.U. z 2015 r. poz. 1805.

Zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy o kosztach są­dowych w sprawach cywilnych (dalej: u.k.s.c.)Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 623. od skargi na czynności komornika pobiera się opłatę stałą w kwocie 100 zł. Ustawodawca w zakresie skargi na czynności komornika nie dokonał żadnych zmian w u.k.s.c. Opłatę wnosi się na rachunek sądu, przy którym działa komornik. Do uiszczenia kosztów sądowych obowiązana jest strona, która wnosi do sądu pismo podlegające opłacie. W niniejszym przypadku – ściśle rzecz ujmując – strona wnosi pismo (skargę) do sądu, ale za pośrednictwem komornika. Do sądu skarga ta trafia jednak jedynie wówczas, gdy komornik, choćby w części, jej nie uwzględni.

W stanie prawnym obowiązującym przed dniem 8 września 2016 r. sąd, rozstrzygając o zasadności skargi, rozstrzygał także o kosztach postępowania skargowego. Po nowelizacji sąd, w przypadku uwzględnienia skargi przez komornika, nie będzie miał o niej wiedzy, gdyż komornik nie przekaże skargi do sądu, przez co nie będzie mógł rozstrzygnąć o kosztach postępowania. Ustawodawca nie przewidział informowania sądu przez komornika o uwzględnionej w całości skardze. Przeciwnie – intencją ustawodawcy było odciążenie sądów od rozpatrywania przypadków uchybień komorniczych, które są oczywiste i mogą być niezwłocznie pozytywnie rozpatrzone przez komornika. W uzasadnieniu projektu wskazano, że skutkiem takiego rozwiązania będzie ograniczenie czasochłonnego i kosztownego przekazywania korespondencji między sądem a komornikiem.Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/druk.xsp?nr=2678 (data dostępu 21 września 2016 r.). Powstaje problem, co z opłatą od skargi. W mojej ocenie, w przypadku uwzględniania skargi na czynności komornika, nie może zostać ona zwrócona skarżącemu przez sąd. Postępowanie skargowe, choć – w przypadku uwzględnienia przez komornika skargi – nie zostanie formalnie zakończone (postanowieniem sądu), zostało jednak wszczęte. Pomimo że art. 767 § 5 k.p.c. przypomina mechanizm autokorekty z art. 395 § 2 zd. pierwsze k.p.c., pozwalający sądowi, który wydał zaskarżone postanowienie, nie przesyłając akt sądowi drugiej instancji, uchylić na posiedzeniu niejawnym zaskarżone postanowienie i w miarę potrzeby sprawę rozpoznać na nowo, jeżeli zażalenie zarzuca nieważność postępowania lub jest oczywiście uzasadnione, nie można się w tym zakresie powołać na analogię do art. 79 ust. 1 pkt 1e u.k.s.c., stosownie do którego sąd z urzędu zwraca stronie całą uiszczoną opłatę od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej w razie uwzględnienia środka zaskarżenia z powodu oczywistego naruszenia prawa i stwierdzenia tego naruszenia przez sąd odwoławczy lub Sąd Najwyższy, bądź do art. 99 u.k.s.c., zgodnie z którym nie pobiera się opłaty sądowej, a uiszczoną opłatę zwraca się, jeżeli zażalenie, wniesione na zarządzenie przewodniczącego o zwrocie pisma albo na postanowienie sądu o odrzuceniu środka zaskarżenia, sąd uzna za oczywiście uzasadnione. Są to wyjątki od zasady niepodejmowania żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona należna opłata, oraz niezwracania wniesionej opłaty za wykonaną już czynność i nie należy ich interpretować rozszerzająco. Należy również zaakcentować, że uwzględnienie skargi nie prowadzi do wydania przez komornika osobnego postanowienia o uwzględnieniu skargi, może jedynie skutkować konkretnym działaniem bądź zaniechaniem działania przez komornika, dlatego trudno wyobrazić sobie także wydanie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania skargowego w konkretnym piśmie komornika do skarżącego oraz zainteresowanych, których uwzględnienie skargi dotyczy, zawiadamiającym o uwzględnieniu skargi. Komornik nie jest uprawniony do wydania orzeczenia w sprawie kosztów postępowania skargowego, gdyż jest to kompetencja sądu. Nie jest możliwe także rozstrzygnięcie o kosztach postępowania skargowego w postanowieniu komornika o kosztach postępowania egzekucyjnego, gdyż te są odrębne od kosztów postępowania skargowego.

Zgodnie z art. 767³ § 1 k.p.c. zd. pierwsze sąd odrzuca skargę wniesioną po upływie przepisanego terminu, nieopłaconą lub z innych przyczyn niedopuszczalną, jak również skargę, której braków nie uzupełniono w terminie. Skarga powinna być zatem opłacona co najmniej w momencie przekazania przez komornika akt sądowi. Trudno jednak oczekiwać, aby skarżący nie opłacił skargi w momencie jej wniesienia do komornika i dowiadywał się ciągle w kancelarii komorniczej, czy komornik uwzględnił jego skargę, czy też nie, i opłacił skargę dopiero w momencie uzyskania odpowiedzi o jej nieuwzględnieniu. Najczęściej opłata będzie uiszczana w momencie wniesienia skargi. Problem powstaje także wówczas, gdy skarżący złoży do sądu wniosek o zwolnienie od opłaty od skargi na czynności komornika. Jak wyżej wspomniano, komornik w terminie trzech dni od dnia otrzymania skargi sporządza uzasadnienie zaskarżonej czynności, o ile nie zostało ono sporządzone wcześniej, albo przyczyn jej zaniechania i przekazuje je wraz ze skargą i aktami sprawy do właściwego sądu (chyba że skargę w całości uwzględnia). W naszych realiach nawet poprawnie złożony i niewymagający uzupełniania braków formalnych wniosek o zwolnienie od opłaty sąd będzie rozpatrywał dłużej niż komornik skargę. Strona również nie może czekać ze złożeniem skargi na rozstrzygnięcie sądu w przedmiocie zwolnienia od kosztów, gdyż wiążą ją terminy kodeksowe. Zgodnie z art. 767 § 4 k.p.c. skargę wnosi się w terminie tygodniowym od dnia dokonania czynności, gdy strona lub osoba, której prawo zostało przez czynność komornika naruszone bądź zagrożone, była przy czynności obecna lub była o jej terminie zawiadomiona; w innych przypadkach – od dnia zawiadomienia o dokonaniu czynności strony lub osoby, której prawo zostało przez czynność komornika naruszone bądź zagrożone, a w braku zawiadomienia – od dnia powzięcia wiadomości przez skarżącego o dokonanej czynności. Skargę na zaniechanie przez komornika dokonania czynności wnosi się w terminie tygodniowym od dnia, w którym skarżący dowiedział się, że czynność miała być dokonana. W konsekwencji najczęściej byłoby tak, że komornik uwzględniłby skargę, zanim sąd rozstrzygnąłby o zwolnieniu od kosztów. Wówczas postanowienie sądu byłoby bezprzedmiotowe. W przypadku jednak, gdy sąd nie zwolni skarżącego od opłaty od skargi, a komornik skargę uwzględni, opłaty oczywiście nie należy uiszczać. Odmiennie – gdy komornik skargi nie uwzględni, a sąd od opłaty nie zwolni, skarżący musi opłacić skargę.

Pozostaje pytanie dotyczące rozstrzygnięcia o opłacie w przypadku, gdy zostanie ona uiszczona, a komornik skargę uwzględni w całości. Jak wyżej wskazano, nie ma podstaw do jej zwrotu. W pierwszej kolejności należy zastanowić się, kto i w jaki sposób powinien powiadomić o tym sąd – skarżący, przedkładając dowód uwzględnienia skargi, czy też komornik. Brak jest regulacji na ten temat, z praktycznego punktu widzenia wydaje się to dopuszczalne przez oba te podmioty, szybciej na pewno poinformuje o tym zainteresowany, a więc skarżący, przedkładając sądowi zawiadomienie od komornika o uwzględnieniu skargi. Wydaje się, że powinien to być formalny wniosek w przedmiocie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania skargowego. Sąd powinien wydać postanowienie, na które przysługuje zażalenie. Wyraźnie widać zatem, że zmiany w procedurze cywilnej, niepołączone ze zmianami dotyczącymi kosztów postępowania cywilnego, nie spełnią podstawowego założenia – odciążenia sądu w przypadku skarg oczywistych, gdyż sąd dalej będzie musiał być informowany o skardze i będzie podejmował decyzje w przedmiocie kosztów postępowania skargowego. Z tą różnicą, że w przypadku uwzględnienia skargi akta komornicze nie będą musiały być przesyłane do sądu, a sąd nie będzie musiał umarzać postępowania.

Rozwiązaniem powyższego problemu może być zmiana przepisów k.p.c. oraz u.k.s.c. zmierzająca do tego, aby sąd wzywał do uiszczenia opłaty od skargi dopiero w przypadku jej choćby częściowego nieuwzględnienia przez komornika i przesłania akt komorniczych do sądu. Innym pomysłem jest w ogóle rezygnacja z opłaty od skargi na czynności komornika, to z kolei jednak spowoduje trudny do opanowania wzrost bezzasadnych skarg, głównie ze strony dłużników, i paraliż postępowania egzekucyjnego.