(lipiec–wrzesień 2014 r.)

Obowiązek przestrzegania praw człowieka (art. 1)

Konwencja nie może być interpretowana w próżni, ale w miarę możliwości zgodnie z innymi regulacjami prawa międzynarodowego, którego jest częścią. Odnosi się to do art. 1 w taki sam sposób, jak do innych przepisów Konwencji.

Wyrok Hassan v. Wielka Brytania,
16.9.2014 r., Wielka Izba,
skarga nr 29750/09, § 77. 

Prawo do życia (art. 2)

Jeśli istnieje przekonujący albo wiarygodny zarzut, dowód albo informacja istotne dla ustalenia i w efekcie ścigania lub ukarania
sprawcy bezprawnego pozbawienia życia, władze mają obowiązek kontynuować czynności śledcze.

Wyrok Jelić v. Chorwacja, 12.6.2014 r.,
Izba (Sekcja I), skarga nr 57856/11, § 85.

Od organów śledczych należy oczekiwać sprawdzenia wszystkich możliwych tropów w celu ustalenia okoliczności pozbawienia danej osoby życia. Jest to warunek przestrzegania obowiązków proceduralnych na podstawie art. 2 Konwencji.
Wyrok Jelić v. Chorwacja, 12.6.2014 r.,
Izba (Sekcja I), skarga nr 57856/11, § 86. 

W przypadku zbrodni wojennych odpowiedzialność dowódców należy oddzielić od odpowiedzialności ich podwładnych. Ukaranie zwierzchników za niepodjęcie koniecznych i rozsądnych kroków mających zapobiec zbrodniom wojennym ich podwładnych albo doprowadzić do ich ukarania nie może zwolnić tych drugich z własnej odpowiedzialności karnej.
Wyrok Jelić v. Chorwacja, 12.6.2014 r.,
Izba (Sekcja I), skarga nr 57856/11, § 88.

Zaniechanie ścigania najbardziej prawdopodobnych bezpośrednich sprawców osłabia skuteczność mechanizmu odpowiedzialności karnej mającego na celu zapobieganie, ściganie i karanie przypadków bezprawnego pozbawienia życia. Przestrzeganie przez państwo obowiązków proceduralnych na podstawie art. 2 wymaga, aby krajowy system prawny wskazywał na zdolność i wolę stosowania prawa karnego wobec sprawców bezprawnych zamachów na życie.
Wyrok Jelić v. Chorwacja, 12.6.2014 r.,
Izba (Sekcja I), skarga nr 57856/11, § 90

W przypadkach śledztw dotyczących zarzutów poważnych naruszeń praw człowieka prawo do prawdy o istotnych okolicznościach sprawy nie przysługuje wyłącznie pokrzywdzonemu zbrodnią czy jego rodzinie, ale również innym pokrzywdzonym podobnymi naruszeniami oraz ogółowi, który ma prawo poznać przebieg wydarzeń. Odpowiednia reakcja władz polegająca na podjęciu badania zarzutów poważnych naruszeń praw człowieka ma istotne znaczenie dla zachowania publicznego zaufania do ich przywiązania do rządów prawa i zapobieżenia wszelkim przejawom bezkarności, zmowy albo tolerancji dla działań nielegalnych. Z tych samych powodów, aby zapewnić odpowiedzialność sprawców – w praktyce i w teorii – musi istnieć wystarczająca publiczna kontrola śledztwa lub jego rezultatów.
Wyrok Al Nashiri v. Polska, 24.7.2014 r.,
Izba (Sekcja IV), skarga nr 28761/11, § 495.

W przypadku gdy ofiara została zabita przez policjanta z zamaskowaną twarzą, który bez uzasadnionych wątpliwości strzelił do niej z wyrzutni granatów gazowych, raniąc w głowę i powodując śmierć, władze mają obowiązek wykazać, że użycie śmiercionośnej broni było w danej sytuacji absolutnie konieczne w rozumieniu art. 2 ust. 2 Konwencji. Trybunał musi natomiast ocenić nie tylko jego uprawniony charakter, ale również czy operacja, w której do niego doszło, była uregulowana i zorganizowana w sposób pozwalający ograniczyć w miarę możliwości użycie takiej broni. Musi również zbadać, czy wybór jej przez władze nie był lekkomyślny.

Wyrok Ataykaya v. Turcja, 22.7.2014 r.,
Izba (Sekcja II), skarga nr 50275/08, § 46. 

Niezależnie od generalnej oceny, czy praktyka noszenia kominiarek przez funkcjonariuszy sił porządkowych podczas rozpraszania demonstracji jest zgodna z Konwencją, jej konsekwencją jest przyznanie sprawcom faktycznego immunitetu przed ściganiem.
Wyrok Ataykaya v. Turcja, 22.7.2014 r.,
Izba (Sekcja II), skarga nr 50275/08, § 52. 

Niemożność zidentyfikowania przez naocznych świadków policjanta, który oddał śmiertelny strzał, z powodu tego, że miał na twarzy kominiarkę, jest – jako taka – niepokojąca. Jeśli władze wysyłają policjantów z zamaskowanymi twarzami do akcji utrzymania porządku publicznego albo w celu zatrzymania osoby, muszą ich wyposażyć w identyfikatory, które – z zachowaniem ich anonimowości – pozwoliłyby następnie ustalić ich tożsamość w celu przesłuchania, gdyby następnie operacja policyjna z ich udziałem została zakwestionowana.
Wyrok Ataykaya v. Turcja, 22.7.2014 r.,
Izba (Sekcja II), skarga nr 50275/08, § 53. 

Sam upływ czasu może nie tylko osłabić efekty śledztwa, ale ostatecznie pogrzebać szanse na jego zakończenie.
Wyrok Mocanu i inni v. Rumunia,
17.9.2014 r., Wielka Izba, skargi nr 10865/09,
45886/07 i 32431/08, § 337.

Nie można uznać, że zostały spełnione obowiązki proceduralne wynikające z art. 2 i 3 Konwencji, jeśli śledztwo trwało tak długo, iż nastąpiło przedawnienie odpowiedzialności karnej w rezultacie bierności władz.
Wyrok Mocanu i inni v. Rumunia,
17.9.2014 r., Wielka Izba, skargi nr 10865/09,
45886/07 i 32431/08, § 346. 

Zakaz tortur (art. 3)

Zadanie Trybunału nie polega na rozważaniu kwestii architektury sali sądowej albo wskazywaniu, jakie specyficzne metody fizycznego skrępowania mogą być konieczne w przypadku konkretnego oskarżonego przed sądem. Środki wybrane dla zapewnienia porządku i bezpieczeństwa na sali sądowej nie mogą jednak – ze względu na dolegliwość wynikającą z samej ich natury – być sprzeczne z art. 3 zakazującym w kategoriach absolutnych tortur i nieludzkiego oraz poniżającego traktowania albo karania. 
Wyrok Svinarenko i Slyadnev v. Rosja,
17.7.2014 r., Wielka Izba, skargi nr 32541/08
i 43441/08, § 127.

Brak jest przekonujących argumentów, z których mogłoby wynikać, że w dzisiejszych warunkach trzymanie oskarżonego w specjalnej metalowej klatce podczas procesu jest koniecznym środkiem fizycznej kontroli nad nim, uniemożliwiającym mu ucieczkę, będacym reakcją na jego zachowania: zakłócające porządek albo agresywne, czy chroniącym go przed agresją z zewnątrz. Praktykę taką z trudem można wytłumaczyć inaczej niż jako sposób poniżenia i upokorzenia osoby w ten sposób traktowanej.

Wyrok Svinarenko i Slyadnev v. Rosja,
17.7.2014 r., Wielka Izba, skargi nr 32541/08
i 43441/08, § 135.

Przetrzymywanie oskarżonego podczas procesu w metalowej klatce stanowi – ze względu na jego obiektywnie poniżającą naturę niezgodną ze standardami cywilizowanego zachowania cechującego demokratyczne społeczeństwo – zamach na godność ludzką z naruszeniem art. 3.
Wyrok Svinarenko i Slyadnev v. Rosja,
17.7.2014 r., Wielka Izba, skargi nr 32541/08
i 43441/08, § 138.

Państwo jest odpowiedzialne na podstawie Konwencji za tolerowane albo prowadzone za milczącą zgodą jego organów działania funkcjonariuszy państw obcych na swoim terytorium.
Wyrok Al Nashiri v. Polska, 24.7.2014 r.,
Izba (Sekcja IV), skarga nr 28761/11, § 452.

W razie ustalenia, że we właściwym czasie państwo wiedziało albo powinno było wiedzieć, że dana osoba była usuwana z jego terytorium w procedurze „nadzwyczajnego wydania”, a więc pozasądowego przeniesienia spod jurysdykcji jednego państwa pod jurysdykcję innego w celu uwięzienia i przesłuchania poza granicami normalnego systemu prawnego w sytuacji realnego ryzyka tortur albo okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania, pojawia się w sposób nieunikniony możliwość szczególnie poważnego naruszenia art. 3.
Wyrok Al Nashiri v. Polska, 24.7.2014 r.,
Izba (Sekcja IV), skarga nr 28761/11, § 453.

Sprawy tortur lub maltretowania przez funkcjonariuszy państwa nie mogą zostać umorzone ze względu na przedawnienie. Nie
 można również tolerować w takich sprawach amnestii i ułaskawienia. Ponadto sposób stosowania przepisów o przedawnieniu musi być zgodny z wymaganiami Konwencji. Nie da się więc zaakceptować jego sztywnych okresów, nieprzewidujących żadnych wyjątków.
Wyrok Mocanu i inni v. Rumunia,
17.9.2014 r., Wielka Izba, skargi nr 10865/09,
45886/07 i 32431/08, § 326. 

Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego (art. 5)

Państwo narusza art. 5 Konwencji, jeśli przekaże albo umożliwi przekazanie skarżącego do państwa, w którym byłby on realnie zagrożony z powodu jaskrawego naruszenia tego artykułu. Ryzyko takie pojawia się w sposób naturalny, jeśli następuje to w procedurze „nadzwyczajnego wydania” obejmującego pozbawienie wolności poza granicami normalnego systemu prawnego i z powodu zamierzonego obejścia procedur prawnych stanowi zaprzeczenie rządów prawa i wartości chronionych w Konwencji.
Wyrok Al Nashiri v. Polska, 24.7.2014 r.,
Izba (Sekcja IV), skarga nr 28761/11, § 456. 

Lista podstaw dozwolonego pozbawienia wolności zawarta w art. 5 ust. 1 nie obejmuje internowania ani prewencyjnego pozbawienia wolności bez zamiaru wniesienia w rozsądnym terminie przeciwko danej osobie zarzutów karnych. Między aresztowaniami w okresie pokoju i aresztowaniami osób uczestniczących aktywnie w konflikcie zbrojnym istnieją  istotne różnice wynikające z odmiennego kontekstu i celów. Pozbawienie wolności zgodnie z uprawnieniami przewidzianymi w III i IV
konwencji genewskiej nie daje się pogodzić z żadną kategorią wskazaną w punktach (a) do (f) ust. 1 art. 5. Trybunał nie może uznać pozbawienia wolności jako jeńców wojennych osób biorących udział w walkach za formę pozbawienia wolności objętą art. 5 ust. 1 lit. c.
Wyrok Hassan v. Wielka Brytania 16.9.2014 r.,
Wielka Izba, skarga nr 29750/09, § 97.

Konwencja wymaga interpretacji zgodnie z innymi regułami prawa międzynarodowego, którego stanowi część. Odnosi się to w nie mniejszym stopniu do międzynarodowego prawa humanitarnego. Cztery konwencje genewskie z 1949 r. mające na celu złagodzenie okropności wojny zostały przygotowane równocześnie z Konwencją i są powszechnie ratyfikowane. Postanowienia III i IV konwencji genewskiej dotyczące internowania mają chronić pojmanych uczestników walk i cywilów stanowiących zagrożenie dla bezpieczeństwa. Trybunał już wcześniej stwierdził, że art. 2 Konwencji należy interpretować w miarę możliwości w świetle ogólnych zasad prawa międzynarodowego, w tym reguł międzynarodowego prawa humanitarnego, które odgrywają
 niezbędną i powszechnie akceptowaną rolę w łagodzeniu barbarzyństwa i nieludzkiego charakteru konfliktów zbrojnych. Uwagi te mają zastosowanie w taki sam sposób również w odniesieniu do sytuacji objętych art. 5. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS) stwierdził, że w razie konfliktu zbrojnego ochrona oferowana przez konwencje praw człowieka i międzynarodowe prawo humanitarne współistnieje ze sobą. MTS zauważył, że istnieją trzy możliwe opcje związku między
międzynarodowym prawem humanitarnym i prawem praw człowieka: niektóre prawa mogą należeć wyłącznie do międzynarodowego prawa humanitarnego, inne wyłącznie do prawa praw człowieka, a jeszcze inne do obu tych dziedzin prawa międzynarodowego. Trybunał musi starać się interpretować i stosować Konwencję w sposób mieszczący się w ramach prawa międzynarodowego wskazanych przez MTS.
Wyrok Hassan v. Wielka Brytania, 16.9.2014 r.,
Wielka Izba, skarga nr 29750/09, § 102.

Zgodnie z orzecznictwem MTS Trybunał uważa, że nawet w sytuacjach międzynarodowego konfliktu zbrojnego gwarancje Konwencji nadal obowiązują, chociaż wymagają interpretacji w świetle postanowień międzynarodowego prawa humanitarnego. W okresie konfliktu zbrojnego współistnieją gwarancje przewidziane w międzynarodowym prawie
 humanitarnym i Konwencji, podstawy dozwolonego pozbawienia wolności wskazane w punktach (a) do (f) art. 5 ust. 1 powinny być więc w miarę możliwości dostosowane do przewidzianych w III i IV konwencji genewskiej sytuacji brania jeńców wojennych i pozbawiania wolności cywilów stanowiących zagrożenie dla bezpieczeństwa. Internowanie w okresie pokoju nie jest dozwoloną postacią pozbawienia wolności objętą art. 5 Konwencji, jeśli państwo nie skorzystało w tym zakresie z derogacji na
podstawie art. 15. Wyłącznie w przypadkach międzynarodowego konfliktu zbrojnego, ze względu na to, że branie jeńców wojennych i pozbawianie wolności cywilów stanowiących zagrożenie dla bezpieczeństwa są akceptowanymi elementami międzynarodowego prawa humanitarnego, art. 5 można interpretować jako zezwalający na takie działania.
Wyrok Hassan v. Wielka Brytania, 16.9.2014 r.,
Wielka Izba, skarga nr 29750/09, § 104.

Podobnie jak w przypadkach wymienionych w art. 5 ust. 1, pozbawienie wolności w realizacji uprawnień na podstawie międzynarodowego prawa humanitarnego musi być „zgodne z prawem”. Oznacza to zgodność z zasadami międzynarodowego prawa humanitarnego i – co najważniejsze – z fundamentalnym celem art. 5 ust. 1 – ochroną jednostek przed arbitralnością.
Wyrok Hassan v. Wielka Brytania, 16.9.2014 r.,
Wielka Izba, skarga nr 29750/09, § 105. 

W związku z pozbawieniem wolności w okresie międzynarodowego konfliktu zbrojnego również art. 5 ust. 2 i 4 muszą być interpretowane w sposób uwzględniający kontekst i wchodzące w grę reguły międzynarodowego prawa humanitarnego. Artykuły 43 i 78 IV konwencji genewskiej przewidują, że internowanie „musi być przedmiotem okresowej kontroli, w miarę możliwości co sześć miesięcy, przez właściwy organ”. W praktyce w trakcie międzynarodowego konfliktu zbrojnego może
 nie być możliwości oceny zgodności z prawem pozbawienia wolności przez niezawisły „sąd” w rozumieniu ogólnie wymaganym w art. 5 ust. 4. Spełnienie przez państwo zobowiązań wynikających z art. 5 ust. 4 w tym kontekście – dla ochrony przed arbitralnością – wymaga jednak, aby „właściwy organ” zapewniał wystarczające gwarancje bezstronności i rzetelnej procedury. Ponadto pierwsza kontrola musi nastąpić bezpośrednio po pozbawieniu wolności, a kolejne odpowiednio często, aby możliwe było bezzwłoczne zwolnienie każdej osoby nienależącej do żadnej z kategorii, której internowanie jest możliwe zgodnie z międzynarodowym prawem humanitarnym.
Wyrok Hassan v. Wielka Brytania, 16.9.2014 r.,
Wielka Izba, skarga nr 29750/09, § 106.

Postanowienia art. 5 wymagają interpretacji i stosowania w świetle właściwych postanowień międzynarodowego prawa humanitarnego jedynie wtedy, gdy państwo, przeciwko któremu została złożona skarga, wyraźnie tę kwestię podnosi. Trybunał nie ma obowiązku zakładać, że państwo ma zamiar zmodyfikować swoje zobowiązania wynikające z Konwencji, jeśli nic na to wyraźnie nie wskazuje.
Wyrok Hassan v. Wielka Brytania, 16.9.2014 r.,
Wielka Izba, skarga nr 29750/09, § 107. 

Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 8)

Państwa, chociaż posiadają pewną swobodę oceny, muszą zgodnie ze swoimi obowiązkami pozytywnymi na podstawie art. 8 uznać zmianę płci dokonaną przez pooperacyjnych transseksualistów, m.in. umożliwiając zmianę danych związanych z ich stanem cywilnym, z wynikającymi z tego konsekwencjami.
Wyrok Hämäläinen v. Finlandia, 16.7.2014 r.,
Wielka Izba, skarga nr 37359/09, § 68.

Artykuł 8 nie może być interpretowany jako nakładający na państwa obowiązek przyznania parom tej samej płci możliwości zawarcia małżeństwa. Regulacja wpływu zmiany płci na małżeństwo mieści się w dużym stopniu, chociaż nie całkowicie, w granicach swobody państwa. Konwencja nie wymaga również przyjęcia przez państwo szczególnych rozwiązań prawnych regulujących sytuacje tego rodzaju.
Wyrok Hämäläinen v. Finlandia, 16.7.2014 r.,
Wielka Izba, skarga nr 37359/09, § 71.

Zakaz noszenia ubioru mającego zasłaniać twarz w miejscach publicznych rodzi kwestie odnoszące się do prawa do poszanowania życia prywatnego (art. 8 Konwencji) kobiet, które chcą nosić kwef z powodów związanych z ich przekonaniami, oraz kwestie odnoszące się do ich wolności manifestowania swoich przekonań (art. 9 Konwencji).
Wyrok S.A.S. v. Francja, 1.7.2014 r.,
Wielka Izba, skarga nr 43835/11, § 106. 

Poszanowanie godności ludzkiej, niezależnie od tego, jak ważne, nie może w sposób uprawniony usprawiedliwiać generalnego zakazu całkowitego zasłaniania twarzy w miejscach publicznych. Ubiór taki jest postrzegany przez wiele osób jako dziwny, ale stanowi wyraz tożsamości kulturowej, która przyczynia się do pluralizmu, nieodłącznego od demokracji. Odnotowania wymaga również istnienie rozmaitości podejść do cnotliwości i obyczajności w sferze związanej z odsłanianiem ciała ludzkiego. Nie ma poza tym żadnych dowodów mogących wskazywać, że kobiety całkowicie zasłaniające twarz w ten sposób usiłują wyrazić swoją pogardę  wobec otoczenia albo w inny sposób naruszyć godność innych.
Wyrok S.A.S. v. Francja, 1.7.2014 r.,
Wielka Izba, skarga nr 43835/11, § 120. 

Z pewnymi zastrzeżeniami wskazywane przez władze cele „poszanowania minimalnych wymagań życia w społeczeństwie” albo „życia razem” można uznać za wiążące się z przewidzianym w art. 8 uprawnionym celem „ochrony praw i wolności innych osób”.
Wyrok S.A.S. v. Francja, 1.7.2014 r.,
Wielka Izba, skarga nr 43835/11, § 121.

Generalny zakaz noszenia w miejscach publicznych ubioru całkowicie zasłaniającego twarz, ze względu na negatywny wpływ
 na prawa kobiet noszących go ze względów religijnych, można uznać za proporcjonalny wyłącznie w razie istnienia wiążącego się z taką praktyką ogólnego zagrożenia dla bezpieczeństwa publicznego. Obowiązkiem rządu jest jego wykazanie. W rezultacie takiego zakazu kobiety, o których mowa, zmuszone są do rezygnacji z elementu swojej tożsamości uważanego za ważny i z wybranego przez siebie sposobu manifestowania swojej religii lub przekonań, podczas gdy wskazywanemu przez władze zagrożeniu dla bezpieczeństwa osób i mienia albo konkretnemu podejrzeniu kradzieży tożsamości można zaradzić, wprowadzając zwykły obowiązek pokazania twarzy dla celów identyfikacji. Nie można więc uznać, że generalny zakaz noszenia w miejscach publicznych ubioru całkowicie zasłaniającego twarz jest konieczny w demokratycznym społeczeństwie ze względu na bezpieczeństwo publiczne w rozumieniu art. 8 i 9 Konwencji.
Wyrok S.A.S. v. Francja, 1.7.2014 r.,
Wielka Izba, skarga nr 43835/11, § 139.

Państwo jest uprawnione do działania mającego zapewnić jednostkom warunki wspólnego życia w różnorodności. Państwo może uznać, że istotne jest nadanie szczególnego znaczenia komunikacji między jednostkami, na którą negatywny wpływ może wywierać ukrywanie przez niektóre osoby swoich twarzy w miejscach publicznych. W rezultacie zakaz zakrywania twarzy w miejscach publicznych można uznać zasadniczo za usprawiedliwiony, ale wyłącznie gdy chodzi o zagwarantowanie warunków w społeczeństwie do „życia razem”.
Wyrok S.A.S. v. Francja, 1.7.2014 r.,
Wielka Izba, skarga nr 43835/11, § 141. 

Wolność wypowiedzi (art. 10)

Prawo nie może zezwalać na arbitralne restrykcje mogące przybrać postać pośredniej cenzury w rezultacie utrudniania przez władze zbierania informacji, co należy do wstępnych czynności istotnych przy wykonywaniu zawodu dziennikarskiego, stanowiąc nieodłączny i chroniony element wolności prasy.
Wyrok Rosiianu v. Rumunia, 24.6.2014 r.,
Izba (Sekcja III), skarga nr 27329/06, § 62. 

Zakaz zbiorowego wydalania cudzoziemców (art. 4 Protokołu nr 4)

Sformułowanie art. 4 Protokołu nr 4 wskazuje, że jego stosowanie nie jest uzależnione od sytuacji prawnej danej osoby, inaczej niż w przypadku art. 1 Protokołu nr 7. Do cudzoziemców, których obejmuje art. 4, zalicza się nie tylko osoby legalnie przebywające na terytorium państwa, ale również wszystkich, którzy formalnie nie mają prawa do obywatelstwa danego państwa. Mogą to więc być osoby jedynie przejeżdżające albo mieszkające w nim, uchodźcy albo osoby wjeżdżające z własnej
 woli, bezpaństwowcy albo osoby posiadające inne obywatelstwo.
Wyrok Gruzja v. Rosja (nr 1), 3.7.2014 r.,
Wielka Izba, skarga nr 13255/07, § 168. 

Trudności z napływem imigrantów nie mogą usprawiedliwiać sięgania przez państwo  do praktyk niezgodnych z jego obowiązkami na podstawie Konwencji.
Wyrok Gruzja v. Rosja (nr 1), 3.7.2014 r.,
Wielka Izba, skarga nr 13255/07, § 177. 

Prawo do skargi indywidualnej (art. 34)

W wyjątkowych okolicznościach i ze względu na poważny charakter zarzutów organizacja pozarządowa powinna uzyskać możliwość działania na rzecz pokrzywdzonego niezależnie od braku pełnomocnictwa i faktu, że zmarł on jeszcze przed wniesieniem skargi. Inne podejście oznaczałoby uniemożliwienie zbadania na poziomie międzynarodowym poważnych
 zarzutów naruszenia Konwencji i ryzyko, że państwo będzie mogło uchronić się przed odpowiedzialnością w rezultacie zawinionego zaniechania ustanowienia wymaganego prawem przedstawiciela prawnego do działania w imieniu pokrzywdzonego. Przyzwolenie na uniknięcie przez nie w ten sposób odpowiedzialności nie byłoby zgodne z ogólnym duchem Konwencji i obowiązkiem państwa na podstawie art. 34 Konwencji nieprzeszkadzania w żaden sposób w skutecznym korzystaniu z prawa do wniesienia skargi do Trybunału.
Wyrok Centre For Legal Resources On Behalf
of Valentin Câmpeanu (Ośrodek Działań Prawnych w Imieniu Valentina Câmpeanu)
v. Rumunia, 17.7.2014 r., Wielka Izba,
skarga nr 47848/08, § 112. 

Rozpatrywanie sprawy (art. 38)

Struktura treści wyroków Trybunału tradycyjnie odzwierciedla kolejność artykułów Konwencji. Jeśli sytuacja w danej sprawie wskazuje, że z faktu nieprzedstawienia przez rząd żądanych
dowodów Trybunał powinien wyciągnąć określone negatywne wnioski, bada on na początku
przestrzeganie przez rząd jego obowiązków proceduralnych na podstawie art. 38 Konwencji.
Wyrok Al Nashiri v. Polska, 24.7.2014 r.,
Izba (Sekcja IV), skarga nr 28761/11, § 344.

Trybunałowi trudno jest kwestionować zasadność powołania się przez władze krajowe w konkretnej sprawie na względy bezpieczeństwa państwa. W razie wskazania przez rząd potrzeby zachowania poufności albo ochrony bezpieczeństwa jako powodów odmowy przedstawienia żądanego materiału Trybunał musi jednak ocenić, czy istniały rozsądne i solidne powody utajnienia dokumentów albo uznania ich za poufne. Jeśli tak, Trybunał może uznać za konieczne zwrócenie się do rządu o wykreślenie wrażliwych fragmentów albo dostarczenie przezeń streszczenia istotnych faktów. Względy poufności albo bezpieczeństwa mogą – w zależności od dokumentu – stanowić podstawę do przyjęcia w postępowaniu przed Trybunałem odpowiednich rozwiązań proceduralnych, w tym ograniczeń dostępu na podstawie art. 33 Regulaminu przez uznanie wszystkich albo niektórych dokumentów znajdujących się w aktach za poufne, a w krańcowych przypadkach przeprowadzenie rozprawy za zamkniętymi drzwiami.
Wyrok Al Nashiri v. Polska, 24.7.2014 r.,
Izba (Sekcja IV), skarga nr 28761/11, § 365;
zob. również: wyrok Gruzja v. Rosja (nr 1),
3.7.2014 r., Wielka Izba, skarga nr 13255/07,
§ 108.

Trybunał samodzielnie – na podstawie Konwencji i Regulaminu – ustala wymaganą w takich przypadkach procedurę. Przy odmowie spełnienia żądania Trybunału  przedstawienia mu dowodów rząd nie może powoływać się na krajowe przepisy, przeszkody prawne albo rzekomy brak wystarczających zabezpieczeń w postępowaniu przed Trybunałem gwarantujących poufność dokumentów albo sankcji za jej naruszenie.
Wyrok Al Nashiri v. Polska, 24.7.2014 r.,
Izba (Sekcja IV), skarga nr 28761/11, § 366. 

Obowiązki państw na podstawie Konwencji obejmują przestrzeganie w całości procedury przyjętej przez Trybunał na podstawie Konwencji i Regulaminu, który nie jest jedynie „aktem o charakterze wewnętrznym”. Jego  przyjęcie i obowiązywanie wynika bowiem z traktatowego uprawnienia Trybunału zawartego w art. 25 lit. d Konwencji do uchwalenia własnego Regulaminu określającego sposób prowadzenia postępowania przed nim. Brak w Regulaminie konkretnych, szczegółowych przepisów postępowania z poufnymi, tajnymi albo z innych względów wrażliwymi informacjami nie oznacza, że Trybunał działa w tym zakresie w próżni. Przeciwnie, przez wiele lat instytucje Konwencji wypracowały racjonalną praktykę w tym zakresie w sprawach wiążących się z rozmaitymi, wysoce wrażliwymi kwestiami, w tym związanymi z bezpieczeństwem państwa. Przykłady decyzji proceduralnych na jej tle wskazują, że Trybunał jest wystarczająco dobrze przygotowany do właściwej reakcji na wszelkie obawy w tym zakresie.
Wyrok Al Nashiri v. Polska, 24.7.2014 r.,
Izba (Sekcja IV), skarga nr 28761/11, § 371. 

Rząd nie może powoływać się na krajowe przepisy albo przeszkody prawne przy odmowie spełnienia żądania Trybunału
przedstawienia mu dowodów. Obowiązek na podstawie art. 38 oznacza oczekiwanie istnienia w państwie koniecznych procedur, mających zapewnić nieskrępowaną komunikację i wymianę dokumentów z Trybunałem. Rozmówcami Trybunału nie mogą być rozmaite krajowe organy władzy czy sądy albo prokuratorzy różnego szczebla, wchodzi bowiem w grę odpowiedzialność państwa jako takiego, a nie konkretnego krajowego organu władzy czy ciała.
Wyrok Al Nashiri v. Polska, 24.7.2014 r.,
Izba (Sekcja IV), skarga nr 28761/11, § 373;
zob. również: wyrok Gruzja v. Rosja (nr 1),
3.7.2014 r., Wielka Izba,
skarga nr 13255/07, § 105. 

Praktyka administracyjna

Praktykę administracyjną charakteryzują dwa elementy: „powtarzalność działań” i „urzędowa tolerancja”.
Wyrok Gruzja v. Rosja (nr 1), 3.7.2014 r.,
Wielka Izba, skarga nr 13255/07, § 122.

Powtarzalność działań oznacza nagromadzenie identycznych lub analogicznych naruszeń wystarczająco licznych i ze sobą związanych, niebędących wyłącznie izolowanymi incydentami albo wyjątkami, ale wskazujących na istnienie określonej praktyki albo systemu.
Wyrok Gruzja v. Rosja (nr 1), 3.7.2014 r.,
Wielka Izba, skarga nr 13255/07, § 123.

Przez „urzędową tolerancję” rozumie się tolerowanie działań nielegalnych w ten sposób, że przełożeni osób bezpośrednio odpowiedzialnych – wiedząc o nich – nie podejmują żadnych kroków zmierzających do ukarania za nie lub uniemożliwienia ich kontynuacji; organ wyższego stopnia wykazuje obojętność wobec napływających licznych zarzutów, odmawiając odpowiedniego śledztwa, które powinno doprowadzić do ustalenia ich prawdziwości; w postępowaniu przed sądem w związku
 z takimi zarzutami nie ma rzetelnej rozprawy. Trudno sobie wyobrazić, aby państwowe organy wyższego szczebla ignorowały podobną praktykę albo przynajmniej miały poczucie, że są uprawnione do jej ignorowania. Ponadto na podstawie Konwencji organy takie są całkowicie odpowiedzialne za zachowanie ich podwładnych; mają obowiązek wymuszać na nich swoje decyzje i nie mogą bronić się argumentem, że nie potrafiły zapewnić ich przestrzegania.
Wyrok Gruzja v. Rosja (nr 1), 3.7.2014 r.,
Wielka Izba, skarga nr 13255/07, § 124.