D ziałacz narodowodemokratyczny, żołnierz NOW-AK, powstaniec warszawski, więzień polityczny w Polsce Ludowej, w III RP Minister Sprawiedliwości, Marszałek Sejmu i senator IV kadencji, profesor KUL, Kawaler Orderu Orła Białego oraz Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego.

Urodził się 20.12.1923 r. w Warszawie. Jego ojcem był Wiesław, w II RP minister przemysłu i handlu w rządach Władysława Grabskiego i Wincentego Witosa w 1920 oraz prof. i rektor Politechniki Warszawskiej. Matką – Izabela z d. Jaxa- -Dobek. Rodzice Chrzanowskiego pochodzili z rodzin o tradycjach szlachecko-ziemiańskich i patriotycznych.

Naukę pobierał w Gimnazjum im. Stanisława Staszica w Warszawie (do wybuchu II wojny światowej ukończył 4 klasy) oraz na tajnych kompletach liceum humanistycznego im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Egzamin maturalny złożył w maju 1941 r. Jesienią tego samego roku rozpoczął studia prawnicze na Tajnym Wydziale Prawa UW, do końca okupacji niemieckiej ukończył trzeci rok studiów. Jednocześnie studiował ekonomię na Tajnym Uniwersytecie Poznańskim, do końca wojny ukończył drugi rok. W 1942 r. współtworzył tajne Koło Naukowe Prawników i został jego prezesem.

Podczas okupacji niemieckiej razem z młodszym bratem Zdzisławem działał w afiliowanej przy konspiracyjnym Stronnictwie Narodowym organizacji młodzieżowej Młodzież Wielkiej Polski. W 1942 r. został redaktorem konspiracyjnego pisma „Młoda Polska”, prezentującego umiarkowane poglądy narodowo-demokratyczne. Od 1942 r. działał w tej części Narodowej Organizacji Wojskowej, która podporządkowała się akcji scaleniowej zAK. W 1943 r. współtworzył konspiracyjną organizację o nazwie Młodzież Wszechpolska, pełnił funkcję zastępcy szefa tej struktury – Tadeusza Łabędzkiego. Używał ps. „Poraj”, „Baryka” i „Wężyk” oraz numeru organizacyjnego „1546”. Wiosną 1944 r. ukończył konspiracyjną szkołę podchorążych. W lutym 1944 r. gestapo zatrzymało brata Chrzanowskiego – Zdzisława, który po miesięcznym ciężkim śledztwie w al. Szucha został zamordowany.

Podczas powstania warszawskiego Wiesław Chrzanowski walczył w Batalionie „Gustaw” NOW-AK, jako podchorąży. Został ranny w nogę 25.08.1944 r., w trakcie akcji w pałacu Staszica. Potem przebywał w szpitalu polowym na ul. Foksal, a po 7.09.1944 r. udało mu się opuścić Warszawę wraz z kolumną cywilów udających się do obozu przejściowego w Pruszkowie. Z obozu wydostał się dzięki fałszywemu zaświadczeniu lekarza niemieckiego. Wywieziono go w bydlęcym wagonie do Opoczna, skąd przedostał się do rodzinnego majątku Boczki pod Łowiczem. Tam kontynuował rekonwalescencję oraz konspirację w ramach Młodzieży Wszechpolskiej oraz Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Od lipca 1945 r. wchodził w skład redakcji konspiracyjnego pisma „Młoda Polska”, którego wydawanie wtedy wznowiono. W październiku 1945 r. współtworzył inne pismo konspiracyjne – „Wszechpolak”. Równolegle nawiązał kontakty z działaczami Stronnictwa Pracy i rozważał podjęcie próby legalnej działalności politycznej w ramach tej partii. Został redaktorem kolumny młodzieżowej „Głos Młodych” w tygodniku SP „Odnowa”, a następnie prezesem tworzącego się Chrześcijańskiego Związku Młodzieży „Odnowa”. Równocześnie od lutego 1945 r. kontynuował studia prawnicze, które ukończył formalnie na Uniwersytecie Jagiellońskim 7.09.1945 r. Na jego dyplomie widnieją wyłącznie oceny bardzo dobre.

Od 1.12.1945 r. pracował jako asystent na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, w Katedrze Prawa Cywilnego kierowanej przez prof. Włodzimierza Kozubskiego. Równolegle od 1.09.1947 r. był asystentem w Katedrze Prawa Cywilnego SGH, kierowanej przez prof. Henryka Piętkę. Pod jego kierunkiem przygotowywał rozprawę doktorską. Obaj mistrzowie Chrzanowskiego byli jego profesorami z Tajnego Wydziału Prawa UW.

W styczniu 1946 r. rozpoczął aplikację sądową przy Sądzie Apelacyjnym w Warszawie, jednak 1.07.1946 r. został skreślony z listy aplikantów z przyczyn natury politycznej.

Został zatrzymany na ulicy w Warszawie przez UB 13.05.1946 r. w związku z tzw. wsypą w KG NZW. Podpisał zobowiązanie do współpracy i został wypuszczony po pięciu dniach. Niezwłocznie złożył konspiracyjny raport kierownikowi Okręgu Stołecznego Stronnictwa Narodowego Tadeuszowi Macińskiemu, w którym poinformował o przyczynach swojego zwolnienia i szczegółowo opisał stan wiedzy oraz kierunki zainteresowania UB. Stwierdził ponadto, że wobec sytuacji, w jakiej się znalazł, podjął decyzję o nielegalnym opuszczeniu Polski na Zachód. Podobny raport doręczył Chrzanowski wiceprezesowi SP, Józefowi Kwasiborskiemu. Rozpoczął funkcjonowanie na tzw. stopie nielegalnej pod fałszywym nazwiskiem „Andrzej Miciński”. Do połowy lutego 1947 r. aż czterokrotnie próbował nielegalnie przekroczyć granicę: drogą wodną przez Gdańsk, drogą wodną przez Szczecin, z Krakowa przez Czechy oraz z Cieszyna przez Czechy. W związku z fiaskiem trzeciej próby przerzutu został zatrzymany przez UB w Krakowie 4.10.1946 r., zwolniono go jednak 27.11.1946 r., wskutek starań jego kolegi – Władysława Pocieja (potem znanego adwokata), zakonspirowanego działacza Stronnictwa Narodowego w Krakowie, za pośrednictwem agentury tego stronnictwa ulokowanej w strukturach krakowskiego UB.

W marcu 1947 Chrzanowski, korzystając z przepisów ustawy o amnestii z 22.02.1947 r., ujawnił się i powrócił do jawnego życia pod swoim nazwiskiem. Kontynuował pracę naukowo-dydaktyczną na UW i SGH. Nie przywrócono mu jednak prawa do kontynuowania aplikacji sądowej.

Jeszcze przed ujawnieniem się nawiązał Chrzanowski kontakty ze środowiskiem wydającym opozycyjny periodyk „Tygodnik Warszawski”. Redagował w nim dodatek o tytule „Kolumna Młodych”. Brał ponadto udział w działalności seminaryjnej i wykładowej prowadzonej przez środowisko tego tygodnika. Władze komunistyczne doprowadziły do likwidacji „Tygodnika Warszawskiego” w II poł. 1948 r. We wrześniu ukazał się ostatni numer tego czasopisma, natomiast aresztowania osób związanych z redakcją trwały już od maja 1947 r.

Chrzanowski został zatrzymany 4.11.1948 r. Przeszedł ciężkie wielomiesięczne śledztwo w MBP, w trakcie którego był maltretowany fizycznie i psychicznie. Na skutek tortur musiał przejść operację w szpitalu więziennym.

Akt oskarżenia zarzucał mu czyny objęte już amnestią i abolicją, ujawnione przez niego w marcu 1947 r. oraz że „kontynuował konspiracyjną działalność pod maską publicystycznego «Tygodnika Warszawskiego» tzw. Kolumny Młodych, prowadził dywersyjną działalność polityczną przez organizowanie zebrań młodzieży akademickiej i szkół średnich pod przykrywką kursów: «katolickiej wiedzy społecznej», «publicystycznego», «prasowego», «prelegenckiego», wygłaszanie referatów i prowadzenie tą drogą oszczerczej, destrukcyjnej propagandy skierowanej przeciwko ustrojowi Państwa Polskiego” – tj. czyny z art. 86 § 1 i 2 KKWP z 1944 r. Proces Chrzanowskiego, sądzonego razem z Andrzejem Kozaneckim (potem adwokatem), Tadeuszem Przeciszewskim i Hanną Iłowiecką, odbywał się przed WSR w Warszawie od 19.01. do 28.01.1950. Chrzanowski został uznany za winnego zarzucanych mu czynów i skazany na karę 8 lat więzienia. Obrońca, adw. Lech Buszkowski, złożył rewizję, jednak NSW postanowieniem z 10.08.1950 r. utrzymał wyrok I instancji w mocy.

Karę odbywał we Wronkach i w Rawiczu. W więzieniach panowały makabryczne wręcz warunki, które spowodowały u Chrzanowskiego m.in. poważną niedowagę i konieczność okresowego osadzenia w szpitalu więziennym. Mimo to prowadził w więzieniach akcję wykładów dla współosadzonych. Postanowieniem z 2.07.1954 r. WSR w W. udzielił Chrzanowskiemu przerwy w odbywaniu kary na okres 6 miesięcy. W grudniu 1954 r. doręczono mu decyzję Rady Państwa z 27.10.1954 r. o skorzystaniu z prawa łaski poprzez zawieszenie na okres 2 lat wykonania nieodbytej części kary więzienia.

Po opuszczeniu więzienia Chrzanowski podjął pracę na zlecenie dla tygodnika „Dziś i Jutro” oraz w Instytucie Wydawniczym „PAX”, a następnie w oparciu o umowę o pracę. Po miesiącu zrezygnował jednak, ze względu na wyraźne zamiary Bolesława Piaseckiego wciągnięcia go do działań politycznych w ramach Stowarzyszenia „PAX”. Potem krótko pracował w Przedsiębiorstwie Państwowym „Ruch” jako kontysta. Od marca 1955 do marca 1957 pracował jako tzw. radca prawny w Warszawskiej Spółdzielni Spożywców - Mokotów, a od 1956 r. w takim samym charakterze w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Hurtu Spożywczego – Hurtownia Nr 1 i w WSS-Śródmieście.

W tym okresie podjął starania o uwolnienie z więzień PRL kilku więźniów politycznych, wskazywanych przez współwięźnia – Andrzeja Ciechanowieckiego. Udało mu się doprowadzić do zwolnienia m.in. b. ministra spraw wewnętrznych, wojewody wołyńskiego i łódzkiego w II RP – Henryka Józewskiego. W sprawie tej Chrzanowski współdziałał z adw. Jerzym Meringiem, posiadającym szerokie koneksje w strukturach władzy, wcześniej radcą prawnym KC PPR.

W okresie tzw. odwilży politycznej w 1956 r. Minister Sprawiedliwości złożył rewizję nadzwyczajną od wyroku WSR w W. z 28.01.1950 w odniesieniu do Chrzanowskiego, Andrzeja Kozaneckiego i Tadeusza Przeciszewskiego. Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów na posiedzeniu 6.12.1956 r. uchylił wyrok w odniesieniu do ww. skazanych i uniewinnił ich w całości. Sąd Najwyższy stwierdził, że działalność Chrzanowskiego w konspiracji do 4.03.1947 r. nie mogła stanowić podstawy do skazania, bowiem działalność tę ujawnił on w ramach akcji amnestyjnej. Co do zarzutu redagowania „Kolumny Młodych” SN ocenił, że nie do przyjęcia jest ocena dokonana przez WSR i NSW, że była to działalność „nielegalna prowadzona w sposób legalny”.

Podaniem z 17.12.1956 r. wystąpił do Rady Adwokackiej w Warszawie o wpisanie go na listę aplikantów adwokackich. Powołał się na opinie adw. Stanisława Janczewskiego, adw. Tadeusza Kłosińskiego i adw. Karola Potrzobowskiego. W konsekwencji rada wpisała go na listę aplikantów uchwałą z 17.01.1957. Ślubowanie aplikanckie złożył 27.02.1957 przed dziekanem – adw. Stanisławem Garlickim. Tego samego dnia został przydzielony do Zespołu Adwokackiego nr 18 w Warszawie (ul. Rutkowskiego 30). Jego patronami byli m.in. adw. Witold Szulborski i adw. Robert Prusiński. Był przewodniczącym samorządu aplikantów adwokackich Izby. Jako aplikant brał udział w sprawach rehabilitacyjnych, a także w nowych sprawach politycznych, w których jako oskarżeni występowali księża katoliccy, m.in. w sprawie ks. Mariana Pirożyńskiego oraz w tzw. sprawie żuromińskiej. W trakcie aplikacji, od wiosny 1959 r., pracował na pół etatu jako radca prawny przedsiębiorstw w Warszawie.

Już od 1956 r. utrzymywał kontakty z grupą adwokatów izby warszawskiej wywodzących się z nurtu chrześcijańsko- i narodowo-demokratycznego, m.in. z adw. Wacławem Bitnerem, adw. Bogumiłem Budką, adw. Stanisławem Janczewskim i adw. Tadeuszem Kłosińskim. Środowisko to było aktywne w akcjach przedwyborczych do Rady Adwokackiej w Warszawie w latach 1956 oraz 1959 i odniosło wyborczy sukces. Zaangażował się Chrzanowski także w akcję organizacyjną Pielgrzymki Prawników na Jasną Górę w 1957.

Na początku 1957 r. współtworzył Klub „Start” o charakterze katolickim, który miał zachowywać całkowitą autonomię od władz PRL. W maju 1957 r. MSW sugerowało, że klub ten nie powinien być zarejestrowany jako stowarzyszenie przez Wydział Administracyjno-Społeczny Prezydium Stołecznej Rady Narodowej, ponieważ „skupia osoby znane w przeszłości ze swojej wrogiej postawy wobec władzy ludowej”. W latach 60. XX w. bywał Chrzanowski na tzw. salonach, tj. nieformalnych spotkaniach towarzysko-politycznych, organizowanych przez Wojciecha Ziembińskiego i Joannę Munkową (żonę reżysera Andrzeja Munka).

W dniach 14, 15 i 22.03.1960 Chrzanowski złożył egzamin adwokacki z ogólnym wynikiem bardzo dobrym. Na 12 ocen cząstkowych tylko jedna nie była oceną bardzo dobrą.

Pismem z 22.03.1960 r. Chrzanowski wystąpił do Rady Adwokackiej w Warszawie o wpis na listę adwokatów. Rada podjęła 24.03.1960 uchwałę o skreśleniu Chrzanowskiego z listy aplikantów adwokackich i o wpisaniu go na listę adwokatów – z siedzibą w Warszawie. Jednocześnie na podstawie art. 47 ust. 1 ustawy o ustroju adwokatury z 1950 r. rada powiadomiła o dokonaniu wpisu ministra sprawiedliwości.

Jednak minister decyzją z 22.04.1960 sprzeciwił się „wpisowi Wiesława Chrzanowskiego na listę adwokatów Wojewódzkiej Izby Adwokackiej w Warszawie” (podpisał ją wiceminister – Kazimierz Zawadzki). W jednozdanionym uzasadnieniu tej decyzji stwierdzono, że „długotrwała i aktywna działalność społeczno-polityczna (...) o charakterze przeciwstawnym założeniom ustrojowym Polski Ludowej nie daje rękojmi, że będzie on wykonywał zawód adwokata zgodnie z zadaniami adwokatury w Polsce Ludowej”. Wnosząc sprzeciw, minister wykonywał dyrektywy SB, bowiem w „Notatce informacyjnej” MSW z 4.03.1960 r., skierowanej m.in. do ministra sprawiedliwości, stwierdzono nt. Chrzanowskiego: „uważamy, że byłoby celowe niedopuszczenie do uzyskania przez niego uprawnień do wykonywania zawodu adwokata”. Natomiast w innym dokumencie wytworzonym w MSW, z 5.05.1960, autor podkreślał, że Chrzanowski w marcu 1960 r. złożył egzamin adwokacki, „jednak na podstawie naszego wniosku wystosowanego do odpowiednich czynników rządowych – nie został zatwierdzony jako adwokat”.

Wobec sprzeciwu ministra Chrzanowski pismem z 3.05.1960 r., kierowanym do Rady Adwokackiej w Warszawie, oświadczył, że nie rezygnuje ze stanowiska aplikanta adwokackiego i wniósł o utrzymanie go na liście aplikantów adwokackich. W takiej sytuacji rada, na posiedzeniu 5.05.1960 r., uznała za bezprzedmiotową tę część swojej uchwały z 24.03.1960 r., w której skreśliła Chrzanowskiego z listy aplikantów adwokackich. Wykorzystując lukę prawną, Chrzanowski, nie będąc ani czynnym aplikantem adwokackim, ani adwokatem, egzystował na warunkach „egzaminowanego aplikanta adwokackiego”. Umożliwiło mu to prowadzenie, na podstawie substytucji udzielanych mu przez zaprzyjaźnionych i zaufanych adwokatów, własnej praktyki prawniczej o stosunkowo dużych rozmiarach. Substytucji udzielał mu przede wszystkim adw. Tadeusz Hanik, który z tej przyczyny naraził się na szykany ze strony SB.

Jednocześnie pracował Chrzanowski od 1.05.1960 do 30.11.1963 r. jako tzw. radca prawny w Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, z której przeszedł na stanowisko kierownika Zespołu Radców Prawnych Centralnego Związku Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego. Ponadto od marca 1961 do końca 1963 r. był radcą prawnym Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Transportowego Handlu Wewnętrznego, od 1.03.1963 r. zaś radcą prawnym Zarządu Głównego Związku Polskich Artystów Plastyków. W czerwcu 1966 został powołany na członka Wydziału Radców Prawnych przy ZG ZPP.

Sytuacja Chrzanowskiego była znana środowisku adwokackiemu, decyzja ministra sprawiedliwości wywołała zaś szok i była powszechnie krytykowana. Oczywiste było bowiem, że decyzja ta była motywowana wyłącznie politycznie, co zresztą wynikało wprost z jej uzasadnienia. Zespół Adwokacki nr 18 w Warszawie podjął 10.01.1961 r. specjalną uchwałę, w której zwrócił się do Rady Adwokackiej w Warszawie o interwencję u ministra sprawiedliwości w sprawie pozytywnego załatwienia sprawy wpisu Chrzanowskiego na listę adwokatów. W konsekwencji Rada Adwokacka wystąpiła 14.02.1961 r. do ministra z prośbą o cofnięcie sprzeciwu, mając na uwadze „niezmiernie pozytywną opinię” Zespołu Adwokackiego nr 18 o Chrzanowskim. W odpowiedzi na tę prośbę, pismem z 1.03.1961, dyrektor Biura ds. Adwokatury w MS – Maria Matwinowa poinformowała, że minister sprzeciwu nie cofnie.

W sprawie cofnięcia sprzeciwu interweniowało w różnych organach wiele osób, w tym całkowicie niezwiązanych politycznie z Chrzanowskim – jednak bezskutecznie. Chrzanowski ponadto osobiście kierował podania o uchylenie sprzeciwu – w marcu 1962 r. do ministra i czerwcu 1962 r. do wiceministra sprawiedliwości. Na skutek tych podań trzykrotnie rozmawiał z wiceministrem Kazimierzem Zawadzkim (po raz ostatni w styczniu 1963 r.). Za każdym razem wiceminister obiecywał wystosowanie odpowiedzi na piśmie, której jednak Chrzanowski nigdy nie otrzymał.

Nowa ustawa o ustroju adwokatury, z 19.12.1963 r., która weszła w życie 1.01.1964 r., zawierała nowy przepis, skierowany – jak się wydaje – wprost przeciwko Chrzanowskiemu. Artykuł 91 ust. 2 tej ustawy przewidywał obligatoryjne skreślenie z listy aplikantów adwokackich takiego aplikanta, który w ciągu roku od złożenia egzaminu adwokackiego nie został wpisany na listę adwokatów. Wobec powyższego Rada Adwokacka w Warszawie uchwałą z 2.04.1964 r. skreśliła Chrzanowskiego z listy aplikantów adwokackich Izby Adwokackiej w Warszawie. W odpowiedzi na tę uchwałę Chrzanowski skierował do rady pismo ze swoim stanowiskiem, w którym stwierdził wprost, że „decyzję zamykającą mi drogę do wybranego zawodu oparto na poufnych doniesieniach (...) podania moje pozostają bez odpowiedzi, (...) słowa podsekretarza stanu nie znajdują pokrycia w rzeczywistości” i w takiej sytuacji zwątpił w „celowość dalszego dochodzenia sprawiedliwości w obecnej chwili”. Wyraził jednak przekonanie, że jego sprawa „ulegnie wyjaśnieniu w przyszłości”. W tym okresie funkcjonariusze SB oceniali, że mimo „kilkakrotnego pobytu w więzieniu” Chrzanowski nie zmienił swej wrogiej postawy do komunizmu, postawa ta jest wręcz maniacka i nieprzejednana (...) potrafi ponieść konsekwencje swych przekonań i nie załamuje się, nawet gdy grożą mu kary. Nie uznaje żadnych kompromisów”.

W lutym 1966 r. Chrzanowski zwrócił się do ministra sprawiedliwości, za pośrednictwem Rady Adwokackiej w Warszawie, z podaniem o cofnięcie sprzeciwu z 1960 r. Wyraził przy tym pogląd, że zastrzeżenia wobec niego zostały już wyjaśnione lub straciły na aktualności po 6 latach. Wobec braku jakiejkolwiek odpowiedzi ministra w maju 1967 r. złożył wniosek do Rady Adwokackiej o wyjaśnienie w ministerstwie sprawiedliwości sprawy jego podania – jednak bez skutku. W charakterystyce Chrzanowskiego z 1966 r. stwierdzono, że jego konsekwentnie antykomunistyczna postawa nie uległa zmianie. „Ustrój socjalistyczny określa on jako bezwartościowy, negatywny i antyludzki”. SB oceniała więc, że „biorąc powyższe pod uwagę, wpisanie Wiesława Chrzanowskiego na listę adwokatów jest wysoce niepożądane”.

Ponownie o wpis na listę adwokatów wystąpił Chrzanowski w październiku 1967 r. Rada Adwokacka w Warszawie wpisała go na listę adwokatów uchwałą z 19.10.1967. Jednak minister sprawiedliwości Stanisław Walczak 23.11.1967 r. ponownie wniósł sprzeciw od wpisu. Decyzja ta nie posiadała żadnego uzasadnienia, lecz w swojej sentencji odwoływała się do przyczyn podanych w decyzji z 1960 r.

Z dniem 5.01.1971 r. Wiesław Chrzanowski uzyskał wpis na listę radców prawnych Prezesa Okręgowej Komisji Arbitrażowej w Warszawie, pod nr Wa-6-623, jako radca prawny Centralnego Związku Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego w Warszawie.

Po raz kolejny złożył Chrzanowski wniosek o wpis na listę adwokatów 25.01.1972 r. Zaznaczył jednak, że wobec zajmowania stanowiska radcy prawnego nie będzie wykonywał zawodu w zespole adwokackim. Pozytywnych referencji na piśmie o nim udzielili adw. Mirosław Karyłowski oraz adw. Eugeniusz Modrzejewski. Rada uchwałą z 22.06.1972 r. wpisała go na listę adwokatów z ograniczeniem wynikającym z art. 70 pkt 3 ustawy z 19.12.1963. Jednak decyzją z 29.07.1972 r. minister sprawiedliwości po raz trzeci złożył sprzeciw wobec wpisania Chrzanowskiego na listę adwokatów. W jednozdaniowym uzasadnieniu minister stwierdził, że Chrzanowski „nadal nie daje rękojmi, że zawód adwokata będzie wykonywał zgodnie z zadaniami adwokatury w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”.

Jesienią 1980 r. dwa zespoły adwokackie w Warszawie podjęły inicjatywę zmierzającą do wpisania Chrzanowskiego na listę adwokatów Izby Adwokackiej w Warszawie. Najpierw 12.11.1980 r. Zespół Adwokacki nr 18, „uznając swój szczególny tytuł wynikający z faktu, że Kol. Doc. Dr Wiesław Chrzanowski odbywał aplikację adwokacką w naszym zespole”, podjął uchwałę, w której zwrócił się do Rady Adwokackiej w Warszawie o podjęcie starań zmierzających do wpisu Chrzanowskiego na listę adwokatów. W uchwale tej konsekwentne stanowisko „władz sprawujących nadzór nad adwokaturą” określono mianem całkowicie nieuzasadnionego. W odpowiedzi na ww. uchwałę Rada Adwokacka w Warszawie następnego dnia (13.11.1980) podjęła uchwałę, w której podkreśliła, że podejmując w latach 1960, 1967 i 1972 uchwały o wpisie Chrzanowskiego na listę adwokatów, dawała wyraz takiej samej ocenie, jak ocena Zespołu Adwokackiego nr 18. Do stanowiska tego zespołu przyłączył się, mocą specjalnej uchwały z 17.11.1980 r. , Zespół Adwokacki nr 26 w Warszawie.

Pismem z 23.12.1980 r. Chrzanowski podtrzymał swój wniosek o wpis na listę adwokatów z 1972 r. Kilkanaście dni później Ogólnopolski Zjazd Adwokatów w Poznaniu w uchwale z 4.01.1981 r. zobowiązał Prezydium NRA do „wystąpienia z wnioskiem do ministra sprawiedliwości o cofnięcie sprzeciwu w kwestii wpisu na listę adwokatów doc. dra hab. Wiesława Chrzanowskiego”. Bezpośrednio po Zjeździe inicjatywę przejęła Rada Adwokacka w Warszawie, która uchwałą z 8.01.1981 r. wpisała Chrzanowskiego po raz kolejny na listę adwokatów. W dalszej kolejności 29.01.1981 r. pismo do ministra sprawiedliwości skierowało Prezydium NRA. Poinformowało w nim ministra o treści uchwały Zjazdu, a także o tym, że podjęta została ona jednogłośnie. Rada podkreśliła ponadto, że kilkukrotne zgłaszanie sprzeciwu przez Ministra wobec wpisów Chrzanowskiego na listę adwokatów spotykało się w środowisku adwokackim z oceną negatywną. W konkluzji tego pisma Prezydium wniosło albo o cofnięcie sprzeciwu, albo też o niekorzystanie z instytucji sprzeciwu odnośnie do uchwały z 8.01.1981 r. o wpisie.

Pismem z 28.02.1981 r. minister sprawiedliwości poinformował Radę Adwokacką w Warszawie, że nie sprzeciwi się wpisaniu Chrzanowskiego na listę adwokatów. Wobec powyższego Chrzanowski złożył 26.03.1981 r. ślubowanie adwokackie przed dziekanem Rady Adwokackiej – adw. Maciejem Dubois. Praktyki adwokackiej jednak już nie podjął.

Pismem z 17.04.1990 r. wystąpił do Rady Adwokackiej w Warszawie o skreślenie go z listy adwokatów. Wniosek ten tłumaczył dużym zaangażowaniem w pracę naukową, dydaktyczną i społeczno-polityczną. W piśmie tym zawarł ponadto podziękowania dla samorządu adwokackiego za pozytywny stosunek do niego „w ciągu długich lat dyskryminacji ze strony ministerstwa sprawiedliwości z przyczyn politycznych”. Uchwałą z 10.05.1990 r. rada skreśliła go z listy adwokatów.

W poł. lat 60. XX w. Chrzanowski został jednym z najbliższych doradców ks. kard. Stefana Wyszyńskiego. W latach 80. XX w. był członkiem Prymasowskiej Rady Społecznej. W latach 70. XX w. i potem współorganizował msze św. w kolejne rocznice śmierci Romana Dmowskiego oraz rocznice podpisania traktatu wersalskiego, a ponadto brał udział w upamiętnianiu wybitnych postaci ruchu narodowego, w tym żołnierzy NOW-AK, poprzez fundowanie pomników na cmentarzach i tablic pamiątkowych. Bywał w niezależnym salonie politycznym, prowadzonym w mieszkaniu adw. Napoleona Siemaszki przy ul. Pięknej w Warszawie.

Od wiosny 1956 r. był inwigilowany przez tajne służby PRL. Już 15.05.1956 r. w Komitecie ds. Bezpieczeństwa Publicznego zadecydowano o założeniu na Chrzanowskiego „sprawy ewidencyjno- -operacyjnej”, którą określano kryptonimem „Mecenas”. Chrzanowski poddany był tzw. obserwacji zewnętrznej od godz. 7 rano do godz. 21 (tzn. był nieustanie śledzony przez zespół funkcjonariuszy ubranych po cywilnemu), miał na podsłuchu telefon, a także założono mu podsłuch w mieszkaniu. Poza tym funkcjonariusze SB wzywali go na rozmowy „profilaktyczno-ostrzegawcze”.

Jesienią 1978 Chrzanowski nawiązał kontakt z gdańskim konspiracyjnym środowiskiem, które wydawało drugoobiegowe czasopismo pt. „Bratniak”. Środowisko to powołało do życia w lipcu 1979 „Ruch Młodej Polski”, którym kierował Aleksander Hall. Chrzanowski stał się na wiele lat autorytetem dla tego środowiska.

Począwszy od sierpnia 1980, włączył się aktywnie w tworzenie i działalność NSZZ „Solidarność”. Był głównym współtwórcą statutu tego związku zawodowego. Reprezentował związek razem z adw. Janem Olszewskim na rozprawach sądowych w przedmiocie rejestracji przed sądem wojewódzkim i Sądem Najwyższym. Następnie wspomagał niezależne środowiska studenckie w organizowaniu Niezależnego Zrzeszenia Studentów. Wiosną 1981 r. brał udział, reprezentując związek, w negocjacjach NSZZ „Solidarność” ze stroną partyjno-rządową w kwestii rozwiązania tzw. kryzysu bydgoskiego. Współpracował z Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych „Solidarności”.

W II połowie lat 80. Chrzanowski odmówił udziału: w Radzie Konsultacyjnej przy Przewodniczącym Rady Państwa, w Komitecie Obywatelskim przy Lechu Wałęsie oraz w tzw. rozmowach Okrągłego Stołu. W tym okresie nadal był ekspertem i doradcą Episkopatu Polski.

W 1989 był inicjatorem powołania i jednym z założycieli partii politycznej Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe. Do 1994 był Prezesem ZG tego stronnictwa.

Od 12.01.1991 do 23.12.1991 pełnił funkcję Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego w rządzie Jana Krzysztofa Bieleckiego. W 1991 został wybrany posłem na Sejm I kadencji z listy Wyborczej Akcji Katolickiej w Lublinie. Pełnił funkcję Marszałka Sejmu do końca kadencji (1993). W latach 1997–2001 był senatorem w Senacie IV kadencji. Wybrany został z woj. lubelskiego, z listy Akcji Wyborczej „Solidarność”.

W czerwcu 1999 Sąd Apelacyjny w Warszawie, V Wydział Lustracyjny, wszczął z inicjatywy Chrzanowskiego postępowanie lustracyjne w jego sprawie. Orzeczeniem z 25.10.1999 r. sąd ten uznał, że Chrzanowski złożył zgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne. Orzeczenie to utrzymał w mocy sąd odwoławczy 9.03.2000 r.

Jako naukowiec Chrzanowski zajmował się szeroko rozumianym prawem cywilnym, głównie zaś prawem spółdzielczym. W PRL nie pozwolono mu na zajmowanie się teorią i socjologią prawa. Badał także prawo korporacyjne. Zakończenie monografii dotyczącej teorii polityki uniemożliwiło mu aresztowanie w 1948 r. W 1975 uzyskał Chrzanowski doktorat na UMCS, na podstawie rozprawy nt. Prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielczych zrzeszeniach budowy domów jednorodzinnych. Na tej samej uczelni uzyskał habilitację w 1979 r., na podstawie rozprawy nt. Formy prawne wspólnych przedsiębiorstw spółdzielczych i spółdzielczo-państwowych, nagrodzonej przez redakcję „Państwa i Prawa”. Od 1972 r. pracował w Spółdzielczym Instytucie Badawczym w Warszawie, w Zakładzie Prawa Spółdzielczego, także jako jego kierownik. Docentem został 1.03.1980 r. W 1981 r., w okresie tzw. pierwszej „Solidarności”, otrzymał propozycję zatrudnienia na Uniwersytecie Warszawskim. Pracę miał rozpocząć od II semestru roku akademickiego 1981/1982, jednak minister nauki i szkolnictwa wyższego anulował 14.12.1981 r. (a więc bezpośrednio po wprowadzeniu stanu wojennego) decyzję o zatrudnieniu go. Jesienią 1982 r. rozpoczął pracę naukowo-dydaktyczną na KUL. Wykładał prawo cywilne, prawo rodzinne, wstęp do nauki prawa i prawo korporacyjne. Senat KUL powołał go w 1984 na stanowisko profesora, jednak do 1987 r. władze odmawiały zatwierdzenia tego powołania, mimo pozytywnej oceny jego dorobku naukowego, dokonanej przez profesorów Jerzego Ignatowicza, Zbigniewa Radwańskiego i Andrzeja Stelmachowskiego. W latach 1987–1990 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Prawa Kanonicznego i Świeckiego KUL. W późniejszym okresie wykładał prawo cywilne na Uczelni Łazarskiego w Warszawie.

Wiesław Chrzanowski jest autorem wielu prac naukowych. Publikacji doczekały się m.in. jego książki z zakresu prawa spółdzielczego: Prawo do lokalu w spółdzielniach budownictwa mieszkaniowego (1969, wyd. II – 1971), Prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielniach budownictwa mieszkaniowego (1974 i 1977), Spółdzielcza forma zaspokajania potrzeb mieszkaniowych. Studium prawno-społeczne (1981) czy Stosunki prawne między spółdzielniami mieszkaniowymi i ich członkami w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego (1985). Inne opracowania książkowe Chrzanowskiego dotyczyły prawa konstytucyjnego – Wizja parlamentu w nowej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (1994) i prawa korporacyjnego – Zarys prawa korporacyjnego – Część ogólna (1997). Publikował też liczne artykuły w periodykach naukowych i specjalistycznych jak „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego”, „Spółdzielczy Kwartalnik Naukowy”, „Nowe Prawo”, „Państwo i Prawo” czy „Palestra”. Był także autorem glos (ponad czterdziestu) do judykatów SN oraz recenzji, a także autorem koncepcji o uprawnieniu członka spółdzielni mieszkaniowej do sądowego dochodzenia przydziału mieszkania. Do analizy prawnej osób oczekujących na mieszkanie w spółdzielni mieszkaniowej stosował konstrukcję ekspektatywy prawa podmiotowego. Opowiadał się za jednolitym typem spółdzielni.

Poza pracami naukowymi opublikowane zostały liczne prace Chrzanowskiego o charakterze polityczno-historycznym i historycznym, m.in. wybór pism Za nami, przed nami (2005). W 1989 publikował je w czasopismach konspiracyjnych, potem w II obiegu (m.in. w „Polityce Polskiej”) oraz w periodykach emigracyjnych (np. „Myśl Polska”, „Znaki Czasu”). Swoje doświadczenia więzienne zawarł w opublikowanych po raz pierwszy w II obiegu pod kryptonimem „Czesław Leopold, Krzysztof Lechicki” wspomnieniach pt. Więźniowie polityczni w Polsce 1945–1956, wydanych przez Wydawnictwo „Młoda Polska” w 1981, a potem w Paryżu przez Wydawnictwo „Spotkania”.

Otrzymał m.in. Złotą Odznakę „Adwokatura Zasłużonym” (1989), Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (1993), Order Orła Białego (2005; od 2007 był członkiem Kapituły tego orderu), papieski Order Świętego Grzegorza Wielkiego (2010) oraz Krzyż Narodowego Czynu Zbrojnego. W 2007 r. nadano mu honorowe obywatelstwo Warszawy, a w 2010 – Lublina.

Zmarł 29.04.2012 r. w Warszawie. Pochowano go w grobie rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Nie był żonaty. Dzieci nie miał.